NOWA SŁUPIA

(1269 sluph, 1351 Slup ciuitas cum villula sibi adiacenti, que eodem nomine Slup appelatur, 1361 Slup Noua, 1405n. Slup, Sluppy, 1422 Slvpy, 1431 Slupp, 1437 Antiqua et Nowa Slupy [in dorso: Slup utraque], 1447 Slupp, 1452 Noua Slup, 1468n. Slup, 1471 Slupp, 1473 Slupia, 1470-80 Slup utraque, Nova et Vetus Slup, Nova Slup, Slup Nova, Slup, 1477 Slupyp, 1478 Nova Slup, Slup, 1487 Slupye, 1491 Slup; w księgach miejskich z XV w.: Slup, Slupp, Slupia, Sluppia, Slupia Nowa (Rokoszny 161), 1504 Slupp, 1510n. Slup, 1527 noua Slupi, Slup, 1529 Nova Slup, Slup, Slupya, 1546 Slupia, 1551 Slupya, 1553n. Slupia, 1564-4 Slup, 1578 Slup nowa, 1601 Słupia, 1610 Slupia, Slupensi, 1662n. Słupia nowa, 1678 Slupene, 1688 Słupensis, 1780n. Słupia Nowa, nazwy odnoszące się do N.S. lub do Starej S.: 1394 Sluppi, 1414-5 Slupy, slup, Slupia, 1459 Slupy, 1460 Slup, 1463 Slupp, 1555 Szlupia; Obie Słupie, tzn. N.S. i Stara S.: 1437, 1470-80 zob. wyżej, 1439, 1442, 1452 utraque Slup, 1472 utraque Słupia, 1474 utraque Slupp, 1491n. utraque Slup, 1684 Obojej Słupi [pleb.]; Kam. 184; Rymut 1980 221n.; Kop.K 105; Rospond 356; → Stara S., nagłówek i p. 8D i 8E) dziś Nowa Słupia, 10 km na N od Łagowa, u wschodniego podnóża Łyśca, między potokiem Słona Woda i rz. Słupianką; ok. 2 km na E od kl.

1. 1269 wieś (Mp. I 78); 1351n. m. (Derwich 1992 278); 1351 z. sand. (ib.), 1442n. pow. sand. (Mp. IV 1434), 1827 pow. opat. (Tabela II 183); 1439n., 1470-80n. par. własna (Mp. IV 1351; DLb. II 489: nazywana też parafią Obie Słupie, ponieważ pleb. N.S. zarządzał także par. Stara Słupia), 1529 par. Stara Słupia (LR 373), 1564-5n. par. własna (LS 1564-5 329).

2. 1351, 1452 graniczy ze Starą S. (→ p. 3.4.); 1439 droga publiczna ze S. [N.?] do Bodzentyna (Mp. IV 1351); 1470-80 graniczy z Lechowem, Bielinami, Dębnem, Jeziorkiem [są to granice całego klucza podłysogórskiego dóbr klaszt.], ze Starą S., → Wólką Milanowską, → Baszowicami, → Bielowem (DLb. III 230, 232-3); 1610 graniczy z Baszowicami, → Serwisem, Wólką Milanowską, wspomniana droga z N.S. do wsi Serwis i Wólki Milanowskiej (MDS II 145-7); [1608-34] przedmieście Radoszów (→ p. 3.4.); [1733] → Święty Krzyż, p. 2A; 1780 graniczy od E ze Starą S., od S z Wólką Milanowską i górą Skułką [?], od W z Baszowicami, od N z Serwisem (Inw.Słup. 6); 1780 ogrody miejskie „Radoszów” (ib. 4).

3.4. Własn. kl. święt.

1269 Bolesław Wstydl. pozwala opactwu święt. lokować na pr. niem. wieś → Grzegorzewice z wolnościami i zwyczajami takimi, jakie ma wieś Słup [N.S.] (Mp. I 78); 1351 Kazimierz Wlk. przenosi na pr. średz. imiennie wyliczone posiadłości kl. święt., w tym m. S. [N.S.] z przyległą doń wioseczką S. [Stara S.] (Derwich 1992 278);

1361 mieszczanie: wójt Przybysław, Mikołaj zw. Smaga i Stanisław kowal (Mp. III 742); 1405 Władysław Jag. zezwala na odbywanie w należącym do kl. m. N.S. targów w każdy czwartek (ZDM VI 1681); 1418 sąd ławniczy w N.S. rozpatruje sprawę Piotra Szwatky, mieszczanina z Opola Lub., i jego s. Korodajwy (Kiryk 1994 147); 1427 Mikołaj opat kl. święt. przeznacza na potrzeby konw. m.in. łaźnię w m. N.S., której łaziebny ma obsługiwać zakonników; pozwala także jednemu z nich udawać się w razie potrzeby do dworu opata w S.[N.] po zaopatrzenie (ZDM II 390); 1431 radni m. N.S. przyjmują Kunczę, przybyłego z m. Łagowa, na współmieszczanina i polecają Maciejowi wpisać go „in libro civile” (Rokoszny 159); 1431 kupiec Andrzej z N.S. w Sandomierzu (Kiryk 1994 77); 1437 ponieważ opat święt. poparł Stefana wójta N. i Starej S. przeciw roszczeniom szlach. Jana Murcza z Wieloborowic, który pozwał go o pr. bliższości po swojej śp. ciotce Elżbiecie, sąd z. sand. nakłada na Jana wieczyste milczenie w sprawie spornego wójtostwa (ZDM III 502); 1447 dwór opata w m. N.S.(id. 756);

1452 Mikołaj Grin, Marcin Papyesz, Mikołaj Trsczenski, Mikołaj Karoni rajcy, Bogusz podwójci oraz 7 ławników: Stanisław Rychlica, Stanisław Białek, Mikołaj Krawiec alias Ambrosz, Maciej Lanczyczka, Mikołaj Brzeczka, Stanisław alias Stanik i Stefan zw. Zdun (Szdan) oświadczają, że przed ich sądem gajonym w N.S. Stanisław alias Stanikowicz, kmieć ze Starej S., zrezygnował na rzecz swego br. Jana z dziedzictwa matczynego w Starej S. położonego nad rz., idąc przez most w Starej S., między dziedzictwami Jakuba Wchul i Janika, o które Jan pleb. Obu Słupi pozwał niegdyś Katarzynę, wd. po Staniku, a sąd w obecności Macieja opata święt. odrzucił jego roszczenia (AG 3252); 1452 kowal (Jabłoński 98); 1454 mieszczanin Stefan (ib.); 1463 Jan, krawiec, mieszczanin (CU II 202); 1466 Maciej Papyesz podwójci z radnymi Bogusławem Mikołajem Rudzkim, Stanisławem Stano, Wojciechem Kowalem oraz ławnikami: Wawrzyńcem Wrzoskiem, Stanisławem Gałką, Janem Piskorzem, Janem Janowskim, Mikołajem Czarnym, Szymonem Krawcem i Grzegorzem Ciemnym poświadczają, że Jan Krawiec sprzedał za 4 grz. Janowi Światowiczowi ze Starej S. swój dom położony między domami Mikołaja Borowego i Piotra Szewca (Rokoszny 159n.); 1467 ul. Opatowska (Kiryk 1994 77);

1468 Kazimierz Jag. na prośbę opata Mikołaja zakazuje odbywania na szczycie → Świętego Krzyża jarmarku na Zielone Świątki, niezatwierdzonego żadnym przyw., który zakłóca zakonnikom spokój i przeszkadza w modłach, a w jego miejsce ustanawia w m. S.[N.] pod Łysą Górą 2 jarmarki tygodniowe, na Zielone Świątki i na ś. Wawrzyńca [10 VIII], przyznając opatowi wyłączne pr. do sprzedaży napojów, oprócz wina, a także do pobierania targowego w wysokości 1 gr od wozu z chlebem i 0,5 grz. od innego wozu, od którego to podatku wolni mają być mieszczanie król. (AG 1869; Pol. 222); 1469 Jan bp krak. obiecuje przełożyć na inny termin nowo ustanowiony w jego m. Bodzentynie jarmark na ś. Ducha [tzn. na Zielone Świątki], który szkodzi podobnemu dorocznemu jarmarkowi w m. S.[N.], należącemu do opata święt., który z dawna odbywał się właśnie w dniu ś. Ducha (AC II 624); 1469 ul. ś. Krzyża (Kiryk 1994 77);

1470-80 m., należy do kl. święt., są w nim niewymierzone łany miejskie, z których płacony jest czynsz różnej wysokości, zależnej od wielkości roli, w sumie rocznie wynosi tylko 1/40 grz., 58 domów płaci opactwu po 1 wiard. czynszu, co łącznie daje roczny dochód 14,5 grz. Jest też łaźnia płacąca kl. 2 grz. czynszu, której łaziebny zobowiązany jest na każde żądanie sam lub przez pomocnika obsługiwać zakonników w łaźni klaszt. na Świętym Krzyżu. Poza tym dwór i folw. klaszt., obok podwójny młyn dający wymiar, 2 małe stawy rybne, wiatrak oraz doskonały sad k. dworu, z różnymi drzewami owocowymi, w tym ponad 500 płodnych grusz i jabłoni (DLb. III 230; II489). Do N.S. kmiecie z → Koniemłotów i → Tuklęcza dowożą sól klaszt., a ze → Święcicy także inne towary (ib. III 238-9). Kmiecie z należących do kl. sieciech. Złotnik dowożą tu z Wieliczki i Kr. to, co im każą (ib. 269), a kmiecie z Piotrowa, włości bpa włocł., dają podwody także do N.S. (ib. I 628);

1478 Stanisław Nawek mieszczanin N.S. kupił niegdyś za 30 grz. i konia wart. 2 grz. od opata Michała sołectwo we wsi klaszt. Wólka Milanowska, co ob. potwierdza opat Jan, wśród świadków Leonard notariusz ze S.[N.?] (AG. 1875); 1504 pobór z 5 ł. i 4 karczem dorocznych (ASK I/7 33, 100v); 1504, 1506, 1510 szos 5 grz. (RP); 1510 pobór z młyna starosłupskiego o 2 kołach korzecznych, młyna średniego o 4 kołach korzecznych, młyna wielkiego o 2 kołach i trzecim stępionym, młyna dworskiego o 2 kołach wodnych, młyna Sosnowskiego o 2 kołach walnych i tartaku (ib.); 1513 bractwo nowe (Kiryk 1994 11); 1527 → p. 6Ea; 1529 pobór z młyna dziedzicznego zw. Idzik o 2 kołach, opust. piła (RP);

1529 m. N.S. oraz położony pod m. młyn zw. Idziego należą do stołu opata święt., czynsz z m. wynosi 21/2 grz., z młyna 2 grz. Jest tu folw. opata, uprawa trójpolowa (LR 349n., 373); 1530 pobór z młyna dziedzicznego zw. „Kracin” o 1 kole, dzierżawionego przez Idzika, z młyna dorocznego o 2 kołach zw. Wielki Młyn, młyna sosnowskiego, dziedzicznego o 1 kole, dzierżawionego przez Bratka, i z karczmy (ASK I/10 222v); 1530-2 szos 5 grz. (ib. 235v, 478, 618v); 1531 pobór z młyna dorocznego „Nowa Słupia” o 1 kole, z młyna dziedzicznego o 1 kole zw. „Kracin”, Wielkiego Młyna dziedzicznego o 1 kole [pod Starą Słupią], młyna Sosnowskiego dorocznego dzierżawionego przez Bratka (ib. 456); 1532 pobór z Wielkiego Młyna i młyna dzierżawionego przez Bratka Sosnowskiego (ib. 600); 1532 brak kmieci, pobór z młyna dzierżawionego przez Idzika (ib. 614v); 1538 pobór z 2 młynów i młyna Kuczorka (ib. I/7 191); 1538 pobór od mieszczan i 5 komor. (ib. 203v); 1538 kl. święt. pobiera 48/36 grz. czynszu z miasta i po 2 grz. czynszu z łaźni oraz z młynów Idzik, Bujak i Kuczorek (ib. 210); 1541 krawiec Stanisław Maciek pozostawił w testamencie 15 sztuk bydła, 27 owiec, 20 kóz, 20 świń, ubrania, 2 kożuchy, dom z rolą w Osieku (Kiryk 1994 77); 1546 dwór w S.[N.?] obsługiwany bez wymiaru przez młyn w → Michałowie, który ma też przerabiać bez wymiaru, zarezerwowanego dla opata, słód poddanych klaszt. z m. S.[N.] (AG 1895);

1553 Zygmunt A. przenosi na pr. niem. imiennie wyliczone posiadłości kl. święt., w tym m. S. [N.S.] z wioseczką zw. S. [Stara S.] (AG 1909); 1554 64 rodziny i 17 komor. (Kiryk 1994 78); 1557 63 rodziny (ib.); 1561 → Rudki, p. 2; 1561 star. słupski Jan Dobrucki (Rokoszny 160); 1563 67 rodzin (Kiryk 1994 11); 1565 jak w 1546 r. (AG 1897); 1566 burmistrz Marcin krawiec (Kiryk 1994 11); 1566 Franciszek Szewc, mieszczanin N.S., zapisuje ż. Reginie Kulebiance połowicę na jego domie i zatyłku pod pewnymi warunkami (Rokoszny 160); 1567 opat nadaje mieszczanom pastwisko pod lasem zw. Kliszcz (Kiryk 1994 11); 1570-1 pobór od 17 rękodzielników i 3 czeladników, 13 komor., 5 gorzelników i z młyna o 3 kołach z rolą (ASK I/7 273, 347 451; Kiryk 1994 11); 1578 m., szos 16 fl., pobór z 2,5 ł. miejskich, od 21 rzemieślników, 10 komor., z 1 młyna dziedzicznego o 1 kole i z rolą, 1 stępy z 1 kołem (ASK I/7 605; I/10 785v, 790v; Paw. 205-6; Kiryk 1994 77);

1579 opat i konw. nadają mieszczaninowi Wawrzyńcowi Wachowi niwki w oznaczonych granicach z zastrzeżeniem czynszu i dzies. dla opata i kl. (ZDP rps 10543 43); 1580 ciż dają mieszczaninowi N.S. pastewnik miejski nad stawem Serwisz Kaptur [→ Serwis] z zapisem 200 grz., rezerwując dla siebie dzies. (ib.); 1580 cech wielki (Kiryk 1994 11); 1589 26 domów w rynku i 39 domów przy ulicach, 4 kuźnie kowalskie, 4 warsztaty szewskie, 3 piekarzy, 3 krawców, 2 prasołów, kuśnierz, bednarz, kołodziej, tkacz, 6 chał. i 6 gorzelników, szos (ib.; ASK I/9 705; I/10 850, 891); 1593 kardynał Jerzy Radziwiłł, administrator bpstwa krak. i wizytator opactwa, zezwala zakonnikom udawać się do miasta [tzn. do N.S.] tylko w wyjątkowej potrzebie i w towarzystwie opata lub innego zakonnika (BJ rps 3544 157);

[1608-34] opat Bogusław Radoszewski zezwolił na wybudowanie w ogrodzie opackim pewnej liczby domów, a powstałe w ten sposób przedmieście nazwał na pamiątkę swojej fundacji Radoszowem1Ob. cz. N.S. - Kop. 198 i wystarał się dlań o przyw. król. (Jonston III/2 93v; Gacki 92); 1610, 1611 → p. 5B; 1629 pobór z 64 posesji, 2,5 ł., od 4 szewców, 2 krawców, 4 kamieniarzy, 3 piekarzy, 2 sprzedawców soli, kuśnierza, bednarza, kołodzieja, tkacza, rzeźnika, 6 komor. bez bydła, z młyna dziedzicznego o 1 kole i stęp (RS 1629 78-9, 83);

1633 Władysław IV Waza na prośbę opata Bogusława Radoszewskiego obdarza mieszczan N.S. pr. niem., uchylając wszelkie pr. i zwyczaje polskie i ruskie, potwierdza dawny zwyczaj przedstawiania przez mieszczan 8 kandydatów, z których opat wybiera 1 na burmistrza i 1 na rajcę, zaś z pozostałych 6-ciu burmistrz powołuje jeszcze 2 rajców, poza tym uwalnia ich od podwód i ustanawia targ w soboty i jarmarki na ś. Benedykta [21 III] i Podwyższenie Krzyża Ś. [14 IX] (Baliński 305-6 z oryginału; Wiś.Op. 407; S. Kuraś, Przywileje pr. niem. miast i wsi..., Wr. 1971, 190); 1650 do stołu konw. należy m.in. czynsz z placu (area) łaźni słupskiej (AG 1913-5, 1917); 1662 pogłówne od 264 mkw (ASK I/67 53; Paw. wstęp 51); 1662 zamiana pewnych łąk i gruntów między kl. i m. N.S. (ZDP rps 10543 43); 1667 opat i konw. zamieniają pastewnik [jaki?] na pastewnik zw. „Sciegna” należący do m. N.S. (ib.); 1673 pogłówne od 211 mkw (ASK I/67 254v); 1674 pogłówne od 243 mkw (ib. 425v, 473v); 1678 → Rudki, p. 2: 1690 mieszczanin N.S. oświadcza przed sądem wójtowskim, że sprzedał kapitule kl. święt. łąkę, a całe pr. do niej przekazał przez zieloną rózgę (Gacki 248-9);

1690 Jan III Sobieski na prośbę opata ustanawia w N.S. 4 nowe jarmarki, które mają odbywać się w pierwszą niedzielę po święcie Trzech Króli, oraz w dni: Znalezienia Krzyża Ś. [3 V], ś. Macieja [24 II] i Wszystkich Świętych [1 XI] (SG X 855; Baliński 306; Wiś.Op. 407); 1722 opat potwierdza mieszczanom pr. korzystania na własne potrzeby budowlane i opałowe z lasów klaszt. (ZDP rps 10543 43; Gacki 266); 1725 tenże potwierdza pastwiska mieszczan pod gruntami Wólki Milanowskiej (ZDP rps 10543 43); 1725 [może 1525?] opat i konw, nadają Idzikowi mieszczaninowi N.S. przyw. na młyn z zabudowaniami pod → Chełmem i z gruntami w Niezamiedzu (ib.); 1743 mieszczanin słupski Bukowski dzieli testamentem majątek między dzieci (ib.);

1780 należy do klucza starosłupskiego dóbr stołu opata klaustralnego. Miasto zajmuje obszar 21 ł. poborowych, 9 placów pustych, 102,5 osiadłych, które płacą po 12 gr czynszu, 12 placów wolnych od czynszu. Za słody w suszarni dworskiej dają ćwierć kor. od każdych 6 kor., od robienia piwa w browarze dworskim 15 gr od waru. Odpracowują 3 dni pomocnego. Z jatek rzeźniczych dają po 32 funty topionego łoju i biją bydło dworskie, szewcy wyprawiają skóry dworskie i wyrabiają z nich buty dla czeladzi po 15 gr za parę. Targowe z 8 jarmarków rocznie. Podymne z 74 domów miejskich, 7 domów probostwa parafialnego, 7 domów probostwa szpitalnego, 3 dworskich w ratuszu i browarku, w sumie z 91 domów wynosi 364 zł. Subsidium charitativum wynosi 300 zł. Budynki dworskie: ratusz czyli austeria do warzenia trunków, browarek i suszarnia (Inw. Słup. 5-6); 1780-2 przy podziale dóbr należących do stołu opata opat klaustralny uzyskuje m.in. N.S., Starą S. z folw. i → Paprocice (Lefebvre V/5 164v; Gacki 253);

1787 Stanisław August Poniatowski potwierdza przywileje m. klaszt. N.S. i ustanawia w nim 3 nowe jarmarki (ZDM VI s. 241; Baliński 306; SG X 855; Wiś.Op. 407); 1787 liczy 445 mkw, w tym 7 Żydów (Spis I 398; II 118); 1791 opat, zatrzymując dla siebie położoną w mieście austerię do szynkowania, rezygnuje z powinności należnych mu od mieszczan słupskich, tzn. 6 kor. słodu rocznie. 15 gr od zrobienia piwa w browarze dworskim, 3 dni pomocnego przy żniwach z każdego domu, wyprawiania skór dworskich przez szewców oraz kamienia łoju od rzeźników, którzy przychodzili też bić bydło do kuchni dworskiej (Gacki 249); 1819 m. i cz. propinacji należy do stołu opata. Są tu 102 place osiadłe i nieosiadłe, z których 12 jest wolnych od czynszu, a pozostałe płacą po 12 zł. Do stołu tegoż należy też folw. N. i Stara S. z dworkiem i browarem, w dzierż. (AOkup. 3v, 237; Gacki 253, 249); 1827 ma 102 domy i 629 mkw (Tabela II 183).

5A. Kościół par. pod patronatem kl. święt., następnie prepozytura klaszt.

1439, 1442 Jan Pełka pleb. [?] Obu S. (Mp. IV 1351, 1424); 1446 Jan wikary (Rokoszny 162); 1452 → p. 6B; 1452-3 Jan pleb. Obu S. (AG 3252; Rokoszny 162); 1456 → p. 6C;

1470-80 drewn. kościół par. ś. Wawrzyńca, filialny w stosunku do kościoła w Starej S., ob. obu kościołami zarządza jeden pleb. z siedzibą w N.S. Pleb. ma w mieście własne role i łąki, bierze z 1 cz. łanów miejskich dzies. snop. wart. do 60 gr, zaś dzies. z 2 cz. tych łanów, wart. do 2 grz., oraz z folw. należy do kl. (DLb. II 489; III 230, 243). Poza tym pleb. pobiera dzies. z 1/2 Starej S., wart. do 6 grz. (ib. II 490; III 231), oraz złkm. w Wilkocinie (ib. II475). Okręg par.: N.S., Baszowice, Bielów, Wólka Milanowska, → Mirocice, Stara S. [?], → Bostowska Wola (ib. 463, 489n.; III 230-3, 240; → Stara S.); 1471 → Modliborzyce;

1471 pap. Paweł II na prośbę opata Michała inkorporuje do kl. święt. kościoły par. w Koniemłotach i Obu S., a w 1472 r. Mikołaj opat koprzywnicki jako delegat SA ogłasza przyłączenie obu ww. kościołów par. do kl. święt. (Jonston II/27 25; Szepiński 143; Gacki 146-7; Wiś. Op. 407; Wiś.Stop. 109); 1472 Andrzej z N.S., Bened. święt., pleb. Obu S. (Lelewel 89 - informacja niepewna); 1472 Jan pleb. (BKUL 2); 1474 Jan pleb. Obu S., kopista pracujący z polecenia i za wynagrodzeniem opata Michała (Zbiory 386); 1477 szkoła par. (Derwich 1997a, → p. 6Db);

1491 Maciej opat i konw. kl. święt. oraz Mikołaj pleb. Obu S. przenoszą i łączą par. ś. Wincentego w Starej S. z par. ś. Wawrzyńca w N.S.; wszyscy duchowni obsługujący par. przebywać będą przy kościele ś. Wawrzyńca w N.S., w którym sprawować będą wszystkie sakramenty łącznie z chrztem oraz odprawiać codziennie 1 mszę śpiewaną, a w niedzielę i święta także nieszpory i wigilię; aby zaś kościół ś. Wincentego w Starej S. nie opustoszał, co niedzielę wikary z N.S. odprawi w nim razem z kościelnym mszę czytaną, wyjąwszy przypadek, gdy w tygodniu wypadnie święto NMP lub któregoś z apostołów, wówczas bowiem msza odbędzie się w tym dniu, a nie w niedzielę; ponadto opat i konw. dają kościołowi w N.S. domek z placem stojący naprzeciwko kościoła ś. Wawrzyńca, przeznaczając go na mieszkanie dla 1 wikarego, a także roczny czynsz 12 gr z domu i placu zw. Borowy (Borovi), położonego w sąsiedztwie kościoła ś. Wawrzyńca; ww. powiadamiają o swojej decyzji księcia Fryderyka Jag. bpa krak., prosząc o jej zatwierdzenie (BKór. rps 816 146, 170; SP I s. XVIn.); [1491-3] Fryderyk Jag. kardynał i bp krak. na prośbę Mikołaja pleb. Obu Słupi przenosi i łączy parafie Stara S. i N.S., zastrzegając, że w niedzielę i święta solenne w kościele w Starej S. ma być celebrowana msza, jednak decyzja ta nie weszła w życie z powodu sprzeciwu parafian (Jonston II/29 51v-2); [koniec XV w.] pleb. Marcin z Szydłowca OSB (Lefebvre VII 23a);

1506 Jan Konarski bp krak. inkorporuje do opactwa święt. par. w Obu S., przekształcając ją w prepozyturę klaszt. obsługiwaną przez zakonnika święt., zastrzegając zarazem, że prep. ma stale utrzymywać duchownego świeckiego jako wikarego (AV XVII 422; Jonston III/5 109n.; Gacki 147); 1529 kościół nieparafialny, filialny w stosunku do kościoła w Starej S. Z pewnych ról miejskich dzies. snop. wart. 2 grz. należy do stołu opata, z pozostałych ról wart. 3 grz. oraz z niektórych ról folw. opata [w N.S. i Starej S.?] dzies. snop. wart. 7 grz. co trzeci rok pobiera pleb. Starej S. Kolęda w Obu S., wart. 3 grz., należy do pleb. i wikarych w Starej S. (LR 373); 1546 komendarz Jan z Piórkowa (AG 1895); 1564 pleb. Obu S. (MDS I 133);

1564-5 par. N.S., okręg par.: N.S., Baszowice, Bielów, Budzyń, Cząstków, Jeleniów, Kunin, → Łomno, Mirocice, Podleszany, → Pokrzywianka, Skoszyn, Stara S. [!] (LS 1564-5 329); 1578 par. S. miasto, okręg par.: N.S., Baszowice, Kunin, Mirocice, Skoszyn, Wola Zerwikaptur [ob. Serwis] (Paw. 194); 1579, 1580 → p. 3.4; 1580 komendarz szlach. Krzysztof Maglowski, pisarz opata (AG 1900; Gacki 260); 1593 kardynał Jerzy Radziwiłł administrator bpstwa krak. i wizytator kl. święt. poleca przenieść do kościoła pod Łysiec [tzn. do N.S.?] sakramentarium stojące dotąd w kościele klaszt., jako odpowiednie do tego miejsca (BJ rps 3544 155);

1597 drewn. kościół ś. Wawrzyńca, konsekrowany. 3 ołtarze, pleb. Stanisław Uszyński kan. kiel., nowy dom pleb., wikary Krzysztof Maglowski, komendarz. Pleb. utrzymuje wikarego, czyli komendarza, dając mu 12 grz., oraz rektora szkoły, dając mu 4 grz., a także kantora. Uposażenie parafii N.S. i Stara S. łączne, dzies. z ról miejskich N.S. i ze Starej S. na zmianę z opatem, pleban ma role w Starej S. Okręg par.: N.S., Baszowice, Bielów, Mirocice, Serwis, Wólka Milanowska (AVCap. VIII 20-1; LXV 511v); 1610 prep. szpitalny ś. Michała w N.S. otrzymuje m.in. należące do stołu opata dzies. snop. z N.S. i Starej S. (→ p. 5B); 1615 wikary Krzysztof (Rokoszny 162); 1638 pleb. Bernard Błaszkiewicz OSB (MDS I 159); 1655 pleb. Marcin Chabroz, wikarzy Marcin Barycki i Jakub Filakowski (AG 1917);

1655-6 podczas najazdu Szwedów przy kościele ś. Wawrzyńca w N.S. przebywał Marcin Kwiatkiewicz OSB, pisząc tu utwór „Laus vitae solitariae” (Lefebvre VII 2lv); 1666 pożar miasta niszczy drewn. kościół w N.S. (Wiś. Op. 407); 1669 wikary Grzegorz Kraśnicki (Rokoszny 162); 1677 Mikołaj Oborski sufragan krak. konsekruje 4 ołtarze w kościele ś. Wawrzyńca w N.S.: główny, NMP, ś. Anny, ś. Macieja (AV XVII 422; Kracik 142);

1678 ukończono budowę mur. kościoła ś. Wawrzyńca w N.S., postawionego staraniem ówczesnego pleb. Macieja Sekulskiego OSB (Corpus 108; Jonston III/5 109; Gacki 96, 147); 1678 Andrzej Trzebicki bp krak. na prośbę opata eryguje mur. kościół ś. Wawrzyńca w N.S. oraz potwierdza wcielenie par. w Obu S. do kl. święt. i jej przekształcenie w prepozyturę zakonną (AV XVII 422; Jonston III/5 109v); 1683-4 pleb. Maciej Sekulski OSB (Rokoszny 161-2); 1684 pleb. „Obojej Słupi” Maciej Sekulski OSB skarży przed sądem miejskim w N.S. mieszczanina Grzegorza Flaka, ławnika, który, mimo osobnego dekretu, rozmawiał i gościł ekskomunikowanego szl. Sosnowskiego (ib. 161); 1688 prep. Maciej Sekulski OSB (Wiś.Ił. 405); 1689, 1705 prep. Obu S. Jan Ostrowski OSB (Jonston III/7 118v, 126; AG 1925);

1711 mur. kościół par. ś. Wawrzyńca, filia kościoła w Starej S., konsekrowany, dedykacja w pierwszą niedzielę po Wniebowzięciu NMP, połączony z kościołem w Starej S. i zamieniony na prepozyturę zakonną obejmującą oba kościoły. Od 1700 r. prepozytem jest Placyd Pawlikiewicz OSB, profes święt., brak wikarych, ale w czasie świąt przybywają z pomocą mnisi wysłani z kl. Ze służby kościelnej jest organista i dzwonnik, są też dla nich i dla szkoły domki k. kościoła, ale bardzo zniszczone. Od ok. 50 lat bractwo ś. Anny mające zapis 2000 fl. na wsi Włochy dokonany przez Mikołaja Niemojewskiego. Okręg par.: N.S., Bartoszów [ob. → Bartoszowiny?], Baszowice, Bielów, Mirocice, Paprocice, Radoszów, Trocha, Vasko, Wólka [ob. Wólka Milanowska], Zoraz (AV XVII 422-3); do końca 1716 r. prep. Marcin Kiciński OSB, dr teologii, sekretarz kongregacji, później prep. wąwol. (Acta capitularia monasterii Mogilnensi Congr. Bened.-Polona, s. 2, 17, Tyniec, zbiory o. P. Sczanieckiego); 1720 mieszczanka N.S. zapisuje 2 place zw. Budki na bractwo Różańcowe, erygowane w 1732 r. (MDS 159);

1738 mur. kościół par. ś. Wawrzyńca, filialny kościoła w Starej S., z nim połączony i zarządzany przez jednego prep. Ma 4 ołtarze i piąty z obrazem NMP Sokalskiej od Jana Orłowskiego, z zapisem z tego roku 1000 fl. na Witosławicach w zamian za 1 mszę czytaną tyg. Prep. Bernard Błaszkiewicz OSB od 1736 r., utrzymuje kantora i organistę, prowadzi księgi par. Nowa drewn. szkoła. 2 bractwa: ś. Anny, bez erekcji, które od 5 lat [?] ma zapis 2000 fl. na wsi Włochy za 1 mszę we wtorki, i Różańcowe, zatwierdzone w 1732 r. przez SA, ale bez erekcji i introdukcji, jego promotorem jest prep. słupski, a opiera się o zapis testamentowy mieszczki słupskiej Konstancji Kwiatkowskiej z 1710 r. Uposażenie par. spisał w 1684 r. prep. Maciej Sekulski OSB, wykorzystując inwentarz kościoła z 1659 r. Prep. ma dzies. z Wałsnowa, Skoszyna, Wilkocina, Kunina, Jeleniowa, Podleszan i Konczan [?] (AV XXVII 12-5,428-36);

1747 mur. kościół par. ś. Wawrzyńca, konsekrowany w 1677 r., erekcja za prep. Macieja Sekulskiego, uposażony w 1678 r. przez opata Mikołaja Goskiego, w tym roku inkorporowany do opactwa, które ma pr. patronatu należące do opata i konw. Odtąd obsługiwany przez zakonnika święt. Ołtarze: ś. Wawrzyńca, NMP Sokalskiej, NMP Różańcowej, ś. Anny, ś. Macieja. Bractwo ś. Anny, którego stare przywileje zaginęły, ale ze starego inwentarza wiadomo, że odnowił je pleb. Maciej Sekulski, bractwo Różańcowe, zatwierdzone w 1732 r. Prep. Jakub Mazurkiewicz OSB od 1745 r., wikarymi są mnisi z kl. Organista i kantor przebywają w Starej S., rektor szkoły. Na uposażeniu prep. dzies. snop. z ról mieszczańskich darowane przez opata Mikołaja Goskiego, na zmianę z prep. szpitalnym (→ p. 5B), role i łąki, wyliczone wyderkafy. W sumie dzies. wart. 90 fl. Okręg par.: Bartoszowiny, Baszowice, Bielów, → Hucisko, Wólka Milanowska, Mirocice, młyny: Bakiel, Ruś, Trocha, → Wymysłów, Zagaje, a także wsie Serwis i → Trzcianka, łącznie 670 dusz (AV XXXVII 16-20, 260-72); 1750 Mikołaj Kunicki sufragan krak. konsekruje ołtarz główny NMP w kościele par. w N.S. (Kracik 142);

1780 2 kościoły, par. św. Wawrzyńca i szpitalny, oba kollacji opata i konw. święt. Dzies. snop. wytyczna od drogi do wsi Serwis do granic Wólki Milanowskiej z Podłaziem należy do prepozytury szpitalnej, z reszty gruntów pobiera pleb. N.S. Probostwo liczy 7 zabudowań (Inw.Słup. 5); 1782 [?] prep. Michał Lochman OSB (Wiś.Op. 410 z datą 1762); 1785 przypomniano prepozytowi obowiązek utrzymania przy kościele duchownego świeckiego jako wikarego, jednak prep. Michał Lochman OSB wystarał się o zawieszenie dekretu (Gacki 147); 1787 okręg par: N.S., Bartoszowiny, Baszowice, Bielów, Hucisko, Wólka Milanowska, Mirocice, Paprocice, Serwis, Trzcianka, Wymysłów klaszt., Podklasztorze i inne chałupy, liczy 1178 mkw, w tym 22 Żydów (Spis I 388-9; II 118); 1800-32 Weremund Molętowski OSB, ostatni pleb. - prep. zakonny, zm. w N.S. w 1819 r. po supresji kl., wziął na przechowanie i umieścił w kościele par. w N.S. relikwiarz z Drzewem Krzyża S., otrzymał też wówczas dla kościoła w N.S. 12 ornatów, 6 par dalmatyk, 2 pary kap, bieliznę i mniej kosztowne sprzęty oraz 2 kielichy ze skasowanego opactwa. W zamian pleb. N.S. miał odprawiać w każdą niedzielę nabożeństwo w kościele klaszt. na Świętym Krzyżu. Od 1820 r. w kl. mieszkało 2 Bened. pod zwierzchnictwem pleb. N.S. (Gacki 139n, 337-40; Wiś. Op. 410); ok. 1807 wikary Hugo Jopkiewicz OSB (Gacki 140); 1819 do pleb. należy dzies. z pewnych ról w m. N.S. (AOkup. 10v).

5B. Kościół szpitalny.

[1596-1601] opat Michał Maliszewski, wykonując zalecenie wizytacji Jerzego Radziwiłła z 1593 r., funduje i uposaża na przedmieściu N.S. pod Łyścem szpital i kościół ś. Michała (S. Grocholski, Lavacrum animae..., Cracoviae 1601, 5v: Ruffin dedykacja i D4v; Gacki 90; Jonston III/1 88-8v; MDS II 145); 1603 w szpitalu w N.S. przebywa mnich święt. Wojciech Ruffin, pisząc kronikę klaszt. (Ruffin, dedykacja z 6 XI 1603; Sczaniecki 1985 123, 147); 1610 Bogusław Radoszewski opat i konw. święt., wykonując postanowienia wizytacji przeprowadzonej w opactwie przez kardynała Jerzego Radziwiłła w dniu 7 IX 1593 r., kończą rozpoczętą przez poprzedniego opata, Michała Maliszewskiego, fundację prepozytury zakonnej przy szpitalu i kościele ś. Michała Archanioła na przedmieściu N.S. pod Łysą Górą; prep. otrzymuje dom z placem i ogrodem k. kościoła ś. Michała, niewielki obszar przyległy do granic wsi Baszowice, na którym wolno mu karczować zarośla, winnicę na przedmieściu → Sandomierza, łąkę k. stawu zw. „Serwisz” przy drodze z N.S. do wsi Serwis, 1/2 łąki po obu stronach drogi w Wólce Milanowskiej aż do stodoły folwarcznej i znaków kamiennych, 18 gr czynszu z placu zw. „Dominikowska”, 1 grz. od mieszczanina N.S. Fryderyka Mogileńskiego, pewną sumę na roli zw. „Walowskie”, czynsze ze Starej S. oraz od młynarzy Kuligowskiego i Idzikowskiego w Starej S. i młynarza Marzeckiego, płacone na ś. Marcina [11 XI], a także dzies. snop. od tych 3 młynów oraz z N. i Starej S., która z dawna należała do stołu opata, wreszcie mlewo w młynach należących do opata i konw. oraz pr. wyrębu w lasach klaszt. na własne potrzeby prep. i szpitala. Prep. zobowiązany jest do opieki duszpasterskiej nad ubogimi ze szpitala, w niedziele i święta solenne ma z nimi odprawiać modlitwy, zaś w przyległym do szpitala kościele ś. Michała musi w każdą niedzielę celebrować mszę ku czci ś. Trójcy z kolektą do Aniołów, w piątki mszę za fundatorów oraz braci zakonnych żywych i zm. Ma co roku przekazywać na utrzymanie szpitala 12 kor. żyta, po 4 kor. jęczmienia i grochu, 1 kor. ryb. Opat jako fundator zastrzega dla siebie i następców pełne pr. patronatu i kollacji, w tym pr. prezentowania na godność prep. jednego spośród zakonników (MDS II 144-6); 1611 Piotr Tylicki bp krak. zatwierdza fundację i uposażenie prepozytury zakonnej przy już konsekrowanym drewn. kościele ś. Michała i szpitalu w N.S. Jej zwierzchnikiem ma być jeden spośród Bened. święt., koniecznie prezbiter, prezentowany przez opata, a instytuowany przez bpa. Potwierdza jego uposażenie, zwłaszcza pr. wolnego mlewa w młynach klaszt., oraz obowiązki. Wreszcie instytuuje, jako pierwszego prep. prezentowanego przez opata, przeora święt. Wojciecha Ruffina OSB (ib. 144, 147-8);

1633 mieszczanin N.S. Stanisław Bak zapisuje 100 fl. na ubogich (AV XVII 424); 1650 prep. Jonatan Saganowski OSB (AG 1913); 1650 prep. szpitalny ulokował sumę 800 zł, przeznaczoną na fundusze dla słabych i chorych zakonników święt., na wyderkaf na Gołoszycach Niższych, których dz., Wojciech s. Tomasza Gąsowskiego, zobowiązał się płacić od niej 56 zł rocznie (AV XVII 424); 1653 mieszczanin N.S. Klemens Wałowczyk zapisuje 100 fl. na lampę przed Najświętszym Sakramentem w kościele szpitalnym (ib.); 1657 Samuel Młodnicki OSB, prep. szpitalny i pleb. → Wierzbnika (Wiś.Ił. 398); 1659 A.R.D.M. Andrzej Kucharski profesor teologii U. Kr., kan. ś. Floriana pod Kr., i jego br. Adam Kucharski, mgr artium, kan. klimuntowski, zapisują szpitalowi i kościołowi ś. Michała Archanioła pewne role, place i łąki oraz mały staw rybny, położone k. N.S., zobowiązują prep. do odprawiania za ich dusze 2 mszy miesięcznie i 1 mszy na anniwersarz w czerwcu (Jonston III/4 101n.; AV F XVII 424 z datą 1673);

1664 bp krak. Maciejowski dedykuje w dniu ś. Trójcy kościół ś. Michała (AV XVII 424); 1669 Jerzy Jonston OSB prep. kościoła szpitalnego ś. Michała i przeor święt. (Gacki 139); 1677 konsekracja 3 ołtarzy w kościele szpitalnym w N.S.: NMP i ś. Michała, Anioła Stróża oraz ś. Katarzyny (Kracik 142); 1681 suma 800 zł zapisana w 1650 r. na wyderkaf na Gołoszycach Niższych zostaje przeniesiona na wieś Garbacz (Gacki 318); 1688-9 prep. Roman Krupski OSB (Wiś.Ił. 406; Jonston III/7 118v); 1697, 1705 ponownie prep. jest Jerzy Jonston OSB, senior kl. święt. (Lefebvre VII 20av; AG 1925);

1711 drewn. kościół ś. Michała Archanioła, położony za m. N.S., u podnóża Łyśca. Prep. Wawrzyniec Puskowski OSB instytuowany w 1709 r., jest 4 ubogich, 3 ołtarze konsekrowane (AV XVII 423v-4v); 1722 opat potwierdza dok. fundacyjny prepozytury ś. Michała (AG dok. papierowe 2122); ok. 1736 prep. Jacek Jabłoński OSB (Lefebvre VII 21a; K. Estreicher, Bibliografia polska, XVIII Kr. 1901, 364-5); 1738 drewn. kościół ś. Michała, 3 ołtarze: wielki, NMP i ś. Jana Chrzciciela, drewn. szpital dla ubogich, od 2 lat prep. jest Augustyn Wrzeszkiewicz OSB (AV XXVII 16, 441-5);

1747 drewn. kościół ś. Michała, konsekrowany, ale nie wiadomo kiedy i przez kogo, erygowany przez opata Bogusława Radoszewskiego. Ołtarze ś. Michała, NMP i ś. Kazimierza. Bractwo Aniołów Stróżów erygowane i wprowadzone, kapelan szpitala Bernard Błaskiewicz OSB, 3 ubogich. Na uposażeniu dzies. z N.S. i Starej S. pobierana na zmianę z prepozytem N.S., wart. 600 fl., dzies. z młynów Kuligowski, Idzikowski i Marzecki, rola w Baszowicach, czynsze wyderkafowe (ib. XXXVII 23-5, 287-300); 1763 Józef Śmietanka z Olechowca zapisuje prepozyturze szpitalnej w N.S. 100 zł na 1/2 dóbr Szeligi i Bukówka (MDS II 148); 1769 Szymon Kanki zapisuje szpitalowi w N.S. 3000 zł na 1/2 dóbr Boksice i Sławęczyn (ib.); 1780 dzies. z cz. ról, → p. 5A; 1780 prep. Karol Smoleński OSB (Inw. Bol. 20); 1780 niwa prep. położona przy niwie folw. w Starej S., probostwo szpitalne liczy 7 zabudowań (Inw.Słup. 4-5); 1787 rezygnacja prep. Karola Smoleńskiego OSB (Lefebvre V/5 163v, 167v; Gacki 106); 1787n. prep. Adrian Dębski OSB (Lefebvre V/5 163v; Gacki 106-7); 1793 dzierżawcami prepozytury szpitalnej są Trzebińscy (Lefebvre V/5 170; Gacki 175);

1807-19 szkoła przy kościele ś. Michała w N.S., od 1815 r. podwydziałowa, utrzymywana przez opactwo święt. Kierownikiem był prep. N.S., Weremund Molętowski OSB, głównym nauczycielem Hugo Jopkiewicz OSB, wikary słupski, niektórych przedmiotów uczyli zakonnicy przybywający z kl., w tym francuskiego i rysunków Francuz Mafran OSB, uciekinier przed Rewolucją Francuską. Klasa początkowa mieściła się w lamusie prepozytury szpitalnej, klasy 1-3 w położonej naprzeciwko mur. piętrowej oficynie. W 1815 r. liczyła 79 uczniów, posiadała 77 książek zakupionych z opłat szkolnych. W 1819 r. zredukowano ją do stopnia elementarnego. Przy niej Weremund Molętowski, dobry pedagog, płynnie mówiący po francusku, utrzymywał konwikt dla synów i córek okolicznych ziemian. Te ostatnie często mieszkały w dworze dzierżawców prepozytury szpitalnej (Gacki 140);

1819 dochód z prepozytury posiadającej folw. z wsią Wymysłów i inne grunty oraz wyderkafy wynosił 542 zł rocznie, dochód z dzies. 250 zł, komendarzem był od 1809 r. opat święt. (AOkup. 44-6, 153, 237; Gacki 148).

6A. Studenci U. Kr.

1608 Wojciech s. Stanisława „Slupensis ad S. Crucis” (Al. IV 7). Z powodu dużej liczby osad o nazwie Słup, Słupia, identyfikacja innych zapisów jest niepewna, por. 1414-5 Maciej s. Stanisława „de Slupy”, Jan s. Jana „de Slup” (ib. I 35-6); 1428 Grzegorz s. Pawła „de Sluppy” (ib. 70); 1447 Klemens s. Jana „de Slup” (ib. 117); 1452 Jan s. Jana „alias Dlotho de Slup” (ib. 133); 1455 Jan s. Świętosława „de Slup” (ib. 143); 1460-7 Jan „de Slup”, bakałarz, następnie mgr sztuk (LProm. 55, 67); 1466 Maciej s. Piotra „de Slupy” (ib. I 183); 1470 Maciej s. Piotra „de Slup” (ib. 203); 1488 Jan „de Sluppy”, mgr i dziekan (LProm. 101); 1500 Jan s. Jakuba „de Slapy” (ib. II 127); 1501 Stanisław s. Wojciecha „de Slupy” (ib. 68); 1502 Stanisław „de Slup”, brat Macieja Maciejowskiego, służącego mgra Piotra Złotnika zw. Lubart (AR I 1894-5); 1505 Jan „de Slupya”, bakałarz sztuk (LProm. 142); 1507 Szymon s. Jana „de Slupya” (Al. II 107); [wpisy z dopiskiem „w diecezji krak.”:] 1521 Mikołaj s. Jana „de Slupya” (ib. 209); 1552 Maciej s. Macieja „a Slupya” (ib. III 2); 1568 Gabriel s. Jakuba „de Slupia” (ib. 71); 1573 Piotr s. Stanisława „Dloto de Slvpia” (ib. 87); 1575 Stanisław s. Jakuba Słupskiego (ib. 99); 1590 Stanisław s. Macieja Opali „de Slupia” (ib. 164); 1614 Walerian s. Marcina Słupskiego (ib. IV 42).

6B. Inne osoby2Rozróżnienie N.S. i Starej S. nie zawsze było możliwe.

1391 Paweł s. śp. Idziego ze S. (BP III 196); 1415-9 Klemens „de Słupia”, kopista, duchowny, może Bened. sieciech. (Lelewel 88); ur. 1440, zm. 30 V po 1497 r., Andrzej z N.S., profes święt., podprzeor i przeor, wikary lub prep. wąwol., pleb. Obu S. [?], kopista (Lefebvre VII 22a; Gacki 137-8; Zbiory 324-5, 383, 386); 1452 Klemens konwers święt. przebywa w N.S. (Jabłoński 98); 1459 Jan s. Szymona, prezbiter „de Slupy”, obecny w orszaku opata święt. (Tyn. 226); 1460, 1463 Maciej Paris ze S. [N.?], prezbiter, notariusz publiczny, kopista na usługach kl. święt. (Zbiory 337; CU II 206-7); 1473 Marcin Schowa [Sowa?] z N.S., kopista klaszt. (Rokoszny 161; Zbiory 387); 1474 → p. 5A; 1478 → p. 3; XV/XVI w. Stanisław ze S. [N.?] (MPH V 220); 1523, 1529, 1540 Stanisław ze S. [N.?], mgr artium, kan. opat., pleb. Modliborzyc z prezenty opata święt. (→ Modliborzyce, p. 5); 1552 Stanisław z N.S. przebywa w Bodzentynie (Kiryk 1994 26); 1555 Grzegorz ze S. [N.?], Bened. święt. (AG 1896).

6C. Wydarzenia.

1452 w oktawę Bożego Ciała [15 VI] burza z piorunami nad N.S., piorun poraził kowala (Jabłoński 98); ok. 1454 żmija ukąsiła pozostawionego w rzepie synka Stefana, mieszczanina N.S. (ib. 108); 1455 wskrzeszenie dziecka mieszczki S. [N.] mocą relikwii święt. (ib. 155-6); 1456 mieszczanin z N.S., rąbiąc drwa, uderzył się w nogę, jego brat służący przy kościele w N.S., sprzedający świece pielgrzymom, ofiarowuje w jego intencji 3 świece relikwii ś. Krzyża (ib. 127-8); 1657 wojska Rakoczego plądrują m. N.S. (Wiś.Op. 407); 1666 pożar m. i kościoła (ib.).

6D. Pobyty władców z dynastii Jagiellonów.

a) Władysław Jag. 1394 (22 I) „m Sluppi in nocturno I fert.” (Rachunki 176); 1410 król „przybył do Słupi i tam zatrzymał się dwa dni, w czasie których pieszo piął się w górę o świcie do kl. ś. Krzyża na Łysej Górze i przez cały dzień na klęczkach odprawiał modły i rozdawał jałmużnę, powierzając siebie i swoją sprawę opiece Boskiej i Ś. Krzyża. I nie wracał z modłów i kl. na posiłek wcześniej jak o zmierzchu, utrudzony całodziennym postem i modlitwą [...] wyjechawszy [...] [19 VI] z kl. ś. Krzyża na Łysej Górze przybył do Bodzentyna (DHr. 71, 73; DH IV 11n.); 1422 (26 X) król wystawia w N.S. dok. dla Piotra Szafrańca (ZDM VIII 2562); [wg DH IV 536; DHdz. IV 495 król „klasztor ś. Krzyża na Łysej Górze nie odwiedzał inaczej, tylko pieszo”. Musiał zatem odwiedzać N.S. zawsze, gdy tylko przybywał do opactwa, tędy bowiem prowadziła jedyna dostępna droga na szczyt - odwiedziny zestawił A. Gąsiorowski, Itinerarium królu Władysława Jag., W. 1972];

b) Kazimierz Jag. 1468 (4 XII) → p. 3.4; 1477 (4 XII) król podczas pobytu w N.S. daje 1 gr ofiary scholarzom (Rachunki król. z lat 1471-2, 1476-8, Wr. 1960, 2133Por. Lalik 409); 1487 (6 II) zapis na rzecz Mikołaja Kijańskiego (Paw. 134); [poza tym król musiał przejeżdżać przez N.S. gdy odwiedzał kl. w l. 1448, 1451, 1460, 1468, 1470, 1473, 1476, 1477, 1479 (DH V 50, 88, 286, 516, 543, 583 (i Lefebvre VI 189), 648, 666, 696)];

c) Jan Olbr. 1494 (8 IX) król pieszo przybył z miasteczka N.S. do kl., do sanktuarium Ś. Krzyża, i własnoręcznie potwierdził przywilej klaszt. (AG 1854; Pol. 236; Jonston II/29 52-2v);

d) Aleksander Jag. 1505 (17 VI) wystawia w N.S. dok. (Akta Litewsko-ruskogo gosudarstwa I, Moskwa 1899 89);

e) Zygmunt St. 1517 (28 XII), 1526 (27 IX), 1533 (14 VI), 1535 (7-8 X), 1540 (29 IV), 1544 (3 I) (A. Gąsiorowski, Itineraria dwu ostatnich Jagiellonów, SH 16, 1973, 253-4, 262, 264, 266; Gacki 41); „Pewnego razu Janusz Grzymułtowski mąż sławny, siły wielkiej, króla Zygmunta prowadząc na Łysą górę do sanktuarium ś. Krzyża, chcąc się królowi przysłużyć, sobie nie folgując, barzo siebie prawie uczynił, potem zaniemógł i umarł” (Paprocki 616);

f) Zygmunt A. 1551 (29-30 V), 1553 (24 I), 1559 (18 VI) (A. Gąsiorowski, Itineraria dwu ostatnich..., 269, 271).

Lit. Derwich 1992 wg indeksu; Borkowska.

6E. Kopiarz, księgi miejskie.

a) 1527 Jakub s. Piotra z Sandomierza, zw. Kubalec, na prośbę mieszczan m. opackiego N. S. i za zgodą Jakuba z Kr., bakałarza artium, opata święt., sporządza kopie 9 przyw. władców wydanych dla kl. święt., a obejmujących także N.S., przechowywanych w skarbcu klaszt., które poprzedza dok. opata zezwalający na dokonanie tej czynności (BNakc. 9797, 38 kart, częściowo wyd. Pol. s. 231, nr 105, 196, 211-2, 221-2, 236);

b) 1418n. księga wójtowska N.S., niepaginowana. Archiwum Diecezji Sand., rps 1 (Kiryk 1972 147; 1994 77-8);

c) akta wójtowskie z lat 1431-1620, 1539-74, 1574-1608, 1623-44, 1661-71, 1681-83, akta radzieckie z lat 1600-35, 1662-1786, rejestry podatkowe z lat 1527-76 oraz „Protocollum seu regestrum causarum coram iudicio advocatiali et consulari” z lat 1684-96, zachowane w Archiwum Diecezjalnym w Sandomierzu, sygn. 1-10 (R. Guldon, Księgi miast lewobrzeżnej cz. wojew. sand. z XV-XVIII w., „Studia Kieleckie” 52, 1987, 73; Rokoszny 158n.); rejestr złoczyńców z 1561 r. (Rokoszny 158).

7. Biblioteka Seminarium Duchownego w Sandomierzu rps G 1355; AG Centr. Władze Wyzn. 795; ZDP rpsy 1838-64, 9864-72, 9872-82; WAP w Kielcach. Informator o zasobie archiwalnym, Kielce 1980, 18, 36; Baliński 305-6; SG X 853-5; XV/2 597; Rokoszny; Wiś. Op. 406-11; Derwich 1992 wg indeksu; Kiryk 1994 77-8; Dervich 1997a 56-60.

8A. 75 st. żużla (Bielenin 1970 107) skupionych głównie u wschodniego podnóża Łyśca, dat. na OR (Pazdur i in. 89; Bielenin 1963 312n., 317, 356; 7967 242-9; 1981 83; 7992 245-7).

8B. N.S. st. 3, osada hutnicza położona w południowo-wschodniej cz. N.S., na stoku łagodnego wzniesienia nad doliną strumienia, dat. na środkowy i późny OR (Bielenin 1959 307n.; 1970 108, 115; 1976 51; 1992 227-8); 1846 znaleziono urny grzebalne k. kościoła par. w N.S. (Gacki 17); na terenie plebanii natrafiono na monety rzymskie: denar Wespazjana z l. 77-8, sestercja Hadriana z l. 117-38, 2 medale brązowe Galienusa/Saloninusa z l. 255-9, zaś w okolicy N.S. znaleziono monetę brązową Nerona z l. 67-8 (Kunisz 162-3).

8C. N.S. st. 8, osada otwarta położona u wschodniego podnóża Łyśca ponad źródłem Słupianki, nawarstwiająca się na stanowiska hutnicze N.S. st. 5, 6, chata półziemiankowa 4×5 m z paleniskiem kamiennym, jama o średnicy 1,8 m dat. na VIII-X w. (Bielenin 1967 248-9; 1969 119n.; 1970 108) lub V/VII-poł. VIII w. (Dąbrowska 250).

8D. W 1973 r. na podstawie badań terenu i okolicy kościoła ś. Michała i połączonego z nim domu opatów [szpitala?], czyli zachodniej cz. N.S., stwierdzono, że obszar ten użytkowany był od X do XVI/XVII w., a mur. budowle powstały dopiero w XVIII w. (M. Sielewicz, IA. Badania 1973, W. 1974,294).

8E. Posągi-rzeźby kamienne.

1. tzw. ś. Emeryk, nazywany też ś. Benedyktem, ś. Onufrym lub Pielgrzymem, stoi u zachodniego podnóża Łyśca, przy drodze z N.S. na szczyt do opactwa, w źr. pisanych wspominany od XVIII w. (J.Ch. Tortowski, Cursus poeticus vel historia per omnes circumstantias Montis Calvi..., Cracoviae 1729, F 1v-2; AV XXVII 440 (1738 r.); 2. postać kobiety, zw. czasami żoną ś. Emeryka, stoi na cmentarzu przy kościele par. w N.S., rzeźba niegdyś leżąca, nagrobkowa. Posągi te, często opisywane jako „starożytne”, a nawet celtyckie, mają metrykę nowożytną, zapewne XVII-XVIII-wieczną, a kobiety - prawdop. XIX w. Wokół nich, szczególnie pierwszego, krąży bardzo dużo legend i podań (E. Gąssowska, J. Kuczyński, „Starożytne” posągi kamienne na Łysej Górze, RMS 9, 1975, 315-24; R. Reinfuss, Ludowa rzeźba kamienna w Polsce, Wr. 1989, 26n., 103n.).

Uw. Wykorzystano tylko zapisy ksiąg miejskich cytowane w literaturze.

1 Ob. cz. N.S. - Kop. 198.

2 Rozróżnienie N.S. i Starej S. nie zawsze było możliwe.

3 Por. Lalik 409.