1386 or. nazwisko: Psarsky (Lek. 1 nr 9), 1386 or. Psarske (Lek. 1 nr 11), 1392 Psarszki (Lek. 1 nr 1207), 1392 nazwisko: Spszarszki! (Lek. 1 nr 1229. 1238), 1392 Spzarszki! (Lek. 1 nr 1259), 1393 nazwisko: Sparszky! (WR 1 nr 155), 1393 Pszarszke (Lek. 1 nr 1423), 1394 nazwisko: Spaszky! (Lek. 1 nr 1795), 1398 Psari! (Lek. 2 nr 1158), 1400 Psarke! (KP nr 241), 1403 Psarskye (ACC 1, 60v), 1440 Psarskie (PZ 14, 61v), 10 km na NE od Pniew.

1. 1446 n. pow. pozn. (PG 2, 173v); 1403 n. par. własna (ACC 1 k. 58v, 60v); 1510 dek. Wronki (LBP 174).

2. 1386-1402 Sędziwój Psarski toczy procesy z Mroczkiem Iwieńskim o rozgraniczenie swej wsi P. z wsiami Mroczka: 1386 z Zajączkowem, Grzybnem i Nojewem (Lek. 1 nr 11), 1398-1402 z Nojewem przy pomocy ujazdu oraz z udziałem opola [tj. starców opolnych] (Lek. 1 nr 2785, 3049; KP nr 241, 623, 799, 900); 1388 spór o rozgraniczenie [P. i Nojewa?] → p. 3: Sędziwój; 1403 Mik. Żydowski w sporze z Teodorykiem z Iwna [synem Mroczka] o rozgraniczenie P. z dobrami Tcodoryka [zapewne z Zajączkowem, Nojewem i Grzybnem] (KP nr 1142); 1408 sąd wysyła woźnego, który wraz z Mik. Żydowskim i Teodorykiem z Zajączkowa ma dokonać odnowienia kopców granicznych między wsią P. [Mik. Żydowskiego] a wsiami Nojewo, Grzybno i Zajączkowo [Teodoryka] (PZ 3, 135); 1428 zapowiedź → p. 3: Piotr, Zygmunt, Wincenty; 1430 mł. wodny → p. 5; 1440 proces o granice między P. wsią nal. do Zygmunta z P. a Zajączkowem DziersławaRozwarowskiego [→ Psarskie Jezioro] (PZ 14, 61v); 1508-80 młyny w P. → p. 3.

3. Własn. szlach. 1386-1402 (zm. 1402) Sędziwój¹K 3, 109, mylnie identyfikuje Sędziwoja Objezierskiego z Sędziwojem Psarskim. Cytowane źródło wymienia tylko Sędziwoja niegdyś Objezierskiego (KP nr 13). Z kolei indeks do Lek. 1 nazywa Sędziwoja Psarskiego stolnikiem pozn. w 1392 (wg zapiski zawartej tamże nr 1229). Urząd ten pełnił jednak w l. 1374-96 Gerward ze Słomowa, z kolei urząd podstolego pozn. w l. 1376-1405 Stefan z Trląga (UDR I/1 nr 441, 468). J. Pakulski, Nałęcze wielkopolscy w średniowieczu, Warszawa 1982, s. 44, 48, 49 i tabl. 111, uznaje Sędziwoja, Miksa i Niemierzę z Żydowa za ss. Niemierzy podczaszego pozn. w 1352 dz. w P., Psarski, asesor sąd. w Poznaniu 1396-1402 (Lek. 1 nr 2209, 2212, 2254, 2428; MHP s. 285; Wp. 7 nr 436) i w Kościanie 1400 (Lek. 2 s. 329, 331), brat Miksa [i Niemierzy z Żydowa] (Lek. 1 nr 423, 1229, 1660, 2211. 2293, 3037; WR 1 nr 155, 170, 420, 421; KP nr 284, 700, 795): 1386 tenże pozywa dziedziców z → Lutomia o 30 grz. szkody oraz Szczepana Orzelskiego [z Orla Małego] o najazd na jego dziedzinę [P.?] wraz z 11 osobami i zabranie jego słudze konia wartości 4 grz. (Lek. 1 nr 9, 10); 1386-1402 tenże → p. 2; 1386 tenże poręcza za swych bratanków (filiastri) [tj. Mikołaja i Dziersława, ss. Niemierzy z Żydowa], że ci zapłacą szl. Piotrowi Lanpracht²Znany jest Piotr Lamprachat, Lampracht, mieszcz. pozn. 1401 (KP nr 775), jako zm. wymieniany w l. 1404-05 (KP nr 2054, 2103, 2198). O rodzinie tej zob. też AR wg indeksu 4 grz. bez 8 gr (Lek. 1 nr 34); 1386 tenże zastępuje w sądzie [wspomn. wyżej] dzieci zm. Niemierzy z Żydowa w ich sporze z Mikołajem [z Bytynia, kaszt.] starogr. oraz z dziedzicami → Nieczajny o rozgraniczenie Rozwarowa [obecnie Rostworowo] i Nieczajny (Lek. 1 nr 42); 1386-87 tenże pozwany przez Żydów z Poznania o sumy z tytułu poręczenia za Jana Chemkę [z Połajewa]: 1386 przez Żyda Sabdaja o 6 grz. sumy głównej i odsetki za 6 lat, 1387 przez Żydówkę Jordanową o 21 grz. (Lek. 1 nr 75, 182, 183);

1387-92 tenże Sędziwój toczy procesy: 1387 ze Stanisławem kmieciem z Nowej Wsi [niezident.] o zabrane kmieciowi bydło (WR 1 nr 15); 1387 z Jakubem z Kikowa o 100 kóp gr i o 100 grz. z tytułu poręczeń (Lek. 1 nr 132, 149); 1387 wraz ze swymi bratankami [Mikołajem oraz Dziersławem] z Żydowa i Katarzyną [ż. Mikołaja z Bytynia. kaszt.] starogr. w sporze z kmiećmi z Rokitnicy [obecnie Rokietnica] (Lek. 1 nr 211); 1388 z [Mikołajem z Bytynia, kaszt.] starogr. o rozgraniczenie [Nojewa i P.?] (Lek. 1 nr 411); 1388 wygrywa proces z Gerwardem [ze Słomowa] cześnikiem³Gerward pełnił w l. 1374-96 urząd podstolego pozn. (UDR I/1 nr 468) pozn. o 40 grz. (Lek. 1 nr 414); 1388 wraz ze swym bratankiem Mikołajem z Żydowa w sporze z [Mikołajem z Bytynia] kaszt. starogr. (Lek. 1 nr 445); 1389-91 przegrywa spór z panią Gryżyńską o 9 wiard. sumy głównej i 15 sk. bez kwarty [tj. bez 1/4 sk.?] oraz o 11 gr szkody (Lek. 1 nr 715, 726, 1141); 1390 z Tomisławem [z Sarbinowa, kaszt.] żońskim (WR 1 nr 82); 1392 tegoż i [jego brata] Miksa z P. pozywa Bodzęta [z Orla Małego?] o 1 ćw. (mensura) grochu (Lek. 1 nr 1207); 1392 zawiera ugodę ze Staszkiem Gnuszyńskim i jego bratankiem (Lek. 1 nr 1238); 1392 tenże w sporze z Maciejem krawcem (Lek. 1 nr 1259);

1388-1402 tenże Sędziwój zastępuje w sądzie: 1388 [swego bratanka] Mikołaja z Żydowa (Lek. 1 nr 441); 1392 Hanka (Hanco) mieszcz. pozn. (Lek. 1 nr 1326); 1393 panią „Sczudczina” [Suczka?, Sędzińska?] i Michała Żelickicgo [z Żelic k. Wągrowca, pow. kcyn.] w ich sporze z [Mikołajem m.in. z Wenecji, Chomiąży, Kiekrza, zw. Krwawym Diabłem] sędzią kal. (Lek. 1 nr 1592); 1402 Witka Kotwiczą [z Kargowy] (KP nr 955);

1393-1402 tenże Sędziwój toczy procesy: 1393 z sołtysem z Woźnik, z którym przegrywa spór o 7 grz. (Lek. 1 nr 1423); 1394 z Adamem i Janem braćmi z Wielżyna, tegoż zastępuje w sądzie jego brat Miks (Lek. 1 nr 1761); 1394 z Dobiesławem Kwileckim (Lek. 1 nr 1912, 2188; WR 1 nr 197; por. Lek. 1 nr 3013); 1394 z Wawrz. Rozdrażewskim (Lek. 1 nr 1795); 1394 z Andrzejem Ptaszkowskim o młynarza Bagadło i o psa (Lek. 1 nr 1909, 2021); 1397 ze wspomn. Andrzejem i Mikołajem z Ptaszkowa (Lek. 1 nr 2388, 2490); 1397 przegrywa proces z Andrzejem Robaczyńskim o 8 grz. i 5 grz. szkody (Lek. 1 nr 2284, 2364, 2383, 2386); 1397 w sporze z Mikołajem z Cieśli (Lek. 1 nr 2491); 1398-99 przegrywa proces z Bieniaszem komandorem joan. pozn. o 33 grz. za [wymierzony Bieniaszowi] policzek (Lek. 1 nr 3076; Lek. 2 nr 1158); 1399 wygrywa proces z Dobiesławem z Rozbitka i jego synem Gerwardem ze Śremu [k. Sierakowa] (Lek. 1 nr 3013); 1400 wsporze z Przybysławem [Piętą] z Przesieki [pow. gnieźn., obecnie Przysieka], który odpiera roszczenia tegoż Sędziwoja do wsi Lubosz [k. Pniew] (KP nr 128); 1400-02 ze Świętosławem [z Szubina, kaszt.] kal. (KP nr 814, 260); 1400 z Jarandem z Chomiąży (KP nr 344); 1400 z. Tomaszem duchownym (presbiter) ze Strzępinia o dok. (KP nr 397); 1401 z Mik. Pniewskim, który zranił jego sługę (KP nr 576, 677); 1401-02 z Janem zw. Dziurka z Gnuszyna [i Połajewa] o gwałty i konia wartości 6 grz. (KP nr 627, 658, 659, 677, 831);

1401 tegoż Sędziwoja sługa (famulus) Andrzej w sporze ze [wspomn. Janem] Dziurką o 3 grz. z tytułu poręczenia (KP nr 593); 1401 temuż Sędziwojowi Katarzyna, Bernard, Dorota, Siechna, Jarosz, Wincenty i Paweł z Witkowic powierzają swą sprawę o podział Witkowic w sporze z Więckiem z Witkowic (KP nr 718); 1402 tenże w sporze z cc. zm. Mikołaja [z Wenecji, sędziego kal.] o 40 grz. (KP nr 939); 1402 tenże w sporze z mieszcz. pozn. Wojtkiem [Bogatym?] o 46 grz. za sukno (pannus) i o 24 grz. długu (KP nr 987, 1002 – tu suma 38 grz.); 1402 tenże poręcza za Niemierzę z Lubosza [k. Pniew] w jego sporze z Janem mieszcz. i starszym w Szamotułach, jego ż. Dzierżką, niegdyś wójtową (advocata) w Kamionnej, i ich synem Sędziwojem (KP nr 994, 1001, por. nr 949);

1402 Walpurga⁴Wg KR 3, 104, Walpurga wd. po Sędziwoju z P. może być identyczna z wspomn. w 1418 Walpurgą z Jezior Wielkich (k. Kórnika, pow. pyzdr.), być może matką Tomisława i Abrahama duchownego z Jezior Wielkich. J. Pakulski, Nałęcze, s. 49, tabl. III, pisze, że synami Sędziwoja mogli być Wojciech, Dzierżek i Piotr. Cytowane źródła (Lek. 1 nr 61, 1028, 1785, 2576; KP nr 1049, 1065), nie pozostawiają jednak wątpliwości, że chodzi o Piotra i Wojc. Suczków oraz o Dzierżka z → Psarskiego k. Poznania wd. po tymże Sędziwoju oraz Niemierza z Lubosza pozwani przez wspomn. Jana z Szamotuł, występującego w imieniu ż. Dzierżki, o 8 grz. szkody (KP nr 1049); 1402 wspomn. Walpurga z dziećmi pozwana przez mieszcz. pozn. Wojtka o 46 grz. [c.d. procesu z 1402, → wyżej] (KP nr 1065); 1402 taż pani Psarska i jej małol. dzieci pozwani przez Jana sołtysa z Zajączkowa o 1 grz. i 3 konie wartości 5 grz. (KP nr 1101).

1392-94 Miks (Mix) z P., brat Sędziwoja [i Niemierzy z Żydowa]: 1392-94 tenże z bratem → wyżej: Sędziwój.

1403-08 Mik. Żydowski dz. w P. [i w Żydowie, Rozwarowie, → Koźlu, syn Niemierzy z Żydowa, bratanek Sędziwoja i Miksa z P.]: 1403-08 tenże → p. 2; 1404 tenże → p. 5; 1408 tenże pozywa Teodoryka z Zajączkowa o zalanie wodą jego dziedziny P. (PZ 3, 140); 1430 szl. Więcka (Wanczka) wd. po [tymże?] Mikołaju dz. w P. → p. 5.

1423 pani Smichoczka [Śmichna?] dz. w P. → p. 5.

1428 Piotr, Zygmunt, Wincenty i jego syn Dobrogost [Zajączkowscy]: woźny zapowiada tychże wsie P., Zajączkowo, Koźle i Orle [Małe] (PZ 10, 105v).

1428?, 1436-47 Zygmunt z P., Zajączkowski: 1428 [tenże?] Zygmunt → wyżej; 1436 tenże poręcza za Jadwigę z Wierzenicy Piotrowi Polakowi [z Lichwina w pow. bieckim] tenut. rogoz. (PZ 13, 130v); 1437 tenże wraz z Wincentym z Sadów w sporze ze wspomn. Piotrem Polakiem (PZ 13, 220); 1437 tenże śwd. (WR 1 nr 1580); 1440 tenże → p. 2; 1443 tenże w imieniu swej żony zrzeka się przed sądem na rzecz Andrzeja i Wojsława z Gryżyny [ss. Jana z Gryżyny i Święcimy z Uzarzewa] pr. bliższości do wsi Uzarzewo i Świącino [k. Otorowa, obecnie nie istnieje], jakie jej przysługuje po śmierci Doroty mniszki [cyst.] w Owieńskach (PZ 14, 176); 1447 tenże kupuje od Piotra z Obrzycka wieś Koźmin, 12 ł. folw. i pustkowie w Obrowie, jaz i [dochód od] 2 rybaków na rz. Warcie z zastrz. pr. wykupu za 865 zł węg. (PG 2, 240v, dawniej k. 106v); 1447 tenże toczy proces z Sędziwojem Watą z Nądni o sumy od Piotra Obrzyckiego z Koźmina⁵W haśle → Nądnia mylnie podano Krośnin nad Notecią (PZ 16, 73v).

1428-37 Dobrogost Psarski dz. w P.: 1428 [tenże?] Dobrogost syn Wincentego → wyżej: Piotr, Zygmunt, Wincenty; 1434 tenże odstępuje Dziersławowi z Rozwarowa 1/2 grobli i 1/2 strugi → Kociana [ → Psarskie Jezioro] (PZ 12, 135v); 1437 tenże śwd. (WR 1 nr 1580).

1446-73 Dobrogost [czy identyczny z Dobrogostem 1428-37?] dz. w P., Ząjączkowie, → Przetocznie, Nojewie, → Goraju, Psarski, Zajączkowski, brat rodzony Sędziwoja Żydowskiego, Winc. Nojewskiego i Jana Przetockiego, stryj Marcina Nojewskiego, wojski pozn. 1463-73, zastępca star. gen. wlkp. Ścibora z Ponieca 1459, zm. a. 4 I 1475, h. Nałęcz |→p. 8] (UDR I/1 s. 157; GUrz. nr A 329, B 35; CP 30, 27): 1446 tenże zapisuje altaryście w kat. pozn. Janowi Kościańskiemu 2 kopy [gr] czynszu rocznego na 1/2 wsi P. od sumy 30 grz. (PG 2, 173v); 1453 tenże wwiązany w części → Oporowa [k. Ponieca] i Oporówka; części te nal. do jego ż. Ofki c. Bartosza Sokołowskiego z Ponieca [primo voto ż. Jana Orchowskiego, Ofka była siostrą Anny żony Ścibora z Ponieca] (KoścZ 14, 199); 1456, 1462-67 tenże → p. 5; 1456 tenże zapisuje ż. Ofce po 300 grz. posagu i wiana na P. i Grzybnie (PG 5, 34); 1462 tenże uwalnia od wszelkich czynszów i ciężarów 1 ł. roli Szczepana Chrapińskiego w P; opatrzny Wawrzyniec spod Buku daje [tj. zapisuje czynsz roczny?] 10 grz. szer. gr czeskich na wspomn. wolnym łanie, celem erygowania altarii w kościele par. w → Buku lub na uposażenie istniejącej tamże altarii (ACC 42, 64v-65); 1462-67 tenże kupuje od Sędziwoja Niewierskiego z Gorzycka Nowego: 1462 połowy wsi Przetoczno i Krobielewo wraz z pr. patronatu [kościoła] w Przetocznie z zastrz. pr. wykupu [suma nie podana] (PG 9, 96v), 1467 połowy wsi Przetoczno, Goraj i Krobielewo za 1100 grz.; następnie sprzedaje Zygmuntowi z Przetoczna alias Zajączkowskiemu połowy wsi Przetoczno i Krobielewo z zastrz. pr. wykupu za 340 grz. (PG 6, 247); 1462 tenże występuje jako stryj Barbary ż. Andrzeja Gądeckiego, siostry wójta obornickiego Ludgerza [który był mężem Anny c. Bieniaka Rozwarowskiego] (PG 6, 122); 1463-64 Ofka ż. tegoż Dobrogosta Zajączkowskiego dz. w P. kupuje części Oporowa i Oporówka: 1463 od Wierzbięty syna Jana Kępińskiego z Szaradowa [i swej siostry, a jego ż. Synochy] za 500 grz. (PG 7, 186), 1464 od [swej siostry] Anny ż. Ścibora [Chełmskiego] z Ponieca za 500 grz. (PG 7, 237v); 1464 tenże Dobrogost sprzedaje ż. Ofce części w → Oporowie i Oporówku za 500 zł węg., części te w tym roku otrzymał dożywotnio od żony i jej syna [z pierwszego małżeństwa] Hektora z Orchowa (PG 7 k. 200v, 224, 274v); 1467 tenże Dobrogost z Zajączkowa, niegdyś dz. w P., zapisuje ż. Ofce po 500 grz. posagu i wiana na całych wsiach P. i Karmlino, na cz. Grzybna i 1/2 wsi Goraj (PG 6, 248); 1467 tenże zapisuje żonie te same sumy na dobrach P., Grzybno i Karmlino (PG 7, 262v); 1470 tenże w sporze z Mikołajem, Piotrem, Stanisławem i Janem z → Otusza (PZ 19, 51v); 1472 tenże Dobrogost Psarski otrzymuje od Wojc. Nojewskiego połowy Nojewa i Kikowa oraz 600 grz., w zamian za części wsi Przetoczno, Krobielewo i Goraj (PG 8, 155v); 1473 tenże Dobrogost Psarski zapisuje mansjonarzom w Szamotułach 2 kopy [gr] czynszu rocznego na 1/2 Nojewa z zastrz. pr. wykupu za 45 kóp [gr] (PG 7, 205v); 1474 [?] Ofka Psarska wysyła na wyprawę wojenną w swym zastępstwie 2 służebników (satellites) ze względu na oprawę (dotalicium), którą ma w P. oraz czynsz 24 grz. na 1/2 Krobielewa (ExpBel. nr 691); 1475 Ofka wd. po tymże Dobrogoście z P. [potem ż. Marcina z Ponieca] → niżej.

1475-87 Jan i Bieniak (Benedykt) oraz 1475-93 Grzegorz bracia niedz. z → Jankowie [i m. in. z Zajączkowa, → Koźla, → Orla Małego, ss. Pawła z Rozwarowa, Zajączkowa, → Jankowie], Jankowscy: 1475 ciż kupują od Ofki wd. po Dobrogościc z P. całe jej wsie dziedz. P., Grzybno i Karmlino za 1000 grz. półgr; Ofka zachowuje dla siebie 1/2 wsi Goraj (PG 9, 32); 1475-80 ciż kupują od spadkobierców Dobrogosta Psarskiego pr. bliższości do wsi P., Grzybno i Karmlino: 1475 od Mikołaja niegdyś Zajączkowskiego pleb. w Zieminie, syna Marcina z Przetoczna, za 200 grz.; 1475 od Mścicha [Buszewskiego] syna zm. Zygmunta Zajączkowskiego [z Przetoczna] za 200 grz.; 1476 od Wojc. Przetockiego za 100 grz.; 1477 od Marcina Nojewskiego (bratanka zm. Dobrogosta Psarskiego [i syna Winc. Nojewskiego]) za 100 grz.; 1480 od Sędziwoja z Żydowa⁶Sędziwój z Żydowa rezygnował w tej transakcji też z pr. bliższości po Marcinie Nojewskim, Mścichu Buszewskim i Mikołaju pleb. w Zieminie (brata rodzonego Dobrogosta Psarskiego) za 300 grz. i od Jana Przetockiego⁷Jan Przetocki rezygnował w tej samej transakcji również z pr. bliższości po in. krewnych, jak w przyp. 6 (brata rodzonego Dobrogosta Psarskiego) za 300 grz. oraz dodatkowo dają każdemu z. wspomn. spadkobierców 17 grz. (PG 9 k. 32v, 41v, 83v, 191, 191v, 196; → Grzybno, p. 3); 1487 działy dóbr tychże braci: Jan otrzymuje całe wsie P. i Dąbrówkę Ludomską (PG 10, 79v); 1493 tenże Grzegorz zapisuje ż. Jadwidze c. Andrzeja Wilkowskicgo po 500 zł węg. posagu i wiana na Jankowicach, P. i Dąbrówce Ludomskiej (PG 7, 3v; PG 11, 3v-4v).

1509-11 Anna Jankowska [c. Grzegorza Jankowskiego]: 1509 taż daje mężowi Andrzejowi Jaktorowskiemu [tenut. kcyn. 1515-38 i śrem. 1523-37] 1/3 cz. dóbr po rodzicach, zachowuje sobie m. in. → Koźle i P. (PG 14, 134); 1511 taż daje mężowi swe dobra po rodzicach, m. in. P.; Andrzej daje tejże Annie dożywotnio m. in. całe wsie → Koźle i P. (PG 14, 284-285); 1 534 wspomn. Andrzej Jaktorowski zapisuje c. Annie wyprawę: 500 zł węg. na Jankowicach i wsiach przyległych, 500 zł węg. na P. i wsiach przyległych (PG 16, 676v).

1534-61 Łukasz Jaktorowski, Jankowski, dz. w P., Jaktorowie, syn Andrzeja Jaktorowskiego i Anny Jankowskiej (PG 20, 17): 1534 i 1537 temuż i jego młodszemu bratu Andrzejowi ojciec wydziela dobra; tenże Łukasz otrzymuje m. in. P. (PG 16, 676; PG 17, 163; Cieplucha 273, pod 1538); 1542 tenże zapisuje bpowi włocł. Łukaszowi Górce 49 zł czynszu rocznego na całych wsiach P.. Lubosina i Koźle od sumy głównej 980 zł (PG 17, 493); 1547 tenże zapisuje ż. Annie c. zm. Wacława Ostroroga po 2600 zł posagu i wiana na swych dobrach, m. in. na P. (PG 18, 321v); 1553 tegoż pozywa [jego siostra] Anna ż. Wojc. Rydzyńskiego (PG 97, 55).

1577-80 wda płocki [Piotr Potulicki z Chodzieży, mąż Urszuli jedynej c. i spadkobierczyni Łukasza Jankowskiego] i 1583 Kasper Potulicki [brat przyrodni Piotra] → niżej.

Przekazy dot. całej wsi: 1469 P. wśród wsi, które zasądzono na zapłacenie 14 grz. kary z powodu niezapłacenia podatków król. i niedopuszczenia do egzekucji (PG 57, 33); 1499 P. w wykazie zaległości podatkowych (PG 62, 11v); 1508 pobór z P. od 4 mł. [każdy] o 1 kole, od 13 ł., od karczmy 6 gr (ASK I 3, 15); 1509 pobór od młyna, od 12 ł., od karczmy 3 gr (ASK I 3, 53v); 1510 pobór od 9 ł. (ASK I 3, 274); 1563 pobór od 8 ł., 2 karczem dor., 2 młynów [każdy] o 1 kole (ASK I 5, 229v); 1564 w P. 16 ł. (IBP 303); 1577 pobór z P. płaci wda [płocki Piotr Potulicki] Chodzieski [PSB 28, 252; UDR I/2 s. 224] (ASK I 5, 699v); 1580 pobór z P. wdy płockiego [Piotra Potulickiego] od 8 ł., 3 zagr., 1 krawca, 2/4 ł. karczmarskiego, 1 kowala, mł. dor. o 2 kołach (ŹD 26; ASK I 6, 126v-127); 1583 pobór z P. płaci Kasper Potulicki (Piotrkowska 2 s. 59).

1462 w P. wolny łan Szczepana Chrapińskiego p. 3: Dobrogost.

5. Kościół par. w P., patronatu dziedziców.

1404 Jan pleb. w P. toczy proces z Mik. Psarskim (Mikołajem z Żydowa, Mik. Żydowskim) [o co?, zapiski trudno czytelne] (ACC 1 k. 52, 58v, 60v).

1411 (obl. 1453) bp pozn. Wojc. [Jastrzębiec] przeprowadza nowe rozgraniczenie parafii w Chrzypsku Wielkim, Biezdrowie, Otorowie i P.; wyjmuje wsie Białokosz i Gnuszyn z par. Chrzypsko Wielkie, wieś Buszewo z par. Otorowo, wieś Orle Małe z par. Biezdrowo, gdyż wsie te są zbyt oddalone od swych kościołów par. i przyłącza je do par. P. (ACC 34, 140v-141; Wp. 5 nr 181); 1421 akt ten zatwierdza pap. Marcin V (BuIPol. 4 nr 810 – tu błędna wzm. o dotychczasowej przynależności Biezdrowa do par. w Otorowie).

1419-21 Piotr pleb. w P. (Now. 2, 464, przyp. 91): 1419 tenże śwd. (Wp. 8 nr 853; PG 64, 130v); 1419 tenże zawiera ugodę z Markiem pleb. w Zajączkowie w sprawie podziału dziesięcin z → Grzybna⁸Do wsi P. już w 1419 mogła nal. cz. → Grzybna k. Pniew [k. Pniew] (ACC 4 k. 28, 33v-34); 1423 tenże wspomn. jako zm. → niżej.

1423-30 Marek pleb. w P. [tenże Marek uprzednio pleb. w Zajączkowie?, → wyżej]: 1423 tenże pozywa Piotra kleryka ze Stobnicy o kradzież po śmierci Piotra, poprzedniego plebana w P., nakrycia głowy (capucium) wartości 18 sk., tabliczki woskowej (tabula cerea) wartości 8 gr i dokumentu pergaminowego dot. sołectwa w Białokoszu [k. Pniew]; kleryk odpowiada, że nakrycie głowy i tabliczkę dała mu pani Smichoczka [Śmichna?] dz. w P., a zaprzecza, by ukradł dok. (AC 2 nr 1847); 1423 tenże w sporze z Wojciechem z Gnuszyna i Piotrem z Cieśli o dzies. (ACC 6, 74v, dawniej k. 85v); 1425 tenże pleb. w P. (SzPozn. 331); 1430 tenże zawiera ugodę z szl. Więcka wd. po Mikołaju dz. w P. o korzec mąki z mł. wodnego w P. (ACC 13, 36).

1424 Paweł wikariusz w P. (ACC 7, 202).

1434-36 Mikołaj, 1436 Jakub, 1437 Piotr plebani w P. (Now. 2, 464, przyp. 91).

1439-54 Mikołaj pleb. w P.: 1454 tenże wygrywa proces z Wojciechem pleb. w Chrzypsku Wielkim o dochody ze wsi Gnuszyn i Białokosz; pełnomocnik pleb. z Chrzypska Wielkiego zapowiada apelację do Stol. Apost. (ACC 35, 52).

1454-56 Jan pleb. w P. (Now. 2, 464, przyp. 91): 1456 tenże wraz z Dobrogostem Zajączkowskim dz. w P. w sporze z Wojciechem pleb. w Chrzypsku Wielkim; pełnomocnik Dobrogosta domaga się okazania przywileju [erekcji] kościoła wraz z dok. przyłączenia [do par. P.] wsi Białokosz i Gnuszyn (ACC 37 k. 73v, 80, 106v).

1458 Adam pleb. w P. (Now. 2, 464, przyp. 91).

1462 Dobrogost Zajączkowski dz. w P. zapisuje wikariuszowi kościoła par. w P. 2 grz. czynszu rocznego na wsi P. (PG 6, 162; → niżej: pod 1463).

1462 bp pozn. Andrzej [Bniński] nadaje kościołowi par. w P. dzies. snopową ze wsi Pakawie, dzies. ta należała dotąd do stołu bpiego (CP 30, 15v-16).

1463-67 Mik. Zawisza pleb. w P. (Now. 2, 464, przyp. 91): 1463 tenże zobowiązuje się, w zamian za otrzymaną od bpa pozn. dziesięcinę snop. z Pakawia, odprawiać 3 msze w tygodniu za zmarłych (ACC 43, 20v); 1463 tenże → niżej.

1463 Dobrogost Zajączkowski dz. w P. przedstawia do oblaty 2 dok. z 1463 starosty gen. wlkp. Piotra z Szamotuł: a. starosta zaświadcza, że Dobrogost zapisał wikariuszowi, wyznaczonemu przez plebana w P., 2 grz. czynszu rocznego na całej wsi P. z zastrz. pr. wykupu za 40 grz. szer. półgr; obecny jest wikariusz Paweł; b. starosta zaświadcza, że Dobrogost zrezygnował Zawiszy pleb. w P. i jego następcom 2 zagr. w P. (ACC 43, 32).

1467 Więcław pleb. w P. w uznaniu zasług Dobrogosta dz. w P. w sprawie zaopatrzenia par. w P. w dochody ze wsi Białokosz i Gnuszyn przyznane przez Stol. Apost., zobowiązuje się do odprawiania 3 mszy w tygodniu: o NMP, o Bożym Ciele i za zmarłych [z rodziny dobroczyńcy], także śpiewać jutrznie i nieszpory; wikariuszowi, który będzie śpiewał, pleban daje meszne z Buszewa 6 ćw. żyta i 6 ćw. owsa oraz kościelnemu (minister) 4 ćw. żyta i 4 ćw. owsa (ACC 46, 9v).

1467 Bieniak Zajączkowski z Orla Małego sprzedaje plebanowi i witrykom kościoła par. w P., na cele naprawy kościoła (pro reformacione ccclesie), 2 grz. czynszu [rocznego] na Orlu Małym z zastrz. pr. wykupu za 24 grz. szer. półgr; w zamian pleb. ma odprawiać 2 msze tygodniowo: jedną ku czci NMP, drugą – Trójcy Ś.⁹Now. 2, 463, pisze, że Bieniak dokonał tej fundacji za duszę zm. Dobrogosta (Zajączkowskiego). W cytowanym przez nas źródle, na które powołuje się też Nowacki, nie ma jednak takiej informacji (ACC 46, 42v-43).

1469 Piotr, 1473-74 Szymon Darek, 1480 Marcin plebani w P. (Now. 2. 464, przyp. 91).

1484-86 Jan [Pakosławski z → Głuponi i Trzcianki] pleb. w P. [1469 altarysta w Lwówku, 1479 pleb. w Bukowcu k. Międzyrzecza]: 1484 tenże Jan pleb. w P. i niegdyś dz. w → Pakosławiu [k. Lwówka] (ACC 62, 52); 1486 tenże pleb. w P. (Now. 2, 464, przyp. 91).

1496 Jakub, 1503 Jan plebani w P. (Now. 2, 464, przyp. 91).

1505 – zm. 1528 Jakub pleb. w P. (Now. 2, 464, przyp. 91): 1506 temuż oficjał pozn. powierza (tymczasowo, na okres wakansu) zarząd kościoła w → Otorowie [k. Szamotuł] ACC 83, 90v).

Ok. 1510 [dzies.] z 4 półł. w Orlu Małym płacona jest plebanowi w P. (CP 111, 60).

1528-44 Wawrz. Jaskier z → Lwówka pleb. w P. [altarysta w Lwówku 1505-19] (Now. 2, 464, przyp. 91): 1531 tenże w sporze z. Piotrem Buszewskim, który prosi o zdjęcie ekskomuniki z jego poddanych, kmieci z Buszewa; pleban żąda od kmieci zaległego od 2 lat mesznego, z każdego łanu os. po 2 ćw. (emina) żyta i owsa; meszne to należy się kościołowi w P. zgodnie z dawnym zwyczajem, co pleban udawadnia, przedstawiając na żądanie oficjała pozn. dokumenty kapituły [kat.] pozn. i starosty gen. wikp. (ACC 106, 62).

1531 Wojc. Rozwarowski zeznaje przed oficjałem pozn., że zgodnie z dok. starosty gen. wlkp. z 1529, sprzedaje 12 grz. czynszu rocznego z zastrz. pr. wykupu za 200 grz.; z tej sumy sprzedaje 2 grz. rektorowi czyli kapelanowi kaplicy w Jankowicach, 2 grz. plebanowi¹⁰Now. 2, 460, na podstawie tegoż źródła nieściśle podaje, że to Wawrz. Jaskier pleb. z P. podarował kapelanowi z Jankowie 2 grz. czynszu z Rozwarowa. Tymczasem w zapisce nie został nawet z imienia wymieniony pleb. z P w P., 1 grz. magistrowi czyli rektorowi szkoły w P. i 7 grz. wikariuszowi w P.; Rozwarowski zobowiązuje się płacić ów czynsz co roku na ś. Marcina [11 XI] i zarazem uwalnia od czynszu wieś P. oraz przenosi go na swą wieś Rozwarowo (ACC 106, 32).

1531, 1603/07 szkoła w P.: 1531 wyżej; 1603/07 niżej.

1544-51 Jakub Głuskowski, 1551-57 Piotr plebani wP. (Now. 2, 464, przyp. 91).

1557-85 kościół w P. w ręku innowierców; 1585-88 Mik. Głębocki i 1588-1610 Maciej z Obornik plebani katoliccy w P. (Now. 2 s. 463, 464 i przyp. 91, s. 555).

1564 do uposażenia klucza buk. bpa pozn. należy po 8 gr dzies. wiard. z 16 ł. w P.; do par. P. należą: Białokosz, P. i Gnuszyn (IBP 303).

1580 do par. P. należą: P., Gnuszyn, Białokosz i Orle Małe (ŹD 26).

1603/07 w P. kościół Wniebowzięcia NMP; kolatorami są dziedzice; do par. należą wsie: Buszewo, Orle Małe, Białokosz, Gnuszyn i P.; pleb. w P. dawał niegdyś plebanowi z Chrzypska Wielkiego 4 grz. rocznie za wsie, które zostały przyłączone do kościoła w P.; szkoła jest budowana; w parafii są liczni innowiercy, jak Gruszczyńscy, Grudzińscy i in., a ich poddani pracują w dni świąteczne (AV 3, 37-40).

7. KZSz. V/23 s. 19-20.

8. 1462 wzm. o dok. Dobrogosta dz. w P. opatrzonym okrągłą pieczęcią z h. Nałęcz (ACC 42, 64v-65).

Z X-XII w. pochodzą naczynia znalezione w P. (Hensel 5, 311).

Uwaga: SzPozn. 331, niewątpliwie mylnie pisze o Sędziwoju z Ostroroga jako o dz. w P. około 1416.