BIEZDROWO

(1284 kop. Becrow!, Bacrow!, 1393 [Besdrowo], 1397 or. Bezdrowo, 1404 Besdrowsko!, 1406 Byesdrowo, 1407 Byesdrow, 1408 Byesdrowsko!, 1413 Beszdrowo, 1510 Byezdrovo) 5 km na SW od Wronek.

1. 1435 n. pow. pozn. (PG 1, 108v); 1404 n. par. własna (Now. 2, 465); 1510 dek. Wronki (LBP 171).

2. 1400 Tomasz dz. Pożarowa zapowiada granice swej dziedziny Pożarowo z wsiami B., Ćmachowo, Wróblewo i Kłodzisko1Przekaz źródłowy niejasny. Podana w regeście interpretacja oparta została na analizie materiału źródłowego wszystkich wymienionych w nim osad (KP nr 119); 1404 Mik. Biezdrowski rozgranicza 1/2 B. z Pożarowem Szczepana Pożarowskiego (KP nr 1887); 1417 wzm. XVIII w. pooranie ról i łąk na granicy B. i Lubowa (PP 11, 284); 1420 Wincenty niegdyś ze Słopanowa i Szczepan z Pierwoszewa rozgraniczają 1/2 B. i Pierwoszewo (PZ 6, 72v); 1426, 1429, 1449 młyn w B. → p. 3; 1427 wzm. XVIII w. Parzysz Pożarowski z Pożarowa zawiera ugodę w sprawie podziału stawu i gruntów z Zachariaszem Piaskowskim z B. i zgadza się, aby Zachariasz na swej części zbudował młyn (PP 11, 284); 1428 rozgraniczenie B. nal. do Zachariasza i Pierwoszewa nal. do Szczepana z Pożarowa ma być dokonane za pomocą ujazdu i ma obowiązywać obie strony pod vadium 100 grz. (PZ 10, 134v); 1430 wzm. XVIII w. relacja woźnego o pooranych kopcach na granicy B. i Pierwoszewa (PP 11, 284v); 1482, 1485 wzm. z XVIII w. postępowanie sądowe w sprawie 3 kopców narożnych między B., Ćmachowem i Pierwoszewem; narożnik leży przy drodze król. z Wronek do Sierakowa (PP 11, 285): 1570 zatarg o granicę biegnącą obok [wzdłuż?] starodawnej drogi z Wronek do Sierakowa i dzielącą B. z Ćmachowem (PG 118, 794); 1603 do plebana w B. należy las zw. Stawnica (Stawnicza) i jezioro o 2 toniach (AV 3, 37v).

3. Własn. szlach. 1284 Przemysł II zatwierdza stare i nadaje nowe zwolnienia immunitetowe dla dóbr Tomisława, kaszt. pozn. z → Szamotuł, m.in. dla wsi B., oraz zezwala lokować te wsie na pr. niem. (Wp. 1 nr 546; MS 4/3 suppl. nr 63); 1393-94, 1400 Przybysława Biezdrowska z B. z dziećmi w sporze z Naszanem, plebanem w Czerniejewie [pow. gniezn.] i jego bratankami (filiastri) o Debrzno (Lek. 1 nr 1613, 1831; KP nr 61).

1397-1420 Mik. Kozieł (Cosel) Biezdrowski z B. (WR 1 nr 221, 455, 494, 601, 650, 655, 793, 824; KP nr 848, 1995, 2523, 2557, 2863) zw. też Serniewskim2Mikołaj Sarniewski lub Serniewski w r. 1423 nazwany Wilkowskim, być może identyczny z Mik. Koziełem z B., występuje w pobliskim Sarniewie w l. 1391-1424. Zauważyć tu należy, że również w l. 1391-1405 znamy Mikołaja Kozielskiego w sąsiadującym z Sarniewem Koźlu [→ Sarniewo] 1418-20 (WR 1 nr 967, 1001); 1397, 1407 tenże w sporze z Mrokotą z Wróblewa o konie wartości 16 grz. i w sprawie poręki (Lek. ł nr 2314; KP nr 2870, 2899, 2916); 1403-14 tenże w sporze z siostrą swą Przesprawą (Przechną), ż. Jana wójta we Wronkach o posag: 1403 tenże przegrywa proces o 30 grz.; jeżeli nie zapłaci tej sumy, ma dać Przechnie czynsz 3 grz. z B., 1405 tenże dowodzi, że zapłacił Przechnie 21 grz. posagu i oddala jej pretensje do 20 grz. czynszu, 1406 tenże zapłacił Przechnie 30 grz. posagu i procesuje się z nią o 10 grz., 1414 Przesprawa dowodzi w sporze z Dorotą z B. [żona Mikołaja?], że otrzymała cz. posagu po śmierci [swej matki?] Przybysławy (KP 1 nr 1119, 2493, 2545, 2588; WR 1 nr 778, 897); 1413 tenże dowodzi w sporze z Przybigniewem i Wichną [z B.], że aż do tej pory spokojnie posiadał zastaw [w. B?] (WR 1 nr 848); 1420 tenże Serniewski pozwany przez Jana z B. o pieniądze, które wg zeznania świadków Małgorzaty niegdyś z B., jego żony, stanowiły jej ojcowiznę i posag (WR 1 nr 1001);

1397-[1400] Przybigniew Biezdrowski [I]3Niewątpliwie było 2 Przybigniewów: ojciec i brat Wichny, lecz rozdzielenie wzmianek o nich nasuwa trudności i dokonane zostało w sposób hipotetyczny. Przybigniew II zw. Soczewka występował następnie w Białczu, a Mikołaj Soczewka [s. Przybigniewa II?] występuje w 1445 r. w Jagodnie [pow. gniezn.] (PG 2 k. 103v, 111) z B. (Lek. 1 nr 2762, 2946a, 2950; GZ 1, 69av; WR 1 nr 221, 225, 336, 405, 472, KP nr 145); 1398-1400 Jasiek Biezdrowski z B. (WR 1 nr 431, 436; GZ 1, 69av); 1401-21 Przybigniew Biezdrowski [II, s. Przybigniewa I w l. 1402-03 również w Zakrzewie, od 1415 r. zw. Soczewka, w r. 1426 sołtys w → Białczu] (WR 1 nr 824, 848, 851, 875, 886; PZ 4, 125v); 1401-02 tenże oskarżony przez Winc. Słopanowskiego o zabicie jego siostry Hanki; tenże w sporze z tymże o jej posag (KP nr 770, 787, 1016, 1041); [ok. 1409] wzm. 1412 tenże w działach z [bratem?] Szczepanem otrzymał 1/2 B., a Szczepan Zakrzewo (WR 1 nr 875); 1421 tenże wwiązany w Kołatę [pow. gniezn.] z tytułu długu żydowskiego 100 grz. (PZ 7, 13v).

1403-19 Wichna c. Przybigniewa [I], siostra Przybigniewa [II] z B. (KP nr 1983, 2047; WR 1 nr 848); 1403 taż przegrywa proces o 10 grz. z Jakuszem Stopirką [z Pawłowic] (KP nr 1260), Mrokota z Wróblewa opiekun tejże Wichny w sporze z Przybigniewem [II] z B. o 32 grz. i 20 sk. (KP nr 1600), 1403 taż Wichna w sporze z Kat. Pawłowicką o 100 grz. posagu matczynego [jednej ze stron] (KP nr 1619), 1405 taż ma otrzymywać co roku 6 grz. od Mik. Kozieł Biezdrowskiego i z tych pieniędzy mają być spłacone jej długi (KP nr 2523), 1407 tejże przyznano 40 grz. od Przybigniewa [II?] za okres 5 lat (ZSW nr 1128), 1412 taż w sporze z Przybigniewem [II?, zapewne o działy rodzinne?] (WR 1 nr 875), 1419 taż w sporze z dawnym opiekunem, Winc. z Wróblewa, [poprzednio z Słopanowa] o 20 (12) grz. (WR 1 nr 970, 971).

1407, 1412 Męka z B. z Dzierżką z Bobolczyna w sporze z Stanisławem, Mikołajem i Świętosławem, ss. Święszka z Dobrojewa, o 1/2 Dobrojewa (ZSW nr 1129; WR 1 nr 883); 1420 Jan Biezdrowski z B. (WR 1 nr 993, 1002); 1420 Winc. Biezdrowski, niegdyś Słopanowski posiada 1/2 B., → p. 2 (WR 1 nr 1003; PZ 6, 72v); 1422 Bogusz Koszutski4Tenże Bogusz prowadził procesy z poprzednim posiadaczem B., Przybigniewem Soczewką, sołtysem z → Białcza zrzeka się pr. bliższości do B. na rzecz Wierzbięty z Rozbitka (PZ 7, 41v): 1426 Zachariasz niegdyś Piaskowski [z B., Ćmachowa, Komorowa i Piaskowa] zeznaje, że nie jest winien Wierzbięcie z Rozbitka 11 grz. reszty nie dopłaconej za B. (WR 1 nr 1236; por. GUrz. C 735, 952); 1426 Parzysz [z Sokolnik] skarży się, że mu włodarz [z B.?] w młynie w B., należącym do Zachariasza, nie chciał zwrócić [jego?] człowieka (WR 1 nr 1218); 1428 Parzysz z Sokolnik dowodzi, że wziął w zastaw od Blizbora z Pomarzanowic i jego ż. Doroty 1/4 B. za 99 grz. bez 2 kop gr (WR 1 nr 1499); 1428 Małgorzata ż. Świąszka z B. upominała się o 1/2 Radziszewa jako o swą ojcowiznę u Sędziwoja z Mylina, który dowodzi, że dziedzinę tę trzymał spokojnie od 30 lat (WR 1 nr 1511); 1429 wzm. z XVIII w. Czerna Bielejewski zobowiązuje się doprowadzić Zachariaszowi z B. młynarkę Stachową z synem do młyna w B. (PP 11, 284v); 1435 Zachariasz z Piaskowa [oraz B. i Ćmachowa] kupuje od Szymona, Piotra i Jana, ss. zm. Mikołaja z Pożarowa, 1/4 B. za 200 grz. (PG 1, 108v); a. 1443 tenże zamienił role i łąki z plebanem Słupkiem z B. i w wyniku tej zamiany zajął role i łąki plebańskie w Łężcach Małych; 1443 tenże na życzenie nowego plebana Mikołaja unieważnia tę zamianę (AE I 82); 1443 Zachariasz Biezdrowski [s. Zachariasza z Piaskowa, Biezdrowa i Ćmachowa? zastępuje [ojca?] w sądzie (PZ 14, 229v); 1449 Andrzej z B., s. Zachariasza, sprzedaje z pr. odkupu Dorocie, żonie swego ojca za 400 grz. 1/2 B., cały młyn leżący bliziutko (propius) wsi i 2 karczmy zw. Jakubuszka i Machulina (PG 3, 60v); 1455 tenże w B. (ACC 36, 16); 1472-93 Anna wd. po Michale z Pożarowa i Elżbieta wd. po Filipie z Parkowa, dziedziczki niedz. w B. i w Zakrzewie pozwane przed sąd duchowny o zaległe sumy 26 fl. węg. w złocie i 9 grz. od obu, oraz 8 grz. od Anny, z tytułu dzierżawy wsi Łężce Małe oraz dziesięcin (ACC 52, 43v por. PP 11, 285v); 1481 Elżbieta wymieniona wśród patronów kościoła w B. (ACC 59, 30v); 1482 wspomn. Anna i Elżbieta zapisują altarzystom kolegiaty Ś. Marii Magdaleny w Poznaniu 3 grz. czynszu rocznego z B. z pr. wykupu za 41 zł węg. (PG 9, 155); 1493 tenże w sporach z Andrzejem z Szamotuł, kaszt. kal., z powodu wyrządzonych im krzywd; król wyznacza 100 grz. vadium (MS 2 nr 122).

1485 bracia Jan, Paweł i Szczepan z B. współfundatorami altarii Ś. Trójcy i NMP w kościele par. w Sierakowie (AE III 106v); 1486 Paweł dziedzic i pleban w B. → p. 5; 1487 Szczepan Biezdrowski na cz. B., którą otrzymał w działach z braćmi Janem i Pawłem, zapisuje Janowi Chełmskiemu czynsz roczny 2 kopy gr z pr. wykupu za 30 grz. (PG 10, 83); 1495 Andrzej Gnuszyński odstępuje swemu stryjowi Stan. Gnuszyńskiemu swe pr. do sumy 74 grz. zapisanej na B. i na Zakrzewie (PG 7, 80); 1505 Bernard Radomicki wykupuje czynsz od sumy 67 grz. dla wikariuszy kat. pozn. z 1/2 Pniew i z B. i przenosi na swoje dobra Boguszyn i Radomicko (CP 14, 638).

1508 pobór od 10 ł., karczmy i młyna (ASK I 3, 1v); 1510 pobór z 14 ł. (ASK I 3, 245v); 1510 w B. 10 ł. os., 2 ł. opust., folw. (predium), młyn, 2 karczmy; Szczepan dziedzic B. (LBP 171); 1514 Kilian Chrzypski wykupuje czynsz od sumy 48 grz. dla wikariuszy kat. pozn. z Brodowa [pow. pyzdr.] i B. i przenosi go na 1/2 Chrzypska Wielkiego, 1/2 Chrzypska Małego i 1/4 Pakawia (CP 14, 640); 1563 pobór z 12 ł. (ASK I 5, 213v); 1577 wś [Wojc. Czarnkowskiego s. Macieja] kaszt. rogoz. (ASK I 5, 660v); 1580 Barbara [wd. po Wojc. Czarnkowskim kaszt.] rogoz. płaci pobór od 9 ł. os., 1 ł. opust., 1 zagr., 2 komorników, 1 kowala (faber) i 1 mł. o 1 kole (ŹD 4; ASK I 6, 77).

4. 1429 ławnicy w B. (RH 14, 57).

5. 1411 Wojciech bp pozn. przenosi wieś Orle Małe z par. B. do par. Psarskie (Wp. 5 nr 181); 1417-18 Bogusław oficjał pozn. upomina Mik. Żydowskiego, aby ustąpił ze wsi Łężce Małe należącej do kościoła w B.5Kozierowski, a za nim Nowacki, informują, że Łężce Małe należały do uposażenia par. w B. już w 1372 r., nie podają jednak źródła tej informacji (K 2, 424; Sz.Pozn. 20; Now. 2, 464). Przyjęcie tej daty pozwoliłoby cofnąć wstecz datę pierwszej wzmianki o par. B. i o wsi Łężce Małe, ale zachodzi podejrzenie, że data ta to wynik omyłki: podano ją zamiast r. 1472 (ACC 3, k. 20, 26v); 1436 Mik. Słupek, pleb. w B., wydzierżawia księdzu Mikołajowi z Białcza kościół w B. wraz z jego dochodami i wsią Łężce Małe za 48 grz. płatne w 3 ratach, wyłączając z dzierżawy jedynie mł. w Łężcach Małych (ACC 20, 204); 1441-42 tenże położył fundamenty pod kościół w B., a ściany, w większej części murowane, stopniowo wznosi; na budowę (pro fabrica ecclesie) pożycza 20 grz. od Jakuba Prażmowskiego archid. śremskiego (ACC 24, 80: ACC 25, 25); 1443 Zachariasz, dziedzic B., unieważnia zamianę ról i łąk zawartą z poprz. plebanem Słupkiem i zwraca plebanowi Mikołajowi w B. dziedzinę Łężce Małe (AE I 82): 1443 dzies. z trzeciego pola w Strzeżminie należy do pleb. w B. (AE I 10v); 1455 spór o pr. patronatu nad kościołem Ś. Mikołaja w B. między patronami Andrzejem z B., Mikołajem z Pożarowa, Janem z Charcic, Wojciechem z Sokolnik z jednej strony a Zachariaszem z Ćmachowa z drugiej strony; do czasu rozstrzygnięcia sporu kościół w B. oddaje się pod opiekę Pawłowi pleb. w Łężcach (ACC 36, 16); 1472 Dobrogost z Sierakowa kan. pozn., pleban w B., mający swój dom mieszkalny w Łężcach Małych, upomina się u dziedziczek B. (→ p. 3) o zaległe sumy z tytułu dzierżawy wsi Łężce Małe oraz dziesięcin ze wsi Lutomie, Charcice, Kąty, Strzeżmino6Dobrogost z Sierakowa otrzymał w 1467 r. dożywotnie nadanie dziesięcin snop., należących do klucza bpiego Pszczew, ze wsi Lutomie, Charcice i Kąty (CP 3 nr 13). J. Nowacki niesłusznie zaliczył te dziesięciny do uposażenia par. Biezdrowo (Now. 2, 465) (ACC 52, 43v); 1485 Jan z Ćmachowa przelewa swe pr. patronatu nad kościołem w B. na Andrzeja z Szamotuł kaszt. gniezn. (AE III 100); 1486 Paweł, dziedzic i pleban w B., upomina się o zaległe wiard. dzies. z Lubowa, ponieważ Parzysz dziedz. Lubowa nieprawnie zwolnił kmieci z płacenia tych wiardunków (ACC 64, 31); 1496 Bartłomiej z Orla, rektor kościoła Ś. Mikołaja w B. odwołuje swą rezygnację z tej parani, podjętą pod wpływem gróźb Andrzeja z Szamotuł, kaszt. kal. (AC 2, 709); 1510 kościół Ś. Krzyża i Ś. Mikołaja7Tak samo brzmiało wezwanie kościoła w 1590 r. (ACC 127, 447v); patroni Andrzej z Szamotuł i Szczepan dziedzic B., dzies. snop. [z łanów kmiecych] i z folwarku (predium), meszne z B. oraz z Zakrzewa8W LBP opuszczono pozostałe wsie parafialne, zob. r. 1580 dla plebana w B., który ponadto posiada folwark [→ Łężce Małe?] i łąkę; tenże pleban pobiera z Ćmachowa 1/2 dzies. snop. i pieniędzy za len, z Głuchowa 1/2 dzies. snopowej prawie ze wszystkich ról, z Bienina w par. Ostroróg dzies. z folwarku (LBP 42, 171, 223); 1516 Wojciech, komendarz w B., w sporze z kan. pozn. Zygmuntem z Kamieńca zeznaje, że tylko 1/2 dzies. z konopia lub lnu z Głuchowa należy do uposażenia prebendy kan. w kat. pozn., a druga połowa tej dzies. należy do kościoła w B. (ACC 92, 187); 1580 do par. B. należą wsie: B., Ćmachowo, Wierzchocin, Bielejewo, Głuchowo, Orle Wielkie, Nosalewo, Wróblewo, Kłodzisko, Pakawie, Pożarowo, Pożarowo Małe, Chojno, Łubowo, Zakrzewo, Pierwo szewo, Popowo (ŹD 4-5).

1404-1530 plebani w B.: 1404 Przybigniew9Nowacki powtarza wiadomość o plebanie Przybigniewie za Kozierowskim, ten zaś nie cytuje źródła (SzPozn. 20). Zachodzi podejrzenie, że Kozierowski omyłkowo dziedzica Przybigniewa nazwał plebanem, 1404-06 Gniewomir, 1408 Piłat (WR 1 nr 660); 1410 Bogumił, 1417-19 Mik. Szach, 1419-23 Niemierza, 1423-43 Mik. Słupek albo Strzeżek [Ulanowski] kan. pozn. (ACC 64, 23v; Now. 1, 735), 1443-55 Mikołaj z Białcza, 1455-81 Dobrogost Sierakowski, han. pozn., 1481-90 Paweł Biezdrowski, z bratem Stefanem współdziedzic B., 1495-1517 Bartłomiej z Orla (ACC 92, 201v); 1499 Marcin, wikary w B. (AC 2 nr 1544); 1516 Wojciech komendarz w B. (ACC 92, 187), 1517 Jan Biezdrowski, 1519-28 Marcin Rambieski dziek. kapituły kat. pozn., 1528-30 Jan Zbąski kan. pozn. etc. (Now. 2, 465).

6. 1473-1518 Jan Biezdrowski, notariusz publiczny 1473, archidiakon śremski 1518 (AC 2 nr 638; A nr 236).

7. SzPozn. 19-21.

8. Kościół Ś. Mikołaja i Ś. Krzyża, murowany, gotycki z I połowy XV w. (KZSz. 23, 1).

1 Przekaz źródłowy niejasny. Podana w regeście interpretacja oparta została na analizie materiału źródłowego wszystkich wymienionych w nim osad.

2 Mikołaj Sarniewski lub Serniewski w r. 1423 nazwany Wilkowskim, być może identyczny z Mik. Koziełem z B., występuje w pobliskim Sarniewie w l. 1391-1424. Zauważyć tu należy, że również w l. 1391-1405 znamy Mikołaja Kozielskiego w sąsiadującym z Sarniewem Koźlu.

3 Niewątpliwie było 2 Przybigniewów: ojciec i brat Wichny, lecz rozdzielenie wzmianek o nich nasuwa trudności i dokonane zostało w sposób hipotetyczny. Przybigniew II zw. Soczewka występował następnie w Białczu, a Mikołaj Soczewka [s. Przybigniewa II?] występuje w 1445 r. w Jagodnie [pow. gniezn.] (PG 2 k. 103v, 111).

4 Tenże Bogusz prowadził procesy z poprzednim posiadaczem B., Przybigniewem Soczewką, sołtysem z → Białcza.

5 Kozierowski, a za nim Nowacki, informują, że Łężce Małe należały do uposażenia par. w B. już w 1372 r., nie podają jednak źródła tej informacji (K 2, 424; Sz.Pozn. 20; Now. 2, 464). Przyjęcie tej daty pozwoliłoby cofnąć wstecz datę pierwszej wzmianki o par. B. i o wsi Łężce Małe, ale zachodzi podejrzenie, że data ta to wynik omyłki: podano ją zamiast r. 1472.

6 Dobrogost z Sierakowa otrzymał w 1467 r. dożywotnie nadanie dziesięcin snop., należących do klucza bpiego Pszczew, ze wsi Lutomie, Charcice i Kąty (CP 3 nr 13). J. Nowacki niesłusznie zaliczył te dziesięciny do uposażenia par. Biezdrowo (Now. 2, 465).

7 Tak samo brzmiało wezwanie kościoła w 1590 r. (ACC 127, 447v).

8 W LBP opuszczono pozostałe wsie parafialne, zob. r. 1580.

9 Nowacki powtarza wiadomość o plebanie Przybigniewie za Kozierowskim, ten zaś nie cytuje źródła (SzPozn. 20). Zachodzi podejrzenie, że Kozierowski omyłkowo dziedzica Przybigniewa nazwał plebanem.