2. Zamek¹Zamek w P. lokalizuje się za zachodnim skrajem zabudowy miejskiej, w okolicy późniejszego kościoła ewangelickiego (zbudowanego 1863). Analiza rozplanowania miasta (Münch s. 185) wskazuje, że zamek stać mógł najpewniej dokładnie w miejscu zboru, a grupka zabudowań nieco bardziej na NW to dawny przygródek. Z zapiski z 1490 wynika rzeczywiście, że zamek leżał po przeciwległej stronie rynku niż kościół par. Sondażowe badania w sąsiedztwie kościoła nie przyniosły wyraźnych znalezisk (fragmenty naczyń z późnego średniowiecza). Odsłonięty jednak układ skośnie biegnących warstw wskazywałby, iż znaleziono stok sztucznie nasypanego stożka, na którym stał poniecki zamek. Najstarsza warstwa, zalegająca wprost na calcu, datowana jest na schyłek XIV w. (K. Zamelska, Grodzisko w Poniecu (stanowisko 1), woj. leszczyńskie, [w:] Z badań nad osadnictwem wczesnośredniowiecznym Wielkopolski południowej, Poznań 1995, s. 65-67). Zamek istnieć jednak musiał już w 1383, chyba że stał wówczas jeszcze w innym miejscu. Przypuszczalnie, jak przyjmuje się zawsze w literaturze, powstał w związku z lokacją miasta na przełomie XIII i XIV w. Wygląd zamku nie jest znany, być może posiadał wysoką wieżę; współczesny poeta powiada bowiem o [Marcinie] Ściborze Ponieckim, że „stoi bacznie jako strażnik granic w wysokim zamku” (utriusque limitibus custos celsa stans pervigil arce: R. Ganszyniec. Sbigneis Mikołaja Kotwiczą, „Przewodnik Literacki” 48, 1957, zesz. 1-2, s. 129): 1383 castrum → Poniec miasto, p. 6; 1448 dwór i folw., 1450, 1463, 1464 fortalicium, 1478 fortalicium z przyległym przygródkiem, młynem końskim i foluszem, dwór, ogrody i sady za zamkiem (castrum), 1484 castrum, 1485 fortalicium, 1493 castrum, 1517 fortalicium i dom → p. 3; 1490 droga z zamku (castrum) przez rynek do kościoła (MPon I/17, 27, → Poniec miasto, p. 2).

1462 na zamku (castrum) wolno pracować rzemieślnikom spoza cechów → Poniec miasto, p. 3Bb.

Starszy (senior): 1400 Czasław z Grabowca [wieś obecnie nie istniejąca k. Bnina, pow. pyzdr.] pozywa Małg. Krajewską o to, że z polecenia starszego z P. zabrała mu w Sowinach siekiery, siano i in. rzeczy (Lek. 2 nr 2470).

Burgrabia: 1383 Tomisław Wyskota → Poniec miasto, p. 6; 1419 Pietrasz, zastępuje w sądzie szl. Mikołaja Redrow (KoścZ 4, 413v; KoścZ 5, 159); [1427-30] Piotr → Poniec miasto, p. 4 i przyp. 59; 1448 burgrabia [imienia nie podano] Jana Orchowskiego (KoścZ 13, 364, → p. 3); 1450 Paweł Ligascz urzędnik (officialis) Jana Orchowskiego na zamku w P. (KoścZ 14 k. 38v, 53v); 1477 Wawrzyniec burgr. pana [Marcina] Ponieckiego (MPon I/17, 14); 1497 szl. Jan Oru [?], szl. Mac. Sworcz, burgrabiowie pana M[arcina] P[onieckiego] (MPon I/17, 29); 1499 Malcher Dąbrowski [z Dąbrowy par. Skórzewo] burgr. starosty [Ambrożego Pampowskiego] (MPon I/17, 31-32); 1499 Andrzej Śwircz, Andrzej Cykada [mieszczanie w P.], wiceburgrabiowie ustanowieni przez Malchera Dąbrowskiego (MPon I/17, 32); 1501-06 Wawrz. Czarnkowski burgr. pana starosty [Ambrożego Pampowskiego] (MPon I/17 s. 37-39), [1509?]²W sprawie daty → Poniec miasto, przyp. 63 Jan Drzewiecki burgr. w P. (MPon I/17, 41); 1511 Bernard Gościejewski burgr. ziemski³Nie nazwany burgrabią w P., a tytuł zdaje się raczej wskazywać na wiceurzędnika (zastępcę starosty) z Kościana; Gościejewski zapośredniczył ugodę między pewnym mieszczaninem z P. a kmieciem z Dzięczyny. Później burgrabią w P. był Hieronim Gościejewski (MPon I/17, 44-45); 1513 Czarnkowski burgr. (MPon I/17, 49); 1514-15 Stan. Łaskawski (MPon I/17 s. 51-56); 1517-21 Paweł Kurowski burgr. [może właściwie wiceburgrabia?] (MPon I/17 s. 59, 61-62); 1523 Stan. Łaskawski burgr. (MPon I/17, 62-63); 1526 Wojc. Hus burgr. (MPon I/17, 63-64), 1526 [tenże?] Wojc. Husarz⁴W 1535 ten sam Wojc. Usarz pisał się ze Śmiłowa (MPon I/17, 92) poddany burgrabiego Hieronima Gościejewskiego⁵Także w 1527 mowa o czynności zdziałanej przed obliczem Gościejewskiego, burmistrza i rajców (MPon I/17, 69); chodzi tu niewątpliwie o burgrabiego, a 1528 Wojciech zastępca Hieronima dziedzica! w P. (MPon I/17 s. 67, 70); 1533 Hieronim Gościejewski burgr. (MPon I/17, 78), 1534 tenże tenut. w P. (MPon I/17, 79); 1534 Jan burgr. z ramienia Hieronima Gościejewskiego tenut. w P. (MPon I/17, 81); 1534 szl. Mik. Dzi[...]ski [tekst uszkodzony] tenut. w P. (MPon I/17, 83).

1536 szl. Stan. Włodzicki [mieszcz. w P.] zastępuje dziedzica (residens loco domini heredis, MPon I/17, 89).

3. Własn. rycerska, w XIV w. przejściowo monarsza.

1271 Czewlej z P.⁶Jego stosunki rodzinne nie są znane. Jedyny trop stanowić może stosunkowo rzadkie w tym czasie imię. W cytowanych dokumentach tuż obok Czewleja z P. wymienia się Czewleja syna Gabriela; w in. dok. dotyczącym tej samej sprawy (Wp. 1 nr 613) występują obok siebie: Sławęta z Niepartu, Gabriel z Niepartu i Piotrek syn Czewleja. Zdaje się to sugerować związki dziedziców z P. i pobliskiego Niepartu. W → Nieparcie w 1362 widać jakiegoś Wyskotę, a potem (już od początku XV w.) rodzinę Nieparckich h. Ostoja. Przypuszczalnie więc Czewlej z P. mógł pochodzić z rodu Wyskotów, w którym imię to powtarza się w XIV-XV w. Ich przodkiem mógł być Czewlej występujący jako śwd. w 1244 (Wp. 1 nr 242), identyczny chyba z kaszt. gieckim znanym w 1256 i śremskim znanym w 1277 (UDR I/1 s. 35, 67) oskarżony o udział w łupieniu dóbr bpstwa wrocł. podczas wyprawy wojsk wielkopolskich na Śląsk (Wp. 1 nr 611-612; SU 4 nr 124, 126); 1277-78 tenże śwd. dokumentów Przemysła II⁷Drugi z tych dok. dotyczy nadania na rzecz Mikołaja Przedpełkowica z Gostynia z rodu Łodziów, być może krewnego dziedziców z P. (→ niżej, pod 1315) (Wp. 1 nr 464, 474).

1309 Dzierżek z P. sprzedaje sołtysowi z P. grunty pod miastem w celu lokowania na nich wsi; śwd. komes Wielisław z P. (Wp. 2 nr 924, → Poniec miasto, p. 4B); 1309 tenże Dzierżek nadaje kościołowi w P. → Police, ogrody pod miastem i 2 ł. na górze zw. Sczegna (Wp. 2 nr 925, → Poniec miasto, p. 5Aa).

1310 miasto książęce⁸P. został 1309-10 zapewne skonfiskowany poprzednim właścicielom przez książąt głog. (M. Młynarska-Kaletynowa. Pierwsze lokacje miast w dorzeczu Orli w XIII wieku, Wrocław 1973, s. 112-113, T. Jurek, Dziedzic Królestwa Polskiego. Książę głogowski Henryk (1274-1309), Poznań 1993, s. 80). Na niedawne objęcie miasta przez księcia wskazuje też udzielenie w 1310 zwolnień podatkowych → Poniec – dystrykt; 1312 P. wymieniony w akcie podziałowym książąt głog.; za wykonanie przyjętych postanowień ręczy m. in. Otto von Dohna miastami Lubin [na Śląsku] i P. [a więc dzierży obecnie te miasta] (Wp. 2 nr 952; → Poniec – dystrykt).

1312 Mikołaj syn zm. Mikołaja z P.⁹Ów ojciec to Mikołaj Jankowic Zaremba, zm. ok. 1300. Nie znamy skądinąd żadnych powiązań tej rodziny z P. Być może zaszła tu jakaś pomyłka kopisty (dok. zachował się tylko w kopiach z XV w.); zamiast Ponicz czytać można by Conicz, czyli Chojnice (w pobliżu Człuchowa) za zgodą swej matki Stronisławy sprzedaje Krzyżakom Człuchów [na Pomorzu] za 250 grz.; wśród śwd. występuje Michał wojewoda, stryj wystawcy (PrU 2 nr 78).

1315 Klemens z P. oraz Skarbimir ze Skoroszewic jako krewni (cognati) świadczą w dok. Wojciecha, Mikołaja, Jaśka i Piotra ss. Mikołaja [z Gostynia] wdy kal. (Wp. 2 nr 977).

1366 miasto król. → Poniec miasto, p. 4.

1387 Bartosz Wezenborg wda pozn. oraz star. (tutor) w Kościanie i P. zatwierdza sprzedaż wsi Zakrzewo, Kawcze i Jasienie w dystr. ponieckim¹⁰Wydaje się, że Bartosz jest tu tylko przedstawicielem władzy król. – zatwierdzenie transakcji dobrami ziemskimi należało do jej uprawnień. Tytuł tutora oznaczać musi starostę (tenut.), bowiem odnosi się także do Kościana, który był na pewno miastem król. Bartosz otrzymał więc od króla Kościan i P. na podobnych zasadach, może pod zastaw długów. Nie wiemy, w jakich okolicznościach P. uznany został za dziedziczną własność Wezenborgów (Wp. 3 nr 1866).

1393-1416 Bartosz i Jan Wezenborgowie, ss. Bartosza [zm. 1393], 1393-1406 Hinczka (Hincza) Wezenborg, brat Bartosza: 1393 dzieci Bartosza i jego brat Hinczka toczą proces z Żydem pozn. Muszką Bogatym [o długi zm. Bartosza zabezpieczone] na P. i Gostyniu (Lek. 1 nr 1539); 1404 Bartosz i Jan ss. Bartosza toczą proces z Hinczką Wezenborgiem o miasta Gostyń i P.; zastępuje ich Wierzbięta Zbrudzewski (KP nr 1826); 1405 ciż z Gostynia toczą z Hinczką proces o granice (ZSW nr 940); 1405 ciż pozywają Hinczkę o P., twierdząc, że po zm. ojcu mają lepsze pr. do tych dóbr; Hinczka odpowiadajednak, że zawarł już w tej sprawie ugodę i że zm. brat Bartosz dał mu P. w czasie, gdy żyli jeszcze w niedziale (ZSW nr 952); 1406 tenże Hincza toczy proces z Andrzejem z Jerki o 30 grz. (KoścZ 3, 27); 1410 tenże → Poniec miasto, p. 3; 1412 ciż Bartosz i Janusz dziedzice z P, . toczą proces z Bartoszem z Koźmina [pow. pyzdr.] (ZSK nr 372); 1413 tenże Bartosz → Poniec miasto, p. 4B; 1413 ciż Bartosz i Janusz w procesie z Drogosławem i jego synem Sędziwojem dowodzą, że od [ponad] 3 lat posiadają w spokoju Gostyń, P. i Koźminek wraz z przyległościami na podstawie działów między ich ojcem a jego braćmi; jako jedyny śwd. zeznaje o tym Filip z Cielczy [pow. pyzdr.] (WR 3 nr 502); 1416 ciż dziedzice Gostynia i P. (Wp. 8 nr 786).

1412 wd. po Hinczce z P. toczy proces z Sobkiem Wyskotą o granice między P. a Drzewcami¹¹W tej samej sprawie Sobek toczył proces z Januszem Habdankiem (KoścZ 3, 186). Może to tylko pełnomocnik pani Hinczkowej (Wp. 7 nr 691; PZ 3, 177; KoścZ 3, 186).

1419-30 Bartosz Sokołowski z P.¹²Przejęcie P. przez Sokołowskiego (rodzina ta wywodziła się z Sokołowie k. Oleśnicy na Śląsku) od Wezenborgów nie jest całkiem jasne. Byli to dalsi krewni: Bartosz Sokołowski (dziad naszego Bartosza, który był synem kaszt. gnieźn. Janusza Sokołowskiego) był wujem Bartosza Wezenborga (ojca Bartosza i Janusza). Obydwaj Bartosze rozpoczynali razem kariery w Polsce i być może obaj posiadali jakieś tytuły do otrzymywanych od króla dóbr. Znamy procesy między ich potomkami o Koźmin (→ Gostyń – dobra). Podobnie doszło może do działów in. dóbr: Gostyń dostali ss. Bartosza Wezenborga, a P. – Sokołowski, wcześniej pisał się z Koźmina [pow. pyzdr.] (Wp. 8 nr 933, 1019; WR 3 nr 1402; KoścZ 8, 324v; KoścZ 9 k. 4v, 44v, 64v, 70v, 75, 79, 164, 169, 236v, 246v, 267, 271, 273v, 277): 1419 tenże (Wp. 8 nr 848, Poniec miasto, p. 3); 1419 tenże toczy proces z Janem pleb. we Lwówku (ACC 4 k. 26, 32v); 1422 tenże → Poniec miasto, p. 2 i 4B; 1422 tenże ma zaprzysiąc, że jako poręczyciel długów Bartosza z Gostynia u Żyda Michała z Rychbachu [na Śląsku, dziś Dzierżoniów] stracił 85 grz. i 15 grz. szkody (WR 3 nr 962-963, 1016); 1422 tenże toczy proces ze Stanisławem z Kamionek o rozgraniczenie między Kamionkami i Skrzynkami [pow. pyzdr.] (PZ 7, 51); 1422 tenże ma dać wwiązanie w swe dobra P., Kórnik, Robakowo, Kandzemino, Skrzynki, Kuropatniki [tych 5 wsi w pow. pyzdr.], Oporowo i Kałowo swym poręczycielom: Janowi Rydzyńskiemu, Franciszkowi Dzierżanowskiemu i Olbrachtowi Cieleckiemu, którzy poręczyli za niego i za kaszt. pozn. [Mościca ze Stęszewa] długi u Żydów Daniela z Pyzdr i Michała z Rychbachu (KoścZ 5, 368v); 1423 tenże w imieniu swoim, żony i ss. przyrzeka swym poręczycielom Paszkowi [z Gogolewa] sędziemu pozn., Stefanowi Rydzyńskiemu [syn zm. w 1422 Jana] i in., że całkowicie wypełni zobowiązania wynikające z dokumentów poręki, nie zasłaniając się ani przedawnieniem, ani żadnymi in. wybiegami; w zamian za to poręczyciele mają mu zostawić posiadanie P. i Kórnika wraz z przyległymi dobrami (KoścZ 8, 5v-6); 1423 tenże toczy proces z Bartoszem Gostyńskim (KoścZ 8, 7v); 1423 tenże toczy proces z [Mościcem ze Stęszewa] kaszt. pozn. o 5 grz., a wycofuje sprawę przeciwko niemu o to, że zawyżył o 10 grz. sumę długu, choć dok. mówi o 400 grz. (KoścZ 8, 8); 1423 tenże ma zaprzysiąc samosześć [tj. z 5 in. osobami], że przez Przedpełka [ze Stęszewa] wydali 200 grz., a sam ma przysiąc, że jako poręczyciel długu Przedpełka u Stefana [Rydzyńskiego?] stracił 7 koni wartości 20 grz. (WR 3 nr 1007); 1423 tenże toczy proces z Sobkiem Żytowieckim o rozgraniczenie Śmiłowa i Drzewc (WR 3 nr 999); 1424 tegoż sąd utrzymuje w pr. do Kałowa przeciwko roszczeniom Henryka Wyskoty z Bylęcina (KoścZ 8, 96); 1424 tenże → Poniec miasto, p. 4A; 1425 tenże toczy proces z Jakuszem Sepieńskim o 28 1/2 grz. (KoścZ 8, 198); 1425 tenże ma pod przysięgą określić granicę między Robakowcm a Gądkami [wsie k. Kórnika] (WR 1 nr 1212); 1426 tenże toczy proces z klerykiem Mikołajem z Jeżewa; zatrzymał on regestry po zm. Mikołaju rektorze szkoły w Jutrosinie, który był poborcą czynszów z miasta P. i wsi; Bartosz poniósł przez to 10 grz. szkody (ACC 9, 139v); 1427-28 tenże toczy proces z Andrzejem Kobylińskim i dowodzi, że nie kazał ludzi, którzy zabili jego stryja, zamknąć w kłodzie wraz z jakimś trupem; gdy przybył, siedzieli oni już zamknięci (WR 1 nr 1269; KoścZ 9, 78v: tu mowa o zabójcach babki); 1428 tenże pozywa dokumentami król. Frycza z Bartoszewic oraz Stan. Szurkowskiego podsędka pozn. i jego sołtysa Marcina z Dupina (KoścZ 9 k. 2, 4); 1428 tenże wraz z Stefanem Kąkolewskim ręczą Pietraszowi Golskiemu za Andrzeja Pokrętkę Gryżyńskiego (KoścZ 9, 65); 1428 tenże toczy proces z Łukaszem i Wyszotą z Górki (KoścZ 9 k. 60, 66); 1428-29 tenże toczy proces z Mikołajem z Gadek o rozgraniczenie Gadek [z jakąś wsią Bartosza] (WR 1 nr 1506; PZ 10, 157v); 1428-29 tenże toczy proces z Janem Fryczem Jutroskim oraz z jego bratankiem Mikołajem; zastępuje go w sądzie Mik. Podrzecki (KoścZ 9 k. 79v, 123v, 146v, 179, 206v); 1429 tenże; Żyd Józef z Kalisza pozywa Jana Zawidowskiego o sumę 930 grz., jaką poręczył on za tegoż Bartosza Józefowi oraz Abrahamowi i Izaakowi Żydom z Wrocławia (KalZ 6, 39).

1432-67 dzieci Bartosza: 1432-67 Anna ż. Jana Strasza, a następnie Ścibora Chełmskiego [z Chełmu w woj. krak.] (od 1440), 1432-50 Synocha ż. Jana Kępińskiego [z Kępna w ziemi wieluńskiej] (1450), 1432 Aleksy [?], 1435-66 Ofka ż. Jana Orchowskiego (1436-51), a następnie Dobrogosta Zajączkowskiego (1459-66):

1432 Heńka [Anna], Synocha, Aleksy¹³Ten syn Bartosza nie występuje więcej w znanych nam źródłach. Pojawia się za to potem trzecia siostra, Ofka. Być może zaszedł tu błąd pisarza księgi, a chodziło w istocie o Ofkę. Pisarz nazwał jednak całą trójkę dziećmi (pueri), a nie córkami (filiae) Bartosza – co może wskazywać na świadomość, że chodzi o osoby różnej płci dzieci zm. Bartosza [Sokołowskiego] z P. toczą proces z Liskiem Wyskotą, który pozywał ich ojca o to, że nie pomógł mu zatrzymać podpalacza, który w dobrach Liska narobił szkód na sumę 150 grz. (KoścZ 10, 70); 1435 Dorota wd. po Bartoszu z P. z cc. Ofką, Anną i Synocha; Żyd Jakub z Kalisza umarza wszystkie zapisy w sprawie ich długów (PZ 13, 88v); 1436 Ofka c. Bartosza a ż. Jana Orchowskiego zobowiązuje się za siebie i swą siostrę Synochę zapłacić siostrom zm. Bartosza Ponieckiego, Annie Nekandzinie z Grzegorzewie [w woj. krak.] i pannie Agnieszce 200 grz. tytułem ich posagu i wyprawy (KoścZ 11, 240v-241); 1438 płacą karę, bo nie wywiązały się z tego zobowiązania (KoścZ 12, 57); 1438 Dorota z Oporowa, wd. po Bartoszu (KoścZ 12, 51); 1440 taż Anna ż. Ścibora syna Piotra z Chełmu, a wd. po Janie Straszu synu Piotra Odrowąża wdy lwowskiego; Anna ma stanąć w sądzie w Krakowie i skwitować teścia z wypłaty posagu i wiana, zeznać, że wykupił on zastawione przez nią dobra za 230 zł oraz zeznać że Ścibor spłacił dług jaki miał u zm. Straszą; Anna nie mogłajednak uczynić tych zeznań, gdyż od 6 tygodni leży w połogu, o czym zaświadczyli swymi listami bp pozn. Andrzej [Bniński] oraz Jan pleb. w P. (Starodawne prawa polskiego pomniki, t. 2, wyd. A. Z. Helcel, Kraków 1870, nr 2851); 1440-42 Ofka ż. Jana Orchowskiego toczy proces z Dorotą Poniecką [swą matką] (PZ 12 k. 162, 252); 1442-43 Anna ż. Ścibora [Chełmskiego], Synocha panna, Ofka ż. Jana Orchowskiego, kolatorzy kościoła w P. Poniec miasto, p. 5 Aa; 1442 taż Anna toczy proces z Borkiem z Osiecznej (KoścZ 12, 247); 1443 Synocha ze Szkaradowa toczy proces z Peregrynem z Pępowa; zastępuje ją w sądzie [szwagier] Ścibor Poniecki (KoścZ 12, 327); 1444 Anna Ściborowa toczy proces ze Stan. Wygłoszem z Raczyc [w pow. kal.?] mężem Agnieszki niegdyś Koźmińskiej [siostry Bartosza]; Wygłosz domaga się wwiązania w P. na sumę 22 grz. czynszu; Anna odmawia wwiązania, ale zapisuje Agnieszce takiż czynsz od sumy 220 grz. na 1/2 P. (KoścZ 12 s. 396-397, 489; PG 2, 79); 1444 Dorota wd. po Bartoszu Ponieckim z cc. Anną ż. Ścibora Chełmskiego i Synochą sprzedaje z zastrz. pr. wykupu altarii w Osiecznej 6 grz. czynszu od sumy 100 grz. (czyli z 1/3 swej oprawy) na Oporowie w pow. kośc. (Wp. 10 nr 1698; PG 2, 79; ACC 41, 22); 1445 Anna toczy proces z Żydówką Sarą z Poznania o długi ojcowskie, za które już ojciec miał dać Sarze w wiązanie w swe dobra, a 1446 toczy proces z Żydem Józefem z Poznania (PZ 15 k. 50v, 71, 146v); 1447 Ofka ż. Jana Orchowskiego uzyskuje od wspomn. Sary umorzenie 1/2 długu ojcowskiego: 200 kóp gr sumy głównej i 100 kóp gr odsetek (PZ 16, 100); 1448 spory Anny i Ofki: Anna pozywa z P. Jana Orchowskiego męża Ofki, ale ta odpiera, że nie przekazała mężowi pr. własności P. i nie może być on pozywany z jej dóbr (KoścG 1 k. 136, 140v, 143v-144); 1448 Ofka pozywa Annę o wysłanie ludzi, którzy napadli na dwór w jej folw. w P. i porwali wóz pszenicy wraz z 3 końmi oraz zranili jej sługę Pawła (KoścG 1, 142); 1450 Synocha ze Szkaradowa ż. Jana Kępińskiego zobowiązuje się płacić Janowi Pampowskiemu czynsz 6 grz. ze Szkaradowa, jaki [jej ojciec] Bartosz Poniecki sprzedał Peregrynowi Pampowskiemu, ojcu Jana (KoścZ 14, 30v); 1450 Synocha ż. Jana Kępińskiego pozwana przez swą siostrę Ofkę o to, że napadła z 12 sobie równymi [szlachcicami] i 20 niższymi [stanem] na zamek w P., wypędziła jej urzędników (officiales) Pawła Ligascza i in., rozbiła 7 zamków i wykradła złoto, srebro, perły i szaty wartości 100 grz., oraz przez Jana Orchowskiego, męża Ofki, o podobny napad i kradzież słodu, owsa, piwa, mięsa, słoniny i sprzętów domowych wartości 50 grz. (KoścZ 14 k. 38v, 53v); 1453, 1459, 1463 Ofka ż. Dobrogosta Psarskiego lub Zajączkowskiego niżej: Ścibor; 1464 Anna sprzedaje Ofce swe części Oporowa i Oporówka za 500 grz. (PG 7, 237v); 1464 Ofka sprzedała P. Ściborowi [transakcja taka wspomn. jest też w 1463] → niżej: Ścibor; 1466 Anna daje Ofce 1/3 Oporowa i 600 grz., a w zamian dostaje jej 1/2 P. (PG 7, 237a); 1467 Anna → niżej: Ścibor; 1469 taż wspomn. jako zm. (KoścZ 15, 274).

1436-51 Jan Orchowski, mąż Ofki c. Bartosza Sokołowskiego: 1436, 1440, 1442, 1448, 1450 tenże → wyżej; 1448 tenże toczy proces z Borkiem z Osiecznej; sąd przyznaje Borkowi wwiązanie w cz. P.; burgrabia Orchowskiego odmawia wwiązania (KoścZ 13, 364); 1448 tenże oskarża Ścibora Chełmskiego z P., że ten z 2 sługami, Andrzejem Gąsiorkiem i Śmiłowskim, wyłamał okno w piwnicy tegoż¹⁴W cytowanym wydawnictwie mowa o piwnicy braci Jana (cellarium fratrum eiusdem Johannis), ale że słowo fratrum opatrzono tam nawet znakiem zapytania, chodzi niewątpliwie o jakiś błąd odczytu Jana w P. (Koz. Nieznane nr 33); 1449 tenże dz. cz. P. → Poniec miasto, p. 4B; 1450 do tegoż należy 1/2 P.→niżej: Ścibor; 1450 tenże pozywa Dorotę wd. po Bartoszu Ponieckim [swą teściową]; zaprzecza ona jednak pod przysięgą, by kiedykolwiek obiecywała mu zapłacić 50 i 20 grz. (KoścZ 14 k. 53v, 55v); 1451 tenże z ż. Ofką oraz Ścibor z ż. Anną kolatorzy kościoła w P. → Poniec miasto, p. 5Aa; 1453 Ofka [wd. po tymże Orchowskim], ż. Dobrogosta Psarskiego [Zajączkowskiego] → niżej: Ścibor; [Dobrogost był w 1459 zastępcą Ścibora jako starosty gen. wlkp. (GUrz. 93).]

1440-69 Ścibor Chełmski, Poniecki (AR nr 731; PG 3, 63v), syn Piotra z Chełmu [w woj. krak.], kaszt. połanieckiego, brat Jana kaszt. połanieckiego¹⁵Także Jan miał za żonę Wielkopolankę, Annę c. Jurgi Donina z → Sarnowy. Jej siostrą była Jadwiga z → Ostrowa (k. Śremu), której dziećmi byli dziedzice Kawcza (→ Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, Wrocław 1985, s. 336-337, gdzie zestawiono małopolskie transakcje Ścibora), podkom. pozn. 1454-64, sędzia pozn. 1465-71, star. gen. wlkp. 1457-60, star. malborski 1458-59¹⁶O jego działalności jako starosty (w zasadzie dowódcy zamku) → K. Górski, Starostowie malborscy w latach 1457-1510, Toruń 1960, s. 11-20, zm. 1471/72 (UDR I/1 s. 148, 153, 174; G.Star. 71; PSB 3, 286-287; WSB 753; Wieś. 33-47): 1440-48 tenże z ż. Anną¹⁷Związek Ścibora z Anną nie wydaje się przypadkowy. W bliskim sąsiedztwie P., w → Nieparcie, siedziała wszak już wcześniej rodzina tego samego h. Ostoja, przyznająca się do pokrewieństwa z Chełmskimi (Koz. Nieznane nr 43; → przyp. 6; KObceRyc. 96 identyfikował nawet Ścibora Nieparckiego ze Ściborem Ponieckim). Wydaje się, że właśnie przy ich pośrednictwie skojarzono małżeństwo Ścibora i Anny. Swoją rolę odegrały też jednak zapewne (jak wskazuje Wieś. 34) wspólne sympatie polityczne Ścibora i Jana Strasza, pierwszego męża Anny → wyżej; 1441 tegoż ojciec Piotr oświadcza, że Ścibor zapisze swej ż. Annie posag i wiano na 1/2 dóbr, jaka mu przypadnie z działów z bratem Janem¹⁸Działy braterskie miały miejsce dopiero w 1447, po śmierci ojca (Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. I, Wrocław 1980-1986, s. 336) (Starodawne prawa polskiego pomniki, t. 2, nr 2939); 1445 tegoż ojciec, wydzielając cz. dóbr swemu synowi Janowi, wspomina, że Ściborowi dał już wcześniej 250 grz. (Starodawne prawa polskiego pomniki, t. 2, nr 3222); 1448 tenże Ścibor oczyszcza się z zarzutu włamania → wyżej: Orchowski; 1449 tenże dz. cz. P. → Poniec miasto, p. 4B; 1450 tenże pozwany przez Jana Orchowskiego, że z 60 sobie równymi [szlachcicami] i 100 niższymi [stanem] wtargnął gwałtem do jego połowy zamku P. i porwał trzymanego tam w kłodzie rabusia zw. Kyeperlin; Ścibor zaprzecza zarzutom i stwierdza, że Orchowski naruszył tym oskarżeniem jego cześć; sąd postanawia, by Ścibor oczyszczający dowód przeprowadził w ziemi krak., ponieważ w Wielkopolsce nie ma krewnych (non est parentatus); Ścibor stawia świadków, którzy potwierdzają, że jest prawym szlachcicem; sąd oddala zarzuty (Starodawne prawa polskiego pomniki, t. 2, nr 3409; Koz. Nieznane nr 47; KoścZ 14 k. 67, 88); 1450 tenże z ż. Anną pozwany przez mieszczan z P. [zapewne z części Orchowskiego] (KoścZ 14 k. 39, 50v-51, → Poniec miasto, p. 3A i przyp. 19); 1450 ciż toczą proces z Anną wójtową w P., ż. Jana mieszcz. w Orchowie [a więc i ten spór stoi chyba w związku z zatargiem z Janem Orchowskim]; sąd orzeka, że Ścibor z ż. winni dać im list żelazny, by mogli bezpiecznie przyjechać do P. i załatwić sprawę 1/2 wójtostwa (KoścZ 14 k. 106, 130); 1451 tenże z ż. Anną oraz Jan Orchowski z ż. Ofką kolatorzy kościoła w P. → Poniec miasto, p. 5Aa; 1453 tenże ma zapłacić 200 zł Dobrogostowi Psarskiemu i jego ż. Ofce [to wd. po Orchowskim] (KoścZ 14, 199); 1453 tenże → Poniec miasto, p. 2: cło; 1458, 1459 tenże otrzymuje od króla Kazimierza poradlne z dóbr klasztoru lub. pod zastaw 100 grz., a 1461 pod zastaw 50 grz. (Lub. C XIX 10); 1459 tenże toczy procesy z Ofką ż. Dobrogosta Zajączkowskiego i z Wierzbiętą ze Szkaradowa [to syn Synochy Ponieckiej i Kępińskiego] (KoścZ 14, 240v); 1460, 1462 tenże → Poniec miasto, p. 3Ba i 3Bb; 1463 tenże otrzymuje od Anny wd. po Janie [z Chełmu] Zakrzewskim kaszt. połanieckim [to brat Ścibora] jej Oprawę na 1/3 wsi Zakrzewo [k. Miejskiej Górki] i Jasienie w pow. kośc., a następnie przekazuje jej te dobra w dożywocie (PG 6, 165); 1463 tenże zapisuje swej ż. Annie po 1000 zł węg. posagu i wiana na 1/2 P. wraz z zamkiem (fortalicium) i folwarkami (PG 6, 164v); 1463 tenże zapisuje z zastrz. pr. wykupu Wierzbięcie synowi Jana Kępińskiego ze Szkaradowa 8 grz. czynszu od sumy 80 grz. na 1/2 P., jaką nabył od Ofki ż. Dobrogosta Zajączkowskiego (PG 7, 186); 1464 tenże pozwany przez wspomn. Ofkę o wykonanie umowy w sprawie rezygnacji 1/2 miasta, przedmieścia i zamku w P. za 2500 grz. oraz o uiszczenie dopłaty 1000 grz., które Ścibor miał jej dać wraz z częściami Oporowa i Oporówka w zamian za jej 1/2 P. (KoścZ 14, 322v); 1464, 1466 tenże → Poniec miasto, p. 5Aa; 1466 temuż Mac. Borek z Gostynia zapisuje 3000 grz. długu na 1/2 dóbr Gostyń (PG 6, 237); 1467 tenże kupuje od Jana Radomickiego Miechcin za 400 grz. (PG 7, 261v); 1467 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Janowi Mirzewskiemu 5 ł. w Miechcinie za 60 grz. (PG 6, 239); 1467 tenże kupuje z zastrz. pr. wykupu od Anny wd. po Janie Chełmskim [swym bracie] 7 ł. w Zakrzewie za 200 grz. (PG 7, 261; BR 628 nr 177); 1467 tenże zapisuje swej ż. Annie 2100 grz. posagu i 2000 grz. wiana na 1/2 miasta P., młynów końskich i wodnych, wiatraków, folwarków oraz 1/2 przedmieścia Długa Ulica (PG 6, 240v); 1468 tenże ma żyć w pokoju z Anną Zakrzewską i zwrócić jej zagarnięte dobra (BR 628 nr 182); 1469 tenże kupuje z zastrz. pr. wykupu od Izajasza z Gostkowa jego cz. Gostkowa za 200 grz. (PG 8, 19v); 1469 tenże daje Mikołajowi i Maciejowi z Kawcza [to ss. Jadwigi Doninówny, siostry Anny Zakrzewskiej] wwiązanie w 1/3 Zakrzewa i Jasienia, czemu sprzeciwia się Anna Zakrzewska; Mac. Kawiecki winien jest Ściborowi 45 grz. (BR 628 nr 184, 189); 1469 tenże toczy proces z Janem Pampowskim (KoścZ 15, 315); 1469 tenże pozywa Annę Zakrzewską o 1200 zł, a także o przedmioty, które jej mąż Jan Chełmski, brat tegoż Ścibora, wniósł do jej domu: o futro lisie, czarną suknię (tunica), gwieździstą szatę (?, astrodomen) podbitą kunami, kolorową (?, novicoloris) suknię podbitą lisami i florencki płaszcz – wartości 24 grz., a nadto o 6 srebrnych łyżek, 12 zł i 3 grz – wartości 24 grz. (KoścZ 15 s. 374, 401).

1469-97 Marcin, syn Ścibora, zw. dlatego Marcinem Ściborem, Marcinem Ściborkiem lub po prostu Ściborem Chełmskim (Wieś. 48-93, gdzie także o twórczości literackiej Marcina¹⁹Według świadectwa współczesnego autora poematu „Sbigneis” Marcin układał dowcipne pieśni w języku pol. (R. Ganszyniec, Sbigneis, op. cit., s. 129). Żaden z tych utworów nic zachował się, ale przypisuje mu się autorstwo znanej Satyry na leniwych chłopów, fraszki o przywarach i zaletach różnych stanów („Dworak szkoda...”), a także epigramów o znanych osobistościach, których ślady odnaleźć można we wspomn. „Sbigneis”; PG 58, 116v; KoścG 3 k. 19, 78, 310)²⁰Występuje też często na kartach najstarszej księgi miejskiej P. (MPon I/17). Zapiski te dotyczą przeważnie sprzedaży lub darowizn przezeń domów i ogrodów w mieście (1488 sprzedaż Wojciechowi karczmarzowi de Sany i nadanie szl. Mac. Kurogórskiemu, 1490 nadanie szl. Jakubowi Czechowskiemu – MPon I/17 s. 25, 27), a przede wszystkim przyjęcia różnych osób w poddaństwo (→ Poniec miasto, zwłaszcza przyp. 24), brat Elżbiety, w 1488 żony Jana Rozdrażewskiego (PyG 7, 63v): 1469-81 tenże (w 1469 razem z siostrą Elżbietą) toczy proces z ss. Jana Gniewomira Chociszewskiego, a 1475 zawiera z nimi ugodę i ma im zapłacić 30 grz. (KoścZ 14 s. 274, 500; KoścZ 16 k. 30, 68, 210v, 268, 293v); 1470-82 tenże toczy proces z Pampowskimi: Janem (1470-75), jego synami Janem (1479-80) oraz Ambrożym (1479-82), pozwany o niezapłacenie 50 grz. długu; sąd orzeka wwiązanie Pampowskich w dobra Marcina w Miechcinie i P., ale Marcin nie dopuszcza do wwiązania ani woźnego sąd., ani burgrabiego przybywającego w imieniu starosty; 1480 wwiązaniu sprzeciwia się Barbara ż. Marcina, twierdząc, że na Miechcinie ma oprawiony posag [→ niżej, pod 1490] (KoścZ 15, 426; KoścZ 16 k. 3v, 32, 142v, 200v, 218, 233v, 258v, 277, 300v); 1472 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Stefanowi Mirzewskiemu wieś Miechcin za 200 zł (PG 8, 146); 1472 tenże toczy proces z Mac. Kawieckim (KoścZ 15, 733); 1472-75 tenże toczy proces z Mik. Pakszyńskim, któremu nie zapłacił 40 zł długu; sąd przyznaje Pakszyńskiemu wwiązanie w dobra Marcina (KoścZ 15, 724; KoścZ 16 k. 68v, 135v); 1473²¹Wieś. 48 podaje tę zapiskę pod 1463, wyciągając na tej podstawie wnioski o dacie urodzin Marcina (przed 1448) tenże zapisuje wikariuszom kat. pozn. 12 grz. czynszu z miasta P. i przedmieścia Długa Ulica z zastrz. pr. wykupu za 150 grz.²²Czynsz ten został wykupiony przed 1524, kiedy to sumy te zapisano już na in. dobrach (CP 14, 643) (PG 7, 216; CP 14 s. 617, 621); 1475 tegoż ż. Barbara, c. Małgorzaty z Włoszakowic i Piotra Opalińskiego (KoścG 2, 20); 1475-76 tenże toczy procesy: 1475 z Mik. Chwalęckim (KoścZ 16 k. 61v, 68v), 1475 z Tomaszem opatem lub. (KoścZ 16, 80), 1475-76 z bpem pozn. Andrzejem [z Bnina] (KoścZ 16 k. 62v, 77, 107v); 1475 temuż król zapisuje 116 zł węg. na poradlnym z dóbr kl. lub., którą to sumę jego zm. ojciec Ścibor zapłacił za króla Piotrowi z Szamotuł (DBL nr 309; MS 1 nr 1329); 1475-76 tenże → Poniec miasto, p. 2D, pod 1476), p. 3A (pod 1475) i p. 5Ab (pod 1476); 1476 tenże sprzedaje Małg. Włoszakowskiej wd. po Piotrze z Opalenicy [swej teściowej] otrzymane od króla dochody król. z dóbr kl. w Lubiniu, Przemęcie i Obrze za 220 zł węg. (PG 9, 54v); 1476 tenże wypłaca Annie i Mikołajowi dzieciom Sędziwoja Czarnkowskiego 2000 zł węg., jako sumę należną im z dóbr po matce i babce [chodzi o dzieci Czarnkowskiego z ż. Zofii, siostry Ponieckiego²³Wieś. 43 podaje, że małżeństwo to zawarto już przed 1460 (na podstawie DepTest. bez podania foliacji)] (PG 9, 41v); 1476 tenże kupuje od Andrzeja Mirkowskiego i jego sióstr wieś Moraczewo czyli Mirkowice [→ niżej, pod 1481] (PG 9, 54); 1476 wspomn. sprzedaż przez tegoż pr. do wójtostwa w Krzywiniu Zachariaszowi z Ostrowa [k. Śremu]²⁴To syn Mik. Dobczyńskiego vel Russockiego vel Ostrowskiego, którego bratem był Wojc. Ostrowski vel Kawiecki, ożeniony z Jadwigą Doninówną, rodzoną siostrą Anny, wydanej za Jana Chełmskiego, brata Ścibora Ponieckicgo (→ Kawcze, → Ostrowo k. Śremu) (PG 9, 64); 1478 tenże zapisuje swej ż. Barbarze c. Piotra z Opalenicy 1000 grz. posagu i 1300 grz. wiana na zamku w P. wraz z przy gródkiem, młynem końskim i foluszem, na dworze pod zamkiem z bydłem i trzodą, na sadach i ogrodach za zamkiem, na 1/2 miasta P. z 1/2 dochodów z szosu, cła, targowego, jatek, kotłów czyli panwi [do palenia gorzałki], młynów i wiatraków, na 1/2 Długiej Ulicy z folw. i dworem, na nowym folw. w Długiej Ulicy, na stawie przed dworem [w Długiej Ulicy?] i na 1/2 Miechcina z 2 folwarkami (PG 9, 104v); 1479 tenże otrzymuje stacje król. z dóbr klasztorów w Obrze i Przemęcie, na poczet sum, jakie król winien był jego zm. ojcu Ściborowi (MS 1 nr 1494); 1479 tenże pozywa władze m. Środy o to, że zabrały mu kwit król. na dochody ze stacji król. z tego miasta, nie dając bynajmniej stacji (PyG 4, 73v); 1481 tenże odstępuje Jerzemu Bokowi burm. pozn. zapisane przez króla jego ojcu Ściborowi poradlne z dóbr kl. lub.; tenże sprzedaje Piotrowi i Mikołajowi z Opalenicy [swym szwagrom] zapisane przez króla stacje z dóbr kl. przem. za 700 zł; tenże kupuje z zastrz. pr. wykupu od Opalińskich ich pr. do Łęgu i Bargowa (PG 9, 140v); 1481 tenże wspomn. w liście Jana ks. żagańskiego do rajców Wrocławia jako wspólny i szkodliwy wróg [z racji rozbojów] (SRS 14 nr 356); 1481 tenże ma żyć w pokoju z Barbarą ż. Konrada z Gołaszyna pod zakładem 100 grz. (PG 58, 116v); 1481 tenże zwraca Mac. Mirkowskiemu wieś Mirkowice [nabytą 1476 od Andrzeja Mirkowskiego], ponieważ udowodnił on, że to jego ojcowizna (PG 9, 135v); 1482 temuż król Kazimierz odbiera stacje król. z dóbr kl. w Obrze i Przemęcie, bowiem Marcin zamienił je z Piotrem i Mikołajem z Opalenicy bez zgody króla (AG perg. 923; Rykaczewski 290); 1482 tenże kupuje od Zachariasza z Ostrowa jego pr. do Bargowa za 140 zł węg. (PG 9, 155); 1482 tenże → Poniec miasto, p. 2B; 1483-84 tenże zajmuje kupcom towary w komorze celnej w P. → Poniec miasto, p. 2F; 1483 tenże ma żyć w pokoju z Kat. Karchowską pod zakładem 400 grz. (PG 9, 185v); 1483 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Benedyktowi Górskiemu [z Góry k. Bina, Niepartu i Miłosławia] chor. kal. wsie Łęg i Bargowo, które sam kupił z zastrz. pr. wykupu od Piotra i Mik. Opalińskich [w 1481] oraz Zachariasza z Ostrowa [w 1482] (PG 9, 176); 1484 tenże oskarżony przez Piotra Gostyńskiego o spalenie i złupienie Garzyna, Drobnina i Krzemieniewa (AC 2 nr 1444);

1484 król Kazimierz wyjaśnia wdzie pozn. [Mac. Mosińskiemu] powody odebrania zamku i miasta P. temuż [Marcinowi] Ściborowi²⁵Wieś. 59 przyjmuje, że P. został zdobyty siłą przez posp. ruszenie szlachty wlkp., być może w V 1484, przez tę samą wyprawę, która zdobyła Koźmin Wawrz. Kośmidra. W każdym razie wyprawę na P. datuje po II 1484, kiedy to nastąpiła zmiana na urzędzie starosty, który opuścił Mac. Mosiński, chroniący dotąd wybryki Ponieckiego. Na pewno zajazd na P. miał miejsce przed XI 1484; wystawione przez Marcina 6 XI 1484 potwierdzenie przywilejów miejskich wypada już na pewno po wypadkach (→ niżej; Wies. nie znał tego dokumentu). Rola starosty Mosińskiego nie jest tak jednoznaczna, jak ujmował to Wies., bo przytoczony list zawiera wszak wyraźną wzmiankę, że i on ścigał rozboje Marcina. Nie jest też pewne, czy na P. ruszyło posp. ruszenie zwołane przez nowego star. Mik, Kucieńskiego. Wies. nie znał jeszcze aktów ugody Marcina z Andrzejem Górskim (→ niżej), z których wynika, że to Górski kierował napadem; od dawna król otrzymywał skargi na występki Ścibora, zwłaszcza na łupienie przezeń kupców; Ścibor w dodatku nie stawał w sądach na wytaczane przeciwko niemu procesy, a nawet przed oblicze króla nie chciał przybyć, żądając uprzedniego wystawienia listu żelaznego, co czynią tylko jawni zbrodniarze; sam Maciej, sprawując urząd star. gen. wlkp., wnioskował przecież o jego uwięzienie; ponieważ jednak Maciej prosi o zwrócenie Ściborowi dóbr, król postanawia wydać je w ręce Macieja, a ten ma zaręczyć, że spowoduje stawienie się Ścibora przed królem (MS 1 nr 1711; MK 14, 81; Wieś. 59-60); 1484 tenże Marcin Chełmski odyzyskawszy z polecenia król. dobra P.²⁶W dokumencie tym wspomina się wyraźnie straty i utrapienia mieszczan podczas nieszczęsnego napadu (infausta surreptio) potwierdza pr. miejskie → Poniec miasto, p. 3B; 1485 tenże zawiera ugodę z Andrzejem Górskim podkom. pozn. w sprawie zajęcia przez Andrzeja miasta i zamku P. oraz zagarnięcia tam pereł, pierścieni, szat, pieniędzy, klejnotów, zbroi, bydła, trzody, zboża oraz czynszów, dochodów i ceł; wybrani rozjemcy (Piotr [Opaliński] bp włocławski, Uriel [Górka] bp pozn., Jan Świdwa z Szamotuł wda kal., Andrzej z Szamotuł kaszt. gnieźn., Wojc. Górski kaszt. lądz.) ustalają następujące warunki ugody: Marcin ma puścić w niepamięć doznane krzywdy i nie ma ich ścigać na drodze sądowej; Andrzej ma jedynie zapłacić za szkody 25 kóp gr²⁷Andrzej nie spłacił tej sumy w terminie – już w 1485 jego brat Wojc. Górski jako poręczyciel popadł pod klątwę, nałożoną przez bpa pozn. jako gwaranta ugody (AE III 105) oraz zwrócić suknię (tunica) welurową z czarnymi wypustkami, wyszywaną perłami, brunatny napierśnik (pectorale) naszywany perłami, ozdobną uzdę i nagłówek koński (falere alias poluladrze) naszywane perłami, a także niebieską szubę wyszywaną złotem; przy oddawaniu rzeczy zabranych [Andrzejowi] Świrczowi mieszczaninowi w P. należy uwzględnić roszczenia Mik. Dalabuskicgo; jeżeli udowodni on, że Śwircz zabrał mu 30 grz., to Górski nie musi zwracać Świrczowi nic poza 1 koniem (AE III 67v-69);

1484 tenże Marcin zobowiązuje się wobec Mac. Kawieckiego, że uwolni mu od roszczeń osób trzecich dobra Łęg i Bargowo [por. pod 1488] (BR 628 nr 216); 1485 tenże zapisuje dożywotnio Jadwidze wd. po Ocie z Goliny 3 grz. czynszu z P. (PG 10, 13); 1485 tenże daje Janowi Golińskiemu 2 ł. w Długiej Ulicy k. P. (przy granicy z Dzięczyną) i 300 grz., a otrzymuje w zamian cz. Gierłachowa i 2 ł. w Konarzewie w pow. kośc. (PG 10, 13v; KoścG 3 k. 2, 9v); 1485 tenże sprzedaje Mik. Borkowi z Osiecznej i Piotrowi Gostyńskiemu swe prawa do 1/3 dóbr Gostyń, [każdemu] za 1000 zł węg.; umorzeniu ulegają wszystkie spory między Marcinem a Piotrem (PG 10, 23-23v; KoścG 3 k. 3v, 12v); 1485 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Sędziwojowi Będlewskiemu fołw. Zamysłowo i wieś Zaparcin (PG 10, 23); 1485 tenże daje Michałowi Gierłachowskiemu 4 ł. w Konarzewie i 1/4 Gierłachowa, a otrzymuje w zamian [inną] cz. Gierłachowa (PG 10, 23v; KoścG 3, 9v); 1485 tenże kupuje z zastrz. pr. wykupu od Barbary wd. po Mik. Dzięczyńskim jej oprawę na 1/2 Dzięczyny za 100 grz. (PG 10, 24; KoścG 3, 9v); 1485 tenże zobowiązuje się spłacić zaległy czynsz na rzecz wikariuszy kat. pozn. [zapisany w 1473]; z zaległej sumy 36 grz. [3 raty roczne] wikariusze darowują mu 12 grz. (AE III k. 100, 116; por. pod 1494); 1485 tenże pozwany przez Jana z Ostroroga kaszt. pozn. o niezapłacenie w terminie 100 zł długu (AC 2 nr 1448); 1485 tenże pozwany przez Mikołaja i Wojciecha z Kobylina oraz przez Błażeja mieszcz. z Kobylina; sąd unieważnia jednak pozwy (KoścG 3, 17v); 1485 tenże ma zapłacić karę, bo nie zadośćuczynił Stan. Siekowskiemu, który poręczył jego dług 20 zł i 9 grz. u Piotra Chociszewskiego [por. niżej, pod 1489] (KoścG 3, 25v); 1485-86 tenże toczy proces graniczny z dziedzicami ze Śmigla; strony mają żyć w pokoju pod wadium 600 grz.; za Marcina ręczy Wojc. Dobczyński (KoścG 3 k. 20v, 27; Poniec miasto, p. 2D); 1486 tenże kupuje od Łukasza Górzyńskiego jego 2 części Janiszewa za 400 grz. (PG 10, 40v); 1486 tenże daje Stan. Janiszewskiemu 1 ł. w Długiej Ulicy (przy granicy z Dzięczyną) i 200 grz., a otrzymuje w zamian 1/3 Janiszewa [por. niżej, pod 1489] (PG 10, 56); 1486 tenże daje Jadwidze z Kuczynki 2 ł. opust. w Długiej Ulicy, a otrzymuje w zamian Kuczynkę (PG 10, 58v); 1486 tenże występuje jako wuj Adama z Nowego Miasta [nad Wartą]²⁸Siostra Marcina była ż. Jana Rozdrażewskiego, który uważał się za stryja i opiekuna Adama (R. Grygiel, T. Jurek, Doliwowie z. Nowego Miasta, Dębna i Biechowa. Dzieje rezydencji i ich właścicieli, Łódź 1996, s. 321) (PG 10, 55v); 1487-88 tenże → p. 6; 1488 tenże kwituje Piotra i Mik. Opalińskich z zapłaty 645 zł węg., za którą to sumę miał od nich w zastawie Łęg i Bargowo (KoścG 3, 70v); 1488 tenże → Poniec miasto, p. 5Aa; 1488 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Mac. Kawieckiemu Bargowo (które nabył od Zachariasza Ostrowskiego [w 1482]) za 140 grz. [por. pod 1484] i kupuje od niego części Gościejewic za 600 grz. (PG 10, 99v; BR 628 nr 220, 222, 223); 1488 tenże kupuje od Jadwigi z Orchowa wd. po Andrzeju [Skórze] z Gaju [Wielkiego] jej pr. do [król. wsi] Uścikowo w pow. pozn. za 200 grz. i 200 zł węg.²⁹Nabycie królewszczyzn mogło być formą nagrody za zasługi w przechwyceniu korespondencji krzyżackiej (→ p. 6) (PG 10, 91v; konsens król. na tę transakcję z 1490: MS 1 nr 2138); 1489 tenże prosi bpa pozn. Uriela, jako opiekuna dzieci Andrzeja z Gaju, o wypłacenie 20 grz. na poczet sumy 100 grz., które dzieci te były winne swej macosze Jadwidze Orchowskiej, a którą to sumę nabył on kupując Uścikowo; bp wypłaca mu te pieniądze (AE III 153); 1489 tenże pozwany przez Sędziwoja syna Stan. Siekowskiego [por. wyżej, pod 1485]; sąd przyznaje Siekowskiemu wwiązanie w Łęg, ale Marcin odmawia wpuszczenia go w te dobra (KoścG 3, 78); 1489-91 tenże pozwany przez Jana Chełmskiemu z Dzięczyny, który poniósł 100 zł strat, gdy ręczył za dług Marcina u Łukasza Górzyńskiego; sąd przyznaje Janowi wwiązanie w Gościejewice (KoścG 3 k. 101v, 169); 1489-96 tenże toczy proces ze Stan. Janiszewskim; sąd postanawia, że ma mu zwrócić 1/2 Janiszewa [nabytą w 1486]; Janiszewski pozywa też Marcina o zapłacenie 60 grz. za napaść i uwięzienie; w końcu sąd przyznaje Janiszewskiemu wwiązanie w Miechcin, Długą Ulicę i Janiszewo (KoścG 3 k. 90, 120, 167; KoścG 4, 122); 1489-91 tenże w sporze z Janem Pogorzelskim, pozwany o to, że z 10 szlachcicami i 20 niższymi [stanem] napadł go na drodze król. z Gostynia do Wschowy i zabrał mu wóz z wełną, 3 konie i 3 woły, raniąc przy tym jego sługę Andrzeja Główczyńskiego; sąd nakłada na Marcina kary po 50 grz. dla sądu i dla poszkodowanego (KoścG 3 k. 84, 128v); 1490 tenże zgadza się oddać Ambrożemu Pampowskiemu w posiadanie Miechcin na poczet niespłaconego długu 50 zł [przed czym dotąd długo się bronił, → wyżej, 1470-82, oraz niżej, 1494] (KoścZ 17, 205); 1490-92 tenże z P., Miechcina, przedmieścia [chodzi o Długą Ulicę pod P.], Gościejewic, Goliny i Mirkowie pozwany przez Mac. Kawieckiego o nie uwolnienie od roszczeń osób trzecich wsi Bargowo; swe roszczenia zgłosili Jan Sepieński, mansjonarze kolegiaty NMP w Poznaniu i altaryści kościoła Ś. Marii Magdaleny w Poznaniu (KoścG 3 k. 70v, 139, 186; BR 628 nr 230); 1491 tenże z P., Miechcina, Długiej Ulicy i Janiszewa pozwany przez Jana Wyciążkowskiego o to, że z 12 szlachcicami i 20 niższymi [stanem] napadł na Wyciążkowo i uprowadził stamtąd kmiecia Jana Smardza (KoścZ 17 k. 217v, 230); 1491 tenże pozwany: przez Barbarę Grzybowską o napad na jej dobra w Gościejewicach i zagarnięcie należnych jej czynszów (KoścG 3 k. 116, 139v), przez Jana Skierkę z Goliny o pobicie w Gierłachowie jego sługi Benedykta (KoścG 3, 119), przez bpa pozn. Uriela z Górki o wymuszenie 5 zł okupu od Pawia mieszcz. z Dolska na drodze publicznej do Wschowy (KoścG 3, 148v-149); 1491 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Bernardowi Proszkowskiemu części Gościejewic za 300 zł węg. i 12 grz., 1492 ponawia tę sprzedaż za 400 zł i 12 grz. [por. pod 1493 i 1496] (PG 10 k. 148, 167v); 1492 król zezwala temuż na wykup od Macieja z Bnina [starostw] Ujścia i Piły oraz na zapisanie na tych królewszczyznach po 1500 zł posagu i wiana Barbarze z Opalenicy, ż. Marcina (MS 1 nr 2193-2194; MS 2 nr 46, 47); 1493 tenże pozwany o napaść na gospodę w Poznaniu i poranienie swego byłego sługi (PZ 22, 34);

1493 tenże Marcin pozywa Wojc. Górskiego kaszt. lądz.³⁰Wojciech był bratem Andrzeja, który zajechał P. w 1485 o to, że będąc star. wsch. i hetmanem (campiductor) ustanowionym przez starostę gen. wlkp. dla obrony granic, wkroczył z 200 szlachty i 400 nieszlachty do miasta oraz zamku P. i choć został godnie przyjęty, wygnał Marcina z domu, zagarniając mu przemocą zamek, miasto i 6 przyległych wsi, które trzymał następnie przez 18 tygodni, korzystając z ceł, słodu, targowego i wszystkich in. dochodów na ogólną sumę 430 grz. (PZ 22, 30); tenże pozywa Górskiego o wdarcie się do domu prac. Barbary Kuczki [skąd?] i zadanie jej 3 ran (PZ 22, 53a); tenże pozywa Górskiego o skrzywdzenie mieszczan z P. (wnoszą oni też własne pozwy): Andrzeja Śwircza (któremu włamano się do domu i zabrano 2 konie, broń, noże, świeczniki, obrusy, pościele oraz 9 zł i 18 gr), Mac. Śmieszka (któremu włamano się do domu i zabrano konia wartości 10 zł), Michała Lrzygieli, Stefana krawca, Mik. Długiego kuśnierza, Mikołaja burm. – wszystkich ich pojmano i zmuszono do zaprzysiężenia wierności Górskiemu; ponieważ na rozprawach nie zjawił się nikt z powodów, sąd oddala wszystkie pozwy (PZ 22, 125-128); 1493 temuż król Jan Olbracht udziela listu żelaznego³¹Chodziło o rozwianie obaw Marcina, który nie stawiał się na liczne pozwy sądowe, obawiając się widocznie natychmiastowego uwięzienia w razie pojawienia się przed obliczem przebywającego wtedy w Poznaniu króla, por. Wies. 72 do 2 VI, przedłużanego następnie trzykrotnie aż do 26 XI (MS 2 nr 190, 191, 198, 277); 1493 tenże Marcin wraz z ż. Barbarą oświadczają, że Górski zadośćuczynił im we wszystkich sprawach, o jakie pozwali go na sejm w Piotrkowie (KoścG 4 k. 7, 8v);

1493 tenże Marcin winien jest Janowi Walkierowi mieszcz. pozn. 35 zł (KoścG 4, 7v); 1493 tenże sprzedaje wieczyście Bernardowi z Proszkowa części Gościejewic za 620 zł węg. [por. pod 1491-92] (PG 10, 189v); 1493 tenże → Poniec miasto, p. 2; 1494 star. gen. wlkp. zawiesza wszystkie sprawy wnoszone przeciwko temuż Marcinowi, ponieważ posiada on list żelazny od króla (KoścG 4 k. 17v, 32v, 51); 1494 tenże wspomn. jako dz. Janiszewa, z którego przezyski sprzedał za 100 zł Janowi Dzięczyńskiemu (PG 7, 18; PG 11, 26v); 1494 tenże winien jest 20 zł bpowi pozn. Urielowi (AE III k. 185, 194); 1494 tenże odmawia wwiązania Ambrożego Pampowskiego w Miechcin [do czego zobowiązał się już w 1490] z tytułu niezapłacenia 50 grz. długu (KoścG 4, 43); 1494 tenże pozwany przez wikariuszy kat. pozn. o niezapłacenie zaległych czynszów [por. wyżej, pod 1485], odpowiada że nie może ich płacić, gdyż król pozbawił go dóbr P.³²Nie wiadomo, co ma oznaczać ten zapis. Skądinąd widać wszak, że Marcin znajdował się wtedy w posiadaniu swych dóbr, a stracił je dopiero w 1497; wikariusze przypominają jednak, że czynsze miały być płacone jeszcze w czasach, kiedy Marcin był w posiadaniu dóbr; bp orzeka, że płatność ma nastąpić, kiedy tylko Marcin wejdzie znów w posiadanie P. lub jakichkolwiek in. dóbr (AE III 190); 1496 tenże zgadza się wprowadzić Łukasza Górzyńskiego w posiadanie cz. Janiszewa (KoścG 4, 110); 1496 tenże winien jest Mac. Kawieckiemu 283 grz. i 317 zł węg. [chyba z tytułu rozliczeń za Gościejewice, por. wyżej pod 1488]; ponieważ nie zapłacił długu, sąd przyznaje Kawieckiemu wwiązanie w P., Gościejewice i Konarzewo (KoścG 4, 123; BR 628 nr 241); 1496 tenże w sporze z Janem Śmigielskim, któremu sąd przyznaje wwiązanie w dobra Marcina na sumę 90 grz. 9 wiard. (KoścG 4, 113); 1496 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Sędziwojowi Siekowskiemu Gierłachowo i 3 ł. w Konarzewie za 60 grz. (PG 7, 122v); 1496 tenże zawiera ugodę z Mac. Gostyńskim; ma mu zwrócić 8 koni i 3 wozy z towarami kowalskimi (mercimonia fabriles) i rybami, które zabrał mieszczanom z Gostynia; Gostyński ma zaś zwrócić konie, kusze, siodła, jakie zabrał Marcinowi oraz jego ludziom (sua familia vel sui subditi); wszyscy mieszczanie z P., których Marcin znajdzie w Gostyniu, mają wrócić do P. (KoścG 4, 112); 1496 tenże pozywa Bernarda Gościcjewskiego o to, że napadł na P. i uprowadził 6 mieszczan wraz z żonami, końmi i krowami, przez co Marcin poniósł 400 grz. szkody, oraz o to, że nie zapłacił 24 grz. za Gościejewice [kupowane 1491, 1492, 1493] (KoścG 4, 113v-114); 1496 tenże ma żyć w pokoju z mieszczanami ze Wschowy pod zakładem 300 grz. (KoścG 4, 141); 1497 tenże pozwany przez Macieja złotnika i Wojc. Budnika z Poznania o zagarnięcie wina wartości 60 zł i wozu z 5 końmi wartości 60 zł (PG 59, 246v); 1497 tenże oskarżony o napaści na kupców → Poniec miasto, p. 2: cło; 1498 tenże wspomn. jako zm. → niżej³³Dopiero w 1517 syn Marcina oskarżył Winc. Moraczewskiego o zabójstwo swego ojca, → niżej.

1497-1510 Ambroży Pampowski (z → Pępowa, gdzie zestawione wszystkie jego transakcje), wda sier. 1494-1510, star. gen. wlkp. 1498-1504, zm. 1510: 1497 temuż król Jan Olbracht nadaje pr. do dóbr Marcina Ponieckiego w P., ponieważ Marcin nie dopełnił obowiązku udziału w pospolitym ruszeniu³⁴Pampowski uzyskał wówczas cały szereg podobnych nadań król. (MS 2 nr 796) (MS 3 supl. nr 255); 1498 sąd komisarzy król. pozbawia Marcina i Urszulę, dzieci zm. Marcina Ponieckiego (zastępuje ich stryj Jan Chełmski), miasta P. z cłem i młynem oraz wsiami Śmiłowo, Długa Ulica, Micchcin, Janiszewo, Konarzewo, przysądzając te dobra temuż Ambrożemu Pampowskiemu³⁵Już w 1499 pojawia się w P. burgrabia starosty [czyli Ambrożego Pampowskiego] → p. 2; sąd przyznaje jedynie Urszuli sumę 500 grz. jako jej cz. spadku po matce (MS 3 supl. nr 261); 1502 zatwierdza ten wyrok król Aleksander, a 1508 król Zygmunt (MS 3 nr 70; MS 4 nr 262); 1504 Ambroży Pampowski → Poniec miasto, p. 2F i 3B; 1510 tenże w swym testamencie poleca m. in. zamówić za swą duszę msze w P. (AC 2 nr 1653).

1514-22 Jan Pampowski, syn Ambrożego, zm. 1523 (wszystkie pozostałe transakcje → Pępowo): 1514 tenże → wyżej: Marcin; 1519 tenże toczy proces z Bartłomiejem i Mac. Pawłowskimi z Robczyska o rozgraniczenie ich Robczyska od swego Janiszewa (KoścZ 23, 54v-55); 1519 tenże dz. w P. (ACC 94, 103v-104, Poniec miasto, p. 5Aa); 1522 tenże → wyżej: Marcin.

1525-40 Ambroży Pampowski, syn Jana: 1525 opiekunowie tegoż Ambrożego i jego braci Jana, Krzysztofa i Wojciecha, ss. zm. Jana Pampowskiego, wydzierżawiają ich dobra w Środzie i P. Łukaszowi z Górki na 4 lata za 700 zł (MS 4 nr 14179); 1538 tenże Ambroży z braćmi Wojciechem, Krzysztofem, Stanisławem i Janem, dziedzice w P., Miechcinie, Janiszewie i Długiej Ulicy → Poniec miasto, p. 2D; 1540 w podziale dóbr z braćmi tenże Ambroży otrzymuje P. z os. wsiami Miechcin i Janiszewo, opust. wsią Gierłachowo, częściami w Gościejewicach i Konarzewie oraz całymi wsiami Konarzewo i Szurkowo (PG 17, 393-396v).

1550 Ambroży Pampowski syn Krzysztofa pozwany o to, że jego ojciec wraz z 60 mieszczanami z P. zabił w lesie w Robczysku Mac. Pokrzywkę kmiecia z Pawłowic (KoścZ 29, 134); 1575 tenże zm. → niżej: Barbara.

1575 Barbara Pampowska [c. Wojc. Pampowskiego] ż. Jana Roszkowskiego sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Katarzynie z Marszewa wd. po Stan. Rydzyńskim m. P. z Długą Ulicą oraz wsiami Janiszewo, Miechcin i Gierłachowo, za 17000 zł dla pokrycia długów własnych i swego zm. brata stryj. Ambrożego (PG 21, 525v; KoścG 29, 42v); 1577 taż sprzedaje wspomn. Katarzynie wieczyście te same dobra wraz z cz. Konarzewa za 40000 zł (PG 21, 785v; wwiązanie w 1578: KoścG 32, 249v); 1580 pani Rydzyńska dz. w P. → Poniec miasto, p. 5Aa.

1580 Stan. Rydzyński [syn wspomn. Katarzyny] kolator kościoła par. w P. → Poniec miasto, p. 5Aa; 1585 tenże dz. w P. (PG 22, 575v).

Ponieccy (dalsze losy po utracie P.):

1498-1549 Marcin Poniecki, syn Marcina Ściborowica: 1498 tenże z siostrą Urszulą → wyżej: Ambroży Pampowski; 1498 [tenże z siostrą] dzieci zm. Marcina pozwani o 50 zł długu, jaki ich ojciec był winien bpowi pozn. Urielowi (AE III k. 228, 231); 1498 tegoż pozywają dzieci Mac. Kawieckiegoo 283 grz. i 317 zł węg., jakie ich ojcu był dłużny jego zm. ojciec Marcin [→ wyżej]; Marcin odpowiada, że po ojcu nie odziedziczył żadnych dóbr; 1501 sąd umarza dług, ponieważ król potwierdził to co mówi Marcin (BR 628 nr 250, 252, 256; KoścG 5, 14); 1514 tenże występuje jako stryj Małg. Jutroskiej (PG 15, 35); 1514 tenże daje Janowi Pampowskiemu swe dobra P. z wsiami Miechcin, Janiszewo, Mirkowice, Gierłachowo i częściami Konarzewa oraz Gościejewic, a w zamian otrzymuje Pępowo, Wolenice, Rogowo, Włostowo oraz części Pasierbic, Krzekotowic i Raciborowa (PG 15, 8); 1514 tenże sprzedaje Hieronimowi Rozdrażewskiemu [swemu bratu ciotecznemu] 1/2 Wolenic za 200 grz. oraz cz. Raciborowa za 20 zł (PG 15, 8v), a 1515 ponawia sprzedaż Raciborowa za 100 grz. (PG 15, 38v; PG 69, 167v); 1517 tenże sprzedaje Wojc. Kąkolewskiemu wsie Rogowo i Włostowo za 800 grz. (PG 15, 168v); 1517 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Marcinowi Ordzińskiemu 3 ł. w Krzekotowicach za 30 grz. (KoścZ 19, 58; KoścZ 22, 52); 1517-20 tenże toczy proces z Winc. Moraczewskim, którego pozwał o zabicie swego ojca Marcina, o gwałty i o zabranie z zamku (fortalicium) i domu Marcina [w P.?] koni, zbroi, hełmów i in. rzeczy wartości 40 zł węg.; Marcin domaga się za zabicie ojca 60 grz. od Moraczewskiego, po 3 grz. od każdego szlachcica mu pomagającego oraz po 1 grz. od każdego niższego [stanem] (KoścZ 23, 16; KoścZ 24, 35v; PG 70 k. 322, 343v); 1518 tenże kupuje z zastrz. pr. wykupu od Jana Bnińskiego 1/2 Jutrosina z przyległymi wsiami za 500 grz., po czym sprzedaje na tych dobrach 8 zł czynszu na rzecz Piotra Górzyńskiego altarysty w kat. pozn. (PG 15 k. 200v, 230); 1518 tenże sprzedaje Janowi Siedleckiemu [swemu teściowi, → pod 1520, 1522] części Krzekotowic i Pasierbic (bez 2 ł.) za 600 grz., a 1519 sprzedaje cz. Pasierbic [chyba owe 2 ł.] za 30 grz.; Siedlecki zostaje 1519 wwiązany w nabyte części Krzekotowic i Pasierbic, a także w całe Pępowo (PG 15 k. 194, 270v; KoścZ 23, 53v); 1520 tenże otrzymuje od swej ż. Kat. Oporowskiej wd. po Andrzeju Śmigielskim [a c. Jana Siedleckiego³⁶Tak wynika z zapiski z 1522. Być może małżeństwo zawarto już wcześniej, bo transakcje między Marcinem Ponieckim a Janem Siedleckim pojawiają się od 1518] 500 grz. jej posagu [oprawionego jej przez pierwszego męża] (KoścZ 19, 140v); 1522 tenże czyni zadość Barbarze wd. po Winc. Moraczewskim i jej ss. za napad i spalenie domu; wraz z Janem Pampowskim płaci im też 200 zł węg. za zabicie Wincentego; Pampowski daje Moraczewskim opust. wieś Mirkowice (KoścG 8, 52-54); 1522 tenże kupuje od Hieronima Rozdrażewskiego Szkaradowo i cz. Osieka za 1900 grz.; na Osieku i 1/2 Szkaradowa zapisuje swej ż. Katarzynie c. Jana Siedleckiego po 300 grz. posagu i wiana, zaś drugą 1/2 Szkaradowa daje jej w dożywocie (PG 15, 466); 1527 tenże występuje jako stryj Doroty Sarnowskiej ż. Wojc. Zakrzewskiego (PG 16, 160); 1527 tenże ze Szkaradowa kupuje od Piotra Zakrzewskiego części Dupina i Osieka z zastrz. pr. wykupu za 205 grz. oraz cz. Góreczek w pow. kośc. za 100 grz. (PG 16, 161); 1527 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu szl. Stan. Włodzickiemu [mieszcz. w P.] 6 grz. czynszu ze Szkaradowa z zastrz. pr. wykupu za 88 grz. (KoścZ 19, 121); 1530 tegoż ż. Kat. Oporowska, wd. po Andrzeju Śmigielskim (KoścZ 19, 140v); 1531 tenże sprzedaje Wojc. Zakrzewskiemu swe części m. Dupin i wsi Osiek, jakie nabył z zastrz. pr. wykupu od Piotra i Mac. Zakrzewskich (KoścZ 19, 345; BR 628 nr 269); 1531 tenże sprzedaje Wacławowi Wisławskiemu 3 ł. opust. w Żabiej Góreczce za 100 grz., a 1539 ponawia tę sprzedaż (KoścZ 19 k. 147, 180v); 1541 tenże wyznacza Jana Siedleckiego (brata swej żony), Gabriela Mszczyczyńskiego i Franciszka Starkowieckiego opiekunami swych dóbr i dzieci, zrodzonych z ż. Kat. Siedleckiej: Jerzego, Jana, Krzysztofa, Andrzeja, Piotra, Doroty i Katarzyny (KoścZ 19, 187); 1541 tenże jednym z opiekunów dóbr i dzieci Jana Siedleckiego (KoścZ 19, 188v); 1546 tenże winien jest 60 grz. córkom zm. Mac. Krzyżanowskiego³⁷Dług ten spłacili w 1553 ss. nieżyjącego już Marcina (KoścG 10, 197) (KoścG 8, 699); 1546 tenże kupuje od Agnieszki c. Jana Jastrzębskiego 1/2 Wojciechowa w pow. pyzdr. za 1000 grz., a następnie sprzedają ją Jakubowi Jastrzębskiemu za tę samą sumę (PG 18, 259; KoścZ 19, 199v; KalG 10, 198v); 1549 tenże daje Mac. Zakrzewskiemu cz. Pakosławia [k. Miejskiej Górki], a otrzymuje w zamian cz. Pakosławia i 200 zł; w związku z tym jego ż. Kat. Siedlecka unieważnia swą oprawę, jaką Marcin zapisał jej na Osieku; 1549 tenże Marcin sprzedaje Pakosław swym cc. Dorocie i Katarzynie z zastrz. pr. wykupu za 600 zł (PG 18 k. 464, 467v; PG 91, 122-123; KoścG 9 k. 124, 145v); 1550-52 wd. po tymże, Katarzyna (KoścG 9, 239; PG 18, 593; KoścG 10, 21).

1498-1510 Urszula Poniecka, c. Marcina Ściborowica: 1498 taż → wyżej; 1508 taż ż. Jana Grabowieckiego kwituje Ambrożego Pampowskiego z zapłaty 500 grz. należnych jej z dóbr P. po matce (MS 4 nr 288); 1508-10 taż ż. Jana Grabowieckiego z Mszczyczyna (PG 14 s. 62, 172).

Dzieci Marcina (1541, 1549 wyżej): 1541-85 Jerzy, zm. przed 1588, 1551-60 mąż Urszuli c. Jana Wolickiego, 1583 kupuje m. Grzymiszew w pow. kon. (KalG 5, 351); 1541-95 Krzysztof, dz. w Szkaradowie, wojski pozn. 1578-89³⁸Krzysztof żył jeszcze w 1595 (PG 166, 79-80), jako zm. wspomniany został po raz pierwszy w 1597, ale jego następca na urzędzie wojskiego pojawia się już w 1595 (UDR I/2, 149) (UDR I/2, 149), 1557-58 mąż Ewy c. Piotra Doruchowskiego; 1541 -65 Jan, zm. przed 1581; 1541-62 Andrzej; 1541-62 Piotr; 1541-1600 Dorota, 1550 narzeczona, 1551-53 ż. Wawrz. Chociszewskiego, 1559 wd. po nim, 1581 ż. Piotra Kawieckiego, od 1598 wd. po nim; 1541-93 Katarzyna, 1559-60 panna, 1560 ż. Piotra Kołaczkowskiego, od 1567 wd. po nim (TD).

Dzieci Jerzego: 1560-98 Marcin (1566 kleryk, 1580 pleb. w P. → Poniec miasto, p. 5Aa); 1560-98 Jan, mąż Katarzyny c. Wawrz. Żegrowskiego; 1560-70 Dorota, 1570 ż. Piotra Kawieckiego; 1560-89 Katarzyna, 1583-89 ż. Jana Sulisławskiego (TD).

Dzieci Krzysztofa: 1586-99 Piotr, 1590-99 Wojciech, 1598-99 Adam mąż Małg. Kierskiej, 1577-95 Barbara ż. Mac. Szurkowskiego, 1597 Zofia ż. Tomasza Wysockiego z Czechla, 1599 Urszula ż. Stefana Kwiatkowskiego (TD).

6. [1106-1107] w toku sporów między Bolesławem Krzywoustym a jego bratem Zbigniewem ten ostatni zostaje przyłapany na zdradzie przez pewnego możnowładcę i oskarżony przed królem [tj. Bolesławem]; w trakcie postępowania sądowego doszło do pojedynku, w którym ów możnowładca pokonał Zbigniewa; miejsce tego pojedynku nazwano Sądowlem [k. Żmigrodu, na Śląsku, w XII-XIII w. ośrodek kasztelanii]; Zbigniew został skazany na wygnanie, a jego zwycięzca otrzymał od Bolesława w nagrodę terytorium (territorium) zw. P. wraz z pełnią władzy³⁹Historia ta jest całkowicie zmyślona. Zawierają Kronika polsko-śląska, powstała ok. 1285 zapewne w klasztorze cyst. w Lubiążu na Śląsku (MPH 3, 627). Powtarza ją zaś następnie, korzystający z tego utworu inny zabytek śląski, Kronika książąt polskich, spisana ok. 1385 na dworze książęcym w Brzegu (MPH 3, 463 – tu jednak mowa tylko o nadaniu miasta P.). Opowieść ta powstała niewątpliwie poprzez narastanie kolejnych wątków fabularnych wokół tragicznych losów ks. Zbigniewa. Od współczesnych rzeczywistym wypadkom Galla Anonima i czeskiego Kosmasa wiemy wszak dobrze, że Zbigniew został po prostu pojmany i oślepiony z rozkazu brata, Bolesława Krzywoustego (Gall I 25, MPHn. 2, 156; Kosmas III 34). Już jednak Wincenty Kadłubek w swej kronice wprowadza motyw postępowania sądowego przeciwko zdrajcy Zbigniewowi. Dało to zapewne śląskim kronikarzom asumpt do ubarwienia narracji motywami pojedynku; pewne szczegóły wprowadzono też chyba w oparciu o ludową etymologię nazw miejscowych (Sądowel = Sądowa Wola = miejsce sądu). Być może zresztą kronikarz przejął tę opowieść już w gotowej postaci, a podkładkę stanowić mógł jakiś poemat rycerski osnuty wokół losów Zbigniewa (wierny, że utwory tego rodzaju powstawały w XIII w. na śląskich dworach książęcych). Bezpodstawne w każdym razie wydają się wszelkie próby doszukiwania się w tej relacji jakichś wiarogodnych elementów (jak np. W. Semkowicz, Ród Awdańców w wiekach średnich, Poznań 1920, s. 80-84, który w zwycięzcy w sądowym pojedynku upatrywał wojewody Skarbimira i tak próbował wyjaśnić początki osadnictwa Awdańców w okolicach P. i Sądowla) (MPH 3 s. 627, 463).

1484 Andrzej Górski, 1493 Wojc. Górski, 1496 Bernard Gościejewski dokonują zajazdu na P. → p. 3.

1487 Marcin Poniecki więzi omijających P. kupców, a wśród nich także Hansa Moscha (Janusza Moszewskiego), posłańca wielkiego mistrza krzyżackiego do Wrocławia; znalezione przy nim listy zawierały ślady utrzymywania przez Krzyżaków stosunków dyplomatycznych poza plecami króla pol.; wlk. mistrz Marcin Truchsess zaprzeczył zarzutom i zarzucił Ponieckiemu napaść na posła i uwięzienie go w bardzo zimnym lochu; 1488 odbyła się na sejmie rozprawa w celu wyjaśnienia zarzutów; Poniecki zeznał, że nie wiedział, iż Mosch jest posłem, ale podejrzenia wzbudził fakt, że w chwili pojmania rzucił do ognia plik listów; udało się ocalić z płomieni tylko jeden, częściowo szyfrowany i zawierający podejrzane wiadomości; dodał też, że miejsce, w którym trzymał Moscha, nie było wcale tak zimne; Mosch, uwolniony przez Ponieckiego na słowo honoru, zeznał, że miał 3 listy, które wszystkie zabrał mu Poniecki, ale które nie zawierały żadnych kompromitujących Zakon wiadomości, natomiast stwierdzały bezsprzecznie, że jest posłem; jeżeli Polacy twierdzą inaczej, to chyba Poniecki sfałszował list (strona pol. nie chciała w toku rozprawy okazać kartki zdobytej przez Ponieckiego); sprawę wzajemnych obelg miał rozstrzygnąć pojedynek między Moschem a Ponieckim; Mosch wyjechał, by sprowadzić swoich krewnych (frunde) [ale nie zjawił się już potem] (Akta stanów Prus Królewskich, t. 1, wyd. K. Górski, M. Biskup, Toruń 1955, nr 239, 265; o całej sprawie K. Górski, Sprawa Janusza Moszewskiego i „polskie prawo rycerskie”, [w:] Ars historica, Poznań 1976, s. 513-520).

7. W haśle wprowadzono dodatkowe skróty:

MPon – Akta miasta Ponieca w APP.

Wieś. – J. Wiesiołowski, Marcin Poniecki – awanturnik i poeta późnośredniowieczny, „Rocznik Leszczyński” 6, 1982, s. 29-98.