OLCHOWCE

(1424 de Olechowecz, 1429 Olchowcze, 1433 Olchowce, 1436 de Olchowecz, 1438 de Olchowicz, Olechowcze, 1442 de Olchowcza, 1444 Holchowicze, 1446 Olchouicze) 2 km na E od Sanoka.

1. 1444 in distr. san. (ZDM III 684); 1515 z. san. (ŹD XVIII s. 146); 1530 z. san. (AS I 21 k. 347).

2. 1444 łan pusty na końcu wsi O. podlye myedze wsi Rytarowce od rz. San w górę aż do lasu zw. Slone, z zaroślami alias sz ląngy i z obscharmi należącymi do łanu (ZDM III 684); 1526 podkomorzy dokonuje rozgraniczenia między wsią król. O. a wsią Mikołaja Czeszyka Rytarowce, ponieważ dotąd były spory między ludźmi z O., mającymi role pomieszane z rolami ludzi Czeszyka z Rytarowiec, a tymiż ludźmi z Rytarowiec; podkomorzy i komisarze dokonują zamiany ról przysądzając wsi O. rolę Czeszyka położoną obok ról olchowieckich a temuż role ludzi z O. pomieszane z jego rolami; podkomorzy wyznacza nową granicę począwszy od góry albo lasu Szlone, gdzie zostaje usypany kopiec narożny, stąd prosto do drugiego kopca na wzniesieniu, dalej do drogi z Sanoka przez O. do Bykowiec; skotnik ma być wspólny na wypas, także korzystanie z drzewa; dalej przez łąkę do starej granicy oddzielającej role ozime i jare, i następnie kopce aż do brzegu Sanu (XIX 3127).

3. Własn. król., stwo san. 1424 Hyrs z O. zobowiązuje się złożyć przysięgę wdowie Annie Botmanowej w sprawie 1 mardure wartości 20 gr (XI 37, 38); 1430 10 kmieci z O. ręczy za stawienie przed starostę kmiecia Chodora z O. z 14 sztukami bydła i 2 końmi, obwinionego o kradzież. Chodor przy obecności całej gromady zostaje zwolniony (XI 404, 429); 1431 Iwan służka z synami i Hrysch z O. skazani za pobicie tywona z O. ustanowionego przez starostę, na obcięcie ręki lub wykupienie 5 grzywnami (XI 467); 1433 kmieć z O. obwinia Mikołaja dz. z Grabownicy o to, że służkom Czirnowi i Philowi odbił kmiecia swego i drugiego z Pakoszówki, którzy odcięli pieniądze kobiecie z O. (XI 563, 565); 1435 królowa [Zofia] wzywa szl. Piotra Czeszyka [z Rytarowiec] do przedłożenia dokumentu kupna roli od Mykity służki z O. (XI 724); mieszkańcy Trepczy, O. i Hłomczy ręczą za stawienie Borysa s. Wracza, obwinionego o spalenie miasta Tyrawy (XI 759); 1436 mieszkańcy Hłomczy, Nowotańca i O. ręczą za Raida s. Matfieja z Hłomczy (XI 821); 1437 Andrzej z O. ręczy za Semiona zbiegłego z Ulucza, że ten wróci lub osadzi rolę innym (XI 979); tywon Iwan Nieszkowicz, Matwiej Mal z O. oraz inni ręczą za stawienie Tereszka przed starostę (XI 1002); 1438 kasztelan [i zarazem starosta] san. postanawia, aby kmiecie z Tyrawy Solnej zachowani byli przy takich prawach i miarach roli jak wsie Ulucz, Hłomcza i O. (XI 1119); 1439 sprawa o zabicie przez ludzi z O. konia Piotra Czeszykowicza [z Rytarowiec] (XI 1201-1203); 9 kmieci z O. ręczy za zapłacenie 14 grz. i 3 gr Janowi Dolińskiemu (XI 1206); 8 kmieci z O. winni są 6 grz. Janowi Dolińskiemu (XI 1233); 1440 7 kmieci i pop [z O.?] winni są p. Janowi Dolińskiemu za 25 miar [?], licząc po pół kopy [gr] (XI 1289); 3 kmiecie z O. winni są 7 grz. i 36 gr Janowi Dolińskiemu za 2 małdraty żyta (XI 1327); 2 kmiecie i pop [z O.] kupują od [Jana] Dolińskiego 6 miar jęczmienia po 12 gr i 6 miar żyta po 16 gr [razem 3 1/2 grz.] (XI 1328); 1440-41 Mikołaj Trib oprawca (iusticionarius) oraz 5 służków królewskich [z O.?] pozywają kmieci szl. Pawła z → Jasionowa, Jana Jasieńskiego i szl. Szczepanka z Jasionowa o pobicie przez gromadę z Jasionowa, poranienie, odbicie 7 złodziei z licem i zabranie różnych rzeczy (XI 1329, 1330, 1380-1383, 1385, 1390); 1442 sprawa między Hriniem s. Wacza a Daniłą z O. (XI 1565); 1443 Onanya kmieć z O. obwinia Lucza z Bukowa o napad na jego żonę na wolnej drodze, zbezczeszczenie, zabranie 1 grz. i kolczyków (kolthky) złotych wartości 3 wiard. (XI 1739); 1444 Hrin służka i Daniło z O. ręczą, że Lain nie ucieknie od żony, w przeciwnym razie zapłacą rospust i żonie za wstyd (XI 1882); król nadaje Piotrowi Czeszykowi z Rytarowiec łan pusty na końcu wsi O., na którym siedzieli kmiecie Subal i Symko, a który dawniej był uprawiany na użytek zamku, wraz z cerkwią ruską (ZDM III 684) → p. 2; 1446 Horun kmieć z O. pobiwszy szl. Piotrka, sługę starosty, zbiegł ze swego majątku dając winę Artymowi tywonowi i Matwiejowi służce. Horun wraca i przeprasza, sąd ustanawia zakład między nim a Artymem i Matwiejem (XI 2168); na folwarku [w O.] in allodio sub castro [Sanok] znajdują się: 4 krowy doyne z 3 cielętami, 1 krowa ialowa, 3 byczki dwuletnie, 4 jałówki ialowyanthi jednoroczne (XI 2173); Mal Koczunicz z Hłomczy pozywa Hrina z O. (XI 2179); 3 [mieszkańcy O.] winni przysięgać, że Hrin albo Hrisnyecz z O. nie ukradł konia p. Janowi Czeszykowiczowi (XI 2180, 2182, 2192, 2198, 2201); Andrzej dwornik folwarku za Sanem i Marcin jego sługa mają przysięgać w sprawie przepędzenia 4 cieląt do folwarku, danych im przez Piotra dwornika (XI 2243, 2244); starosta wysyła 2 służków z O. z poleceniem dla służków z Dobrej (XI 2261); Fil winien płacić rocznie Hrinowi 1 1/2 grz. z roli (XI 2266); 1447 Clym służka z O. obwiniony przez kmiecia z Morochowa o zabicie tegoż brata, uniewinniony przez sąd (XI 2436, 2437); 1448 Klisz pop z Czerteża ma sprawę z Matwiejem i Hriniem sluzebnimi z O. (XI 2593); 1449 Lucacz służka z O. obwinia 2 kmieci z Pakoszówki o rany (XI 2754); 1450 Hnat Lach z Trepczy skarży tywona z O. o 3 gr za zabitego wołu (XI 2859); 1453 3 prac. bracia z Olszanicy uwolnieni od podejrzeń o chęć spalenia Artyma z O., winni mu pomagać w znalezieniu winnego. Ciż odstępują od obwinienia Artyma o przekazanie przez niego ich brata Balka z Olszanicy do zamku san., gdzie został on zamęczony. Artym ma ich wspomagać przeciw winnemu tegoż (XI 3183); 1455 szl. Len ziemianin z Łodziny zeznaje, że Hryn tywon z O. dał mu 5 grz. za kmieci z → Łodziny, posiadanych przez Lena zastawem od Hancza (XI 3250); 1464 Chrysch z O. pochodzący z Zabłociec (XVI 3208); 1465 Len z Tyrawy Solnej zastawia na 4 lata Senkowi Coczanowi z O. za 2 grz. trzecią część swych ról w → Tyrawie Solnej (XVI 265); 1466 burgrabia zamku san. ustanawia zakład między Senkiem Coczanem z O. a Oleksą i tegoż ż. Hanią. Winni oni dokonać podziału w ciągu 2 tygodni (XVI 352); 1469 Fyed z O. pozywa Fyeda z Huzeli o kradzież (XVI 663, 665); 1491 Mikołaj woźny z. daje prac. Leczowi z O. moc złożenia pozwu w Zagórzu przeciw Janowi, Mikołajowi i Sewerynowi, dziedzicom z Tarnawy (XVI 2009); 1504 król Aleksander Jag. obiecuje Janowi z Tarnowa, wwdzie ruskiemu, oddać pożyczone 2300 zł lub zapisać je i zapisuje na zamku san., miastach m.in. Sanok, i wsiach m.in. Dąbrówka [Ruska], O., Czerteż (MRPS III 1287; MK 20 k. 233); 1515 5 1/2 ł.15 1/2 ł. w tym i następnych rejestrach dotyczy prawdop. tylko grupy robotnych g r. 1523, pop 15 gr (ŹD XVIII s. 146).

1523 inwentarz dochodów w związku z objęciem stwa san. przez Mikołaja Wolskiego: służkowie (serviles): Jaczko, Stepan, Hrycz Osznak po 1/2 ł. Ci trzej nie dają nic, ponieważ powinni jeździć, gdzie im każe starosta, a płacą tylko po 1/2 gr achtelowego. Szyenko, Jarosz, Pascho Kuszy, Michno, Iwan, Michno Suszko, Szyanko po 1/2 ł. Ci płacą po 24 gr czynszu i 1/2 gr achtelowego. Jurko, Phyethko po 1/2 ł. Ci płacą 18 i 11 gr czynszu, po 2 gr 17 den. czynszu, 1/2 gr achtelowego i 1 gr podymnego. Kvol 1/2 ł. nie płaci czynszu, ponieważ każdego tygodnia winien wozić sól z żupy tyrawskiej do zamku, płaci tylko 1/2 gr achtelowego. Sthanko 1/2 ł. nie płaci, bo jest woźnym gr., płaci tylko 1/2 gr achtelowego. Robotni (laborantes ibidem): Myatasz Oszmak, Decha, Jasko, Hanko, Mleczko, Dorcza, Hvthka. Przedbor, Rothkowa, Demkowa, Myelesz po 1/2 ł., płacą różnie po 3-10 gr czynszu, po 6 gr 6 den. stacji, 1 gr podymnego, 2 gr 17 den. krownego (z wyjątkiem Rothkowej) i 1/2 gr achtelowego. Z tych Myelesz płaci kuniczne (mardures) 9 gr, a Ivan Huthka, Wasko Decza [!], Mleczko i Jurko po 8 gr wilczego (wlpium). Razem 12 1/2 ł. Płacą z całej wsi czynsz 6 grz. 17 gr; stacje 1 grz. 22 gr 1 tern.; podymne 12 gr; krowne 38 gr 5 den.; achtelowe 13 gr (AS I 21 k. 14-16); 1526 5 1/2 ł., pop (AS I 21 k. 412); 1530 5 1/2 ł., pop (AS I 21 k. 347); 1536 5 1/2 ł., pop (AS I 21 k. 559).

Mieszkańcy: 1424 Hyrs (XI 37); 1429 Iacobus tywon (XI 304); 1430 Hrisch, Iwan Onuschcouicz, Iwanyecz Myeleschowicz, Iwan Lieszicowicz, Danilo, Chodor Ludkouicz, Stepan Wacz, Chodor Myeleschouicz, Maluk (Malug), Horun Iacowiecz, Chodor kmiecie (XI 404, 429); 1431 Iwan służka, Hrysch tywon (XI 467); 1433 Czirn, Phil służkowie (XI 563, 565); 1435 Mykita służka (XI 724); Danilo (XI 755); Hrisch, Szvk Danylo, Lukian Bastray, Andrey Dyng, Iacow Schimkowicz (XI 756); Hornugecz Danylo, Iwan Nyeszkowicz, Onyszyn Chodor, Luthkowicz Mathphey, Hryszow Onyszko, Schalaykowicz, Schuk Hrysch (XI 759); 1436 Bistram, Dyn (XI 821); 1437 Andreas (XI 979); Mathwey Mal (XI 1002); 1438 Kysch Assy, Wacz (XI 1083); 1439 Horun, Danilo, Hricz Pilipouicz, Chodor Onuskouicz, Stepan f. Horun, Chodor Lisscouicz, Mathwei Hrischow, Boris f. Sain, Andrzey Mykyczin (XI 1201, 1202); Iwan, Chodor (XI 1203); Horun, Andrzey Mikiticz, Iwan Lisscouicz, Mathwey Hrischow, Hricz Polipouicz, Culelicz Iwan, Chomicza Mikitouicz, Schalayko kmiecie (XI 1206); Horvn Yavanecz, Iwan Lisseiovicz, Lucuan Zubcovicz, Nescovicz Iwan, Bory f. Ian, Fed Neskovicz, Honissi Neskovicz, Chodor Vascovicz kmiecie (XI 1233), Iacub tywon (XI CCCLXXXIV); 1440 Chorun, Chodor Onuszkouicz (XI 1327); Horun, Mal pop, Syemon Naskouicz (XI 1328); Nicolaus Trib iusticionarius, Lukyan Onisko, Thurko, Chonko, Climek, Iwan Huhno służkowie (XI 1329, 1330, 1381); Danilo, Chodor f. Onusko, Iwan. f. Onusko, Horun, Iwan Lisscowicz, Maluk pop, Iwan Culelicz, Boris synowecz thywony (XI 1289); 1442 Hrin f. Vacz, Danilo (XI 1565); Iacob antiquus thywon (XI 1598); Ihnath (XI 1606, 1607); 1443 Hrin służka, Hinath (XI 1709); Hrin Szimcouicz służka (XI 1711); Onanya kmieć (XI 1739); przed 1444 Subal, Symko (ZDM III 684); 1444 Hrin służka, Danilo, Lain (XI 1882); Andrei, Mathwey Philipouicz służka (XI 1889, 1898); 1446 Horun kmieć, Artim tywon, Mathwey służka (XI 2168); Hrin (XI 2179); Hrin (Hrinko) alias Hrisnyecz, Crzemyen f. Danilonis, Onaczko Hnyedkouicz, Hrinko (XI 2180, 2192, 2193, 2198); Andrei Mikiczicz, Iwan Lisscouicz, Clisch służka (XI 2202); Hrin Vaczouicz służka (XI 2219); Clisch, Mal (XI 2261); Phil, Hrin, Trabka, Phal (XI 2266); Andreas f. Mikytha, Mathvyey Hrischow f., Lischey służka (XI 2267); 1447 Clym służka (XI 2436, 2437); 1448 Mathwey, Hrin sluzebni (XI 2593); Artim tywon (XI 2621); 1449 Lucacz służka (XI 2754); 1453 Hrinko tywon (XI 3171); Arthimy (XI 3183); 1455 Hryn tywon (XI 3250); 1456 Chodor (XI 3340); 1463 Costian (XVI 26); 1464 Chrysch (XVI 3208); 1465 Senko Coczan (XVI 265); 1466 Senko Coczan, Olexa, tegoż ż. Hanya (XVI 352); 1469 Fyed (XVI 663); 1491 Lecz (XVI 2009); 1523 → wyżej; 1533 Stanko woźny z. (CS 13 s. 861).

4. Wieś posiada prawo ruskie. Tywoni: 1429 Iacobus thiwon (XI 304); 1431 Hrysch thywonum… quem d. capitaneus loco suo statuit. Sprawa o pobicie tywona (XI 467); 1437 Iwan Nyeschcouicz thywon (XI 1002); 1439 Iacub thywon jako asesor sądu gr. (XI CCCLXXXIV); 1442 Iacob antiquus thywon (XI 1598); 1446 Artim thywon (XI 2168); 1448 transmisimus Artimi thywononem, ut audiret luczthwo (XI 2621); 1450 thywon (XI 2859); 1453 Hrinko tywn (XI 3171); 1455 Hryn thiwn (XI 3250) → p. 3.

Służkowie, służebni: 1431 Iwan servilis (XI 467); 1433 Czirn et Phil serviles prowadzący pojmanych (XI 563, 565); 1435 Mykita servilis (XI 724); 1440-41 Trib iusticionarius, Lukyan Onisko, Thurko, Chonko, Climek, Iwan Huhno serviles regales (XI 1329, 1330, 1380-1383, 1390) → p. 3; 1443 Hrin Szimcouicz servilis (XI 1709, 1711); 1444 Hrin servilis (XI 1882); Mathwey Philipouicz servilis (XI 1898); 1446 Mathwey servilis (XI 2168); Clisch servilis (XI 2202); Hrin Vaczouicz servilis (XI 2219); Clisch i Mal serviles wysłani do Dobrej przez starostę (XI 2261); 1447 Clym servilis (XI 2436, 2437); 1448 Hrin cum sluzebnimi de villa O. (XI 2593); 1449 Lucacz servilis (XI 2754); 1523 O. potitur iure ruthenico, służkowie i ich różne powinności, robotni (laborantes) [pracujący zapewne na folwarku zw. „za Sanem”] → p. 3; z O. pochodzą woźni gr. i z. jak Hrycz 1475-1503 (XVI 1117, 2570, 2941); Lecz 1493-94 (XVI 2146, 2222, 2226); Stanko 1519-24 (XVI 3696; TS IV k. 200).

5. 1439 pop (badko; XI 1202, 1206); 1440 Maluk, Mal pop (XI 1289, 1328); 1444 cum synagoga sive monasterio ruthenicali alias boznicza s. Pa… (ZDM III 684) → p. 3; 1501 baythko Gregorius (XVI 2778); 1515, 1526, 1530, 1536 pop → p. 3.

7. 1446 (XI 2193, 2202, 2219, 2267).

8. Fragmenty naczyń wczesno- i późnośredn. (Parczewski, Źródła I s. 183).

1 5 1/2 ł. w tym i następnych rejestrach dotyczy prawdop. tylko grupy robotnych g r. 1523.