JELIGOWO

(1250 or. Ialigov, 1393 Geligouo, 1395 Jeligowo, 1424 Nyeligowo, 1427 Nelygowo, 1430 Geligowa, 1464 Gyeligowo, 1472 Wyeligowo, 1483 Gyeligowa, 1510 Jeligowa) 5,5 km na NE od Śmigla.

1. 1464 n. pow. kośc. (PG 7, 222v); 1510 par. Białe Jezioro [obecnie Białcz Stary] (LBP 129).

2. 1413 dęby w jeligowskim gaju (WR 3 nr 478); 1420 zapowiedź dróg nieprawych, pastwisk, łąk, zarośli na G. (KoścZ 5, 245v); 1428 spór o kopce [gran.] i łąki wzgl. o łąkę zw. Błonie, położoną przy drodze przed wsią Krzon [k. Kościana, obecnie Krzan] (KoścZ 9 k. 57v, 76, 97); 1429 wiatrak, jezioro (KoścZ 9, 205v); 1430 [obiekty nieokreślone] Klin, Błonie oraz jezioro w G. (KoścZ 9, 283v); 1586 stawek U Zdroju (KoścG 40, 162).

3. Własn. szlach. 1250 Piotr s. Mikołaja z J. (Wp. 1 nr 287; Wp. 4 s. 35-36).

1397-1425 Bronisław, Bronisz z J., Jeligowski, 1412 z przydomkiem Bolcz (Lek. 2 nr 1756, 2323, 2445; WR 1 nr 685; WR 3 nr 21, 60, 241, 311, 317, 417, 431, 483, 584, 620, 675, 688, 773; KoścZ 2, 83): 1399 temuż starosta gen. Wlkp. odpuszcza kary na swą rzecz w wysokości 14 grz. (Lek. 2 nr 2336); 1399 tenże w sporze z Marcinem i jego siostrą Sobiesławą1Sobiesława (u Ciepluchy 235; Lek. 2 nr 2337, 2338, mylnie Dobiesława) występuje w czterech zapiskach z 1399-1401 (Lek. 2 nr 2299, 2337, 2338; ZSW nr 239). Porównanie tekstu opublikowanego z podstawą wydawniczą pozwala ustalić jej imię na Sobiesława (KoścZ 1 k. 80, 86v; KoścZ 2, 17v-18). KR 2, 157, uważa ją za ż. Dziecka z Przylepek (dawniej też jako Przylepiec) k. Śremu, lecz nie wynika to z zacytowanego przezeń źródła (1405: KoścZ 2, 99, dawniej k. 76), ani też z materiałów SHG do dziejów tej osady, którzy wygrywają od niego swą dziedzinę Piotrowice [k. Osiecznej], jaką Bronisław, ich stryj, miał w swym zarządzie, a 1401 woźny sąd. wprowadza ich w posiadanie 1/2 Piotrowic (Lek. 1 nr 2299; ZSW nr 239); 1399 tenże odstępuje 1/2 G. Marcinowi z Piotrowic i jego siostrze Sobiesławie1Sobiesława (u Ciepluchy 235; Lek. 2 nr 2337, 2338, mylnie Dobiesława) występuje w czterech zapiskach z 1399-1401 (Lek. 2 nr 2299, 2337, 2338; ZSW nr 239). Porównanie tekstu opublikowanego z podstawą wydawniczą pozwala ustalić jej imię na Sobiesława (KoścZ 1 k. 80, 86v; KoścZ 2, 17v-18). KR 2, 157, uważa ją za ż. Dziecka z Przylepek (dawniej też jako Przylepiec) k. Śremu, lecz nie wynika to z zacytowanego przezeń źródła (1405: KoścZ 2, 99, dawniej k. 76), ani też z materiałów SHG do dziejów tej osady; po śmierci babki Marcina połowa [z tejże 1/2 Jeligowa?] ma przypaść Marcinowi i jego siostrze, a połowa Mikołajowi s. Dziecka i jego siostrom (Lek. 2 nr 2337, 2338); 1402 tenże w sporze z Janem mieszcz. z Piechanina [→ Czempiń]: Jan dowodzi, że dał Bronisławowi 1 1/2 grz., aby mu nie musiał służyć, pókiby nie wrócił mu jego pieniędzy, zaś Bronisław dowodzi, że nie wziął Janowi ani bydła, ani pieniędzy, jedynie to, co mu prawo przykazało (WR 3 nr 186, 187); 1406 tenże toczy proces z Wichną [z Grodziska Wlkp., wd. po Świętosławie z Szubina, kaszt.] kal. o niwę na G. w pobliżu Krzonu [k. Kościana, obecnie Krzan] (WR 3 nr 313; KoścZ 3, 29v; KP nr 2742); 1413 tenże w sporze ze Stan. Żydówką [z Rogaczewa Wielkiego], który dowodzi, że wówczas, gdy rąbał dęby w Jeligowskim gaju, to Bronisław nie był w posiadaniu tej dziedziny (WR 3 nr 478); 1415 tenże w sporze z Przybysławem Piotrowskim [Piotrowo k. Czempinia], który dowodzi, że nie wiedział o zakazie król., gdy wezwał poręczycieli Jeligowskiego do załogi (WR 3 nr 531); 1415 tenże wraz z Januszem Kluczewskim [Kluczewo k. Wielichowa] poręcza za Małgorzatę Walermulową [ż. Janusza z Popowa k. Śmigla i z Karśnic] na sumę 100 grz. (KoścZ 4, 170); 1416 temuż wraz z Wawrzyńcem i Mikołajem Skoraczewskim zobowiązuje się przed sądem Anastazja Kamińska [wd. po Bogusławie Sasinie] z s. Mikołajem zapłacić 12 grz. monety obiegowej, a ci mają jej zwrócić dok. (KoścZ 4, 211v, dawniej k. 112v); 1419 w procesie, jaki toczą Tomasz z Księginek [k. Kościana: Tomasz najprawdop. jako pełnomocnik Przybysława Gryżyńskiego z Brenna, a nie w imieniu własnym] i Wawrz. Skoraczewski, Bronisław z J. ma zaprzysiąc, że na podstawie pr. bliższości ma lepsze pr. do pola (campus) w J., które to pole Bronisław z J. z zięciem (gener) Januszem Gota sprzedali Przybysławowi [z Brenna] Gryżyńskiemu (KoścZ 5, 191); 1425 tenże w procesie z Przybysławem [Gryżyńskim z Brenna] stolnikiem pozn. o 42 grz. szer. gr długu w gotówce nie staje na termin (KoścZ 8, 137); 1428 tenże [prawdop. już zm.] ojciec Jadwigi ż. Janusza Goty z J. (KoścZ 9, 97); 1430 tenże [niechybnie już zm.] oraz Józef z Księginek [k. Kościana] i Wawrz. Skoraczewski wspomn. jako patronowie kościoła par. w Białym Jeziorze (ACC 16, 108v). 1394 Teodoryk Jeligowski (WR 3 nr 4). 1396-97 Wojc. Jeligowski (WR 1 nr 204; WR 2 nr 60).

1399-1401 Marcin z J., Jeligowski (Lek. 1 nr 2299; Lek. 2 nr 2445; WR 1 nr 406; WR 3 nr 150, 161), też 1399 z Piotrowic [k. Osiecznej] (Lek. 2 nr 2337), brat Sobiesławy1Sobiesława (u Ciepluchy 235; Lek. 2 nr 2337, 2338, mylnie Dobiesława) występuje w czterech zapiskach z 1399-1401 (Lek. 2 nr 2299, 2337, 2338; ZSW nr 239). Porównanie tekstu opublikowanego z podstawą wydawniczą pozwala ustalić jej imię na Sobiesława (KoścZ 1 k. 80, 86v; KoścZ 2, 17v-18). KR 2, 157, uważa ją za ż. Dziecka z Przylepek (dawniej też jako Przylepiec) k. Śremu, lecz nie wynika to z zacytowanego przezeń źródła (1405: KoścZ 2, 99, dawniej k. 76), ani też z materiałów SHG do dziejów tej osady z J., bratanek Bronisława: 1401 tegoż z siostrą Sobiesławą z J. woźny wprowadza w posiadanie 1/2 dziedziny Piotrowice [k. Osiecznej], dotychczas w posiadaniu [ich stryja] Bronisława Jeligowskiego; Jakusz Wyciążkowski nie dopuszcza do objęcia przez nich lasu, 1/2 młyna i stawu, twierdząc, że Bronisław nie posiadał żadnych praw do 1/2 tegoż młyna i stawu (ZSW nr 239).

1412 Wojc. Piotrowski [Piotrowice k. Osiecznej] w sporze z Mik. Baworowskim i jego bratankiem Bodzętą Niewierskim dowodzi, że nie umówił się z Baworowskim, “iż kiedy by przedał połowicę dziedziny J., nie miał mu dać połowice tych pieniędzy” (WR 1 nr 880; WR 3 nr 472).

1415-30 Janusz Gota, Janusz Gota z J., Jeligowski, Gota (WR 3 nr 535, 584, 699, 851, 901, 1252, 1262; KoścZ 8, 101v): 1419 tenże, zięć Bronisława z J. (KoścZ 5, 191); 1428 Przybysław Gryżyński [z Brenna] toczy proces z Tomaszem z Księginek [k. Kościana] o 42 grz. szer. gr poręczenia za Janusza Gotę i tyleż samo tytułem szkód (KoścZ 9, 31; por. wyżej: Bronisław pod 1425); 1428 Mac.Kotowiecki [z Kotusza] zeznaje na rzecz Przybysława [Gryżyńskiego z Brenna] 1/4 swego dok. poręczenia za Janusza Gotę dot. 42 grz. szer. gr, tj. na sumę 10 1/2 grz. (KoścZ 9, 27; por. wyżej: Bronisław pod 1425); 1428 Jadwiga Gocina, ż. Janusza Goty z G. toczy proces z Przybysławem Gryżyńskim [z Brenna] o kopce [gran.] i łąki, wzgl. o łąkę zw. Błonie, położoną przy drodze przed wsią Krzon i powierza mężowi prowadzenie sporu (KoścZ 9 k. 57v, 76, 97); 1429 Przybysław Gryżyński [z Brenna] zwalnia Mik. Czackiego od poręczenia za [Janusza] Gotę Jeligowskiego w wysokości 40 grz. sumy głównej i tyleż samo tytułem szkód, ponieważ otrzymał należność (KoścZ 9, 199v); 1429 woźny wywołał dok. starosty gen. Wlkp. dot. przeniesienia na rzecz Piotra [z Punina, obecnie Ponin] wójta kośc. własności folwarku, wiatraka i jeziora w G., a sąd zachowuje go przy tych dobrach, które były dziedz. Janusza Goty i jego ż. Jadwigi (KoścZ 9, 205v); 1430 Przybysław Gryżyński [z Brenna] toczy proces o Klin, Błonie i jezioro w G. przeciwko wszystkim, którzy podnoszą o to roszczenia; w trudno czytelnej zapisce wymieniono Gotę (KoścZ 9, 283v); 1435 Janusz Gota z J. (KObceRyc. 139, bez powołania źródła).

1419-20 Mac. Gutina z J.: 1419 tenże toczy proces z Mikołajem plebanem w Białym Jeziorze [obecnie Białcz] (KoścZ 5, 171); 1420 na rzecz tegoż woźny zapowiada wszystkim sąsiadom i obcym drogi nieprawe, pastwiska, łąki, zarośla i sady na G. (KoścZ 5, 245v). 1419 opatrzny Janusz Scheibel mieszcz. w Śremie, dz. w J., toczy proces z opatrznym Andrzejem pisarzem ziemskim w Kościanie o 160 grz. szer. gr (KoścZ 4, 440; wg KObceRyc. 159, Janusz z ż. Zofią występują w J. już w 1417, lecz zacytowana zapiska, co prawda wymienia ich, lecz milczy o J., KoścZ 4, 324).

1421-27 Żelazko z J. (WR 3 nr 911, 1242): 1422 tenże toczy proces o zabrane mu czółno z Przybysławem [Gryżyńskim z Brenna] (WR 3 nr 945, 967).

1428 Zofia Żelazkowa z ss. Maciejem2K 2, 257-258, wymienia Macieja Żelazko z J. pod 1435, cytując KoścZ k. 54v, lecz przekazu tego nie udało się odszukać i Konradem [właściciele] cz. G. toczy proces z prac. Maćkiem kmieciem z Turwi o drzewa i sąd zobowiązuje ją, aby Wyszemir Grabski poręczył, że zapłaci Maćkowi 16 grz. w 2 ratach, a jeśli nie uzyska poręczenia, to winna uiścić w całości tę sumę na najbliższego ś. Marcina (KoścZ 9 k. 14, 22, 46v, 49).

1428 Oldrzych z G. [pełnomocnik?] Zofii Żelazkowej z G. (KoścZ 9, 14).

1428 Tomasz z Księginek [k. Kościana], Księgiński z J. (KoścZ 9, 31): 1428 tenże toczy proces z Piotrem [z Punina] wójtem kośc., który m. in. podnosi roszczenia z tytułu przysądzonej mu sumy 18 grz. szer. gr do cz., jaką Tomaszowi przysądzono w G. (KoścZ 9 k. 11, 19v, 54).

1428 Tomisław Sieński z cz. J. toczy proces z Michałem Ręcskim [Ręcsko, obecnie Reńsko] i Maciejem Kotowskim [Kotusz] o 50 grz. i 2 kopy w szer. gr (KoścZ 9 k. 11v, 47v, 61v).

1429-30 szl. Piotr [z Punina] wójt kośc., dz. cz. w J.3Kozierowski pisze, że bracia Jan, Zewrzyd i Mikołaj wójtowie kośc. w 1434 posiadali m. in. J. (KObceRyc. 25, cytowanych przekazów nie udało się odszukać). Cieplucha 240, podaje, że w 1434 Jan i Zewrzyd wójtowie kośc. posiedli cz. J. po drobnych dziedzicach: Bronisławie Jeligowskim z zięciem Januszem Gota, Macieju Żelazko i Macieju Gutina (KoścZ 9 k. 205v, 260v): 1432 tenże oraz Mikołaj dziedzice w G. toczą proces w sprawie pr. patronatu kościoła par. w Białym Jeziorze [obecnie Białcz] (ACC 15, 143; ACC 16, 174).

1435 Stefan przenosi na braci Jana, Zewrzyda i Mikołaja, dziedziców z Punina, swych bratanków własność swych części dziedz. w wójtostwie kośc. i we wsiach Punino, J., Księginki [k. Kościana] i Białe Jezioro (PG 1, 74v).

1435-64 Jan, brat Zewrzyda i Mikołaja (PG 1, 74v): 1464 tenże, niegdyś wójt kośc., oraz Andrzej Bojanowski sprzedają swe prawa do 1/2 G. Helenie niegdyś ze Skoraczewa [k. Kościana] (PG 7, 222); 1464 tenże, niegdyś wójt kośc., [tenut. w bpim] Wielichowie, prawa nabyte na Zefrydzie z Punina do cz. jego w G. sprzedaje za 65 grz. Klemensowi niegdyś ze Skoraczewa [k. Kościana] (PG 7, 222v).

1435-64 Zewrzyd, Zefryd4Mik. Czacki w 1452 Zewrzydowi “rozłomił - - łazienkę na J.” (Cieplucha 240) z Punina, bratanek Stefana (PG 1, 74v; PG 7, 222v).

1435-52 Mikołaj, bratanek Stefana (PG 1, 74v): 1452 tenże, niegdyś Jeligowski kupuje od Jana z Żakowa Małego [k. Osiecznej] 2 ł. tamże za 30 grz. (PG 2, 59).

1462 Sędziwój z Czacza5W procesie 1560 o Czacz i Glińsko jedna ze stron powołała się na ten dok., lecz podając datę 1461 i podnosiła, że Sędziwój zm. bezpotomnie (KoścZ 57, 122). Cieplucha 132, pisze, że Sędziwój zm. przed 1474 i że był s. Mikołaja, a wnukiem kaszt. ksiąs. Henryka z Zimnej Wody [pow. pyzdr., obecnie Zimnowoda] zapisuje ż. Barbarze po 200 grz. posagu i wiana na 1/2 połówek wsi Czacz, Glińsko, Brońsko i J., jakie mu przypadają w działach z braćmi (PG 6, 123v).

1464 Andrzej Bojanowski (PG 1, 222): 1464 tenże prawa nabyte na Zefrydzie z Punina do jego cz. w G. sprzedaje za 65 grz. Klemensowi niegdyś ze Skoraczewa (PG 7, 222v).

1464 Helena niegdyś ze Skoraczewa (PG 7, 222).

1464-72 Klemens niegdyś ze Skoraczewa (PG 7 k. 222, 222v): 1472 tenże swe prawa na wsi G. sprzedaje Janowi [niegdyś wójtowi kośc.] z Grobi [k. Śmigla] tenut. w Wielichowie (PG 8, 144v).

1465 Piotr Zewrzyd, Jan i Mikołaj, ss. Zewrzyda i Małgorzaty z Młynów [pow. pyzdr., obecnie Trzykolne Młyny] dziedzice Punina i J. (Cieplucha 240): 1472 Piotr dz. w Puninie zapisuje ż. Małgorzacie c. Grabosza Kręskiego po 100 grz. posagu i wiana na 1/2 dóbr należnych mu z działów z braćmi w Puninie i J. (PG 8, 145v); 1481 Piotr Zewrzyd Jeligowski w sporze z Piotrem Pielgrzymem Kobylnickim [Kobylniki k. Kościana] (KoścZ 16, 296); 1485 Jan i Marcin bracia niedz. z Punina i J. pozwani przez Macieja s. Pawła Jarosławskiego o to, że ich zm. ojciec Piotr Zewrzyd Puniński zabił jego ojca Pawła (KoścG 3, 25).

1479 Maciej z Bnina wda pozn. i starosta gen. Wlkp. sprzedaje [swojemu burgrabiemu w Poznaniu] Janowi Ciołkowi z Podrzecza [k. Gostynia] 1/2 Czacza, 1/2 Glińska, 1/4 młyna między Czaczem a Glińskiem i cz. J. za 1600 grz. (KoścZ 58, 124v).

1479-82 Jan Ciołek z Podrzecza [także z Piotrowa w par. Głuszyna k. Poznania] (KoścZ 58, 124v): 1482 tenże, dz. w Czaczu, burgr. pozn. sprzedaje Winc. Czackiemu 3 ł. w G. za 60 grz. (PG 9, 164).

1482-87 Winc. Czacki (PG 9, 164): 1487 tenże dz. w Jeżewie, na 1/2 swych części z działów z braćmi niedz. Janem i Mikołajem w Czaczu, Glińsku, Brońsku i Jeżewie, Wycisłowie, Robaczynie i G. zapisuje ż. Apolonii po 200 grz. posagu i wiana (PG 10, 86).

1485-1500 Jan i Marcin Punińscy, ss. Piotra Zewrzyda (Cieplucha 240): 1493 Jan Puniński swą cz., którą ma z bratem Marcinem w G., sprzedaje Janowi Rudzskiemu [Rudki k. Ostroroga] za 120 zł węg. z zastrz. pr. wykupu (PG 11, 3v).

1517 Zofia Punińska c. Jana i Anny wychodząc za mąż za Jana Rąbińskiego daje Punin i J., w zamian za cz. wsi Brody, Wojc. Brodzkiemu, który zmarł przed 1520 (Cieplucha 240).

1523 Mac.Puniński ze wsi opust. J. (ACC 98, 26).

1510 J. wieś cała opust. (LBP 129).

Kmiecie: 1424 Szymon kmieć z J. toczy proces z [Tomisławem] Bolczem z Białego Jeziora [obecnie Białcz Stary] (WR 3 nr 1037); 1428 z Mik. Czackim toczy proces prac. Gola z G., w jego imieniu występuje Piecz [z Punina] wójt [kośc.] (KoścZ 9, 2v); 1429 wd. Katarzyna kmiotka z G. toczy proces z Przybysławem [Gryżyńskim] z Włoszakowic (KoścZ 9 k. 171v, 188); 1429 karczmarz Michał z G. toczy proces z Jaśkiem Księgińskim [Księginki k. Kościana] (KoścZ 9, 228); 1430 Szymon kmieć z J. toczy proces z Przybysławem Gryżyńskim (KoścZ 9, 281Av).

5. 1510 J. wieś cała opust., z której pleb. w Białym Jeziorze pobierał dzies. wiard. (LBP 129); 1523 Mac.Puniński w ugodzie z Janem plebanem w Białym Jeziorze6W zapisce podano “in Byaleshyna”, co Now. 2, 378, uważa za Białężyn k. Murowanej Gośliny. Znaczna odległość J. od tego Białężyna (ok. 75 km w linii prostej) nasuwa wątpliwości. Wydaje się bardziej prawdopodobne, że pisarz popełnił tu pomyłkę, a zapiska dot. Białego Jeziora zobowiązuje się w imieniu swym i swych następców płacić mu dożywotnio 1/2 grz. ze wsi opust. J., którą sam uprawia, a to tytułem dzies. snop. (ACC 98, 26).

1 Sobiesława (u Ciepluchy 235; Lek. 2 nr 2337, 2338, mylnie Dobiesława) występuje w czterech zapiskach z 1399-1401 (Lek. 2 nr 2299, 2337, 2338; ZSW nr 239). Porównanie tekstu opublikowanego z podstawą wydawniczą pozwala ustalić jej imię na Sobiesława (KoścZ 1 k. 80, 86v; KoścZ 2, 17v-18). KR 2, 157, uważa ją za ż. Dziecka z Przylepek (dawniej też jako Przylepiec) k. Śremu, lecz nie wynika to z zacytowanego przezeń źródła (1405: KoścZ 2, 99, dawniej k. 76), ani też z materiałów SHG do dziejów tej osady.

2 K 2, 257-258, wymienia Macieja Żelazko z J. pod 1435, cytując KoścZ k. 54v, lecz przekazu tego nie udało się odszukać.

3 Kozierowski pisze, że bracia Jan, Zewrzyd i Mikołaj wójtowie kośc. w 1434 posiadali m. in. J. (KObceRyc. 25, cytowanych przekazów nie udało się odszukać). Cieplucha 240, podaje, że w 1434 Jan i Zewrzyd wójtowie kośc. posiedli cz. J. po drobnych dziedzicach: Bronisławie Jeligowskim z zięciem Januszem Gota, Macieju Żelazko i Macieju Gutina.

4 Mik. Czacki w 1452 Zewrzydowi “rozłomił - - łazienkę na J.” (Cieplucha 240).

5 W procesie 1560 o Czacz i Glińsko jedna ze stron powołała się na ten dok., lecz podając datę 1461 i podnosiła, że Sędziwój zm. bezpotomnie (KoścZ 57, 122). Cieplucha 132, pisze, że Sędziwój zm. przed 1474 i że był s. Mikołaja, a wnukiem kaszt. ksiąs. Henryka z Zimnej Wody [pow. pyzdr., obecnie Zimnowoda].

6 W zapisce podano “in Byaleshyna”, co Now. 2, 378, uważa za Białężyn k. Murowanej Gośliny. Znaczna odległość J. od tego Białężyna (ok. 75 km w linii prostej) nasuwa wątpliwości. Wydaje się bardziej prawdopodobne, że pisarz popełnił tu pomyłkę, a zapiska dot. Białego Jeziora.