PAWŁOWICE

1366 kop. XV w. Pawlovicze (Wp. 3 nr 1555), 1387 or. Pavlovicze (Lek. 1 nr 254a), 1391 Pavlouicz (WR 1 nr 124), 1392 Pawlovicz (Lek. 1 nr 1288), 1396 Pawlovice (Lek. 1 nr 2129), 1398 Pavlovice (Lek. 1 nr 2799), 1400 Paulouice, Paulowice (KP nr 432), 1401 Pawłowice (KP nr 596), 1406 Pawlowicze (KP nr 2608), 1416 Paulowicze (PZ 4, 144), 1490 Pawlowycze (PG 10, 122), 14 km na NW od Starego Rynku w Poznaniu.

1. 1388 P. należy do opola → Chojnica (Lek. 1 nr 392).

1462 n. pow. pozn. (PG 6, 161); 1508 n. par. Sobota (ASK I 3, 21).

2. 1404 zapowiedź → p. 3A; 1494 zarośla (indago alias zapusth) zw. Brzozowiec w dziedzinie P. → p. 3C; 1523 role folw. czyli ostrów k. dworu w P. → p. 3E.

3. Własn. szlach. 3A. 1366 Jakusz dz. w P., śwd. (Wp. 3 nr 1555).

1387-1409 [tenże?] Jakusz (Jakub) starszy (antiquus) Stopirka1Znamy także Świętosława (Święszka) Stopirkę z → Gorzycka (k. Międzychodu), którego dziećmi byli Grzymka z Górzycy i Osowa oraz bliżej nie znany Jan dz. w P., ojciec Mirosława i Mik. Stopirków z P. (Lek. 1 nr 153, 313, 446, 462, 528, 547, 998, 1018, 1446, 1490, 1549, 2162, 2277, 2278, 2548, 2886; KP nr 167, 561, 1223, 1233, 1234, 1733): 1387 tenże pozwany przez Wszegniewa z Sadów [k. Poznania] i jego siostrę Stronisławę w sprawie rezygnacji z wiana (dotalicium; Lek. 1 nr 254a); 1387-91 tenże toczy procesy z Żydówką [pozn.] Jordanowa: 1387 o 7 grz. i odsetki, 1391 o 2 1/2 grz. i odsetki (Lek. 1 nr 223, 1151); 1390-92 tenże w sporze: 1390 z Janem z Jabłonowa o 30 grz., 1390 z Wszegniewem z Sadów o 30 grz. z tytułu poręczenia, 1392 z Bodzętą Knyszyńskim o 7 1/2 grz. (Lek. 1 nr 837, 838, 1288); 1400 tenże Jakub z P. i jego syn Mirosław okazują dok. przysądny sądu [ziemskiego] pozn. i odpierają roszczenia Mikołaja syna Mikołaja z P. do cz. P.2W KP nr 432, czytamy o Jakubie z Palędzia Pawłowic. Tymczasem w podstawie (PZ 2, 111, dawniej k. 53) Palędzie jest skreślone, czego wydawcy KP nie uwzględnili (KP nr 430 tu Mikołaj syn Mirosława!, nr 432); 1401 tenże w sporze z Mik. Pniewskim o 2 ł. i łąkę we wsi Przybroda [par. Cerekwica] (KP nr 644); 1401-03 tenże toczy procesy: 1401 z Janem z Wierzenicy o zastaw Biezdrowska, 1403 z Mrokotą [z Wróblewa] (KP nr 687, 1603); 1403 tenże wygrywa proces z Wichną c. Przybigniewa z Biezdrowa o 10 grz. (KP nr 1260); 1404-06 tenże, jego ż. Katarzyna oraz ss. Mikołaj i Mirosław toczą proces ze Sławętą z Kłodziska w sprawie rezygnacji na rzecz Sławęty 1/2 P.; rezygnacja ta ma nastąpić, gdy ss. Jakusza będą pełnoletni (KP nr 1914, 1932, 1968, 2608), a w 1409 wspomn. Sławęta ręczy za swych ss. Jakusza, Szczepanka i Mikołaja, że zrezygnują oni z 1/2 P. (PZ 3, 217, dawniej k. 109); 1409 temuż oraz [jego synowi] Mik. Stopirce ręczą Mik. Kozieł z Biezdrowa oraz Szczepan i Mikołaj z Pożarowa za Katarzynę z P. i jej dzieci [może wd. po Mirosławie, drugim synu Jakuba?], że zrezygnuje ona temuż Jakubowi i Mik. Stopirkom 1/2 P. (PZ 3, 117v).

1388 Mikołaj i 1388-89 Wincenty3KR 5, 16, identyfikuje braci Mikołaja, Wincentego i Iwana z naszych Pawłowic z występującymi w pobliskiej Sobocie Wieniawitami, tj. braćmi Wincentym, Iwanem, Dziersławem, Mikołajem i Przybysławem bracia, dziedzice w P., pozwani przez Mirosława z P.: 1388 cizi 1389 tenże Wincenty o 13 grz. i odsetki z tytułu poręczenia Żydom za swego brata niedz. Iwana, 1389 tenże Wincenty i in., którzy mają pr. do dziedziny P., o 40 grz. (Lek. 1 nr 277, 617, 627); 1396 [tenże?] Winc. Czarnocic4Nie ma pewności, czy należy identyfikować Winc. Czarnocica z P. z występującym w l. 1388-1432 Winc. Czarnocicem z → Krzestkowic alias Wincentym zw. Czarnota z Szamotuł niegdyś dz. w P. → niżej.

1388-1401 Mirosław dz. w P., Pawłowicki: 1388-89 tenże → wyżej; 1391, 1399, 1400 tenże śwd. (WR 1 nr 124, 375, 461; KP nr 327); 1396 tenże odpiera roszczenia Świętosława Krupki [ze Skórzewa] do dziedziny P., którą kupił od Winc. Czarnocica niegdyś dziedzica w P. (Lek. 1 nr 2129); 1398 tenże płaci karę (Lek. 1 nr 2799); 1401 temuż Wawrz. Łódzki [z Będlewa] ma zapłacić 2 grz. z tytułu poręczenia za Piotrka [niezident.] (KP nr 547, 596).

1396-1408 Mirosław Stopirka i 1400-16 Mik. Stopirka, dziedzice w P., Pawłowscy, ss. Jakusza Stopirki: 1396-1408 tenże Mirosław Stopirka śwd. (Lek. 1 nr 2162, 2273; KP nr 167, 798, 1274; PZ 3, 50); 1400 tenże Mirosław i 1404-06 ciż bracia → wyżej: Jakusz Stopirka; 1403 tenże Mirosław wygrywa proces z Przybigniewem [z Biezdrowa] o 24 grz. zapisane na Zakrzewie [k. Wronek, obecnie nie istnieje] (KP nr 1279); 1409 tenże Mikołaj i Katarzyna z P. [wd. po tymże Mirosławie?] → wyżej: Jakusz Stopirka; 1415 tenże Mikołaj w sporze z Mikołajem synem Sławęty z → Wróblewa [i Kłodziska] o porękę złożoną przez zm. Piotra [niezident.] w procesie przeciwko pani Mirosławowej [wd. po Mirosławie, bracie tegoż Mikołaja] i jej dzieciom w sprawie rezygnacji 1/2 P. (PZ 4, 129); 1416 tenże przedstawia w sądzie dok. nabycia (litera resignatoria) dziedziny P.; woźny zeznaje, że wezwał wszystkich, którzy mają pr. bliższości do dziedziny P. (PZ 4, 144).

1400 Mikołaj, syn Mikołaja z P. → wyżej: Jakusz Stopirka; 1402 Mikołaj młodszy (iuvenis) z P. toczy proces z Wszegniewem z Sadów o spory swego ojca (pro inimicicia wlgariter wrozda patris sui; KP nr 990); 1405 Mik. Pawłowicki śwd. (WR 1 nr 778; KP nr 2440); 1409 Mikołaj zw. Dziekan alias dz. w P. przegrywa proces z Wszegniewem niegdyś dziedzicem w Sadach, obecnie wójtem w Kamionnie, o głowę swego ojca (PZ3, 99v-100).

1403-06 Katarzyna dz. w P., Pawłowicka, ż. Jakusza Stopirki: 1403 taż w sporze z panną Wichną [c. Przybigniewa, swą siostrą?] z Biezdrowa o 100 grz. posagu matczynego (KP nr 1619); 1404-06 taż → wyżej: Jakusz Stopirka; 1404 taż zapowiada pastwiska, lasy i wody w dziedzinie P. (KP nr 2049).

3B. 1456-1523 Kierscy z Kiekrza i P., h. Luba (DH 4, 443; → Cnyby, p. 6):

1456-62 Jarosław Pawłowski oraz 1462-64 Jan i 1462-85 Mac. Kurek, dziedzice w P. i w → Kiekrzu (Jan dz. też w Gołaszynie 1471, Gowarzewie 1475 i Swadzimiu), Pawłowiccy, Pawłowscy, Kierscy, ss. Michała Duchana z Kiekrza, Chyb i Urbanowa: 1456 tenże Jarosław altarysta w Kościanie, śwd. (APP, Bernardyni Kościan 1); 1462 ciż Jan i Maciej zobowiązują się płacić swemu bratu Jarosławowi altaryście w Kościanie dożywotni czynsz roczny 2 grz. ze swej części P. (ACC 42, 69v; tu mylnie: Jan i Marcin!); 1464 tenże Maciej sprzedaje bratu Janowi swą cz. po ojcu w P., którą otrzymał po bracie Jarosławie (PG 7, 274v); 1465 tenże Maciej zapisuje ż. Dorocie po 100 grz. posagu i wiana na sumach, które są mu dłużni Piotr z Szamotuł kaszt. pozn. (200 grz.) i Bodzęta zw. Pałuka [zapewne z → Kiekrza] (30 grz.; PG 6, 202v); 1467 tenże Maciej kupuje od Jana ze Starołęki [Wielkiej] 1/2 tej wsi za 80 grz. (PG 6, 237v); 1467 tenże Maciej zapisuje ż. Małgorzacie po 100 grz. posagu i wiana na 1/2 Starołęki [Wielkiej] (PG 6, 244v); 1479-85 tenże Maciej w sporze z Janem, Marcinem i Szymonem ss. zm. Bartłomieja Chomęckiego, którzy nie zwrócili mu długu: 1482 o 113 grz., 1485 o 100 grz. (PZ 20 k. 77, 189v); 1485 tenże Maciej Starołęcki, niegdyś Pawłowicki, ojciec zm. Jana (PZ 21, 15v).

1523 Jan Kierski [syn Michała z → Kiekrza] kupuje od Barbary Pawłowickiej i jej ss. Mikołaja oraz Stanisława 4 ł. os. w P. za 60 grz. (PG 15, 503).

3C. 1490-1508 Przy borowscy w P.:

1490-92 Jerzy pleb. w Cerekwicy, 1490-1505 Stanisław pleb. w Siedleminie, altarysta w kat. pozn. i 1490-1508 Wojciech bracia niedz. dziedzice w Przyborowie, Przyborowscy (Now. 1 s. 266-267, 417): 1490 ciż sprzedają z zastrz. pr. wykupu Sędziwojowi Milińskiemu 2 ł. os. w P. za 27 grz. bez 17 gr (PG 10 k. 122, 125v;TD mylnie pod 1489); 1492 tenże Jerzy rezygnuje bratu Wojciechowi części Przy borowa i P. (PG 10, 167v); 1494 tenże Wojciech zastawia Wojc. Pawłowickiemu i Kasprowi zw. Tomal, młynarzowi z młyna szpitalnego Ś. Ducha [k. Rogoźna?], zarośla zw. Brzozowiec w dziedzinie P. za 18 grz. półgr i daje im pr. wyrębu [drzew] przez 4 l. (PG 59, 20v-21); 1497 tenże Wojciech sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Pawłowi Górskiemu [z Góry k. Szamotuł] 1/2 P. za 100 grz. (PG 7, 149v); 1499 tenże Wojciech pozwany przez brata Stanisława o wydzielenie mu dóbr po rodzicach w Przyborowie i w P. (KoścG 5, 41v); 1505 ciż Stanisław i Wojciech bracia niedz. sprzedają Andrzejowi Chybskiemu całą 1/2 P. za 232 grz. (PG 13, 54); 1505-08 tenże Wojciech ręczy Andrzejowi Chybskiemu za swą ż. Annę, że skwituje ona Chybskiego ze swego posagu i wiana, tj. z 200 grz., które ma oprawione przez męża na 1/2 P. (PG 65, 60; PG 66, 52); 1508 tenże Wojciech płaci pobór od 4 półł. w P. → p. 3H.

3D. 1493-1559 Wojc. Pawłowicki i jego ss. Mikołaj i Stan. Pawłowiccy:

1493-96 Wojc. Pawłowicki: 1493 temuż winnajest Małgorzata wd. po Adamie Ocieskim i jej syn Uriel 13 i 12 grz. szer. półgr [Adam był był bratem Barbary, żony tegoż Wojciecha] (PZ 22, 23v); 1493-94 tenże zapisuje ż. Barbarze c. zm. Filipa z Ocieszyna [też z Chyb i Skórzewa] posag i wiano na 2 częściach swej połowyP.: 1493 po 60 grz. posagu i wiana (PG 10, 183), 1494 po 30 grz. posagu i wiana (PG 7, 13); 1494 tenże → p. 3C; 1495 tenże pozywa wspomn. Małg. Ocieską i jej syna Uriela o 12 grz. szer. półgr długu (PG 59, 103); 1496 tenże kupuje z zastrz. pr. wykupu od Andrzeja Skórzewskiego 2 ł. os. w Skórzewie za 24 grz. (PG 7, 98v).

1510-23 Barbara Pawłowicka (wd. po Wojc. Pawłowickim) z synami 1523 Mikołajem i 1523-59 Stanisławem: 1510 taż płaci pobór od 4 półł. wP. → p. 3H; 1523 taż z ss. Mikołajem i Stanisławem sprzedają 4 ł. os.5W 1523 mowa jest o 4 ł., ale w 1510 wymieniono 4 półł. (PG 15, 503; ASK I 3, 265) w P. → p. 3B; 1523 taż Barbara posiada dwór w P. → p. 3E; 1523 tenże Mikołaj kupuje od Łukasza Rudzkiego cz. Rudek i 1/2 wsi Szczepy w pow. pozn. za 800 grz. (PG 15, 493v); 1523 tenże Mikołaj sprzedaje bratu Stanisławowi swą cz. w P. za 250 grz. (PG 15, 524); 1523 tenże Stanisław zapisuje ż. Jadwidze c. szl. Marcina sołtysa w Obrze po 100 grz. posagu i wiana na 1/2 połowy wsi P. (PG 15, 526); 1555 [tenże?] Stan. Pawłowicki zabezpiecza c. Katarzynie, ż. szl. Wojc. Głupońskiego sołtysa w Baranowie, sumę 100 zł na 1/2 P. (PG 99, 368); 1559 [tenże?] Stan. Pawłowicki sprzedaje Mik. Sobockiemu 1/2 P. za 6000 zł (PG 19, 711v; PG 103, 377v).

3E. 1505-58 Chybscy i ich spadkobierca Jakub Jabłkowski:

1505-10 Andrzej Chybski: 1505-08 tenże kupuje 1/2 P. → p. 3C; 1508-10 tenże płaci pobór z P.: 1508 od 7 półł., 1510 od 8 półł. → p. 3H; 1510 do tegoż należy 1/2 P., tenże uprawia w P. 2 ł. opust., wymierzone z folw. (LBP 88).

1523 Jerzy Kębłowski [z Kębłowa w pow. pyzdr.], mąż Agnieszki Pawłowickiej, córki Andrzeja Chybskiego i siostry Łukasza Chybskiego czyli Pawłowickiego (PyZ 17 k. 50v, 64): 1523 tenże, posiadacz 1/2 P., toczy proces z Maciejem pleb. w Sobocie; Kębłowski ma płacić dzies. snop. z uprawianych przez siebie ról folw. czyli ostrowu w P. koło dworu (curia) Barbary Pawłowickiej (ACC 98, 96); 1524-29 Agnieszka Pawio wieka żona i 1538-63 wd. po tymże Jerzym (PyZ 17 k. 50v, 83; PyZ 18, 1v; PyG 11, 547; PyG 13 k. 202v, 501v; PyG 20, 150).

1533-58 Łukasz Chybski czyli Pawłowicki, syn Andrzeja Chybskiego, brat Agnieszki Pawłowickiej ż. Jerzego Kębłowskiego (PyG 15, 243; PyG 13 k. 202v, 501v): 1533 tenże zapisuje ż. Dorocie c. Jana Kokalewskiego po 100 kóp gr posagu i wiana na 1/2 połowy P. (PG 16, 574v); 1553-54 tenże kupuje części we wsiach Chyby, Skórzewo i Przeźmirowo [k. Poznania, obecnie Przeźmierowo]: 1553 od Anny i Reginy, cc. Andrzeja Ninińskiego i zm. Heleny Chybskiej, za 400 grz. (PG 19, 118v), 1553 od Jadwigi i Anny Chybskich, cc. zm. Mac. Chybskiego, za 1000 grz. (PG 19, 119), 1554 od Jana i Fabiana Więckowskich za 1000 grz. (PG 19, 229); 1556 tenże sprzedaje Jakubowi Jabłkowskiemu, mężowi swej c. Zofii, 1/2 P. za 2000 grz. (PG 19, 328; PG 100, 71); 1556 tenże zapisuje ż. Dorocie Kokalewskiej po 200 zł posagu i wiana na 1/2 wsi Chyby i Przeźmirowo (PG 19, 328); 1556 tenże daje swej c. Zofii 1/2 P., a drugą połowę tej wsi rezerwuje po swej śmierci dla drugiej c. Kat. Pawłowickiej6Kat. Pawłowicka w 1572 była ż. Wojc. Karczewskiego zw. Dusza dz. w Białczu w pow. pozn. (PG 19, 357) (PG 19, 328); 1555-58 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Winc. Kierskiemu: 1555 cz. Skórzewa za 1400 grz., 1577 1/2 Chyb za 410zł, 1558 1/2 Chyb za 490 zł (PG 19 k. 308v, 462, 661); 1561 tenże wspomn. jako zm. (PG 105 k. 113, 229, 303v).

1556-71 Jakub Jabłkowski, mąż Zofii Chybskiej czyli Pawłowickiej, córki Łukasza Chybskiego (PG 20, 429av; PG 21, 84; PG 108, 43): 1556 tenże kupuje 1/2 P. → wyżej; 1563 tenże płaci pobór od 2 ł. i karczmy w P. → p. 3H; 1556 tenże zapisuje ż. Zofii 2000 zł posagu i wiana na 1/2 Chyb (PG 100, 71v); 1556 wspomn. Zofia → wyżej; 1571 tenże sprzedaje Dobrogostowi Sobockiemu 1/2 P. za 6000 zł (PG 21, 198).

3F. 1559-83 Soboccy [z Soboty k. Poznania]:

1559 Mik. Sobocki kupuje 1/2 P. → p. 3D.

1563-71 Dobrogost syn zm. Andrzeja Sobockiego i Zofii Objezierskiej: 1563 tenże płaci pobór od 2 ł. w P. → p. 3H; 1564 tenże otrzymuje w dziale dóbr z bratem Janem m. in. część P. (PG 108, 336v); 1571 tenże kupuje 1/2 P. → p. 3E; 1571 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Stanisławowi i Mac. Kierskim braciom całą wieś Golęczewo i 1/2 P. za 2000 zł (PG 21, 194).

1577-83 Anna Sobocka → p. 3H.

3G. Inni posiadacze części w P.:

1462 Stan. Rokitnicki [z Rokitnicy k. Poznania, obecnie Rokietnica] zapisuje ż. Małgorzacie po 200 grz. posagu i wiana na 1/2 P. (PG 6, 161).

1497 Paweł Górski kupuje 1/2 P. → p. 3C; 1497 tenże zapisuje ż. Małgorzacie po 60 grz. posagu i wiana na 1/2 swych dóbr w Górze [k. Szamotuł] i w P. (PG 7, 149v).

1510 Jan i Mikołaj dziedzice w P., bracia, właściciele 1/2 P.; należą do nich folw. i 6 ł. os., z których to łanów wiardunki dzies. stanowią uposażenie wikariuszy kat. pozn. (LBP 88).

3H. Przekazy dot. całej wsi: 1475-1583 pobór i areał: 1475 P. w wykazie zaległości podatkowych (PZ 20, 26v); 1508 pobór z cz. Wojc. [Przyborowskiego] od 4 półł., z cz. [Andrzeja] Chybskiego od 7 półł. (ASK I 3, 21); 1510 pobór z cz. Barbary [Pawłowickiej] od 4 półł., z cz. [Andrzeja] Chybskiego od 8 półł. (ASK I 3, 265); 1510 w P. folw., 6 ł. os., 5 ł. wymierzonych z folw., 2 ł. opust. też wymierzone z folw., 1 karczma z wyszynkiem (LBP 88); 1563 pobór z P. płacą Jakub Jabłkowski od 2 ł. i od 1 karczmy dor. oraz Dobrogost Sobocki od 2 ł. (ASK I 5, 236v); 1577 pobór płaci Anna Sobocka (ASK I 5, 718); 1580 pobór płaci Wojc. Wisławski [zapewne z Wysławić w pow. pyzdr.] od 3 ł., 3 zagr., 2 komor. i od rataja z pługiem (ŹD 36); 1581-83 pobór z P. płaci Anna Sobocka (Piotrkowska 2 nr 485).

1419 Jadwiga i Święch kmiecie z P. w sporze z Winc. [Czurydło] z → Bielaw (PZ 6, 29).

5. 1444 kmiecie z P. mają płacić [plebanowi] z Soboty 1 1/2 grz. [dzies.] (ACC 27, 128v); 1510 wieś P. w par. Sobota; do pleb. z Soboty nal. dzies. snop. z folw. i z 5 ł. wymierzonych z folw. w P. oraz dzies. z 2 ł. opust., także wymierzonych z folw. (LBP 88); 1523 do pleb. z Soboty należy dzies. z ról folw. w P. → p. 3E.

8. Badania ratownicze (1874-77) odsłoniły grodzisko nizinne, wklęsłe, otoczone wałem pierścieniowatym; grodzisko obecnie całkowicie zniwelowane (Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce, Poznań 1992, s. 142, 145).

1 Znamy także Świętosława (Święszka) Stopirkę z → Gorzycka (k. Międzychodu), którego dziećmi byli Grzymka z Górzycy i Osowa oraz bliżej nie znany Jan.

2 W KP nr 432, czytamy o Jakubie z Palędzia Pawłowic. Tymczasem w podstawie (PZ 2, 111, dawniej k. 53) Palędzie jest skreślone, czego wydawcy KP nie uwzględnili.

3 KR 5, 16, identyfikuje braci Mikołaja, Wincentego i Iwana z naszych Pawłowic z występującymi w pobliskiej Sobocie Wieniawitami, tj. braćmi Wincentym, Iwanem, Dziersławem, Mikołajem i Przybysławem.

4 Nie ma pewności, czy należy identyfikować Winc. Czarnocica z P. z występującym w l. 1388-1432 Winc. Czarnocicem z → Krzestkowic alias Wincentym zw. Czarnota z Szamotuł.

5 W 1523 mowa jest o 4 ł., ale w 1510 wymieniono 4 półł. (PG 15, 503; ASK I 3, 265).

6 Kat. Pawłowicka w 1572 była ż. Wojc. Karczewskiego zw. Dusza dz. w Białczu w pow. pozn. (PG 19, 357).