rzeka i staw (1231 kop. 1646 Doyza, 1286 Doyca, 1303 Dogyca, 1418 or. Doycza, 1431 Docza, 1563 Doyka!, 1571 Drząca!) rzeka¹W pocz. XVII w. występuje też błoto D. (KoścG 66, 78 w akcie podziału Kębłowa z przynależnościami), prawy dopływ Obry oraz staw²Wg Krasonia 90 przez jez. Radusz przepływała rz. Dojca, lecz jest to pomyłka, bo skądinąd wiemy, iż była to rz. Obra (PG 16, 170v) na niej, obecne Jez. Wioska (na Dojcy, powyżej Ruchockiego Młyna); Dojca obecnie wpada do Obry między wsiami Obra i Kębłowo.

[Pow. kośc.]

1231 Władysław Od. oznajmia, że Sędziwój kantor gnieźn. celem założenia nowego kl. nadał cyst. w Łeknie [pow. kcyn.] dziedziny Obrę i inne, z rzekami Obra i D. (Wp. 1 nr 130, 131); 1285 Przemysł II oznajmia, że komes Luder z Komorowa z s. Pielgrzymem dają kl. w Obrze pr. zbudowania i naprawiania mł. w Niałku, sprzedają pr. zastawienia rzeki [D.], która płynie z jez. zw. Karpicko i zbudowania jazu, zezwalając kl. na pobieranie drzewa i ziemi ze swej posiadłości na budowę tego jazu, w zamian za co darczyńcy będą mogli dożywotnio mleć w tym mł. bez opłat, co jednak nie będzie przysługiwać ich dziedzicom (Wp. 1 nr 557; Wp. 4 s. 39-40; por. Krasoń 78-79); 1286 komes Burchard daje kl. w Obrze drogą zamiany Niałecki Młyn położony na rz. D. i w dziedzinie Karpicko (Wp. 1 nr 566); 1288 Przemysł II zatwierdza dok. Mikołaja z Kębłowa podkom. Królestwa Polskiego dot. młyna Ruchocina Gać, na rz. D., który został przyznany kl. w Obrze oraz dodaje pr. połowu ryb w jez. D. [obecne Jez. Wioska] przez 2 rybaków na stół klaszt. na Suchedni [co kwartał] (Wp. 5 nr 523); 1303 komes Prędota s. zm. Pietrzyka wdy pozn. oznajmia, że Herman jego wójt w Grodzisku [Wlkp.] przekazał kl. w Paradyżu miejsce na młyn (locum molendini) na rz. D., który wraz z wójtostwem i sołectwem kupił od wdy Pietrzyka (Wp. 2 nr 879); [1304] mł. Ruchocina Gać na rz. D. (Wp. 2 nr 886); 1360 opat kl. w Obrze i Pielgrzym z Karpicka zawierają ugodę: sędzia kal. na polecenie króla wbił gwóźdź żelazny [w co?] na znak, jak wysoko stronom wolno spiętrzać wodę [rz. D.], a strony nie mają sobie szkodzić nawzajem w mł. Ruchocina Gać i Nowy Młyn (Wp. 3 nr 1425); 1360 Pielgrzym z Karpicka oraz Tomasz z Chorzemina zawierają ugodę: Pielgrzym może spiętrzyć wodę [rz. D.] dla młynów w Karpicku, zalewając brzeg Tomasza; w zamian za to Tomasz i jego następcy mogą w Starym Młynie mleć korzec (modium) co tydzień bez opłaty, w nowym stawie zakładać 20 więcierzy (gulgustria) i co tydzień łowić ryby siecią słęp; Pielgrzym i jego następcy mogą w Chorzeminie pobierać drewno i piasek na budowę dwóch mł. w Karpicku (Wp. 3 nr 1426); 1364 sędzia pozn. wyrokuje w sporze między opatem kl. w Obrze a Świętomirem z Komorowa: Świętomir winien zburzyć młyn [na rz. D.?], który zbudował; opat może naprawiać groblę (structura), którą zbudował na błocie od Karpicka przez Komorowo do Niałka [Wielkiego], i to pobierając piasek i wycinając zarośla w dobrach Świętomira; ponadto Świętomir i jego następcy nie mają pr. do przemiału w Niałeckim Młynie bez uiszczania opłaty (Wp. 3 nr 1520); 1365 Kazimierz W. transumuje wspomn. wyżej dokumenty z 1360 dot. umów między Pielgrzymem z Karpicka oraz a) opatem kl. w Obrze, b) Tomaszem z Chorzemina (Wp. 3 nr 1535); 1416 sąd wyrokuje, że kl. w Obrze³Krasoń 126 nietrafnie odnosi do mł. Ruchocina Gać na rz. D. spór, jaki w 1416 r. toczyli Tomek i Dobrogost Kębłowscy oraz opat klasztoru w Obrze (KoścZ 5, 517), jednakże proces ten toczył się już w 1414 r. (KoścZ A, 116v; Krasoń 141) i dotyczył nieokreślonych młynów, zapewne na rz. Obra, w miejscowościach Obra i Kębłowo może budować [co?] przy mł. i grobli zw. Ruchocina Gać [na rz. D.] zgodnie ze swymi dok., a Stefan i Jan z Rzeszotarzewa nie mają mu w tym przeszkadzać (KoścZ 4, 146v); 1417 proces o rz. D., jedną ze stron kl. w Obrze (Obra B 3 s. 299); 1418 Wieńczoska Niałecka w sporze z opatem w Obrze, o to że ten bez wyroku wdarł się siłą przy pomocy 12 osób w jej rz. D. tam, gdzie nie miał żadnego prawa i zniszczył jaz, z którego miała 4 grz. rocznie dochodu; opat nie stanął na termin (KoścZ 4, 391v; KoścZ 5, 138); 1418 Grzymek Brodzki [też z Karpicka] pozwany przez opata kl. w Obrze o wzniesienie młyna [Nowy Młyn] i o spiętrzenie wody [rz. D.] oraz o zalanie mł. Ruchocina Gać; opat nie stanął na termin (KoścZ, 369; KoścZ 5, 117v); 1420-24 opat kl. w Obrze i Marcin Komorowski toczą spór o młyn [Niałecki] i o spiętrzenie wody [rz. D.]; 1424 sąd m. in. zachowuje w mocy na rzecz opata dok. dot. budowy mł. w Niałku i wyrokuje, że mł. [Niałecki] na rz. D. poniżej Komorowa może spiętrzać wodę tak wysoko, jak obecnie, z wyjątkiem okresu powodzi i zaznacza ten poziom na wbitym palu (→ Niałecki Młyn); 1424 [→ Borujski Młyn na rz. D.]; 1425 opat kl. w Obrze dowodzi, że nie przekopał Abrahamowi Zbąskiemu grobli na rz. D., a tenże dowodzi, iż nie przekopał grobli [na rz. D.] opatowi (WR 3 nr 1132, 1133), zaś sąd wyrokuje, że opat ma odbudować zniszczoną groblę, a Zbąskiemu nie wolno wyrządzać szkód (Krasoń 127); 1425 młyn [Zawada na rz. D.] położony w pobliżu mł. Ruchocina Gać, jego młynarz może m. in. łowić ryby na rz. D., z wyjątkiem stawów i jezior dziedzica, Abrahama Głowacza ze Zbąszynia (Wp. 5 nr 406); 1426 wyrok w sporze między opatem kl. w Obrze a Abrahamem Zbąskim: opat ma pr. do rowu między mł. Ruchocina Gać a wsią Jabłona [Stara], a Zbąski ma rów ten naprawić; na rzecz opata utrzymuje się w mocy potwierdzenie dok. dot. młyna Ruchocina Gać [na rz. D.], a opat ma naprawić starą groblę [na rz. D.] zgodnie ze swym dok.; opat ze starodawna ma pr. do utrzymywania rybaków [na rz. D.] (KoścZ 8, 259); 1427 sędziowie polubowni w sporze między Abrahamem ze Zbąszynia a Janem z Tuchorzy doprowadzają do ugody i dzielą staw i rzekę zw. D.: od kopca gran. przy Tuchorskiej Przystani oba brzegi rz. i stawu w dół aż do mł. Ruchocina Gać [własność Abrahama] ma posiadać Abraham, zaś Jan od tego kopca [w górę], ma posiadać oba brzegi; obie strony mogą budować swobodnie groble i młyny oraz pobierać na te cele ziemię i drzewo ze swych dziedzin Jabłona [Jabłona Nowa, obecnie Wioska, własność Abrahama] i Tuchorza; spiętrzenie wody przez nowo zbudowane młyny nie ma szkodzić drugiej stronie, szczególnie nie ma szkodzić Borujskiemu Młynowi [własność Abrahama]; oba błota zw. Rzytka [tj. jezioro Rzytka], rozpoczynające się od stawu Borujskiego Młyna, przypadają Abrahamowi, który może tam swobodnie aż do rz. D. budować groble, stawy i młyny; Jan Tuchorski może zbudować mł. na rz. Karna między dziedzinami Bylęcino [własność Abrahama] i Tuchorza; ugoda zawarta pod karą umowną 200 grz. szer. gr (KoścZ 9, 210); 1429 Abraham z Kębłowa poręcza kl. w Obrze za Abrahama Głowacza ze Zbąszynia, że ten przekaże kl. mł. Zawada z groblą [na rz. D.] k. Ruchocinej Gaci, z wyjątkiem stawu przed młynem; Abraham [Zbąski] będzie mógł staw ten [Zawada], co 4 lata spuścić i przez 2 tyg. łowić w nim ryby, po czym kl. będzie mógł groblę naprawić; podobnie Abraham [Zbąski] będzie mógł przekopać groblę [na rz. D.] przy mł. Ruchocina Gać celem spuszczenia stawu D. i wyłowienia ryb z niego, po czym kl. będzie mógł naprawić groblę; Abraham [Zbąski] winien bronić kl. od roszczeń innych osób z powodu przekopania grobli (Wp. 5 nr 496); 1431 Władysław Jag. potwierdza m. in. wspomn. wyżej dok. z 1285 i 1288 (Wp. 5 nr 523); 1432-33 Stanisław z Tuchorzy i kl. w Obrze w sporze o przekopanie grobli [na rz. D.], spuszczenie wody i o przemiał bez opłat w mł. Ruchocina Gać (KoścZ 10 k. 103, 178); 1436 Mik. Brodzki [też z Karpicka] w sporze z opatem kl. w Obrze o wzniesienie młyna (KoścZ 11, 197v; z pewnością proces ten toczył się o któryś z młynów na rz. D.; por. proces z 1418 o spiętrzenie wody między karpickim [Nowym Młynem] a klaszt. mł. Ruchocina Gać albo proces z 1443 o spiętrzenie wody między karpickim Starym Młynem a klaszt. Niałeckim Młynem); 1443 opat kl. w Obrze oraz bracia Wincenty z Tłoków i Jakub z Karpicka toczą spór: opat ma sprowadzić młynarza z wielkiego młyna w Obornikach, a bracia młynarza spod Poznania; młynarze ci mają zbadać Niałecki Młyn opata oraz Stary Młyn i Nowy Młyn tychże braci; strony mają zastosować się do ich orzeczeń [co do poziomu wody w rz. D. w młynach] (KoścZ 12, 192); 1446 rozgraniczenie między Komorowem a Byrzyną: m. in. od pala wbitego w łożysko rz. D. poniżej Niałeckiego Młyna aż do krańca jeziora wielkiego Niałek (KoścZ 12, 738); 1448 ugoda między Stan. Tuchorskim a opatem kl. w Obrze dot. mł. Ruchocina Gać; opat m. in. zgadza się na dwóch rybaków, którzy zwykli byli łowić ryby dla Tuchorskiego na jego części rz. D. (KoścZ 13, 310; Obra B 3 s. 220; Krasoń mylnie na s. 133, prawidłowo na s. 127); 1449 rozgraniczenie między m. Wolsztyn a wsią Niałek Wielki: pal gran. poniżej Niałeckiego Młyna, któremu strony nie mają szkodzić co do [poziomu] wody; woda na prawo [rz. D.? jeziora Karpicko?] należy do Wolsztyna, a grunt na lewo należy do wsi Niałek Wielki (KoścZ 14, 19; Obra B 3 s. 253-254); 1456 ugoda między Stan. Zbąskim a opatem kl. w Obrze dot. mł. → Zawada na rz. D.: m. in. Zbąski przenosi na kl. własność mł. Zawada na stawie D. i grobli Ruchocina Gać, zastrzega sobie stawy D. i Zawada oraz pr. przekopywania grobli Ruchocina Gać celem spuszczenia wody i wyłowienia ryb; naprawa grobli obciąży kl.; kl. może mieć na stawach dwóch rybaków, którym będzie wolno łowić ryby sieciami słępy, lecz nie po spuszczeniu stawów (PG 5, 36v-37v; Obra B 3 s. 221-222; Krasoń 134); 1473 Piotr, Marcin i Abraham ss. zm. Stan. Zbąskiego dają Janowi, Maciejowi, Wojciechowi i Stanisławowi braciom niedz. z Tuchorzy Borujski Młyn ze stawem, ostrów między rz. D. a [jeziorem] Rzytką oraz [jezioro] Rzytka w zamian za 1/2 rz. D. od Borujskiego Młyna do mł. Ruchocina Gać oraz za 100 grz. półgr., 20 zł węg. i 100 owiec (PG 7, 216v); 1513 Jan i Andrzej z Iłówca [też z Wolsztyna] pozywają Annę Niałecką, ż. Piotra Pożarowskiego o wyłowienie ryb z rz. D. wartości 10 grz. (KoścZ 18 s. 430); 1524 sąd ziemski pozn. na prośbę opata kl. w Obrze oblatuje wspomn. wyżej akt z 1449 (Obra B 3 s. 253-254); 1527 z rozgraniczenia dóbr Kębłowo i Obra: od kopca narożnego wsi Niałek Wielki, Niałek Mały i Obra gran. idzie [na S] drogą między rz. D. a winnicą aż do jez. Radusz (PG 73, 603-605; Obra B 3 s. 254-258); 1563 Jakub Iłowiecki [z Wolsztyna] i jego synowcy, jako właściciele Nowego Młyna oraz bracia Tłoccy, jako właściciele Starego Młyna, pod wadium 100 zł pol., zawierają ugodę dot. swych młynów na rz. D.: m. in. żadna ze stron nie ma budować jazów, tam i płotów na D. poniżej Nowego Młyna i Starego Młyna, co jednak nie dotyczy starego jazu przy jez. Karpicko; struga Barłożna wpadała pierwotnym łożyskiem do stawu ku Staremu Młynowi, lecz została zastawiona przez groblę, a Iłowieccy powyżej [tego młyna] wielkim rowem skierowali tę strugę do Dojcy na koła Nowego Młyna; Iłowieckim nie wolno tamować spływu wody tym rowem, chyba żeby chcieli puścić strugę starym łożyskiem; Tłoccy zwalniają Iłowieckich od odszkodowania za straty, jakie ponieśli wskutek zbudowania jazu na D. powyżej Starego Młyna (PG 107, 356-358v); 1563 Stary Młyn na rz. D., przynależy doń pr. połowu na przyległym stawie i jeziorze [?] (PG 20, 242v); 1571 Stary Młyn na rz. D. (PG 120, 632-633v).

Uwaga: Zob. też młyny na rz. D.: Borujski Młyn, Niałecki Młyn, Nowy Młyn, Ruchocina Gać, Stary Młyn i Zawada. JL