PNIEWY – dobra

1. [W skład dóbr P. wchodziły sąsiednie wsie: wieś na przedm. P. [→ Pniewy – wieś na przedmieściu], Nowe Miasto (Pniewy, → Pniewy – Nowe Miasto), → Chełmno, → Koninek, → Lubocześnica i Zamorze.]

2. 1327 gród (castrum) → p. 3A; 1399 zamek (castrum) i ogród [zamkowy] → p. 3A: Dorota.

3. Własn. szlach. 3A. 1256-1327 pierwsi właściciele oraz 1387-1504 Pniewscy h. Nałęcz. 3B. 1436 Jan dz. w P. z ss. Dobrogostem i Janem. 3C. 1453-75 Sierakowscy w P. 3D. 1475-1503 Nowomiejscy posiadacze zastawni 1/2 m. P. 3E. 1495-1509 Ostrorogowie Lwowscy z Lwówka posiadacze 1/2 m. P. 3F. 1504-07 spadkobiercy Winc. Pniewskiego. 3G. 1507-1603/07 Potuliccy.

3A. 1256 Janusz Dobieszowic z P.1Najpewniej identyczny z Januszem synem Dobiesza, znanym z dok. z 1251 (Wp. 1 nr 291). Wg K 5, 166 i Now. 2, 462, był Awdańcem → p. 6.

1287 komes Wincenty z P., śwd. (Wp. 1 nr 576).

1327 papież Jan XXII poleca bpom miśnieńskiemu, płockiemu i włocł. rozpatrzenie skargi dr dekretów i dziekana kap. kat. pozn. Piotra [= Piotra Żyły z Bytynia], któremu bezprawnie zajęto należące do niego grody (castra) Bezow [czyli prawdop. → Pczew], Bytyń i P. wraz z wsiami Stosbowo [niezident.] i Wierzenica2O okolicznościach otrzymania przez Piotra bulli zob. S. Zajączkowski, Polska a Zakon krzyżacki w ostatnich latach Władysława Łokietka, Lwów 1929, s. 94 i E. Długopolski, Władysław Łokietek na tle swoich czasów, Wrocław 1951, s. 282. Piotr uważany jest przez badaczy zwykle za niewątpliwego przedstawiciela rodu Drogosławiców (por. zwłaszcza J. Bieniak, Wielkopolska, Kujawy i ziemia łęczycka wobec problemu zjednoczenia państwowego w latach 1300-1306, Toruń 1969, s. 175; PSB 26, 389; Dzieje Pniew, pod red. B. Polaka, Poznań 1998, s. 9-11; też → Pczew – dobra. p. 3). Wątpił natomiast w przynależność Piotra do tego rodu E. Rymar, Ród Drogoslawiców-Bojtynów w Nowej Marchii i Wielkopolsce w powiązaniu z zabiegami Władysława Łokietka o odzyskanie ziem zanoteckich, „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza” 16, 1985, z. 1 (31), s. 27 (Wp. 2 nr 1087; Theiner nr 393; BulPol. 1 nr 1461; Now. 2, 138; pełny reg. → Bezow).

1387-1504 Winc. Pniewski3Spór, który w 1406 toczyli Mikołaj i Jan Pniewscy z Klarą wd. po Janie z Łukowa oraz z Ostrorogami i Grochołami (Sędziwojem Ostrorogiem, jego stryjem Trojanem Grochołą i Niemierzą, prawdop. bratem stryj. Sędziwoja) o pr. patronatu altarii w kat. pozn., a także procesy Pniewskich ze wspomn. Klarą o Boduszcwo i Goślinę Kościelną (→ p. 3A) wskazują na bliskie związki rodzinne Pniewskich, Ostrorogów i bliżej nieznanej Klary i jego potomkowie [h. Nałęcz: PSB 26, 826; UDR I/1 s. 195]:

1387– zm. 1399 Wincenty4Wg UDR I/1 s. 159, GUrz. nr A 341 i J. Łojki (Dzieje Pniew, s. 12), Wincenty zm. a. 23 IV 1400. Tymczasem już w 1399 występuje wd. po nim Dorota (Lek. 1 nr 3087, 3088, 3096) dz. P., kaszt. radzimski od 1387 (UDRI/ls. 159; Lek. 1 nr 596, 674, 711, 1837, 2555, 2798; Lek. 2 s. 232): 1387 tenże w sporze z Drogomirem wójtem w → Obornikach oraz z dziećmi zm. Januszka [wójta w Obornikach] (Lek. 1 nr 248); 1387 temuż Mikołaj i Bogusław z Lubosiny rezygnują 1/3 → Lubosiny wraz z przywilejem (Lek. 1 nr 119); 1388-89 tenże wygrywa proces z Piotrem Suczką5Znamy Piotra Suczkę i jego syna Wojciecha z → Psarskiego k. Poznania, a także Tomasza (Tomisława) Suczkę (1393-98) z → Łagw oraz Josta (Jodoka) Suczkę z → Łagw (1404), Wojnowic (1396-1408) i Świebodzina k. Łagw (1403-07). Por. też → Ostroróg – dobra, przyp. 8; Wielkopolscy Ostrorogowie, pod red. A. Gąsiorowskiego, Ostroróg 1998, s. 128 o 32 grz. (Lek. 1 nr 462, 513, 678); 1391-99 tenże śwd. (Wp. 3 nr 1915, 1976; Lek. 2 nr 2292); 1394 tenże jednym z poręczycieli długów starosty gen. wlkp. Sędziwoja [z Szubina] u Żydów [z Poznania] (Lek. 1 nr 1871); 1396 tenże pozwany przez. Żyda pozn. Abrahama syna Jordana o 6 grz. i odsetki (Lek. 1 nr 2208, 2240, 2249); 1396-98 tenże toczy procesy jako opiekun (procurator) małol. bratanków (filiastri) z Chełmna i Lubocześnicy, tj. dzieci zm. Tomisława Chełmskiego: 1396-97 z Witkiem Kotwiczem [z Kargowej], który zajął Chełmno i zabrał rzeczy wartości 100 grz. oraz 1398 z Markiem Żydem z Poznania (Lek. 1 nr 2261, 2461, 2798; → niżej: Mikołaj, pod 1402-08); 1399 tenże w sporze ze Święszkiem Brzechwą [z Gośliny Kościelnej] (Lek. 1 nr 2979); 1399-1408 wd. po tymże Wincentym → niżej: Dorota; 1400 Witek Kotwicz, płaci karę za wdarcie się do Chełmna, wsi [zm.] Wincentego [kaszt.] radz. i jego bratanków (filiastri: Lek. 2 nr 2735).

1393-1451 (od 1417stren.) Jan6Być może informacje te dotyczą dwóch Janów dziedziców w P., gdyż w 1436 występuje Jan dz. w P., Zamorzu i Koninku, z ss. Dobrogostem i Janem (→ p. 3B). Rozróżnienie tych postaci nie jest możliwe, zwłaszcza że te trzy wsie wymieniane są później jako własność Pniewskich, potomków Wincentego kaszt. radz. (już w 1446 Jan z P. z ss. Piotrem i Wincentym występują jako dziedzice w P., Zamorzu i Koninku: PG 2, 146v) Pniewski, dz. w P., → Boduszewie 1416, → Goślinie Kościelnej 1416-22, → Lubocześnicy 1427, syn Wincentego i [jego drugiej] żony Doroty, brat przyrodni Mikołaja (AR nr 173; KP wg indeksu; Wp. 5 nr 113, 296; Wp. 8 nr 908, 909; PZ 7, 71v; PZ 12, 127; PZ 17, 38; ACC 3, 34; BR 628 nr 47; KBR nr 130; KoścZ 4, 47v): 1393 [prawdop. tenże] Jan7Przypadek Jana, najpierw kan. pozn., a potem osoby świeckiej, nie jest odosobniony. Dla młodych synów szlacheckich kanonia lub altaria mogły być wstępem do ich przyszłej kariery duchownej, lub – jak dla Pniewskiego – źródłem dodatkowego dochodu. Por. B. Śliwiński, Z badań nad karierami młodszych synów rycerskich, w: Homines et societas. Czasy Piastów i Jagiellonów, Poznań 1997, s. 325-336 z P. kan. pozn. → Pniewy miasto, p. 6Ab; 1402 tenże honorabilis Jan dz. w P. zawiera ugodę z Żydem pozn. Jakubem, który zeznaje, że tenże Jan uiścił należność i to samo uczynił [jego przyrodni brat] Mikołaj (KP nr 808);

1402-08 tenże Jan [od 1402 wyłącznie jako świecki] z bratem przyrodnim → niżej: Mikołaj; 1403-07 tenże z matką i bratem przyrodnim → niżej: Dorota; 1404 tenże spłaca Żydowi pozn. Abrahamowi przypadającą na niego cz. długu swego zm. ojca Wincentego, natomiast Mikołaj dotąd nie zapłacił swej cz. tego długu, tj. 80 grz. z odsetkami (KP nr 1952); 1408-09 tenże w sporze z Anną wd. po Domaracie z Międzychodu i jej synem Janem, a w 1413-22 ze wspomn. Janem Międzychodzkim (w 1422 niegdyś Międzychodzkim) o poręczenie przez [tegoż Jana?] Pniewskicgo 100 grz. długów [Grzymality Domarata] u Żydów (PZ 3 k. 67, 82, 85; PZ 4, 158; PZ 7, 43v); 1414 tenże w sporze z Ochną [czyli Eufemią?] Brzechwinką dowodzi, że Sędziwój [syn Mik. Brzechwy?] dał 500 grz., a Ochna 90 grz. za połowy Gośliny [Kościelnej] i Boduszewa, które wyprocesowała od tegoż. Jana (WR 1 nr 852; jest to c.d. procesów toczonych przez tegoż Jana wraz z matką i bratem przyrodnim Mikołajem, → niżej: Dorota); 1416 tenże dz. w Boduszewie i 1416-22 w Goślinie Kościelnej (PZ 4, 167; WR 1 nr 1101); 1417 tenże (stren.) w sporze z Niemierzą z Lubosza o 5 kóp [tj. 300 sztuk] wołów, owiec i świń, które zajęto na wypasie żołędzi w dziedzinach Chudopsice i Zamorze (PZ 5, 6v); 1418 tenże w sporze z wójtem z Mosiny Maciejem o 60 grz. (KoścZ 5, 98v, dawniej k. 63v); 1425 tenże fundator kaplicy szpitalnej pod P. → Pniewy miasto, p. 5C; 1427 temuż Andrzej niegdyś z Tuczęp przekazuje swe pr. bliższości do Luboczcśnicy (PZ 9, 92); 1427 tenże ręczy za Wicrzbiętę z → Lubocześnicy (PZ 9, 52v); 1430 tenże w sporze z Bernardem ze Zborowa i z Janem z → Gadek (WR 1 nr 1356; PZ 11 k. 44v, 50, 57); 1431 tenże płaci kapitule kat. pozn. ze wsi Sadlno8Nie wiemy, w jakich okolicznościach Jan wszedł w posiadanie wsi Sadlno na Kujawach oraz wsi Zablog, Powałkowice i 1/2 Janiszewa w pow. brzeskim, wymienianych w jego posiadaniu w 1435. Wsie te prawdop. nie należały do rodziny jego szwagra, tj. do Kościeleckich. Z Sadlna pisał się bowiem wcześniej Jarosław, pełniący w l. 1398-1419 urząd sędziego inowrocł. Z kolei w 1438 Jan Kotka ze Świerczyna (łowczy brzeski od ok. 1443/48, kaszt. kruszw. 1455) sprzedał Stanisławowi z Lubrańca 1/2 Janiszewa, nal. wcześniej do Anny c. Piotra ze wsi Zablog i Małgorzaty z Janiszewa (J. Bieniak, Kościelna Wieś i jej dziedzice w średniowieczu, w: Kościelna Wieś na Kujawach. Studium osadnicze, pod red. L. Kajzera, Łódź 1994, s. 66, 77) [na Kujawach] 8 grz. czynszu rocznego, a kmiecie z tej wsi 3 grz. (AC 1 nr 61); 1432 tenże w sporze [o co?] z Katarzyną i Jadwigą z Bienina (PZ 11, 135); 1434 tenże i Chwalęta z Lubicza poręczają Mikołajowi byłemu sołtysowi w Łagiewnikach [k. Poznania] za kaszt. kam. Dobrogosta Koleńskiego, który ma zapłacić Mikołajowi 50 grz.]→niżej, pod 1443] (Wp. 9 nr 1362); 1434 tenże w sporze z Pielgrzymem z Brodów, który poręczył za kmiecia, gdy ten przeszedł na sołectwo w Jasionce [k. Buku] (PZ 12, 121); 1434 tenże [prawdop. jako jeden z wierzycieli zm. Mac. Trzcielskiego] toczy proces z dziedzicami Trzciela i przynależnych wsi, m. in. z Janem Rojewskim (tytułowanym stolnikiem lub podstolim inowrocł.; PZ 12 k. 111v, 116v, 117, 123v, 129v); 1435 temuż daje Dorota ż. Mikołaja Kościeleckiego chor. brzeskiego swą cz. majątku po ojcu, tj. 1/2 m. P. z 1/2 przedmieścia oraz połowy Koninka [koło P.] i Zamorza; w zamian Dorota otrzymuje wsie Zablog [obecnie Sadłóg], Powałkowice i 1/2 Janiszewa9→ przyp. 8 w pow. brzeskim oraz 600 grz. (PG 1, 105v); 1436 tenże w sporze z Małgorzatą ż. [tj. wd. po] Mikołaju dz. P., która umarza swój dok. oprawy (wyanni list) na 1/2 m. P. oraz na połowach wsi Koninko i Zamorze (PZ 13, 133v); 1443 temuż Janowi i in. poręczycielom winien jest Dobrogost Koleński podsędek pozn. 391 zł [→ wyżej, pod 1434] (PZ 14, 158); 1443 tenże Jan Pniewski ze Śliwna w pow. pozn. w sporze z Dobiesławem Mrowińskim (PZ 14, 240); 1443 tenże sprzedaje kapitule kat. pozn. 3 grz. średnich gr czynszu rocznego na m. P. i przyległej wsi pod P. z zastrz. pr. wykupu za 36 grz. średnich gr monety krak. (Wp. 5 nr 712); 1444 tenże sprzedaje Dobrogostowi z Rakoniewic Sliwno na 2 l. z zastrz. pr. wykupu za 100 grz. i 100 zł węg. (PG 2, 10); 1445 tenże sprzedaje Mikołajowi i Janowi braciom z Granowa Śliwno za 600 grz. (PG 2, 98v); 1445 tenże za zgodą swego starszego syna Piotra kantora pozn. zapisuje z zastrz. pr. wykupu kapitule kat. pozn. na całym m. P. i 1/2 przedm. tamże 6 grz. czynszu rocznego od sumy 72 grz. (PG 2, 98v); 1446 zapis dla wikariuszy kat. pozn. 4 1/2 grz. czynszu rocznego na dobrach P. od sumy 50 grz. (CP 14, 625); 1446 tenże z ss. niedz. Piotrem i Wincentym zapisuje po 800 grz. posagu i wiana Barbarze ż. syna Wincentego [o niej → niżej: Wincenty syn Jana] na 1/2 m.P., na 1/2 przedm. w P. oraz na połowach Zamorza i Koninka (PG 2, 146v); 1446 tenże wraz z synami Piotrem i Wincentym zawiera ugodę z Anną z Łukowa, wd. po Mikołaju z Granowa i jej ss. Janem i Mikołajem (KoścZ 12, 707); 1447 tenże z ss. niedz. Piotrem oraz Wincentym sprzedaje archidiakonowi gnieźn. i dziekanowi włocł. Janowi, plebanowi kruszw. Mikołajowi oraz Marcinowi i Piotrowi braciom z Niewiesza w woj. sier. wieś Śliwno za 1700 zł węg. (PG 2, 184); 1448 tenże i Marcin z Kon[ina?, może Konin koło P., zapiska słabo czytelna] kupują od Tomasza i Wincentego z Kwilcza całą dziedzinę Wituchowo w pow. pozn. z 1/2 Trzęsaw i całe jez. [Trzęsawy] za 800 zł węg. (PG 3, 3, dawniej k. 19; KR 1 s. 54, 56, błędnie pod 1434); 1450 tenże z ss. Piotrem i Wincentym zapisują kapitule kat. pozn. 8 grz. czynszu rocznego na 1/2 m. P., wolnej od oprawy Bachny10W. Dworzaczek błędnie czytał Kachna, zamiast Bachna i stąd w TD zamieścił informację o dwóch żonach Wincentego ż. Wincentego, na 1/2 przedm. w P. oraz na połowach Lubocześnicy i Zamorza (PG 4, 116v; por. CP 29, 127); 1451 tenże z ss. niedz. Piotrem i Wincentym sprzedają Bodzęcie z Węgierskiego [pow. pyzdr.] 9 grz. czynszu rocznego z zastrz. pr. wykupu za 100 grz. na 1/2 m. P. z 1/2 przedm. tamże i na całych Lewicach, gdzie [Barbara] żona Wincentego nie ma oprawionego wiana, a to w celu ufundowania altarii Ś. Wojciecha w kat. pozn. (ACC 70, 38v-39; ACC 109, 100v-101v; Now. 1, 353; w Dziejach Pniew, s. 14, błędna informacja o sprzedaży 1/2 P. z przedm. i Lewicami); 1453 tenże wspomn. jako zm. (PZ 17, 179v).

1399-1408 Dorota Pniewska, wd. po Wincentym z P., pani wienna w P., → Boduszewie i w → Goślinie Kościelnej (PZ 3, 15; KP wg indeksu): 1399-1400 taż wd. po [Wincentym, kasztelanie] radz. w sporze ze swym pasierbem (privignus) Mikołajem, który sprzeciwia się oprawie Doroty na P., ponieważ tamże miała oprawione wiano jego matka; taż Dorota dowodzi, że mąż dając jej wiano na Goślinie Kościelnej, nie skasował wiana zapisanego na P.; sąd zachowuje Dorotę przy jej oprawie [wartości] 200 kóp gr zapisanych na Goślinie Kościelnej i Boduszewie oraz w pr. do 4 zagr. należących do zamku (castrum) [w P.] i do 1 ogrodu za zamkiem; Mikołaj ma posiadać resztę P. (KP nr 161, 162, 220, 257, 274; Lek. 1 nr 3087, 3088 – tu pod 1399 wzm. o castrum i ogrodzie zamkowym w P., nr 3096; WR 1 nr 443);

1400-06 taż Dorota oraz 1401 jej pasierb Mikołaj i 1403-06 syn Jan toczą procesy z Brzechwami i Hanką Łukowską [z Łukowa k. Obornik] o → Boduszewo i → Goślinę Kościelną [w obu tych hasłach pełny zestaw informacji o sporach; też → wyżej: Wincenty, pod 1399]: 1400 taż w sporze ze Święszkiem Brzechwą (KP nr 37); 1401 Mik. Pniewski w sporze z Mik. Brzechwą o obie te wsie (KP nr 643); 1403-04 Jan Pniewski toczy proces z Brzechwą [Mikołajem, czy jego synem?] o obie te wsie (KP nr 1601, 1869); 1403-05 taż Dorota wygrywa procesy: 1403 z Eufemią c. [Mikołaja?] Brzechwy, a w 1403-05 z Brzechwą o obie te wsie, stanowiące jej wiano (KP nr 1147, 1407, 2324), w 1406 Mik. Brzechwa zgłasza gotowość wykupienia wspomn. wsi od tejże Doroty, sprawę odroczono (KP nr 2654, 2748); 1405-07 taż zastępuje w sądzie Boguchwała Głębockiego w jego sporach o Boduszewo (KP nr 2311; PZ 3, 15); 1406 taż Dorota z synem Janem w sporze z Hanką Łukowską o Goślinę Kościelną (KP nr 2790, 2799; → niżej: Mikołaj, pod 1408 zawarcie ugody);

1400 taż Dorota z synem Janem i pasierbem Mikołajem w sporze z Hanką Łukowską o Łukowo (KP nr 19); 1402 taż toczy proces z Winc. Kotką [z Jasienia], który dowodzi, że za 180 owiec, które zagnano [z jakiego tytułu?] do Jasienia, zadośćuczynił Wojciech archid. [pozn., odprawiając mszę] za duszę Winc. [Pniewskiego] w kaplicy (WR 1 nr 808; KP nr 872); 1404 taż zapisuje wikariuszom kat. pozn. 7 grz. gr praskich czynszu rocznego na dobrach P. od sumy głównej 70 grz. (Wp. 7 nr 541); 1404 taż ma zapłacić [swemu pasierbowi] Mikołajowi dz. w P. 11 grz. z tytułu szkody (KP nr 1985); 1404-05 taż z synem Janem w sporze z Żydami pozn. Sabdajem i Abrahamem o długi swego pasierba Mik. Pniewskiego (KP nr 1981, 2133); 1404-05 taż w sporze z Krzywosądem Baworowskim o dokument (KP nr 1986, 2164); 1404-05 taż spłaca długi pasierba Mikołaja: 25 grz. Winc. Obrzyckiemu i 11 grz. Mik. Baworowskiemu; zawarto ugodę, mocą której spłaconymi przez Dorotę sumami obciążono część Mikołaja i wiano jego żony Małgorzaty w P. (KP nr 1680, 1792, 1985-1988, 2132, 2164); 1406-08 taż → niżej: Mikołaj; 1407 taż z synem Janem w sporze z Mik. Granowskim i jego ż. Anną z Łukowa (PZ 3, 17v); 1407 taż wraz z [synem] Janem i jego bratem [przyrodnim] Mikołajem w sporze z Trojanem Raczkowskim [z Raczkowa w pow. gnieźn.] i Niemierzą z Lubosza o 26 grz. zastawu (obligacio) na mł. → Olszewka (WR 1 nr 619; PZ 3 k. 4v, 8v).

1399-1408 Mikołaj dz. w P., Pniewski [syn Wincentego i jego pierwszej żony], pasierb Doroty, brat przyrodni Jana (KP wg indeksu): 1399-1407 tenże z macochą i bratem przyrodnim Janem → wyżej: Dorota;

1400-03 tenże Mikołaj przegrywa procesy: 1400-01 z mieszcz. pozn. Wojtkiem [Bogatym?] o zaległe sumy, tj. o 17 grz. i 11 grz. za sukno (KP nr 96, 527); 1401 z Sędziwojom Psarskim o zranienie jego sługi (KP nr 576, 677); 1401 z mieszcz. pozn. Piotrkiem Jaworskim o 4 grz. (KP nr 732, 746); 1401-03 z Adamem Kowalskim [z Kowalskiego w pow gnieźn.] o 20 kóp [gr] za pas i 17 grz. szkody (KP nr 684, 1283, 1297); 1402 z Grzymkiem Brodzkim o sumy (KP nr 807 – tu 270 grz., nr 822 – tu 200 grz.); 1402 z Szymonem Żydem z Szamotuł o 7 grz. i odsetki (KP nr 876, 960); 1403 z rzeźnikiem pozn. Piotrem o 2 grz. (KP nr 1246);

1401 tenże Mikołaj pozwany przez Jakusza Stopirkę z Pawłowic [k. Poznania], ponieważ nie uwolnił od roszczeń in. osób 2 ł. i łąki w Przybrodzie na szkodę Jakusza (KP nr 644); 1402 tenże z ż. Małgorzatą pozwani przez Wyszaka z Gryżyny o 60 grz. z tytułu poręki za posag i wiano [czyje?]; pełnomocnik Małgorzaty wyjaśnia, że Mikołaj nie ma w P. własności, a tylko jego żona ma tam zapisane wiano, nie można więc pozywać tegoż Mikołaja z P. (KP nr 1038, 1058, 1070, 1077, 1095); 1403 tenże pozwany przez Żydów pozn. Jordana i Abrahama [o długi swego zm. ojca] (KP nr 1594, 1595; → wyżej: Wincenty, pod 1396; → wyżej: Jan, pod 1404); 1402-04 tenże Mikołaj → wyżej: Jan; 1402 sprawa podziału dziedziny [P.] między tymże Mikołajem i jego bratem Janem: długi tegoż Mikołaja są przeszkodą do dokonania działu (KP nr 809, 1014); 1402-03 tenże oraz 1406-07 jego macocha i 1406-08 brat przyrodni Jan pozwani przez Piotrka z Chełmna o Chełmno, Lubocześnicę, dokumenty oraz o sumy 300 i 200 grz., zagarnięte przez ich [zm.] ojca Wincentego jako opiekuna swych małoletnich bratanków (filiastri) z Chełmna (PZ 3, 14v; KP nr 951, 1027, 1558, 2531; WR 1 nr 644; Lek. 1 nr 2261, 2461; wyżej: Wincenty, pod 1396-98); 1406 tenże z bratem przyrodnim Janem toczą proces z Klarą z Łukowa, z Trojanem [Grocholą] i Niemierzą z Bliżyc i Żdżar [pow. gnieźn., też z Kiszewa, Kowalewa, Ryczywołu, Ostroroga i Objezierza] oraz z wdą pozn. Sędziwojem z Ostroroga o pr. patronatu altarii S. Marcina w kat. pozn.; ciż bracia prezentują kleryka Stanisława (ACC 2 k. 29, 34, 35v; Now. 1, 362-363); 1408 tenże z bratem Janem i [macochą] Dorotą Pniewską zawierają ugodę z Hanką z Łukowa, która rezygnuje im swe pr. do dóbr w Goślinie Kościelnej i Boduszewie w zamian za 190 grz. (PZ 3 k. 45 – tu z Dorotą, k. 63v – tu tylko ciż bracia); 1436 Małgorzata wd. po tymże Mikołaju → wyżej: Jan.

1429 – zm. 2IV 1480 mgr Piotr dz. w P., Pniewski, starszy syn Jana, brat Jadwigi klaryski w Gnieźnie (1442) i brat niedz. Wincentego (PZ 18, 14; PG 6 k. 125v, 238v; PZ 20, 2v): 1429 tenże student w Krakowie → Pniewy miasto, p. 6Ac; 1433-80 tegoż kariera duchowna: 1433 kan. gnieźn., 1435 kanclerz pozn., 1436-57 kan. kat. pozn., od 1443 kantor pozn., a. 1444 pleb. w Kcyni, 1455-56 prep. gnieźn., 1455-57 i 1464-80 oficjał gnieźn. oraz wikariusz gen. gnieźn., 1457 kan. w koleg. NMP w Poznaniu, 1457-78 (do 1477?) prep. włocł., 1464 i 1473-74 administrator (archi)diecezji gnieźn. w okresie sediswakancji, 1472 prezentowany na pleb. w Rogoźnie, kapelan i subdiakon papieski, kan. krak. i płocki (Wp. 3 nr 1429; Wp. 5 nr 66, 547, 548, 578, 626, 692; Wp. 10 nr 1391, 1447, 1455, 1457, 1620, 1621; Wp. 11 nr 2008, 2022; PZ 15, 112v; AC 1 i 2 wg indeksu; MS 4 supl. nr 1064; MPL 2 nr 137; AE I 85v; CP 3 nr 7, 10, 13; CP 4, 618; CP 24, 75; CP 30, 44; DBL nr 255; BR dok. nr 3; ACC 42, 64v; PG 6 k. 125v, 238v; CE 3 nr 101; Pol. 2 nr 420, 421, 424, 427; A nr 169, 175; AR nr 340; BulPol. 5 i 6 wg indeksu; A. Gąsiorowsk i I. Skierska, Średniowieczni oficjałowie gnieźnieńscy, RH 61, 1995, s. 80-81, 85; PSB 26, 826-827; Now. 1, 726; Now. 2, 462; KorPrał. 227-230 – tu błędnie jako 3 osoby); 1442 tenże dz. wP. i kolator kościoła par. w P. → Pniewy miasto, p. 5Ab; 1445-51 tenże z ojcem → wyżej: Jan;

1453-56 tenże Piotr z bratem niedz. Wincentym: 1453 ciż w sporze z Anną ż. Niemierzy z → Lubosza (PZ 17, 147); 1453 ciż mają zostać wprowadzeni w posiadanie dóbr Lubosz, Mościejewo i Charzewo, zgodnie z wyrokiem, jaki uzyskał ich zm. ojciec Jan Pniewski (PZ 17, 179v); 1453 ciż → p. 3C; 1456 ciż [bracia] → Pniewy miasto, p. 3A; 1456 ciż potwierdzają odbiór od swego służebnika (familiaris) szl. Piotra Polaka 20 grz. (AAG, ACap. B 15, 98v);

[1457-79 prawdop. tenże Piotr zapisuje czynsz mansjonarzom z Szamotuł] → p. 3G: Przecław Potulicki; 1459 tenże Piotr dz. w P, wsiach Zamorze, Koninko i Linie, ma zapłacić sędziemu pozn. Jakubowi z Sepna 100 grz. (PZ 17, 195); 1459 tenże wraz ze swym bratankiem Wincentym i bratanicami Dorotą, Małgorzatą, Barbarą i Jadwigą, wszyscy oni niedz. dziedzice w P. oraz wsiach Koninek, Lubocześnica, Zamorze i Linie, pozwani przez Bernarda z Wysoczki [k. Buku] (PZ 17, 232); 1461 zapis 4 grz. czynszu na m. P. dla mansjonarzy w Szamotułach od sumy 48 grz. (w 1519 czynsz wykupiono; PG 15, 287);

1462-80 tenże Piotr z bratankiem Wincentym: 1462 tenże Piotr w imieniu własnym oraz jako stryj i opiekun małoletniego bratanka Wincentego sprzedaje mansjonarzom w Szamotułach 14 1/2 zł węg. i 4 grz. czynszu rocznego na m. P. oraz na Lewicach i Lubocześnicy z zastrz. pr. wykupu za 174 zł węg. (PG 6 k. 146, 147v); 1462 ciż sprzedają Maciejowi, Marcinowi i Mikołajowi braciom niedz. z Sierosławia [k. Buku] Lubocześnicę z zastrz. pr. wykupu za 300 grz. (PG 6, 121v; por. PG 8, 56); 1468 tenże jako opiekun dzieci swego zm. brata Wincentego, kwituje Jana i Andrzeja z Gryżyny z 37 1/2 grz. (PG 57, 4v); 1469 wzm. o zapisie [przez tegoż Piotra?] Wincentemu z Ludom altaryście kat. pozn. 1 grz. czynszu rocznego na dobrach P. od sumy 12 grz. (CP 14, 631); 1469, 1471 zapisy dla Jana, syna Wacława Sierakowskiego, altarysty w kat. pozn. czynszu na P. i Koninku (ok. 1514 czynsz wykupiono; CP 14, 631; CP 18, 265v); 1470 [ciż] Pniewscy sprzedają Sierosławskim → Lubocześnicę (PG 8, 56); 1470 ciż Piotr z bratankiem Wincentym uposażają kaplicę szpitalną pod P. → Pniewy miasto, p. 5C; 1472 ciż sprzedają Małgorzacie, ż. Mikołaja niegdyś Chełmskiego, Koninek z zastrz. pr. wykupu za 200 grz. (PG 8, 131v); 1472 ciż kupują od Mik. Chełmskiego 1/4 cz. Chełmna za 300 grz., a w 1475 odsprzedają ją z zastrz. pr. wykupu Piotrowi Krzestkowskiemu (PG 8, 131v; PG 9, 34; por. PG 10, 82 i PZ 20, 50v; Dzieje Pniew, s. 14, błędnie pod 1473); 1475 ciż sprzedają Marcinowi Nowomiejskiemu [czyli Będlewskiemu, → p. 3D] l/2m. P., 1/2 młyna konnego, wiatrak, całe wójtostwo, 1/2 wsi na przedmieściu P., 1/2 Nowego Miasta przed P. i całe Zamorze z zastrz. pr. wykupu za 900 grz. (PG 9, 34; w Dziejach Pniew, s. 15 i 32, błędna wzm. o młynie wodnym i o wsi Zamorze lokowanej na przedm. Nowe Pniewy); 1480 ciż sprzedają [ponownie, → wyżej: pod 1470] Mac. Sierosławskiemu Lubocześnicę z zastrz. pr. wykupu za 200 grz. (PG 9, 191v; por. PG 10, 96); 1481 za tegoż [zm.] Piotra i jego bratanka Wincentego poręczyli [po 1475] kaszt. międz. Andrzej z Szamotuł i kustosz gnieźn. Wojciech z Gaju, że ciż Piotr i Wincenty uwolnią od roszczeń in. osób dobra, które sprzedali z zastrz. pr. wykupu sędziemu pozn. Marcinowi [Będlewskiemu]: 1/2 m. P. z 1/2 przedm., 1/2 mł. konnego i cały wiatrak, 1/2 jeziora wielkiego [obecnie Jez. Pniewy] i 1/2 Nowego Miasta pod P., połowy wszystkich łąk, które zwą Pczewa11U K 3, 18, na podstawie tegoż źródła, błędny odczyt: „łąka zw. Pczewo”, ale poprawnie tamże s. 162: „łąka zw. Pczewa” i Ryczywół, 1/2 gajów i zarośli, całe wójtostwo, 20 małych ról, 1 rolę, która nal. do wójtostwa i 1/2 wsi Zamorze [w 1475 mowa jest o całej tej wsi, wyżej] (PZ 20, 121).

1435-83 Dorota12Dorota uznawana jest przez badaczy za c. Wincentego kaszt. radz. (→ Koninek k. Pniew: p. 3, pod 1435 oraz J. Łojko w „Dziejach Pniew”, s. 12). Podobnie W. Dworzaczek, w opracowanej przez siebie genealogii Pniewskich, pisał, że była ona zapewne c. Wincentego, choć w tym samym opracowaniu wyraził nawet domysł, że mogła być ciotką Jana syna Wincentego (TD, Genealogia: Pniewscy h. Nałęcz). Również w PSB 26, 827, czytamy, że Piotr Pniewski (syn wspomn. Jana) i Mik. Kościelecki (syn Doroty) byli braćmi ciotecznymi, czyli i tutaj Dorota występuje jako c. Wincentego. Nie udało się znaleźć źródłowego potwierdzenia dla tej opinii. Tymczasem znane ze źródeł fakty z życia Doroty wskazują, że mogła ona reprezentować dopiero trzecie pokolenie Pniewskich. Ze względów naturalnych nie mogła być c. Wincentego. Ten zm. bowiem w 1399, a Dorota dopiero w 1435 występuje jako ż. Mik. Kościeleckiego, ok. tego roku urodziła syna Jana (późniejszego wdę inowrocł.), a ok. 1450 wspomn. wyżej syna Mikołaja (PSB 14 s. 404, 414). Była jednak niewątpliwie c. jakiegoś Pniewskiego, skoro po ojcu odziedziczyła 1/2 m. P. z 1/2 przedmieścia oraz połowy Koninka i Zamorza. Przysługiwało jej też pr. bliższości do wsi Boduszewo i Goślina Kościelna, wsi wyprocesowanych przez synów Winc. Pniewskiego, tj. Jana i Mikołaja. Wydaje się najbardziej prawdopodobne, że była córką tego ostatniego. Dorota w 1435 dała swą cz. dóbr pniewskich Janowi Pniewskiemu, a więc może swemu stryjowi, w zamian otrzymując wsie na Kujawach. Z kolei dopiero w 1436 Małgorzata wd. po Mikołaju umorzyła dok. swej oprawy, zapisanej jej przez męża na 1/2 m. P. oraz na połowach Koninka i Zamorza. Dobra te, formalnie oprawa Małgorzaty, zostały zapewne wydzielone jako posagowe c. Doroty, a Jan wypłacił Małgorzacie sumę jej oprawy, skoro anulowała wspomn. dok z P. córka [Mik.?] Pniewskiego, ż. Mik. Kościeleckiego [chor. bydgoskiego 1433, brzeskiego 1434, inowrocł. 1443, kaszt. bydg. 1449 i inowrocł. 1453, wdy brzeskiego 1453, zm. 1479: PSB 14, 413-414; Dworzaczek tabl. 114]: 1435 taż → wyżej: Jan Pniewski; 1444 star. nak. Włodek z Danaborza sprzedaje Mik. Kościeleckiemu połowy Gośliny Kościelnej i Boduszewa za 600 grz., należne pr. bliższości tejże Dorocie, ż. Mikołaja (PG 2, 18v); 1448 taż w sporze z Anną Łukowską o Goślinę Kościelną i Boduszewo (PZ 16, 117v-118); 1463-64 taż toczy proces z Janem i Mikołajem braćmi ze Spławia i Granowa, ss. zm. Anny Łukowskiej, o części w Boduszewie (PZ 18 k. 6v, 16); 1483 taż Dorota z Płomykowa, wd. po wspomn. Mik. Kościeleckim, kolatorka kościoła w Goślinie Kościelnej → Pniewy miasto, p. 5Ab.

1441-56 Wincenty dz. w P., Pniewski, młodszy syn Jana, brat Jadwigi klaryski w Gnieźnie (1442) i brat niedz. Piotra (PZ 18, 14; AC 1 nr 369; PG 3, 7v, dawniej k. 23v): 1441 tenże śwd. (AC 2 nr 1119); 1446-51 tenże z ojcem, bratem i swą ż. Barbarą → wyżej: Jan; 1450 wspomn. Bachna ż. tegoż Wincentego → wyżej: Jan; 1452 tenże z ż. Barbarą ze Stęszewa pozywają jej siostry rodzone Annę wd. po Andrzeju Gryżyńskim, Beatę wd. po Mik. Niewiarowskim [z Niewiarowa w woj. krak.] o 50 grz., zapisanych wspomn. Barbarze przez jej zm. brata Przedpełka syna Mościca [m. in. ze Stęszewa, m. Koźmina w pow. pyzdr., → Michorzewa Mokrego i → Dokowa Mokrego] (PZ 17, 28); 1453-56 tenże z bratem → wyżej: Piotr; 1459 tenże wspomn. jako zm. (PZ 17, 224).

1459 – zm. 1504 Wincenty dz. w P., Pniewski, syn Wincentego oraz jego siostry niedz.: 1459-68 Małgorzata ż. Jana Rąbińskiego, 1459-68 Dorota, 1459-64 Jadwiga i Barbara dziedziczki w P. (PZ 17, 198v; PG 57, 4v; PZ 21, 22; PG 10, 96; PG 20, 21v; TD): 1459 tenże z siostrami → wyżej: Piotr; 1459 tenże pozwany przez Winc. Nicgolewskiego i Stan. Wargowskicgo, sąd odracza pozew z powodu małolelności Pniewskiego (PZ 17, 224); 1459 tenże → p. 3C; 1462-81 tenże ze stryjem → wyżej: Piotr; 1481 tenże Wincenty z m. P., z wsi na przedmieściu pod P., z Koninka, Zamorza, z Nowego Miasta pod P. i z Lubocześnicy płaci karę 8 sk. w procesie z kaszt. międz. Andrzejem z Szamotuł (PZ 20, 127); 1464 tenże wraz z siostrami w sporze z Wojsławem Włoszakowskim (KoścZ 14, 386); 1482 tenże sprzedaje Janowi Rąbińskiemu [mąż Małg. Pniewskiej] 1/2 placu (k. placu nal. do Spławskiego) w Poznaniu za 20 grz. (PG 9, 154v); 1485 tenże zobowiązuje się sprzedać Janowi, Stanisławowi i Marcinowi ss. zm. sędziego pozn. Marcina z Będlewa 1/2 m. P. z zastrz. pr. wykupu za 1000 grz. (PZ 21, 14); 1485 Jan Rąbiński odstępuje Michałowi Łężeckiemu [czyli Konińskiemu z Konina pod Lwówkiem] pr. do Koninka, wsi nal. do dóbr tegoż Wincentego (PG 10, 21v; Dzieje Pniew, s. 15, błędnie podają, że w 1485 Jan i Piotr Pniewscy odstąpili Michałowi swe pr. do Koninka); 1488 tenże płaci karę z części którą ma w P., bo nic stanął na termin z pozwu Stanisława, Jana i Marcina braci niedz., ss. zm. Marcina z Będlewa, posiadaczy [zastawnych] 1/2 m. P. (PZ 21, 141v); 1488 u tegoż Wincentego opatrzny Jan przechrzta [bratanek Assera Żyda z Poznania] upomina się o 45 grz., należne mu z tytułu zastawu z 1462 (AC 2 nr 1460); 1493 tenże ma obowiązek wobec Mac. Sierosławskiego uwolnić od roszczeń in. osób Lubocześnicę, łąkę między jeziorem w P. a wsią Charzewo oraz karczmę we wsi Chełmno (PG 59, 12c); 1493-1504 tenże toczy procesy z kapitułą kat. pozn. o należności [z tytułu zaległych czynszów?, → wyżej: Jan, pod 1450]; spór ma rozstrzygnąć komisja papieska, powołano też komisję królewską (AC 1 nr 828, 829, 923, 954; AA s. 60; CP 12, 7v); 1494 tenże przy okazji działów dóbr Chełmskich w Chełmnie otrzymuje tamże 1/3 lasu położoną od strony P. (PG 7 k. 46, 66); 1494 tenże w sporze z Janem, Marcinem i Stanisławem braćmi niedz. z Mieściska [ss. Marcina z Będlewa] (PyG 8, 34); 1495 tenże sprzedaje kaszt. międz. Dobrogostowi z Ostroroga całą 1/2 m. P. z zastrz. pr. wykupu za 900 grz.; tę 1/2 P. Jan, Marcin i Stanisław, ss. zm. Marcina Nowomiejskiego, mieli zastawioną za tę sumę, a następnie tenże Wincenty sprzedaje Dobrogostowi także wieś Zamorze (PG 7 k. 81, 105 – tu suma zastawna 200 grz.); 1497 tenże kolator kościoła par. w P. → Pniewy miasto, p. 5Ab; 1499 tenże kupuje od Jana Zatomskiego 4 ł. os. w Zatomiu Starym z zastrz. pr. wykupu za 50 grz. (PG 12, 24v); 1503 tenże występuje jako brat cioteczny Barbary ż. Marcina Przyjemskiego, Doroty ż. Mac. Głogińskiego i Zofii ż. Jana Bielawskiego (PG 12, 234); 1503 tenże sprzedaje Jakubowi Rosnowskiemu dom z placem w Poznaniu przy ul. Szewskiej k. kościoła S. Dominika za 60 grz. (PG 12, 295); 1503 tenże płaci karę, bo nie uwolnił kasztelanowi pozn. Dobrogostowi z Ostroroga 1/2 m. P. od długu 900 grz.., za którą to sumę mieli tu zastaw Jan, Marcin i Stan. Nowomiejscy [→ wyżej, pod 1495] (PG 64, 21v); a. 1504 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu [Marcinowi] Sierosławskiemu części w Chełmnie i Lubocześnicy (PG 13, 113v); 1504 tenże wspomn. jako stryj Róży c. zm. Wojc. Jarogniewskiego (PG 64, 119); 1504 tenże sprzedaje Jakubowi Rosnowskiemu dom wraz z placem w Poznaniu za 60 grz. (PG 12, 295); 1504 tenże Wincenty wspomn. jako zm.; Marcin Rąbiński i Andrzej Grabski bracia cioteczni zawierają ugodę z Janem z → Przecławka, zabójcą ich wuja tegoż Winc. Pniewskicgo (AC 1 nr 954; PG 64, 147v-148); 1504 tenże Wincenty występuje jako zm. wuj rodzeństwa: Marcina Rąbińskiego, Anny ż. Mik. Góreckiego, Elżbiety i Barbary, a także jako wuj Andrzeja Grabskiego i Anny ż. Prokopa z Woźnik, spadkobierców dóbr P. [o nich → p. 3F] (PG 64, 166v).

3B. 1436 Jan13→ przyp. 6 dz. w P. wraz z ss. Dobrogostem i Janem sprzedają Maciejowi z Przyborowa pleb. w Chrzypsku [Wielkim] oraz jego braciom Bartłomiejowi i Gotardowi z Przyborowa 10 grz. czynszu rocznego na wsiach Zamorze i Koninko za 120 grz. (ACC 20, 45).

3C. 1453-75 Sierakowscy14Wg PSB 26, 826, Dobrogost Sierakowski duchowny był krewnym Piotra Pniewskiego. Nie znaleźliśmy potwierdzenia źródłowego dla tej informacji w P.:

1453-62 Winc. Pniewski, Sierakowski [z Sierakowa (m. w pow. pozn.) i m. in. z → Kłosowic, → Jaroszewa, → Grobi k. Sierakowa, → Chorzępowa, → Modrakowa; syn Dobrogosta Sierakowskiego, brata Jana i Jakuba Starszego, mąż Barbary]: 1453 tenże Winc. Sierakowski jako pełnomocnik (procurator) Piotra kantora pozn. i jego brata rodzonego Wincentego z P., pozywa Annę ż. Niemierzy z Lubosza (PZ 17, 147); 1459 tenże Winc. Pniewski pozywa [o co?] Winc. Pniewskiego syna zm. Wincentego (PZ 17, 222); 1462 tenże Winc. Sierakowski kupuje od Mikołaja i Chebdy braci z Niewiesza całe Sliwno w pow. pozn. [→ p. 3A: Jan, pod 1447], a następnie sprzedaje Janowi ze Zborowa całą tę wieś z zastrz. pr. wykupu za 430 grz. i 204 zł węg. (PG 6 k. 158, 206); 1469 tenże wspomn. jako zm. → niżej.

1469-75 (wspomn. jako zm. 1486) Jan Pniewski, dz. w P. i w → Krzonie, syn Winc. Pniewskiego czyli Sierakowskiego (PG 9 k. 189, 202): 1469-75 tenże Jan z P., syn zm. Winc. Pniewskiego, w sporach: 1469 z kaszt. pozn. Piotrem z Szamotuł, 1470 z Piotrem Pniewskim kustoszem pozn., 1472 i 1475 z kaszt. sant. Sędziwojem Czarnkowskim (PZ 18, 201; PZ 19 k. 71v, 145v; PZ 20, 1v); 1471 tenże Jan sprzedaje Tomisławowi z Kluczewa wieś Krzon z zastrz. pr. wykupu za 300 grz. (PG 8, 122; por. PG 9, 189 – Tomisław w 1479 rezygnuje Krzon, kupiony od Jana Pniewskiego, swemu synowi; por. też PG 9, 202 i PG 10, 48, gdzie informacje o Janie Pniewskim, od którego nabył niegdyś wieś Krzon Tomisław Kluczewski); 1475 tenże Jan syn Winc. Sierakowskiego dz. w Krzonie kupuje od sędziego pozn. Marcina Nowomiejskiego pr. do wsi Czerwony Kościół za 1120 grz. (PG 9, 32); 1486 tenże Jan Pniewski wspomn. jako zm. (PG 10, 48); 1493, 1501 tenże Jan Pniewski wspomn. jako zm. wuj: 1493 Andrzeja Słomowskiego, 1501 Andrzeja Głażewskiego, którzy odziedziczyli po zm. wuju wsie Czerwony Kościół, Krzon i Białe Jezioro (PG 59, 23; KoścG 5, 115).

3D. 1475-81 Marcin Nowomiejski [tj. tenutariusz dóbr król. Mieścisko czyli Nowe Miasto w pow. gnieźn., także Będlewski, Łódzki, podczaszy pozn. 1470, sędzia pozn. 1472-81 (UDR I/1 s. 146, 153)]: 1475-81 tenże kupuje 1/2 m. P. z 1/2 przedm. → p. 3A: Piotr; 1475 tenże → p. 3C.

1485-1503 Jan, Marcin i Stan. Nowomiejscy, posiadacze zastawni 1/2 P., ss. Marcina Nowomiejskiego: 1485-1503 ciż → p. 3A: Wincenty syn Wincentego; 1485 ciż w sporze z Janem Borzysławskim (PZ 21, 36v); 1487 ciż posiadacze 1/2 m. P. z przedm. i wsi Zamorze (PZ 21 k. 104v, 117v); 1489 tenże Jan Nowomiejski z P. (PZ 21, 164); 1490 ciż z P. i tenutariusze [dóbr król.] Nowe Mieścisko w sporze ze stryjem Janem Nowomiejskim (PZ 21, 183v).

3E. 1495-1503 Dobrogost Ostroróg z → Lwówka, dz. w P.: 1495-1503 tenże → p. 3A: Wincenty syn Wincentego; 1497 tenże dz. w P. i kolator kościoła par. → Pniewy miasto, p. 5Ab; 1501 tenże → Pniewy miasto, p. 3A.

1509 Jerzy, Jan, Stanisław, Mikołaj i Marcin [Ostrorogowie] z → Lwówka [ss. Dobrogosta] kolatorzy kościoła par. w P. → Pniewy miasto, p. 5Ab.

3F. 1504-07 spadkobiercy dóbr P. po zm. wuju Winc. Pniewskim: Marcin syn Jana Rąbińskiego [i Małgorzaty z P., siostry Winc. Pniewskiego] oraz Andrzej Grabski bracia cioteczni, Anna ż. Mik. Góreckiego, Elżbieta i Barbara (siostry Marcina Rąbińskiego) oraz Anna ż. Prokopa z Woźnik i Barbara (siostry Andrzeja Grabskiego): 1504 ciż → p. 3A: Wincenty syn Wincentego; 1504 ciż po śmierci swego wuja Winc. Pniewskiego, jako jego spadkobiercy, pozwani przez: Dobrogosta z Szamotuł kaszt. pozn. (PG 64, 166v), Mac. Sierosławskiego o 34 grz. (PZ 23, 87); 1506 taż Elżbieta ż. Wojc. Pogorzelskiego sprzedaje swemu ojcu Janowi Rąbińskiemu 1/4 m. P. z przyległymi wsiami za 500 grz.; cz. tę odziedziczyła po wuju Winc. Pniewskim (PG 13, 83v); 1507 ciż i 1508 Anna Górecka oraz panna Barbara → p. 3G.

3G. 1507-1603/07 Potuliccy w P.:

1507-10 Stan. Potulicki dz. w P., kaszt. międz. 1501-13, zm. a. 27 III 1523 (UDR I/2 s. 100; PSB 28, 256-257): 1507 tenże kupuje od kapituły i wikariuszy kat. pozn., mansjonarzy w Szamotułach oraz od dominikanów pozn. przezyski [tj. zapewne pr. do czynszów płaconych z dóbr P. wymienionym instytucjom duchownym] na m. P. i wsiach przyległych Zamorze, Chełmno, Lubocześnica i Koninek za 700 grz. (PG 13, 125); 1507 tenże otrzymuje od spadkobierców Winc. Pniewskiego: od Jana Rąbińskiego 1/4 dóbr P. (które ten kupił od córki Elżbiety [→ p. 3F]) w zamian za 1/7 cz. wsi Oborznia w pow. kcyn. i 100 grz.; od Anny ż. Mik Góreckiego i panny Barbary cc. Jana Rąbińskiego ich pr. bliższości po zm. wuju Winc. Pniewskim do m. P. i wsi przyległych w zamian za 1/6 cz. wsi Oborznia i 2000 grz.; od Andrzeja Grabskiego 1/2 jego pr. bliższości po zm. wuju Winc. Pniewskim do m. P. z przedmieściem, Zamorza, Koninka, Lubocześnicy i Chełmna w zamian za 1/8 cz. wsi Oborznia i 3000 grz. (PG 13 k. 125, 126v, 127); 1508 tenże wprowadzony w posiadanie części m. P. z przedmieściem oraz wsi przyległych Zamorze, Chełmno, Lubocześnica i Koninko, kupionych od Anny ż. Mik. Góreckiego i panny Barbary cc. Jana Rąbińskiego (PG 66, 30); 1508-09 tenże kolator kościoła par. w P. → Pniewy miasto, p. 5Ab; 1510 tenże [Stan.] Potulicki płaci z 1/2 m. P. i z przedmieścia czynsz prepozyturze Ś. Ducha → Pniewy miasto, p. 5C.

1519-33 Przecław Potulicki dz. w P., syn Stanisława, kasztelan kam. 1527-52 (UDR I/2 s. 89): 1519 mansjonarze z Szamotuł potwierdzają odbiór od tegoż Przecława 48 grz. jako sumy głównej, za którą został wykupiony czynsz roczny w wysokości 4 grz. rocznie na 1/2 m. P. i na całych Lewicach oraz Lubocześnicy, a także kasują dok. [zapisu czynszu, wystawiony przez] Mikołaja z Soboty oficjała pozn. [1457-79] i wikariusza gen. (ACC 94, 89; → p. 3A: Piotr, pod 1462); 1523 Poliksena c. zm. kasztelana pozn. i starosty gen. wlkp. Jana Ostroroga, ż. tegoż Przecława sprzedaje mężowi całe wsie Szewce, Wojnowice i Łagwy z zastrz. pr. wykupu za 3000 zł węg., a tenże Przecław zapisuje Poliksenie po 3000 zł węg. posagu i wiana na 1/2 m. P. z 1/2 przedm., na całych wsiach Koninko i Lubocześnica oraz na cz. wsi Chełmno (PG 15, 521); 1526 tenże daje wspomn. Poliksenie w dożywocie m. P. z przedmieściem, części we wsiach Koninko, Lubocześnica, Zamorze i 1/3 wsi Chełmno (PG 16, 140); 1530-33 tenże z ż. Polikseną daje swemu bratu stryj. Mik. Potulickiemu dz. w Chodzieży [syn Wojc. Potulickiego kaszt. kam.] m. P. z wsiami Koninek, Zamorze, Lubocześnica i cz. Chełmna, a pomija w darowiźnie swego rodzonego bratanka Andrzeja Potulickiego [syn jego zm. brata Mikołaja kaszt. rogoz.]; podarowane dobra odbiera z powrotem od wspomn. Mikołaja w dożywocie (PG 16 k. 360, 362, 409v, 410, 415, 415, 590, 595v).

1530 – zm. a. 11 XI 1545 Mik. Potulicki, dz. w P., Złotowie w pow. nak. i w Chodzieży w pow. kcyn., wda inowrocławski 1540-42 i brzeski 1542, syn Wojciecha kaszt. kam. (PSB 28, 252; UDR VI/2 s. 62, 114): 1530-33 tenże → wyżej; 1541 tenże → Pniewy miasto, p. 5C.

1549-83 Kasper Potulicki, Chodzieski, dz. w P. i w Chodzieży, syn Mikołaja wdy inowrocławskiego, brat Piotra (TD): 1549 tenże kolator kościoła par. i kościoła Ś. Ducha w P. → p. 5Ab i 5C; 1549 tenże zapisuje posag swej siostry stryj. Kat. Chodzieskicj, przyszłej ż. Jarosława Kaczkowskiego, na m. P. z przedmieściem i wsiach przyległych Koninko, Zamorze, Lubocześnica i na części Chełmna (PG 91, 293-294); 1550 tenże zapisuje ż. Urszuli Zbąskiej po 4000 zł posagu i wiana na 1/2 swych części nal. z działów z braćmi rodzonymi Piotrem i Stefanem, m. in. na m. P. z przedmieściem oraz na wsiach przyległych Koninek, Zamorze, Lubocześnica i Chełmno (PG 18, 596v); 1582-83 tenże płaci pobór z m. P. → Pniewy miasto, p. 3C.

1557 - 1603/07 Piotr Potulicki z. Chodzieży, dz. w P., syn Mikołaja wdy inowrocławskiego, brat Kaspra, kaszt. przem. 1569-76, wda płocki, brzeski, kaliski (PSB 28, 252-255; UDR I/2 s. 82, 152; UDR VI/2 s. 63): tenże → Pniewy miasto, p. 5Aa i 5Ab.

6. 1256 Janusz Dobieszowic z P. [→ przyp. 1] wśród zakładników danych przez ks. Przemysła I Świętopełkowi ks. pom., jako gwarancja uiszczenia 500 grz. wykupu za Nakło (MPHn. 6, 41 – Dobstcuicz de Pnew; DAVII/VIII 106).

Uwaga: Występujące w zatwierdzeniu dóbr bpstwa lubuskiego z 1328 Pinnow, wydawcy identyfikują albo z osadą Pinnow k. Glinic (Wp. 2 nr 1088), albo z naszymi Pniewami (Zbiór dokumentów małopolskich, wyd. S. Kuraś, I. Sułkowska-Kuraś, cz. 4, Wrocław 1969, nr 907), ale najpewniej chodzi o zaginioną osadę → Pynnowe k. Bledzewa.

Wymieniony przez W. Dworzaczka (w TD) Jan Pniewski stolnik włocł. (wg zapiski z 1435: PZ 13, 17), to w rzeczywistości Jan Rojewski dz. Trzciela, stolnik lub podstoli inowrocł., występujący jako jeden z dziedziców dóbr Trzciel także w 1434 (→ p. 3 A: Jan Pniewski; → Gryżyna, p. 3H; → Jabłonka k. Trzciela, p. 3).

Nie wiemy, z których Pniew pochodził wspomn. w 1471 Sylwester (Lasota) z P., mąż Katarzyny córki Jadwigi Kawieckiej z → Kawcza i Wojciecha, siostry Mikołaja i Macieja z Kawcza (PG 8, 104v; BR 628 nr 192). Oprócz naszych P. istniały jeszcze P. k. Żnina (w pow. kcyn.) własn. abpstwa gnieźn. oraz szlacheckie wsie Pniewo: jedna w pow. Szadkowskim i dwie w pow. kutnowskim. Por. S. Zajączkowski, S. M. Zajączkowski, Materiały do słownika geograficzno-historycznego dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej do 1400 roku, cz. 2, Łódź 1970, s. 43-44.

1 Najpewniej identyczny z Januszem synem Dobiesza, znanym z dok. z 1251 (Wp. 1 nr 291). Wg K 5, 166 i Now. 2, 462, był Awdańcem.

2 O okolicznościach otrzymania przez Piotra bulli zob. S. Zajączkowski, Polska a Zakon krzyżacki w ostatnich latach Władysława Łokietka, Lwów 1929, s. 94 i E. Długopolski, Władysław Łokietek na tle swoich czasów, Wrocław 1951, s. 282. Piotr uważany jest przez badaczy zwykle za niewątpliwego przedstawiciela rodu Drogosławiców (por. zwłaszcza J. Bieniak, Wielkopolska, Kujawy i ziemia łęczycka wobec problemu zjednoczenia państwowego w latach 1300-1306, Toruń 1969, s. 175; PSB 26, 389; Dzieje Pniew, pod red. B. Polaka, Poznań 1998, s. 9-11; też → Pczew – dobra. p. 3). Wątpił natomiast w przynależność Piotra do tego rodu E. Rymar, Ród Drogoslawiców-Bojtynów w Nowej Marchii i Wielkopolsce w powiązaniu z zabiegami Władysława Łokietka o odzyskanie ziem zanoteckich, „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza” 16, 1985, z. 1 (31), s. 27.

3 Spór, który w 1406 toczyli Mikołaj i Jan Pniewscy z Klarą wd. po Janie z Łukowa oraz z Ostrorogami i Grochołami (Sędziwojem Ostrorogiem, jego stryjem Trojanem Grochołą i Niemierzą, prawdop. bratem stryj. Sędziwoja) o pr. patronatu altarii w kat. pozn., a także procesy Pniewskich ze wspomn. Klarą o Boduszcwo i Goślinę Kościelną (→ p. 3A) wskazują na bliskie związki rodzinne Pniewskich, Ostrorogów i bliżej nieznanej Klary.

4 Wg UDR I/1 s. 159, GUrz. nr A 341 i J. Łojki (Dzieje Pniew, s. 12), Wincenty zm. a. 23 IV 1400. Tymczasem już w 1399 występuje wd. po nim Dorota (Lek. 1 nr 3087, 3088, 3096).

5 Znamy Piotra Suczkę i jego syna Wojciecha z → Psarskiego k. Poznania, a także Tomasza (Tomisława) Suczkę (1393-98) z → Łagw oraz Josta (Jodoka) Suczkę z → Łagw (1404), Wojnowic (1396-1408) i Świebodzina k. Łagw (1403-07). Por. też → Ostroróg – dobra, przyp. 8; Wielkopolscy Ostrorogowie, pod red. A. Gąsiorowskiego, Ostroróg 1998, s. 128.

6 Być może informacje te dotyczą dwóch Janów dziedziców w P., gdyż w 1436 występuje Jan dz. w P., Zamorzu i Koninku, z ss. Dobrogostem i Janem (→ p. 3B). Rozróżnienie tych postaci nie jest możliwe, zwłaszcza że te trzy wsie wymieniane są później jako własność Pniewskich, potomków Wincentego kaszt. radz. (już w 1446 Jan z P. z ss. Piotrem i Wincentym występują jako dziedzice w P., Zamorzu i Koninku: PG 2, 146v).

7 Przypadek Jana, najpierw kan. pozn., a potem osoby świeckiej, nie jest odosobniony. Dla młodych synów szlacheckich kanonia lub altaria mogły być wstępem do ich przyszłej kariery duchownej, lub – jak dla Pniewskiego – źródłem dodatkowego dochodu. Por. B. Śliwiński, Z badań nad karierami młodszych synów rycerskich, w: Homines et societas. Czasy Piastów i Jagiellonów, Poznań 1997, s. 325-336.

8 Nie wiemy, w jakich okolicznościach Jan wszedł w posiadanie wsi Sadlno na Kujawach oraz wsi Zablog, Powałkowice i 1/2 Janiszewa w pow. brzeskim, wymienianych w jego posiadaniu w 1435. Wsie te prawdop. nie należały do rodziny jego szwagra, tj. do Kościeleckich. Z Sadlna pisał się bowiem wcześniej Jarosław, pełniący w l. 1398-1419 urząd sędziego inowrocł. Z kolei w 1438 Jan Kotka ze Świerczyna (łowczy brzeski od ok. 1443/48, kaszt. kruszw. 1455) sprzedał Stanisławowi z Lubrańca 1/2 Janiszewa, nal. wcześniej do Anny c. Piotra ze wsi Zablog i Małgorzaty z Janiszewa (J. Bieniak, Kościelna Wieś i jej dziedzice w średniowieczu, w: Kościelna Wieś na Kujawach. Studium osadnicze, pod red. L. Kajzera, Łódź 1994, s. 66, 77).

9 → przyp. 8.

10 W. Dworzaczek błędnie czytał Kachna, zamiast Bachna i stąd w TD zamieścił informację o dwóch żonach Wincentego.

11 U K 3, 18, na podstawie tegoż źródła, błędny odczyt: „łąka zw. Pczewo”, ale poprawnie tamże s. 162: „łąka zw. Pczewa”.

12 Dorota uznawana jest przez badaczy za c. Wincentego kaszt. radz. (→ Koninek k. Pniew: p. 3, pod 1435 oraz J. Łojko w „Dziejach Pniew”, s. 12). Podobnie W. Dworzaczek, w opracowanej przez siebie genealogii Pniewskich, pisał, że była ona zapewne c. Wincentego, choć w tym samym opracowaniu wyraził nawet domysł, że mogła być ciotką Jana syna Wincentego (TD, Genealogia: Pniewscy h. Nałęcz). Również w PSB 26, 827, czytamy, że Piotr Pniewski (syn wspomn. Jana) i Mik. Kościelecki (syn Doroty) byli braćmi ciotecznymi, czyli i tutaj Dorota występuje jako c. Wincentego. Nie udało się znaleźć źródłowego potwierdzenia dla tej opinii. Tymczasem znane ze źródeł fakty z życia Doroty wskazują, że mogła ona reprezentować dopiero trzecie pokolenie Pniewskich. Ze względów naturalnych nie mogła być c. Wincentego. Ten zm. bowiem w 1399, a Dorota dopiero w 1435 występuje jako ż. Mik. Kościeleckiego, ok. tego roku urodziła syna Jana (późniejszego wdę inowrocł.), a ok. 1450 wspomn. wyżej syna Mikołaja (PSB 14 s. 404, 414). Była jednak niewątpliwie c. jakiegoś Pniewskiego, skoro po ojcu odziedziczyła 1/2 m. P. z 1/2 przedmieścia oraz połowy Koninka i Zamorza. Przysługiwało jej też pr. bliższości do wsi Boduszewo i Goślina Kościelna, wsi wyprocesowanych przez synów Winc. Pniewskiego, tj. Jana i Mikołaja. Wydaje się najbardziej prawdopodobne, że była córką tego ostatniego. Dorota w 1435 dała swą cz. dóbr pniewskich Janowi Pniewskiemu, a więc może swemu stryjowi, w zamian otrzymując wsie na Kujawach. Z kolei dopiero w 1436 Małgorzata wd. po Mikołaju umorzyła dok. swej oprawy, zapisanej jej przez męża na 1/2 m. P. oraz na połowach Koninka i Zamorza. Dobra te, formalnie oprawa Małgorzaty, zostały zapewne wydzielone jako posagowe c. Doroty, a Jan wypłacił Małgorzacie sumę jej oprawy, skoro anulowała wspomn. dok.

13 → przyp. 6.

14 Wg PSB 26, 826, Dobrogost Sierakowski duchowny był krewnym Piotra Pniewskiego. Nie znaleźliśmy potwierdzenia źródłowego dla tej informacji.