MÓRKA

1371 or. Morca (Wp. 3 nr 1649), 1375 Murka (DBL nr 109), 1375 Morka (Wp. 3 nr 1720), 1393 Morki (Lek. 2 nr 1480), 1489 Morczna! (ACC 66, 170), 7,5 km na NW od Dolska.

1. 1480 n. pow. kośc. (PG 9, 119); 1461 n. par. własna (ACC 41, 38v); 1510 dek. Śrem (LBP 105).

2. 1393 spór o granice między Piotrem z M. i Budziwojem Jeleńczewskim (Lek. 2 nr 1480, 1526, 1531); 1424 ugoda w sądzie w Kościanie między Janem Moreckim [z M.] a Wojciechem opatem lub. w sporze o pr. do połowów w jez. [Wielkim] między Dębicami [wieś zaginiona], Mościszkami i M. (Wp. 5 nr 397; DBL nr 158 reg.); 1473 (wzm. z XVIII w.) w rozgraniczeniu miedzy dobrami opata lub. a dobrami Strykowskiego wymieniono m. in. M. (APP Kl. Lubiń C 38, 140v); 1465-1565 rozgraniczenia M. i in. wsi z wsią → Małpino; wymieniono m. in. pal wbity w środek biota zw. Śmierdzące, a stanowiący narożnik wsi Marszewo, M. i Małpino, kopce [gran.] między M. i Jeleńczewem, kopce narożne dzielące Marszewo, M., Jeleńczewo i Wyrzekę, a także kopce nad błotem między M. i Marszewem (KoścZ 15, 30; KoścG 9, 247; PWc. 3, 24v; DBL nr 312); 1496 jezioro oraz łąki zw. Dąbek i Dolnicze w M. → p. 3: Mik. Radzewski; 1510 lasy i jez. w M. (LBP 121): 1590 droga z Bielewa do Mórkowskiego Młyna (PG 157, 7-8).

3. Własn. szlach. 1351-67 śwd. Michał z M. (DBL nr 70, 93); 1368 śwd. Jan z M. kanonik pozn. (DBL nr 96); 1371 świadkowie Mikołaj z M. dziekan [śrem.] i Piotr z M. (Wp. 3 nr 1649); 1375 sław. Janusz z M. śwd. (Wp. 3 nr 1720 wg konii XVI w.; DBL 109); 1391-96 śwd. Marcin z M. (Wp. 3 nr 1914; WR 3 nr 75; Lek. 2 nr 1907).

1391-1400 Piotr z M. [czy identyczny z Piotrem śwd. w 1371?, → wyżej] (Wp. 3 nr 1720, 1928, 1994; Wp. 5 nr 5): 1393-99 tenże w sporach: 1393 → p. 2, 1399 z Piotrem (Piecz) Janiszewskim i Andrzejem Tworzyjańskim o 100 grz. (Lek. 2 nr 2345).

1399-1411 Mik. Morecki z M. i → Międzyborza1Zob. o nim → Międzyborze, przyp. 2 oraz uwaga (Wp. 5 nr 5; KoścZ 2, 61): 1399-1400 tenże (Morzeczewsky, Morzeczsky, Międzyborski) wraz z bratem Świętosławem Iłowieckim w sporach z Hanlinem i Piotrem Kąkolewskimi [z Kąkolewa k. Osiecznej] o 150 grz. i 120 grz. (Lek. 2 nr 2376, 2507, 2508, 2514, 2540, 2563); 1400-02 tenże w sporach: 1400 z Krakwiczem [którym?, może z Hanlinem lub Piotrem? z Kąkolewa → wyżej] o 150 grz. szkody (WR 3 nr 149), 1402 ze Szczepanem (Stephanus) Wilkowskim (ZSW nr 365); 1403 tenże wraz z Tomisławem Miłosławskim pozwany przez Mik. Kobylnickiego o poręczenie za panią Miłosławską czyli Płomykowską [Płonkowską, z Płonkowa na Kujawach] (KP 1402); 1407 tenże? (Mik. Morecz) śwd. (WR 3 nr 336); 1408 tenże spłaca Baworowi Wyskocie 15 1/2 grz. długu (KoścZ 3 k. 73 v, 76v); 1409 tenże oraz jego bracia Świętosław z Iłowca i Mikołaj z Błożejewa [k. Dolska]2Mikołaj z Błażejewa jest prawdop. identyczny z „tymże” Mikołajem z M. → Międzyborze, przyp. 2 w sporze z kaszt. [pozn. 1400-25] Mościcem ze Stęszewa [i Koźmina] o czynsz 5 grz. na rzecz kościoła w → Iłowcu [Małym, p. 5] (Cieplucha 165); 1411 tenże wraz z bratem Janem w sporze o Niepart (KoścZ 3, 164v); 1411 tenże śwd. (Wp. 5 nr 176).

1411-36 Jan Morecki z M. i Jeleńczewa, h. Ostoja (WR 3 nr 981, 1218a; KoścZ 9, 15v; BR 628 nr 42): 1411 tenże → wyżej: Mik. Morecki; 1415 tenże w sporze z Kunczą, Borzysławem i Lutkiem z Drzęczewa o rozporządzenie 2 ł. w Drzęczewie (KoścZ 4, 179); 1424 temuż Janowi oraz Dobrogostowi Nowodworskiemu [z → Kiebłowa] Olbracht z Czerwonego Kościoła i Czema z Jezierzyc winni są 40 grz. szer. gr (WR 3 nr 1218a); 1424 tenże → p. 2; 1424 tenże w sporze z Czemą Lubiatowskim z Lubiatowa Małego (WR 3 nr

1036); 1432 tenże → p. 6; 1436 tenże śwd. (CP 3 nr 172; DBL nr 175, 176).

1450-55 Wawrz. Morecki, z M.: 1450 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Dziersławowi niegdyś Jarosławskiemu 4 ł. os. w Drzęczewie (PG 4, 54v); 1455 tenże jest winien Stefanowi opatowi lub. 4 grz. (AE I 226v).

1462-80 Piotr Morecki z M. Drzęczewa i Jeleńczewa (DBL 273): 1462 tenże w sporze z Janem Tumigrałą Borkowskim z Drzęczewa (KoścZ 14, 329); 1465 tegoż ż. Elżbieta jest siostrą Andrzeja Rogalińskiego kan. pozn. [w latach 1446-98 – CP 29, 71; AC I nr 333-885] (PG 7, 228); 1465, 1469 tenże dz. w → Jeleńczewie (KoścZ 15, 15; PG 8, 5v); 1467 tenże zamienia z Sędziwojem Rąbińskim Drzeczęwo na 1/3 wsi Białe Jezioro z dopłatą 800 grz., a następnie sprzedaje Jakubowi niegdyś Orzelskiemu wspomn. 1/3 Białego Jeziora za 200 grz. (w haśle Drzęczewo omyłkowo pod 1465 r.; PG 7 k. 285v, 286); 1467 tenże kupuje od [swojego szwagra] Andrzeja Rogalińskiego kan. pozn. 1/2 Żabna za 200 kóp [gr] (PG 7, 289); 1476 tenże jest winien uczc. Katarzynie wd. po Więcku mieszczaninie z Dolska 2 grz., które za zgodą wspomn. Katarzyny zapisuje szpitalowi Ś. Ducha w Dolsku (AE II 459v); 1480 tenże zapisuje Mac. [Mrozowi] s. wójta z Krzywinia, altaryście [altarii Wniebowzięcia NMP i in. ŚŚ.] w Kościanie 2 grz. czynszu wraz z sumą główną 24 grz. na M. (PG 9, 119; ACC 58, 53).

1486-1513 Kat. Morecka, Radzewska: 1486 taż w towarzystwie stryja Dobrogosta Karśnickiego i wuja Adama Gowarzewskiego daje mężowi Stan. Radzewskiemu [z Radzewa. pow. pyzdr.] 2 cz. M. (PG 10, 41v); 1495 taż wraz ze wspomn. mężem spłaca sumę główną 36 grz., od której ciążył na Jeleńczewie czynsz roczny 3 grz. dla altarii Ś. Wojciecha w Śremie zapisany niegdyś przez zm. Jana dz. M. i Jeleńczewa (AE III 196); 1502 taż rezygnuje swojemu [drugiemu] mężowi Janowi Młyńskiemu [z Młynów, obecnie Trzykolne Młyny, pow. pyzdr.] wsie swoje Jeleńczewo i Dębice [k. Dolska] w pow. kośc., a wspomn. Młyński oprawia jej 150 grz. na 1/2 Januszewa w pow. pyzdr., Jeleńczewie i Dębicach oraz na 1/2 folw. i jez. w Jeleńczewie; po śmierci Katarzyny suma ta ma przejść na jej dzieci zrodzone z małżeństwa ze wspomn. Młyńskim (PG 12, 212-212v); 1513 taż Radzewska swoją cz. po ojcu i matce w M., na której ma oprawione 265 grz. posagu w połowie daje swoim ss. Piotrowi i Stanisławowi, a w połowie (135 grz.!) sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Andrzejowi Miaskowskiemu mężowi swojej c. Małgorzaty (KoścZ 22, 35v).

1496 Mik. Radzewski zapisuje ż. Katarzynie po 100 grz. posagu i wiana na 1/2 swojej cz. M., 1/2 folw., na 2 łąkach zw. Dąbek i Dolnicze [w M.], na pr. połowu na Jez. Morkowskim [obecnie Jezioro Móreckie] bez możliwości używania włoku (PG 11, 122v; PG 7, 99 – tutaj tylko na 1/2 części dziedz. w M.).

1502-26 Jan Młyński z M. i Radzewa: 1502 tenże mąż Kat. Moreckiej → wyżej; 1510 M. wieś tegoż Jana Młyńskiego (LBP 121); 1526 tenże Jan → niżej.

1510 na M. ciąży czynsz 2 grz. dla altarii NMP [w kościele par.] w Kościanie (LBP 192 → Kościan, p. 5Br).

1525 Anna Morecka c. zm. Stan. Radzewskiego, ż. Marcina Bylakowskiego [z Bułakowa, pow. pyzdr.] (PG 16, 52v).

1513 Piotr i 1513-65, 1583? Stan. Radzewscy z M. (Stanisław także z Jeleńczewa), bracia, ss. Kat. Moreckiej i Stan. Radzewskiego: 1513 ciż bracia → wyżej: Kat. Morecka, Radzewska; 1526 ciż bracia sprzedają z zastrz. pr. wykupu Janowi Młyńskiemu 1 1/2 ł. os. w M. [za ile?] (PG 16, 117v); 1526 tenże Piotr zapisuje ż. Katarzynie c. Jana Taczalskiego po 150 grz. posagu i wiana na 1/4 nal. mu z działu z bratem Stanisławem m. in. w M. (PG 16, 131v); 1529 tenże Stanisław sprzedaje z zastrz. pr. wykupu swojej ż. Annie Bojanowskiej wd. po Krzysztofie Olbrachcickim całą wieś. M. i mł. na rz. Warcie należący do wsi Młyny w pow. pyzdr. za 400 grz. (PG 16, 313v); 1531 tenże Stan. Morecki występuje jako stryj Doroty Psarskiej wd. po Janie Parzęczewskim, obecnie ż. Wojc. Zaworskiego (PG 16, 458v); 1542 tenże Stan. Morecki czyli Radzewski z M. i Jeleńczewa oraz krewni (nepotes) zm. Piotra Radzewskiego dziedzice w M. i Jeleńczewie (KoścZ 26, 173; Lub. A 65a); 1550, 1565 tenże Stanisław → p. 2; 1583 tenże? Stan. Radzewski dz. w M. (PG 22, 184).

1550 Jan Radzewski dz. w M. i Jeleńczewie, [brat Stanisława?] → p. 2.

Areał: 1510 wieś Jana Młyńskiego: z 7 1/2 ł. os. płacą dzies. dla bpa pozn., z 1 1/2 ł. opust. połowę uprawiają chłopi i płacą meszne, z folw. płacą dzies. dla pleb. [w M.]; 1 ł. należy do pleb.: 1 karczma; jez. i las (LBP 121); 1530 pobór od 5 ł. (ASK I 3, 127v); 1535 pobór od 1 ł. [opust.] (ASK I 5, 141v): 1563 pobór od 10 1/4 ł., 1 karczmy dor. (manualis), 1 komor. (ASK I 4, 176); 1583, 1595 pobór z M. płaci Stan. Radzewski (Piotrkowska 1 nr 386).

Mieszkańcy: 1476 prac. Piotr Kruszka i Wawrz. Bach kmiecie z M. dają Janowi Łukowskiemu kan. pozn. i pleb. w Dolsku 1 kopę [gr], którą był mu winien za zboże rataj Paweł Szostek (AE II 458v); 1513 kmiecie Klemens Świder na 1 ł.; Bartłomiej Baszek na 1 ł., Jan Rataj na 1/2 ł., Szczepan (Stephanus) Grabionka na 1/2 ł.; 1/2 ł. zw. Dranikowski jest opust. (KoścZ 22, 35v).

5. Plebani w M.: 1375-87 Marcin (DBL nr 110, 116); 1405 Ziemięta (ACC 1, 131v); 1406 Piotr (ACC 2, 52); 1410 Jan (ACC 2, 158); 1425-68, zm. a. 1473 Maciej (ACC 8, 92; ACC 19, 183; ACC 37, 78; AE I k. 61v, 243; AK II k. 218, 386); 1473-89 Wawrzyniec (ACC 66, 170; AE II k. 371v, 383, 386); 1528 Marcin (ACC 103, 74).

1406 Piotr pleb. w M. oskarża Pawła pleb. w Dolsku o to, że udziela sakramentu ślubu i spowiedzi parafianom plebana z M. (ACC 2, 52v); 1425 Maciej pleb. w M. w sporze z sołtysem i kmieciami z Marszewa o dzies. (ACC 8 k. 92, 97); 1435 tenże Maciej pleb. w M. w sporze z Wichną z Jeleńczewa (ACC 19, 183); 1456 tenże Maciej pleb. w M. wydzierżawia Andrzejowi Momotowi kapłanowi z Dolska dochody kościoła w M. za 8 grz.; pleb. Maciej ma zostawić także 2 świnie i 2 krowy, które powrócą do niego, jeżeli dotrzyma warunków dzierżawy (ACC 37, 78); 1457 tenże pleb. Maciej jest winien 1 grz. Michałowi Brześnickiemu, który jako dzierżawca dochodów plebanii w M., miał pr. do 1/2 mesznego z Mórki, M. i Bodzyniewa oraz do 1/2 [dzies.] z Mórki i 1/2 dzies. ze wsi Gawrony (AE I 243); 1468 tenże Maciej pleb. w M. pozywa uczc. Jana Golankę z Dolska o zagarnięcie 2 kóp [gr], które zm. Mac. Kukla zapisał dla kościoła w M.; Jan Golanka twierdzi, że owe 2 kopy [gr] wspomn. zm. Mac. Kukla dał mu i zrezygnował w obecności wójta i ławników m. Dolska, co zostało zapisane w księgach miejskich (AE II 21).

1462, 1489 kmiecie z → Marszewa (p. 5) płacą wiard. dzies. dla pleb. w M. (AE II 61v; ACC 66, 170).

1473 Wawrzyniec z Mościszek pleb. w M. zeznaje, że jest winien Janowi Szczodrowskiemu 4 zł węg. (AE II 371v); 1473 tenże pleb. wygrywa spór z uczc. Agnieszką z Dolska o 1 kopę [gr] poręczenia za kleryka Klemensa kościelnego (minister) kościoła we wsi Mądre (AE II 383); 1473 tenże pleb. przegrywa spór z uczc. Elżbietą ż. Jana Furmana mieszcz. z Buku o stóg zboża, który zm. Maciej pleb. w M. pozostawił u Wojtka kmiecia z Bodzyniewa i w testamencie zapisał dla wspomn. Elżbiety, a Wawrzyniec bezprawnie ten stóg zagarnął (AE II 386); 1476 tenże pleb. winien jest Andrzejowi Momotowi kapłanowi z Dolska 2 wiard. (AE II 469).

1528 Marcin pleb. w M. wydzierżawia [dochody] swojego kościoła par. na 3 l. Błażejowi wikaremu z Rąbinia za 22 grz.: 10 grz. za pierwszy rok i po 6 grz. za 2 następne l. (ACC 103, 74); 1564 dzies. z 8 ł. w M. nal. do uposażenia klucza [bpów pozn.] w Krobi (IBP 309).

1510 kościół par. Wszystkich ŚŚ. w M.; do par. w M. należą: M., Bodzyniewo, Małpino, Gawrony, Dębice [k. Dolska], Mączlin i Marszewo (LBP 121).

6. 1432 Jan Morecki h. Ostoja przywiesza swoją pieczęć na dok., w którym bp pozn. [Stan. Ciołek], rycerstwo i miasta województwa pozn. przyrzekają po śmierci Władysława Jag. wybrać jednego z jego ss. na tron polski (Wp. 9 nr 1289).

1443 Maciej z M. student w Krakowie (AS 1, 106). 1556-59 Łukasz z M. bakałarz sztuk [wyzwolonych], rektor szkoły kat. w Poznaniu (CP 40 k. 22v, 271).

7. SzPozn. 233-234.

8. Grodzisko stożkowate późnośredniowieczne w M. (Fontes 34, 1982-85, s. 82).

Uwaga: Nie wiadomo, czy Jakub Morecki występujący w 1526 r. otoczeniu Góreckich z Żabiej Góreczki (PG 16, 186v) pochodził z naszego M. czy chodzi tutaj o błąd pisarza: Morecki zamiast Górecki.

1 Zob. o nim → Międzyborze, przyp. 2 oraz uwaga.

2 Mikołaj z Błażejewa jest prawdop. identyczny z „tymże” Mikołajem z M. → Międzyborze, przyp. 2.