RZEPIN

(1198 Repinam, Repniam, 1228 [?] Repin, 1339 Rsepino binum, Rzepino binum, 1351 [1553n.] Rzepin magnum, 1400 Rzepyn, 1442n. Rzepin, 1462 Rzepin, Rszepin, 1470-80 Rzepin, Rzepina, 1504 Rzepyn, 1506 Rzepin maior, 1510 Rzepyn maior, 1519 Rzepin, 1529 Rzepin Srzepye, 1530 Rzepin Maior, 1531-2 Rzepÿn maior, 1538 Rzepin maior, 1546 maiorum Rzepin, Rzepni, Rzepin, Rzepin dambrowa, 1564 Rzepna utraque, 1565 Rzepin, 1569n. Rzepin maior, 1704 in majori Rzepin, 1787n. Rzepin; Kam. 174; Niec. 304; Kop.K 157) dziś R. Pierwszy, R. Drugi, R. Kolonia oraz R. Dół, cz. R. Pierwszego, 7 km na S od Starachowic, na lewym brzegu rz. Świśliny; ok. 14 km na N od kl.

1. 1351 z. sand. (Derwich 1992 278), 1442n. pow. sand. (Mp. IV 1434), 1827 pow. opat. (Tabela II 157); 1470-80, 1597-1787 1/2 wsi [ob. R. Pierwszy] w par. Świętomarz, 1/2 [ob. R. Drugi] w par. → Pawłów (DLb. II 464, 484; AVCap. VIII 19; Spis II 118, 135), 1564-5, 1578 par. Świętomarz (LS 1564-5 330; Paw. 191), 1827 par. Pawłów (Tabela II 157).

2. 1443 na mocy układu między kl. święt. a opactwem miechowskim granice między R. i → Rzepinkiem należącymi do kl. święt. a wsią Jadowniki prep. miechowskiego mają pozostać bez zmian, prep. rezygnuje z pretensji do boru należącego do R. i Rzepinka oraz obiecuje nie zalewać pól opata święt. wodą płynącą z rz. Świśliny (Sviszlina) do jego młyna, chyba że nastąpi powódź, zaś opat święt. zobowiązuje się do tego samego przy swoim stawie (Mp. IV 1448); 1470-80 graniczy ze Świśliną, Radkowicami, → Zawadą, → Dąbrową, Pawłowem, Warszowem, Jadownikami, Krzyżową Wolą i Rzepinkiem (DLb. III 236-8, 414); 1477 → Dziurów; 1519 Stanisław z Janczyna pkom. sand. rozgranicza należące do kl. święt. wsie R. i Rzepinek od wsi Świślina i Radkowice, włości Jana Konarskiego bpa krak. Granica prowadzi od kopca k. rz. Świśliny (Suislina) usytuowanego pod wzgórzem, k. łąki w górę przez wierzchołek wzniesienia zw. „Gorki”, zaroślami do drogi zw. „Jadowska”, która biegnie z Jadownik do m. Wąchocka, za nią do miejsca zw. „Smuzek Sczybsza” i dalej do boru, borem do drogi zw. „Stankomieska droga, borem według znaków krzyża do rz. Lubonia, której środkiem wiedzie granica. Zastrzeżono też wolne pastwisko dla poddanych klaszt. i bpa (BO rps 93 cz. 2, 189-90v); 1532 rozgraniczenie między R., Rzepinkiem, → Wanacją, Pawłowem, Dziurowem i → Michałowem a wsiami Lipie, Małyszyn i Lubienia bpa krak. (ZDP rps 10543 65); 1546 sołtys Michałowa uzyskuje m.in. łan liczący 10 staj k. miedzy łanu „Depciński”, z obu stron rz. Jaworka, z łączkami na krańcach i w środku tegoż łanu od rz. Świśliny (Swiślina) przepływającej przez R. w stronę wsi Jawor (AG 1895); 1565 tenże posiada z dawna m.in. łan liczący 10 staj między rolą „Depcińsa” a obu brzegami rzeczki Jaworka z łąkami położonymi na jego przymiarkach i w środku, od rz. Świśliny (Swiślina) przepływającej przez R., w stronę wsi Jawor, rolę zw. „Ciatartowska”, liczącą 8 staj między rolą Stanisława Sikory a rolą Pawlika poddanego klaszt. z R., z łąką zw. „Zdunkowska”, podzieloną przez rz. Świślinę, między łąkami Sikory a łąkami poddanych z R. (ib. 1897); 1572 łąka zw. „Warschowska” od ról Pawłowa do granic ról młynarza w R. (ib. 1901); 1600 Zbigniew Ossoliński pkom. sand. rozgranicza R. i Pawłów od Warszowa (ZDP rps 1146 19-23v); 1601 potwierdzenie powyższego rozgraniczenia (ib.); 1615 granice dóbr posiadłości kl. święt. i posiadłości Cyst. wąch. (ZDP rps 10543 65v); 1777 granice między R., Rzepinkiem, Wanacją i Michałowem a Krzyżową Wolą i Starachowicami (ib. 66v); 1780 granice między R., Rzepinkiem, Wanacją i Michałowem a dobrami bpa krak. i Cyst. wąch. (ib. 67v); 1780 graniczy od E z Warszówkiem, od S z Jadownikami i Świśliną, od N z włościami Bened. święt., w tym z Michałowem (Inw.Rzep. 10, 20); 1815 → p. 3.

3. Własn. szlach., następnie kl. miechowskiego, od 1339 r. kl. święt.

1198 komes Radosław nadaje kl. w Miechowie wieś R. wraz z jej mkcami (Mp. II 375-6; DLb. III 13, 28); 1339 Kazimierz Wlk. zaświadcza, że Przybko podsędek z. krak. zamienił z Janem opatem i braćmi kl. święt. swoje wsie R., Rzepinek, → Żerniki i → Szczybrzę na wsie klaszt. → Opatkowice i → Zborów oraz przenosi uzyskane przez kl. wsie na pr. niem. (Mp. III 660); 1351 Kazimierz Wlk. przenosi na pr. średz. imiennie wyliczone posiadłości kl. święt., w tym R., Rzepinek i Żerniki (Derwich 1992 278); 1442 Władysław Warn. przenosi na pr. średz. imiennie wyliczone posiadłości opactwa święt., w tym R., Rzepinek, → Lenartów Most i → Florencję (Mp. IV 1434; AG 1843);

1470-80 należy do kl. święt. Folw. klaszt. obejmujący do 3 ł., bardzo dobry dwór zbudowany przez opata Michała z Kleparza, 11,5 lub 13 łkm., 2 zagrody z rolą, 2 lub 4 karczmy z rolą, młyn i staw na rz. Świślinie. Kmiecie płacą po 20 gr czynszu i 4 gr poradlnego, dają po 30 jaj, 2 koguty, 2 sery, pracują po 1 dniu tyg. własnym wozem lub pługiem, zagr. płacą czynsz, jedna karczma płaci 16 sk., druga, zw. „w Zawadzie”, 1 wiard. czynszu, młyn daje wymiar (DLb. III 235-6; 1438-9; II 464, 484-5); 1504 pobór z 2,5 ł. i karczmy dorocznej (ASK I/7, 34v, 102); 1506 pobór z 1 ł. (ib. 129); 1510 pobór z 2,75 ł., karczmy i 2 kół korzecznych (ib. I/10 21);

1529 kl. daje pobór z 4 ł., karczmy i młyna o 1 kole (RP); 1529 należy do stołu opata święt., wieś płaci 2/4 grz. czynszu, młyn płacił niegdyś 3 grz. czynszu, ob. daje wymiar (LR 349, 350); 1530-1 pobór z 1,5 ł., od 1 zagr. i z młyna dorocznego o 1 kole (ASK I/10 216v-7, 461v); 1532, 1538 pobór z 1,5 ł., karczmy i młyna dorocznego o 1 kole (ib. 598; I/7 189v); 1546 rola sołtysa Michałowa w R. (→ p. 2); 1546 rządca klaszt. z R. pilnuje razem z sołtysem Michałowa stawów klaszt. na rz. Kamiennej (Camijona), broniąc ich przed przyborem wód; młynarz w Michałowie miele bez wymiaru zboże m.in. z dworu opata w R. (AG 1895); 1553 Zygmunt A. przenosi na pr. niem. imiennie wyliczone posiadłości kl. święt., w tym R. i Rzepinek (ib. 1909);

1564-5 R. i Rzepinek należą do kl. święt. (LS 1564-5 330); 1565 w R. role sołtysa Michałowa (→ p. 2); 1565 rządca klaszt. z R. pilnuje razem z sołtysem Michałowa stawów Michałowskich przed przyborem wód, młyn w Michałowie miele bez wymiaru zboże z dworów klaszt., m.in. w R.(AG 1897); 1572 → p. 2; 1569, 1571, 1577 opat święt. daje pobór z 3 ł., od 1 zagr. z rolą, 1 komor., z karczmy i młyna o 1 kole (ASK I/7 264v, 339, 410, 582); 1578 kl. święt. daje pobór od 11 kmieci na 3,5 ł., 5 zagr. z rolą, 5 komor. bez bydła, z dziedzicznej karczmy z rolą i młyna dorocznego o 1 kole i stęp (ib. I/10 774v; Paw. 191);

1608-34 opat Bogusław Radoszewski rozpoczął budowę w R., należącym do stołu opata, murowanych zabudowań, po których jeszcze w XVII/XVIII w. widać ruiny (Jonston III/2 93v); 1629 opat święt. daje pobór od 11 kmieci na 3,5 ł., 5 zagr. z rolą, 5 komor. bez bydła, z karczmy z kwartą roli, młyna dorocznego o 1 kole i stęp (RS 1629 62); 1657 gajowy z R. pilnuje lasów k. → Wierzbnika (Wiś.Ił. 400); 1662 z R. w par. Pawłów opat święt. płaci pogłówne od zarządcy z żoną i jego ubogiego brata, 6 czeladzi folw. i 40 mkw wsi, z R. w par. Świętomarz od 71 mkw (ASK I/67 31, 32); 1673 z R. w par. Świętomarz opat święt. daje pogłówne od zarządcy Wojciecha Gnatowskiego i wdowy Swierskiej, 119 czeladzi folw. i mkw wsi (ib. 237); 1674 z R. w par. Pawłów opat święt. daje pogłówne z folwarku rzepińskiego, od Gnatowskiego ze Swierską, 5 osób ich służby, 36 mkw wsi oraz 7 mkw młyna, z R. w par. Świętomarz pogłówne od 74 mkw (ib. 406, 407); 1685 przeor i ekonom kl. święt., komisarze opata Michała Komornickiego, odbierają za różne przewinienia wójtowi → Kuczowa młyn i przekazują go na użytek dworu w R. (Gacki 261);

1780 R. stanowi centrum zarządu klucza rzepińskiego dóbr stołu opata komendatoryjnego, obejmującego R., → Bogusławice, Dąbrowę [ob. Poduchowną], Dziurów, Kuczów, Michałów, Pawłów, → Pisarkę, Rzepinek, Wanację, Wierzbnik i Zawadą. 8 dymów dworskich. Drewn. dwór opata, 4-pokojowy z sienią, garderobą i kaplicą, naprzeciw oficyna. Stajnia i 2 wozownie, browar z gorzelnią, 2 mur. piwnice, suszarnia, stajnia na konie fornalskie, wołownia, 2 karmniki, 3 kurniki, drewn. folw. z mieszkaniem dyspozytora, piekarnia z zagrodą na cielęta, obora, piwniczka na nabiał, gumno, 4 stodoły, spichlerz. K. dwora, na rz. Świślinie, staw i młyn o 2 kamieniach, stępach i olejami, 3 sadzawki, sad ze śliwami, jabłoniami, gruszami i wiśniami, kuźnia, nad Świśliną karczma ze stajnią. Do folw. należy 6 niw, w tym zw. Bogusławiec, 4 łąki, 3 ogrody, 1 pastewnik. We wsi 25 dymów. 9 kmieci (Bartłomiej Kozioł, Paweł Pochęć, Maciej Wojtysiak, Stanisław Jaśtal, Jan Woydan, Franciszek Zięba, Franciszek Galba, Jakób Kozioł, Franciszek Wawnak), 2 półrol. (Łukasz Kępiński, Dominik Pełka), 11 zagr. (Wojciech Duś, Antoni Grzyb, Piotr Jastal, Wojciech Sławek, Zygmunt Lasek, Piotr Rogala, Jakub Fornal, Romuald Kaliśty, Marcin Kowal, Maciej Gulba, Jan Krawczyk, który jako polowy jest zwolniony ze świadczeń), 7 komor. (Piotr Waszynski, Grzegorz Krol, Andrzej Dudak, Kaspar Krakowiak, Franciszek Kępiński, wd. Woydanowa, wd. Sadowska), 2300 zagonów pustych. Kmiecie pracują po 4 dni tyg. sprzężajem dworskim w 2 konie i 2 woły, odrabiają po 2 dni powaby i 12 łokci oprawy, płacą po 24 gr czynszu, dają po 2 kor. żyta, 2 kapłony i 40 jaj, półrol. dają połowę wymiaru, 6 zagr. pracuje po 2 dni tyg. pieszo, odrabia po 2 dni powaby i 4 łokcie oprawy, płaci po 3 gr czynszu, 1 zagr. pracuje 3 dni tyg. pieszo, odrabia 6 łokci oprawy i płaci 6 gr czynszu, 3 zagr. nie pracuje, ale płaci najem (dwóch po 25 zł, jeden 50 zł) i odrabia po 4 łokcie oprawy, komor. pracują po 1 dniu tyg. pieszo. Wszyscy dają stróżę, szarwark, w zamian za piwo koszą łąkę pod Wierzbnikiem, pasą trzodę, obrabiają kapustę i konopie, myją i strzygą owce, komor. moczą i wyrabiają konopie. Subsidium charitativum wynosi 460 zł (Inw.Rzep. 1-9, 25-8);

1787 1/2 R. w par. Świętomarz [ob. R. Pierwszy] liczy 129 mkw, a 1/2 R. w par. Pawłów [ob. R. Drugi] liczy 97 mkw, w tym 15 Żydów (Spis I 399, 414; II 118, 135); 1815 → Bogusławice; 1815 do kl. należy m.in. las pod R. (Gacki 265); 1819 folw. R. z wsiami Rzepinek, Zawada i cz. Dąbrowy, a także drewn. dworem, młynem i karczmą, należy do stołu opata, jest w dzierżawie (AOkup. 3v, 106-8, 109-10v, 237); 1827 liczy 40 domów i 276 mkw (Tabela II 1 57).

4. 1339, 1351, 1442, 1553, 1565 → p. 3.

5. Dzies. należy do prep. kiel. oraz plebanów Pawłowa i Świętomarzy, następnie do pleb. Pawłowa i prep. wierzbnickiego.

1470-80 z łkm. dzies. kon. z 4 wiąz. i snop. wart. do 12, czasami do 15 grz., zwożą do stodoły prep. kiel., on też pobiera dzies. snop. z reszty wsi, tzn. z ról zagród, karczem i folw. (DLb. I 438-9). Z całej wsi oprócz folw. dzies. snop. wart. do 6, 12 lub 15 grz. dowożą prep. kiel., z folw. dzies. snop. wart. do 2 grz. należy do pleb. Pawłowa (ib. II 464, 484-5; III 235-6). Kolęda i denar ś. Piotra należą do pleb. Świętomarzy (ib. II 464); 1529 z całej wsi dzies. snop. wart. 12,5 grz. należy do prep. kiel. (LR 376); 1747 z folw. dzies. pobiera pleb. Pawłowa (AV XXXVII 146); 1780 dzies. snop. z niw dworskich należy do pleb. Pawłowa, prócz niw Bogusławskiej i Kuczowskiej, skąd pobiera ją pleb. Wierzbnika. Z gruntów chłopskich należy do prep. kiel. Z gruntu „Wydrzyszow”, nadanego poddanym przez dwór, dzies. pobiera dwór, co kwestionuje pleb. Pawłowa (Inw.Rzep. 9); 1854 z gruntów dworskich dzies. snop. należy do pleb. Pawłowa (Wiś.Ił. 156).

6. 1400 Paweł s. Stanisława student U.Kr. (Al. I 13); 1462 [17 XII] w R. Michał opat święt. i Mikołaj opat wąch. uzgadniają warunki zamiany → Mniszka na → Jeżów (BKór. rps 816 162-3); 1477 w R. wydany dok. graniczny (→ Dziurów, p. 2).

7. ZDP rpsy 1144-7, 9425-38; Gacki 87, 199, 244-5, 254, 261-2; SG X 146; Niwiński 1930 41; PSB XXIX 132, 746; Derwich 1992 wg indeksu.

8. Wśr. osada położona w dolnej cz. wzniesienia ponad doliną rz. Świśliny, dat. na 1 pol. X-XI w. (Dąbrowska 246).