(1427-68 SHGL 159; 1470-80 Myedzwada, Myedzwyeda, Myedzwyedza Mychowsky, 1496 Nyedzv(w)yada, Nieczwyada, Niedzwya, 1529 Nyedzwyada, 1531 Nyedzvyada, Niedzwÿada, 1537 nÿedzwÿada, 1553n. Niedzwiada [1651 Niedzwiada, w Niedzwiadey, Niedzwiedzanie], 1827 Niedźwica duża, Niedźwica mała; Kosyl 36, 68; Derwich 1992a 71) dziś N. Duża, dawna N. szlachecka, powstała z cz. szlach. W N., oraz N. Mała, dawna N. klaszt., powstała z cz. klaszt. w N., 7 km na NW od Opola Lub.; ok. 67 km na NE od kl., od W graniczy z → Braciejowicami.

1. 1477, 1652 pow. urzęd. (SHGL 159; AG nab. 936 1v), 1531, 1553, 1787, 1827 pow. lub. (SHGL 159; AG 1909; Spis II 62;Tabela II 43); 1470-80n. par. Opole (DLb. II 546; III 242), 1827 par. Niedźwica (Tabela II 43).

2. 1427 jez. (SHGL 159); 1443 graniczy z Opolem (ib.); 1468 graniczy z Łaziskami (ib.); 1470-80 graniczy z Opolem (DLb. III 242), 1496 → Głodno; 1496 Otto z Pilczy i Kraśnicy pkom. lub. rozgranicza cz. N. należącą do Jana opata i konw. święt. od cz. N. należącej do Stanisława Chobrzańskiego z Łazisk: granica biegnie od jez. Jeżyna (Yezyna) należącego do Stanisława przez wieś [tu brak 1,5 wiersza] do drogi młyńskiej (mlynszka) z młyna w N. do Łazisk, drogą przez bór do strumienia, stąd przez bór, dąbrowę i bagniska, inaczej „olschyny”, do granicy między Janiszowem, Łaziskami i Głodnem nad wielkim potoczkiem (LPod. 122-3); 1537 Piotr z Bystrzejowic sędzia i Andrzej Lasota z Łopiennik pkom. i podsędek z. lub. określają granicę między Słupczą i N. należącymi do Jana Łukaszowica a włościami kl. święt., tzn. Braciejowicami, Głodnem i N. Jan „Curas” ze Słupczy może, podobnie jak jego poprzednicy, postawić jaz na Wiśle (Vesla) k. brzegu należącego do Braciejowic, bez naruszania starej granicy między jego wsią N. a posiadłościami opactwa, która zaczyna się od dębowego ula stojącego na brzegu Wisły (Visla), prowadzi wzdłuż dalszych uli dębowych z wyciosanymi znakami krzyża, przez las zw. Nieciecza (nÿecziecza), krańcem jez. „dzierża szua”, k. jez. „podmyedze” na lewo od Wisły w kierunku wsi N., do dębowego ula, prosto do łąki „Cyiedynykye”, miejsca błotnistego, niemal rzeczki, do starego kopca tu usypanego, na którym znajduje się pal wierzbowy z 2 ciosami krzyża, stąd do jez. „Stanisławÿ” pod N., do jazu „Madeÿwski”, przy którym stoi dąb z 3 ciosami krzyża, wzdłuż tegoż jez. do narożnicy między N. opata święt. a N. należącą do Jana i Stanisława Chobrzańskich (AG 6329);

3. Własn. szlach., od l. 1442-68 szlach. i kl. święt.

3A. Własn. szlach.

1433 Jan rządca (SHGL 159)¹S. Kuraś w SHGL umieszcza tę zapiskę w części klaszt. N., jednak zob. uw; 1441 Piotr z → Wrzelowa kupuje od Grota z Faliszowic 1/3 Łazisk oraz 3 ł., zagrody i karczmy w N. za 100 grz. (ZL I 93; BPAN rps 8644 33; Wroniszewski I 137); 1443 dz. Wojciech z Michowa (SHGL 159); 1465 Piotr Drozd [kmieć?] (ib.)²S. Kuraś w SHGL umieszcza tę zapiskę w cz. klaszt. N., jednak według DLb. w cz. kl. święt. nie było kmieci, zob. też uw; 1468 dz. br. niedzielni Jan, Warsz, Wojciech, Rafał, Dziersław (ib.); 1468-9 dz. Marcin Michowski z Rudna (ib.); 1470-80 dz. Chobrzański i Michowski h. Rawa (DLb. III 242); 1477 Warsz z Michowa sprzedaje Kaliszanki i N. za 400 grz. Janowi Słupeckiemu z Opola, co potwierdza Andrzej Morawiec z Kolczyna (ib. 94); 1496 dz. Stanisław Chobrzański z Łazisk (LPod. 122; → p. 2); 1531-3 pobór z 1 ł. (RP; ASK I/33 90); 1537 dz. Jan Łukaszowie, Jan i Stanisław Chobrzańscy (AG 6329; → p. 2); 1676 cz. szlach. liczy 82 poddanych (Paw. 34a); 1827 N. Duża ma 80 domów i 674 mkw (Tabela II 43).

3B. Własn. kl. święt.

1470-80 cz. należy do kl. święt., 3 karczmy z rolą. Karczmarze płacą po 0,5 grz. czynszu, nie pracują (DLb. III 242); 1529 należy do stołu konw., płaci 0,5 grz. czynszu (LR 350); 1553 → p. 4; 1650 cz. N. należy do stołu konw. święt. (AG 1913-5, 1917); 1650 konw. święt. daje pobór z 7 domów (AG nab. 936 9v); 1651 własn. konw., 4 półrol., 2 zagr., 4 chał., 4 komor. Poddani płacą czynsze jak w → Głodnie, pańszczyzna i pomocne jak w → Boiskach. Półrol. dają po 1 kapłonie i 15 jaj, 3 maty, 0,5 kor. chmielu i 1 kor. żołędzi, zagr. i chał. dają po 1 kor. żołędzi, a komor. po 0,5 kor. żołędzi, (ib. 10, 16, 17-7v); 1676 cz. klaszt. liczy 34 poddanych (Paw. 34a); 1787 [cała?] liczy 89 mkw (Spis I 453; II 162); 1819 cz. N. wchodząca w skład folw. Głodno należy do konw. święt. (AOkup. 6v); 1827 N. Mała ma 36 domów i 318 mkw (Tabela II 43).

4. 1553 Zygmunt A. przenosi na pr. niem. imiennie wyliczone posiadłości kl. święt., w tym 1/2 N.(AG 1909).

5. Dzies. należy do kl. święt. i pleb. Opola.

1470-80 z cz. klaszt. w N., tzn. z 3 karczem z rolą, dzies. snop. wart. 1 grz. dowożą kl. święt., z cz. szlach., tzn. z łkm., dzies. snop. i kon. dowożą pleb. Opola (DLb. III 242-3); 1529 z → Wrzelowa i N. dzies. snop. wart. 1,5 grz. należy do stołu konw. święt. (LR 351); 1652 dzies. snop. należy do stołu konw. święt. (AG nab. 936 lv, 2v); 1819 do stołu konw. należy dzies. snop. wart. 36 zł (AOkup. 10).

6. 1459 Mikołaj s. Andrzeja, student U. Kr. (Al. I 157)³Identyfikacja miejscowości niepewna.

7. LL 1569 39; Paw. 356, 34a; RL 1626 106; SG VII 65; Myśliński 40; SHGL 159; Sochacka wg indeksu; Derwich 1992 wg indeksu; 1992a 71-2; Wroniszewski; Rozwałka 214; Rolska-Boruch 224 i wg indeksu.

8. Materiały z VIII-IX i XI-XIII w. stwierdzone w trakcie badań AZP (Rozwałka 161; Hoczyk 120).

Uw. Opactwo święt. raczej otrzymało niż kupiło swoją cz. N. od Michowskich h. Rawa, z którymi utrzymywało ożywione kontakty (Derwich 1987 164). Nastąpiło to jednak najpewniej dopiero po 1442 r., ponieważ N. brak zarówno w dok. z 1427 r. wyliczającym posiadłości ziemskie kl. na Lubelszczyźnie przy okazji ich przekazania na uposażenie stołu konw. (ZDM II 390), jak i w dok. z 1442 r., gdy dobra opactwa wymieniono, przenosząc je na pr. średz. (Mp. IV 1434). Ponieważ cz. klaszt. posiadała karczmy, można ją identyfikować z N. (całą lub częścią) kupioną w 1441 r. przez Piotra z Wrzelowa (należał do Jackowskich, jednej z rodzin Rawiczów-Michowskich, Wroniszewski I 162). W 1468 r. dz. Łazisk był już Jan, zapewne s. Piotra. Zdaje się, że opactwo święt. uzyskało cz. N. niedługo przed 1468 r. (Derwich 1992 348).