(1378 districtus Czlopensis, 1405 terra Slopensis) dobra.

1. 1506 n. pow. pozn. (PG 13, 78).

2. 1350 [dobra] S. graniczą z dobrami Osieczno [nad Drawą] (CDB A 18 s. 125); 1352 puszcza w dobrach S. → p. 3; 1532 podział Czarnkowskiej Puszczy i Człopskiej Puszczy oraz jezior → p. 3; szczegółowe dane → Czarnków dobra p. 2, tamże mapa; 1546 podkomorzy rozgranicza dobra Czarnków i Cz. z dobrami Wieleń → Czarnków dobra p. 2 (PWc. 1, 66 -74v); [1546-48] fals. 1245 opis północnej granicy [dóbr Cz.] → Biała k. Czarnkowa (Wp. 1 nr 249).

1558 Wojc. Sędziwój Czarnkowski [s. Sędziwoja], Piotr Czarnkowski [s. Macieja, współdziedzice m. Człopy] zawierają ugodę i ustalają granice m. S. ze swymi posiadłościami: granica biegnie od Gogolczej Góry położonej w pobliżu rz. Słopicy [obecnie Cieszynka] przez jez. Pruski i drugie jezioro [→ Prusy], następnie wzdłuż strugi → Trzebinia k. wsi Trzebinia [obecnie Trzebin], należącej do Piotra, przecina drogę z Trzebini do S., biegnie koło jezior Chochlinko i Chochlino, przecina drogę z Szonowa [obecnie Dzwonowo] do S., przechodzi przez jez. Kamień; stąd zaczyna się granica m. S. z wsiami Załomie, Gołęża i Bercholt [obecnie Załom, Golin i Brzeźniak] należącymi do Wojc. Sędziwoja; granica ta biegnie kolejno: przez pola, wzdłuż strugi Załumek, koło błota, które ciągnie się od jez. Wulzey [wg mapy z XIX w. Faules See – błoto na N od Człopy], przez role zw. Ostrowy Słopskie aż do kopca na wzgórzu pod lasem nad rz. Słopicą, a następnie wzdłuż tejże rzeki do kopca na Gogolczej Górze; Wojc. Sędziwój ma jezioro i staw na rz. Słopicy poniżej Gogolczej Góry [→ Staw Młyński] wraz z młynem oraz pr. budowania stawów i młynów na rz. Załumek; Piotr ma pr. budować stawy i młyny na strudze k. wsi Trzebinia (PG 102, 176-177).

1574 [wschodnia i północna] granica dóbr S. prowadzi od [Człopskiego Brodu] tzn. od drogi z Cz. do Czarnkowa wzdłuż rz. Przyłącznicy do jej źródeł, potem kolejno przez Długą Górę („longus mons”), wzdłuż drogi z Cz. do Białej [k. Czarnkowa], wzdłuż rz. → Bukownicy do narożnika z dobrami Tuczno, a dalej przez jez. Smolno, przez kamień na granicy wsi Mielęcin, (nal. do Tuczna), a wsią Wołowe Lasy i dalej prosto aż do rz. Płociczny, gdzie „znajduje się narożnik dóbr Tuczno, wsi Gołęża [obecnie Golin] Tomasza Strucz i Jakuba Werben i wsi opust. Bercholt [obecnie Brzeźniak], stąd granica idzie między wsią Bercholt a wsią Gołęża aż do roli zw. Sloien (PG 21, 466-467).

3. Własn. książęca (margrabska), a później szlach. 1349 w S. 80 ł. wolnych [korzystających z wolnizny] → p. 5; 1352 Ludwik Rzymianin margr. brand. nadaje w lenno stren. Jakubowi i Heinzowi Boytinom 1/2 m. S., młyn w mieście, 1/2 młyna pod miastem, wsie Drzonowo, Załomie, 1/2 Szonowa [obecnie Dzwonowo] wraz z puszczą (merica) i przyległościami (CDB B 2 s. 344-345; CDB B 6 s. 86-87).

1378 Jan z Czarnkowa, sędzia pozn., s. Sędziwoja, dziedzic Cz. → p. 6; 1378 Janusz Wedel posiada Cz. w zastawie od Jana z Czarnkowa, sędziego pozn. i jego brata Wincentego → p. 6; 1381 [zapewne fals. z XVI w. → Czarnków dobra] bracia Jan sędzia pozn. i Wincenty dziedzice Czarnkowa i Sz. (PWc. 1, 70v); 1405 Sędziwój z Czarnkowa [kantor?, s. Jana?] w sporze z Jakubem Wedelskim o 1/2 ziemi [dóbr] S. (KP nr 2357); 1412 [zapewne fals. z XVI w. → Czarnków dobra] Wincenty dziedzic Czarnkowa i S. (PWc. 1, 69v).

1432 ugoda Jana i Kaspra Czarnkowskich z → Czarnkowa: w S. mają między siebie podzielić, to, co nie jest podzielone m. in. barcie oraz ludzi lennych zw. manami (homines homagiales alias many; PZ 12, 40).

1496 Sędziwój z Czarnkowa, kaszt. kal., zapisuje ż. Katarzynie z Kretkowa [ziemia dobrz.] 2000 zł węg. tytułem posagu i wyprawy, 2000 zł węg. wiana i 1000 zł węg. tytułem daru na dobrach → Czarnków oraz na S. wraz z jeziorami i wsiami opust. do S. należącymi (MS 2 nr 618, 704; PG 7, 15; MK 17 k. 125, 145); 1506 Maciej z Czarnkowa zapisuje po 1000 zł węg. posagu i wiana ż. Katarzynie, c. zm. Piotra Opalińskiego na dobrach → Czarnków oraz m. in. na Cz.¹W 1507 r. Mac. Czarnkowski przeniósł oprawę tejże żony na inne dobra; Człopa wśród nich nie figurowała (PG 13, 129v), → Czarnków (PG 13, 78); 1532 Maciej i Sędziwój Czarnkowscy dzielą się Czarnkowską Puszczą i Człopską Puszczą oraz jeziorami: Maciej otrzymuje opust. wsie koło S.: Trzebinię, Szonowo [obecnie Dzwonowo] i Czuczarz [obecnie Szczuczarz], a Sędziwój wieś Gołęża [obecnie Golin]; por.→ Czarnków dobra, p. 2 (PG 75, 594-595); 1546 Jan Czarnkowski [s. Sędziwoja] w czasie rozgraniczania dóbr → Czarnków i dóbr S. z dobrami Wieleń zgłasza swe pr. własności do wsi Szczuczarz oraz do wsi Żelichowo [w dobrach Wieleń!] (PWc. 1, 66-74v).

1556 Wojc. Sędziwój Czarnkowski s. Sędziwoja zamienia części dóbr z bratem Stanisławem [w wyniku tej ugody kumuluje w swym ręku całe? wsie Gołęża i Bercholt] (WC 1 47-48); 1557 Piotr Czarnkowski s. Macieja otrzymuje od braci, m. in. 1/2 m. Cz. oraz [części wsi?] Szonowo, Czuczarz, Pieczyska [→ Przelewice], Trzebinia, Rubnik [niezident.] inne [imiennie nie wyliczone] osady w Człopskiej Puszczy → Czarnków dobra (PG 19 k. 386-388, 404-406); 1558 ciż Piotr oraz Wojciech Sędziwój Czarnkowscy zawierają ugodę dot. granic dóbr Cz. → p. 2; 1559 Wojc. Sędziwój Czarnkowski oddaje w lenno Tomaszowi Strutz de Stoltenberg i Jakubowi Werben de Wartenberg wsie → Gołęża i Załomie (WG 1 k. 138-142v, 236v-238); 1560 tenże odstępuje z zastrz. pr. odkupu Jerzemu Wedelskiemu z Frydlandu [obecnie Mirosławiec] 1/2 m. Cz. oraz połowy opust. dziedzin Gogolice [obecnie Jaglice], Bercholt i Bukholth [obecnie Bukowo] za 4000 srebrnych talarów (PG 104, 187v); 1574 tenże sprzedaje [jako lenno?] Wedigerowi von Osten 1/2 m. Cz. oraz połowy wsi Gogolice, Wołowe Lasy, Bercholt, Bukholcz [Bukowo], połowy jezior Płocie i Staw Młyński, całe jeziora Roderang, Chochlino, Chochlinko, oraz odstępuje nabywcy pr. patronatu kościołów par. w dobrach Cz., za 26 000 talarów (PG 21, 466-468v).

1580 [Piotr Czarnkowski] kaszt. pozn. płaci pobór z [1/2] m. → Człopa oraz z wsi Trzebinia, Pieczyska, Drzonowo, Szczuczarz i Szonowo [również z → Drawska i → Żelichowa], a Jadwiga Czarnkowska [wd. po Wojciechu Sędziwoju] płaci od [1/2] m. → Człopa oraz wsi Bukowo, Wołowe Lasy, Gogolice [obecnie Jaglice], Gołęża [obecnie Golin] i Załomie [inne ich wsie → Czarnków dobra] (ŹD 44).

6. 1378 Świętobór ks. szczeciński oblegał m. Cz.: , gdy fosa wyschła, podszedł pod blanki, lecz wobec dzielnej obrony prowadzonej przez dziedzica Jana z Czarnkowa, s. Sędziwoja odstąpił od miasta, a spalił wsie w dystrykcie [dobrach] człopskim (MPH 2, 684 tu błędna interpolacja źródła, odkryta przez dr R. Walczaka przy pracach nad reedycją Kroniki Janka z Czarnkowa; DH 3, 385 pod r. 1379); Janusz Wedel posiadacz zastawny m. Cz. (→ p. 3) na czele konnych i pieszych z dóbr Tuczno i Cz. napadł na okolice Pyrzyc w ks. szczecińskim; w czasie odwrotu wojska Świętobora zadały im klęskę, zginęło ponad 350 osób (MPH 2, 689; DH 3 s. 314, 386, 387 pod błędnymi datami 1368 i 1380; w opisie Długosza nieco zmienione szczegóły: Polacy ponieśli klęskę w pobliżu Cz.; zginęło w walce 450 osób, a 100 utopiło się w bagnie).

Uwaga: Z tradycji rodzinnej Czarnkowskich pochodzą, skądinąd nie sprawdzone informacje o Cz.: Tablica pamiątkowa w kościele par. w Czarnkowie fundowana w 1602 r. przez Stan. Sędziwoja Czarnkowskiego wymienia Dzierżykraja, pana na Cz. w XII w., rzekomego ojca Mikołaja kaszt. kal., który miał otrzymać w 1192 r. (por. → Czarnków dobra p. 3, falsyfikaty) zamek w Czarnkowie i założyć tam miasto. Falsyfikat datowany na r. 1362 informuje, że Kazimierz W. miał rzekomo wyrazić zgodę Sędziwojowi z Czarnkowa na przekazanie przez niego ss. Janowi i Wincentemu 1/2 m. i dystryktu [tzn. dóbr] Cz., o ile Sędziwój nie będzie miał potomstwa z swej drugiej żony (MK 79, 255-257v; regest: MS 5/2 nr 4989).