ODRZECHOWA

(1419 Odrzechowa, 1428 de Odrzochow, 1438 de Odrzechow, 1449 de Hodrzechow, 1451 Odrechowa) 9 km na SE od Rymanowa.

1. 1508 z. san. (ŹD XVIII s. 119); 1530 z. san. (AS I 21 k. 346).

2. 1419 pole zw. Czamisli należące do wsi O. (MK 15 k. 184); 1441 (wieś O.) limites regales capitaneatus san. in montibus graniczy z Przedmieściem Zarszyńskim (ZDM VIII 2352); 1462 gran. z Nowotańcem (XI 3672); 1472 król Kazimierz zatwierdza granice między dobrami król. O., Besko (Boskow) i in. a dobrami rycerskimi Rymanów z wsiami Wisłoczek, Głębokie i Sieniawa Andrzeja z Sienna (MRPS I 766); 1481 wieś O. sąsiaduje z górnym przedmieściem Nowotańca [dziś Nagórzany] (XVI 1524); 1501 droga z Zarszyna do O. (XVI 2722); 1512 lasy i pola zw. Radkowy na granicy wsi O. i Długiego (CS 21 s. 1459); 1518 granica między wsią O. a wsiami Sieniawa i Głębokie należącymi do dóbr rymanowskich → Rymanów (XIX 3117-3121); 1548 koło wsi O. było pole zw. Czamus, z którego płacono za wypas 4 grz. 24 gr rocznie. Teraz z racji granic zostało ono odkupione przez szl. Zarszyńskiego i Pieniążka (AS LVI S. 8 k. 257).

3. Własn. król., star. san. 1419 wieś król. O. (MK 15 k. 184); 1420 22 XI król Władysław wydaje przywilej dla sołtysa wsi O. (ZDM VII 1901); 1428 8 mieszkańców O. ręczy za stawienie Beryła (Berilo) przed starostę celem wykazania niewinności (XI 260); 1430 kmieć Paweł s. Stanisława z O. pozywa Błażeja kmiecia z Borku (Boreg), poddanego Piotra Żarnowieckiego (de Szarnowyecz, Szarnowyeczky) o zranienie w mieście (XI 411, 413, 414); 1438 sprawa między Iliaszem i Piotrem oraz byłym kniaziem z O. a Beryłem (XI 1122); 1440 5 ziemian, a także Hriczko i Berilo ręczą za stawienie Romana z O., brata Hriczka przed starostę (XI 1303); Berilo kniaź z całą gromadą z O. ręczą za stawienie Haina Przepiorczicza przed starostę (XI 1304); 1442-43 Hriczko z O. pozywa p. Jurę z Lubatówki (Lubatowa), który na mocy ugody zobowiązuje się zapłacić 2 grz. (XI 1502, 1510, 1610); 1442 sąd gr. na roku wołoskim skazuje [mieszkańca O.?] za zgwałcenie dziewczyny na 35 baranów dla niej i 34 barany kary dla zamku san., Eliasz kniaź i inni z O. ręczą za danie baranów (XI 1538-1540); 1444 2 kmiecie z Beska pozywają bartników z O. (XI 1968); 1446 Piotr kniaź z O. i inni ręczą za stawienie Aleksandra ze Szczawnego, obwinionego o podpalenie przez szl. Mikołaja z Tarnawy (XI 2213); Hriczko z O. obwinia Mikołaja krawca, s. Wojtka z Prusieka, o kradzież konia, a Wojciecha kmiecia z Prusieka o przechowywanie tegoż syna Mikołaja, obwinionego (XI 2227, 2228); 1448 Hridzko [krajnik?] z O. ręczy za stawienie przed wwdę gr. Drahusza i Hrycia (Hridz) z O. (XI 2606); Paszko kniaź z O. ręczy za stawienie Chodora z Jabłonicy przed starostę (XI 2644); 1449 Szczepan [z Ratnawicy?] kmieć [Fryderyka z Jaćmierza], miecznika san., obwiniony o zrabowanie syna Praskurnicza z O., odwołuje się do gromady z O. (XI 2766); Pasko Olobuth z O. ręczy za stawienie przed starostę kmieci Sankowięta (Sankowytha), braci z O. (XI 2792); 1450 Pasko Holobud kniaź z O. winien stawić przed starostę lub wojewodę 2 kmieci Zinkowiczów z O. (XI 2864); Cloz Cramasz i Cloz Clinkouicz, rajcy z Krosna, żądają, aby kmiecie z O. Hrziczko i Chodor Zinkowiczy stawili przed starostę brata ich Klemensa (XI 2868, 2869); Helias kniaź z O. zeznaje, że jego sługa Paweł ma u niego krowę i wołu i miał 7 cassulas żyta, które winien dać do zamku staroście. Hrisz Zinkowicz z O. zeznaje, że wraz z matką i 2 braćmi ma niepodzielne 200 owiec, 5 sztuk bydła tj. 2 woły, 2 krowy i jałowicę, oraz 20 macior, konia i ziarno w spichlerzu, z czego czwartą część brata Klemensa winien dać staroście. Drogosz dziesiętnik z O. ma 30 owiec niepodzielnie z bratem, z czego połowę, tj. część brata, winien dać staroście. Helias kniaź za niestawienie sługi Pawła przed starostę, Hrisz Zinkowicz za niestawienie Klemensa brata i Drogosz dziesiętnik za niestawienie swego brata płacą każdy po 3 grz. kary. Kniaziowie Paweł Holobut i Piotr z O., Maksym ze Szczawnego i Balko z Płonnej oraz inni mieszkańcy z O., de Smrokow [?] i ze Szczawnego ręczą za zapłacenie przez Heliasza kniazia z O., Hrisza Zinkowicza i Drahusza dziesiętnika, kmieci z O., 60 zł, 8 zł i 26 zł za rany i odzież przezornemu Clozowi Czemermanowi. Jeśli nie zapłacą w terminie, wówczas za każdą grzywnę winni dać po 2 woły lub 3 krowy. Jeśli tego nie uczynią, zostaną uwięzieni i dadzą gardła (XI 2883-2891); 1451 Klim z O. obwinia Maksyma ze Szczawnego o zmarnowanie konia (XI 3039); 1452 Eliasz i Iwan Zinkowicz z O. obwinieni o przewodzenie i towarzyszenie złodziejom z Lipy, Żohatyna, Rajskiego, Jaślisk i Wisłoka, którzy obrabowali Krośnian (sukno) w lesie za Kamieńcem (XI 3082); 1469 król Kazimierz na prośbę Mikołaja Pieniążka, star. san., pozwala mieszczanom z Jaćmierza brać drzewo z lasów wsi O. i Besko i paść tam bydło i trzody (MRPS II S. 85); 1476 Symko kmieć z O. obwinia o zabójstwo Mikołaja s. Luna z Odrzykonia, który zostaje skazany na 10 grz. główszczyzny. 3 krewni Symka ręczą, że on ani jego krewni nie będą niepokoić Mikołaja (XVI 1167); 1480 Jaczko kniaź i 4 przedstawiciele gromady wsi O. ręczą za stawienie przed starostę Lewka i Stepana br. Czajki z O. (XVI 1438); 1480-89 Dymitr z O. wozi do Bardiowa przędzę, płótna i in. towary (Kiryk, Związki s. 12); 1494 król Jan Olbracht na prośbę Jana Amora z Tarnowa, kaszt. krak., zatwierdza przywilej króla Kazimierza z r. 1469 pozwalający na branie drzewa z lasów wsi O. i Besko na potrzeby miasta Jaćmierza (MRPS II 365); 1504 król Aleksander obiecuje Janowi z Tarnowa, wwdzie ruskiemu, oddać pożyczone 2300 zł lub zapisać je i zapisuje na zamku san., miastach m.in. Sanok, i wsiach m.in. Szczawne, O. i Besko (MRPS III 1287; MK 20 k. 233); 1515 19 ł., młyn płaci 6 gr, karczma 6 gr, pop 15 gr, od 100 owiec 15 gr (ŹD XVIII s. 146); 1523 inwentarz dochodów w związku z objęciem stwa san. przez Mikołaja Wolskiego: Fedur, Ivan, Pyotr, Hrycz, Hrycz drugi (alter), Jaczko, Roman, Hawrilo, Jaczko, Pyotr, Jurko, Fedur, Pyotr, Klym, Lazur, Andrey, Olechno, Hrycz, Wasko, Michno, Lukacz, Marko, Fedorcza, Kaczorcza, Hrycz, Ivan Urban, Fedur drugi, Jaczko, Jaczko drugi, Lukacz, Jaczko, Kopyna, Fedur, Fedur, Hrycz, Fyl, Klym, Stepan, Thymko, Iwan, Polewka, Lewko, Stepancza, Hrycz, Jaczko, Lyko, Poterayko, Pyotr, Sthany, Lyecz, Hrycz, Lewko, każdy ma curiam alias dworzyscze i płaci od serów (caseorum = czynsz) 5 gr, podymne 1 gr, i daje 2 sery i 2 popręgi. Przysthaw nic nie daje, ponieważ winien pędzić barany do Krakowa, Fedur krajnik nic nie daje, ponieważ dogląda lasów król. Barcie tamże płacący: kraynyk, Fedur, Wyernycza, Szyp, Kopyna, każdy po 3 gr i 5 den. Serowycza [Surowica] barcie płacący: Iwan Szwarzycz, Mathfyey, Haraburda, każdy po 3 gr i 5 den. Suma całej wsi: czynsz 4 grz. 5 gr 6 den., ponieważ sołtysowi przypada trzecia część, tj. 2 grz. 19 1/2 gr 3 den.; podymne 1 grz. 4 gr; serów 69 1/3, ponieważ sołtysowi przypada trzecia część, tj. 34 2/3, owe 69 sprzedane po 2 gr, co czyni 3 grz. 18 1/2 gr 3 den.; popręgów 69 1/3, ponieważ sołtysowi przypada trzecia część, tj. 34 2/3, owe 69 1/3 sprzedane po 1/2 gr, co czyni 34 1/2 gr 3 den. Mieszkańcy dają dziesiątego wieprza, co czyni 30 wieprzy, ponieważ sołtysowi przypada trzecia część, tj. 15 wieprzy (AS I 21 k. 58-60); 1525 Olechno Maksymczę z O. i inni z Woli Jaśliskiej, Tarnawki [z. przem.], Krysłowiec i Pczelina [Węgry] kwitują Jarosza sołtysa ze Szczawnego z ojcowizny, macierzyzny i dziadowizny na sołectwie w Szczawnem (XVI 3699); 1526 20 ł., młyn, karczma, pop (AS I 21 k. 411); 1530 15 ł., młyn, karczma, pop (AS I 21 k. 346); 1536 15 ł., młyn, karczma, pop (AS I 21 k. 559); 1546 król Zygmunt pozwala prac. Kuźmie i Pawłowi, mieszkańcom wsi O. poszukiwać różne minerały w potoku Niedzwiedza w górze, skąd wypływa i w lasach dóbr O. (MRPS IV 1, 7701).

Mieszkańcy: 1428 Berilo, Hirczko f. Holobuth, Hawrilo, Chodor, Danilo, Stanislaus, Ywan, Lewko, Dauid (XI 260); 1430 Paulus f. Stanislai (XI 411, 413, 414); 1438 Iliasch, Petrus f.f. Liha […], Berilo (XI 1122); 1440 Roman frater Hriczkonis (XI 1303, 1304); 1442 Hriczko (XI 1502, 1510); Sed, Iwan, Sech (XI 1539, 1540); Vliach (Eliasz), Petrus, Hriczko, Steczko, Drahusch, Haynko f. Myth (Mith), Iwan (XI 1541, 1597); 1443 Hriczko (XI 1610); 1446 Hriczko (XI 2227-2230); 1448 Hridzko, Drahusch, Hridz (XI 2606); 1449 Prascurnicz (XI 2766); Sankowytha bracia (XI 2792); 1450 Hrziczko, Chodor, Clemens Zinkoviczy kmiecie, Drohuschs, Symko (XI 2864, 2868, 2869); Paulus sługa kniazia, Hrisz (Hricz) Zinkowicz, jego br. Clemens, Drogosz dziesiętnik, Lewko, Hany, Dauid, Simon, Ochimecz, Clima Maximowicz, Phil Mithowicz, Hridz Nowak, Olexo (XI 2883-2889, 2891); 1451 Clim (XI 3039); 1452 Elyasch, Iwan Zinkowicz (XI 3082); 1470 Steczko (XVII 445); 1473 Fyedor dziesiętnik (XVI 931, 932); Maxim (XVI 3270); 1476 Symko, Ianthos, Iaczko, Ywan Czaczorovyę (XVI 1167); 1480 Szymko, Iwan Sczupyelka, Mythovycz Lucz, Iwan Kalynka, Lewko, Stepan frater Czayka (XVI 1438); 1523 → wyżej; 1525 Olyechno Maxymczę kmieć (XVI 3699, 3700, 3702).

4. 1420 22 XI król Władysław wydaje przywilej dla sołectwa w O., nadający m.in. 2 łany roli (ZDM VII 1901); 1438 wzmianka o byłym kniaziu z O. (XI 1122); 1440 Berilo knyas → p. 3 (XI 1304); 1442 na roku wołoskim (termini Valachorum) sądu gr. san. Eliasch knyasz z O. z innymi ręczy za danie kary w baranach (XI CDLXXVI, 1538-1540); na tymże roku wołoskim Barilo knyasz z O. zobowiązuje się odstąpić swym bratankom Eliaszowi, Piotrowi, Hryćkowi i Steczkowi całą ich część sołectwa alias knyastwa w O. za 10 grz. i kwituje ich z tej sumy; obecni m.in. Paschek (alias Paulus) knyazio z O., Hriczko craynyk (XI 1541, 1542, 1597); 1446 Petr knyaz z O. współręczy za stawienie Aleksandra ze Szczawnego (XI 2213); sąd gr. ustanawia zakład między Paschkiem kniaziem (knyaz) a Hryćkiem krajnikiem (kraynyk), oboma z O. (XI 2256); 1447 Hryćko craynik, Paszek Holobuth knyaz z O. oraz kniaź i mieszkaniec Szczawnego określają granice posiadłości królewskich i szlacheckich w Bieszczadach i sąsiednich górach (XI 2511); 1448 Paschco knyaz z O. → p. 3 (XI 2644); 1449 star. san. wyznacza [Piotrowi ze Zboisk] chorążemu [san.] i krajnikowi z O. termin oddawania baranów czynszowych alias dan do zamku san. (XI 2791); Pasko Olobuth (Holobud) knyaz z O. ręczy za stawienie kmieci z O. → p. 3 (XI 2792, 2864); tenże (Holobutowidz), Ylias knyaz z O. i kmiecie ze Szczawnego ręczą za stawienie mieszkańców → Szczawnego (XI 2865); 1450 Pasko Holobutowidz, Petr, Hyliaz i Hriczko knyazowye z O. ręczą za zapłacenie 30 grz. przez 2 kmieci z O. (XI 2868, 2869); na roku sądu gr. z udziałem Valachys de Sczawna et Odrzechowa sław. Helias knez i Drogosz dzeszantnik z O. → p. 3 (XI CMLXI, 2883, 2885, 2887, 2889); sław. Paulus knez z O. winien przysięgać samosiódm z kniaziami (knezowe) z Jaślisk, Myscowej, Pielgrzymki [pow. biecki], Płonnej, Szczawnego i Heliaszem z O. (XI 2890); Paulus Holobut z O., Petrus de O. knezowe i inni ręczą za heliasza knezia z O. i in., w tym za Drahuscha dzesząthnika z O. → p. 3 (XI 2891); 1451 termini castrenses iure Walachorum, na których rozpatrywana sprawa mieszkańców O. i Szczawnego → p. 3 (XI CMLXXXIX, 3039); 1456 przez. Paulus Holobuth, knyasz z O. ręczy Leniowej niegdyś z Łodziny w jej sprawie z Mikołajem Radwanem o posiadłość w → Łodzinie (XI 3314); 1470 przez. Procopius alias Copyna, knaz z O. kwituje Macieja Benara, mieszcz. z Rymanowa, który ręczył za Jana Folkmana w sprawie zabicia ojca Prokopa, Pawła Holobuta, sołtysa z O. (XVI 786); 1471 Steczko, knasz z O., obwiniony przez pewnego żebraka o kradzież i rabunek (XVI 846); 1473 Iaczko knaz z O. ręczy za prac. Fiedora dziesiętnika z O., że nie będzie groził Janowi Balowi, stolnikowi san. (XVI 930-932); 1474 Masko voyth z O. (XVI 1020); 1475-76 Iaczko knaz z O. wraz z 3 mieszczanami san. i wwdą [gr.] san. jako powodowie udają się do → Rymanowa za złodziejem Stanisławem, młynarzem z Głębokiego, i tam aresztują go z licem (XVI 1101, 1102, 1107, 1125-1129, 1158); 1476 asesorowie sądu gr., w tym Iaczko knaz z O., wydają postanowienie w sprawie kniaźstwa w Radoszycach (Brodvszycze) (XVI 1177); 1480 Iaczko knyasz i delegaci gromady wsi O. ręczą za stawienie 2 ludzi z O. → p. 3 (XVI 1438); 1489 Waśko z bratem Piotrem sprzedają swą część ojczystą sołectwa w O. Jakubowi Jackowi (XVI 3418); Iaczko alias Moldawszky s. Rączki (Rączconis) sprzedaje swą część sołectwa w O. wymienionemu Jackowi s. Piotra (XVI 3419); 1495 Anna c. Mikołaja, dziedziczka sołectwa w O., przez swego opiekuna Jacka sołtysa z O. kwituje swych braci z całej należności za posiadłość (XVI 3548); Fyedka, dziedziczka [sołectwa] w O., kwituje swych braci rodzonych Jacka i Waśka z ojcowizny i macierzyzny (XVI 3551); Fenna, dziedziczka [sołectwa] w O., przez swego opiekuna Jacka kwituje braci swych rodzonych, Jacka i Waśka, z dóbr ojczystych i macierzystych (XVI 3552); 1508 Jaczko z O. płaci ze swego sołectwa (de bonis adv. sue) 1/2 grz. (ŹD XVIII s. 119); 1518 sołtys z O. wybudował przed 2 laty młyn na rzece Wisłok u granic wsi Sieniawa i Głębokie (XIX 3120); 1520 na podstawie ugody przez rozjemców między przezornymi Halkiem, sołtysem z O. synem zm. Jacka Odrzechowskiego, a jego siostrą Katarzyną, ż. Jacka sołtysa z Bednarki [pow. biecki], Halko winien zapłacić siostrze w ratach 35 zł za jej dział ojczysty i macierzysty (XVI 3687); 1521 Iaczko Kyelko sołtys z O. (XVI 3688); 1523 → p. 3; 1524 szl. Katarzyna, c. Jacka, wraz ze swym opiekunem i mężem Jackiem, sołtysem z Bednarki, kwituje brata swego Halka, sołtysa z O., ze swego działu sołectwa w O. (XVI 3694); Iwan Copynczę kwituje Jacka Kiełkę (Kyelka) z O. z należności za ojcowiznę na sołectwie odrzechowskim (XVI 3698); 1530 król Zygmunt pozwala Halkowi, sołtysowi wsi O., wykupić drugą połowę tamtejszego sołectwa (MRPS IV 2, 15855); 1549 król Zygmunt August daje Jerzemu, synowi Halka, sołtysa we wsi O., dożywocie na sołectwo odrzechowskie (MRPS V 609); 1550-53 Halko z O. Odrzechowsky, sołtys królewski (XVI 3723-3726, 3734, MDXXXII).

5. 1448 starosta san. zarzuca popom (popones seu badkones) Paszkowi z O. i Josypowi z Nowosielec, że niesławnie skarżyli na niego przed królową [Zofią], iż on otrzymawszy po 1 zł wojennego żądał drugiego złotego (XI 2629); 1450 Pech Michno baythko z O. (XI 2891); 1515, 1526, 1530, 1536 pop → p. 3.

7. J. Sulisz, Przywileje wsi Odrzechowy, Sanok 1906 (Odb. z Gazety Sanockiej); Akty seła Odrechowy, Wydawnictwo „Naukowa Dumka”, Kijów 1970, Nakł. Centralnego Państwowego Archiwum Historycznego we Lwowie, opracowali do druku J. M. Kiernicki, O. M. Kupczyński, pod red. Ł. Ł. Humieckiej z udziałem J. D. Isajewicza.