SANOK – ziemia i powiat

1358 wieś Rogi w ziemi ruskiej koło Krosna (KDM III s. 117); 1361 miejsca opustoszałe Jurowce, Srogów, drugi Srogów oraz Dydnia i Temeszów w pow. san. (Mater. 1); miejsca opustoszałe Zboiska, Wisłok i Radoszyce w pow. san. (KDM III s. 143); 1363 wieś Hryciowa Wola [dziś Daliowa?] nad potokiem Jasiołką należącym do grodu S. (VIII s. 6); 1366 wieś Brzozowa [dziś Nadolany i Nagórzany] w ziemi san. (KDM I s. 338); 1368 miasto Tyczyn w pow. san. (KDM I s. 350); 1369 wieś Strachocina w ziemi san. (ZDM IV 999); 1372-78 wieś Dudyńce w pow. san. (ZDM IV 1045); 1373 wieś Lutoryż w pow. san. (ZDM I 142); wieś Jabłonica [Ruska] w pow. san. (VII 9); 1376 miasto Rymanów na terytorium san. (ZDM I 149); 1377 wieś Sielnica w pow. san. (ZDM IV 1036); wieś Pisarowce w pow. san. (ZDM IV 1035); 1384 wsie Równe, Cergowa, Brzozów [dziś Stara Wieś], Domaradz należące do grodu S. (VII s. 28); 1387 wieś Pielnia w pow. san. (ZDM VI 1530); wieś Górki [dziś Lubatowa] w ziemi san. (ZDM VI 1532); 1389 wsie Dubiecko [dziś Ruska Wieś], Iskań, Stupnica i Ruszelczyce w ziemi san. (ZDM VI 1559); 1390 wieś Jaćmierz [dziś Posada Jaćmierska] w pow. san. (ZDM VI 1568); 1391 wieś Wara w ziemi san. (Arch. Sang. V 7); 1402 zamek Kamieniec na terytorium san. (ZDM V 1162); 1402 wieś Prusiek w pow. san. (Mater. 12); wieś Blizne w pow. san. (VII 23); 1404 wsie Targowiska i Łężany w ziemi i pow. san. (ZDM VI 1665); wieś Wzdów w pow. san. (ZDM I 259); miasto Tyczyn z całą włością Zalesie na terytorium san. (KDM IV 1534); 1406 wieś Blizne w pow. san. (ZDM VI 1699); 1407 wieś Terpiczowy [dziś Średnia Wieś i Bachlowa] w ziemi san. (ZDM VI 1707); 1408 wieś Grabownica w ziemi Rusi w pow. san., w ziemi san. (ZDM VI 1712); wieś Pakoszówka w ziemi san. (ZDM VI 1713); 1412 wsie Tarnawa, Poraż, Zagórz, Osława, Wielopole i Serednie [Wielkie] w pow. san. (XI 1445); 1419 wieś Bzianka w pow. san. (MK XV k. 184); 1421 wieś Targowiska w pow. san. (ZDM VII 1912); 1426 wieś Nowosielce w ziemi Rusi i pow. san. (ZDM VII 1998); wieś Sanoczek w ziemi Rusi i pow. san. (ZDM VII 1999)1W haśle tym zebrano tylko wiadomości do r. 1430, a z późniejszych czasów tylko ważniejsze. W tomach XI, XVI i XIX AGZ znajdują się liczne wzmianki o przynależności poszczególnych miejscowości do powiatu i ziemi sanockiej; 1436 zamek Sobień i wsie Zasław, Załuż, Manasterzec, Łukawica, Lesko, Huzele, Uherce, Olszanica, Myczkowce, Rajskie, Chrewt, Solina i Postołów w pow. san. (XIII 83); miasto Dynów i wsie Bachórz, Denowiec, Chodorówka, Błażowa, Harta, Szklary, Hadle [Szklarskie], Hyżne, Kąkolówka, Futoma, Moszczenica, Ulanica, Łubno, Dąbrówka [Starzeńska], Niewistka, Nozdrzec, Hłudno, Izbica, Izdebka [obie dziś Izdebki], Siedliska, Lipa, Wołodź i Wara w pow. san. (XIII 87); 1437 wieś Szczawne na terytorium san. (MK 122 s. 6-7); 1447 miasto Tyczyn w pow. przem. (MRPS I 5); 1458 podczas sporu o granice między wsią Dylągówką Małgorzaty z Dynowa a wsią Błędową Jana Pileckiego przed sądem z. san. zastępca Pileckiego żąda przeniesienia sprawy do pow. przem., ponieważ, jak oświadcza, jego pan nie ma nic [dóbr] w pow. san., na co zastępca Małgorzaty odpowiada, że jego pani pozwała Pileckiego z włości (districtus) tyczyńskiej, która od dawna należy do pow. san. (XI 3437); 1489 zamek Sobień i wsie Załuż, Manasterzec, Łukawica, Łukawska Wola [dziś Bezmichowa], miasto Lesko z przedmieściem, Uherce, Olszanica, Wańkowa Wola, Jaczkowa Wola [dziś Serednica], Stefkowa Wola, Ustianowa Wola, Bóbrka, Solina, Paszkowa Wola [dziś Łobozew?], Chrewt, Waśkowa Wola [?], Polana, Żurawin, Wola na potoku Stuposian [dziś Stuposiany], Tworylne, Rajskie, Myczkowce, Monastyrz [?], Bachów, Stupnica, miasto Babice z przedmieściem, Sufczyna, Brzuska, Skopów w ziemi i pow. san. (XVI 1935); 1477, 1478, 1484 Zboiska, Bełchówka, Wielka i Mała Wolice, Bukowsko, Wisłok, Zachoczewie, Mchawa w pow. san. (XVI 1213, 1226, 1268, 1633); 1493 Zboiska, Bełchówka, Wielka i Mała Wolice, Bukowsko, Wisłok, Zachoczewie, Mchawa, Żernica w pow. san. (XVI 2118, 2131); 1508, 1515 rejestry podatkowe wymieniające miejscowości w ziemi san. (ŹD XVIII s. 117-120, 122, 123, 138, 146-152, 175); 1523, 1526, 1530 rejestry podatkowe (AS I 21 k. 96-104, 411-422, 346-353, 513-521); 1524 4 VIII Andrzej Krzycki bp pisze do Piotra Tomickiego bpa „wielka część ziemi sanockiej jest również zniszczona” przez Tatarów (Sarna, Dzieje s. 200); 1532 król Zygmunt pozwala Jakubowi Freiberger de Cadan i jego towarzyszom Mikołajowi Balowi pkom. i Adamowi Wzdowskiemu wojskiemu san., na poszukiwanie wszelkiego rodzaju minerałów w ziemiach san. i bieckiej (MRPS IV 2, 16332).

Granice z sąsiednimi ziemiami: 1373 wieś Lutoryż rozdziela granice san. i sandomierskie, a należy i podlega pow. san. (ZDM I 142); 1444 pozwolenie na lokację wsi Ternowa w pow. samborskim (Stadnicki, O wsiach s. 31); 1460 rozgraniczenie potwierdzone przez podkomorzych san. i sandom. między wsiami Jasienica, Orzechówka i Jabłonica [Polska] a wsiami Domaradz, Płosina Domaradzka, Blizne i in. [z. san.] rozpoczęte na szczycie góry w lesie zw. Turzydział obok granicy ziemi sandom. (VIII 85); 1465 podkomorzowie sandom. i san. zaświadczają rozgraniczenie dokonane przez komorników obu ziem między wsiami Domaradz Wyżny [z. san.] a Zakobile albo Domaradz Niżny [dziś Lutcza, z. sandom.], rozpoczęte w miejscu, gdzie do rz. Stobnicy wpada potok Zakobila (VIII 94) → Domaradz, p. 2; 1469 dobra Ternowe Pole [dziś Ternowa Wyżna i T. Niżna] w pow. samborskim (Stadnicki, O wsiach s. 32); 1529 rozgraniczenie między dobrami Piotra i Stanisława Kmitów, w tym wsią Stuposiany, a dobrami król. wzdłuż granicy węgierskiej, prowadzone m.in. potokiem Terebowiec na E aż do kopca trójdzielnego na górach Huskye Plonyny na granicy pow. samborskiego (TS 4 k. 202-207b; CS 11 s. 463-474); 1531 rozgraniczenie dokonane przez podkom. san. z udziałem podkom. przem. począwszy od granicy wsi Kramarzówki [z. przem.] między dobrami Dubiecko, Nienadowa, Iskań, Piątkowa i Żohatyn a dobrami Skopów, Babice, Bachów, Stupnica, Sufczyna i Brzuska [z. san.] (XIX DCCCLXXV, 3128); 1532 rozgraniczenie z udziałem podkom. san. i komornika gran. przem. między wsiami Leszczawa a Kuźmina [z. san.] grzbietem i obok grzbietu Chwaniów aż do granicy wsi Trzcieniec [z. przem.] (XIX DCCCLXXX, 3135); 1534 podkomorzowie przem. i san. przeprowadzają granice między wsiami Ternowa i in. w z. san. a wsiami Turka, Jawora, Jelnik [Ilnik], Jelniczek, Mielniczne, Zawadka i Jasienica w ziemi przem. (Stadnicki, O wsiach s. 33); 1537 lokacja wsi Boberka w z. san. począwszy od granicy [pow.] samborskiej (Stadnicki, O wsiach s. 29); Ternowa Niżna i Ternowa Wyżna przylegają do granic samborskich [pow. samborskiego z. przem.] (Stadnicki, O wsiach s. 34); 1541 wyznaczeni przez króla w r. 1540 komisarze dokonują rozgraniczenia między wsiami Bandrów, Stebnik, Prosiek [?], Strwiązik alias Ustrek [dziś Ustrzyki Dolne], Berehy [dziś B. Dolne], Korosno [dziś Krościenko], Lodenka [dziś Łodyna] i in. należącymi do stwa przem. [z. przem.], wsiami Rabe i Hoszów w z. przem. i wsiami Michniowiec i Mszana stwa samborskiego ziemi przem. a wsiami Czarna, Daszówka, Teleśnica Fiedorowa [dziś T. Oszwarowa], Teleśnica [dziś T. Sanna], Sokołowa Wola, Łobozew, Ustianowa, Stefkowa, Olszanica, Wańkowa, Ropienka, Leszczowate, Serednica i in. w ziemi san. (MK 63 k. 163-184); 1549 Ternowa Niżna i Ternowa Wyżna przylegają do granic samborskich [pow. samborskiego ziemi przem.] (Mater. 100).

Zjazdy ziemian: 1435 podane terminy 3 zjazdów każdego roku w Sanoku: pierwszy w tydzień po niedzieli środopostnej (Letare), drugi w tydzień po św. Janie Chrzcicielu [1 VII], trzeci w 2 tygodnie po św. Marcinie [25 XI] (XI 714); 1448 zjazd w S. z udziałem królowej Zofii, Jana z Koniecpola kanclerza, Piotra bpa przem. i innych dygnitarzy pisze do Bardiowa, aby poskromiono tych, którzy z zamków Makowica i Brzozowica [Węgry] niepokoją ruch handlowy (AKH 9, 21); 1504 uchwała ziemian dot. zabezpieczenia ziemi san. przed najazdem nieprzyjaciół: 7 VI wszyscy pod karą winni wraz ze swoimi ludźmi wyjechać celem czynienia zarębów w lasach w miejscach, gdzie nieprzyjaciel może wtargnąć, następnie zamykać drogi publiczne, jedną nad rz. San, drugą nad rz. Stobnicą tam, gdzie zostanie wskazane. Na znak starosty wszyscy winni gromadzić się w miejscach poczynionych zarębów, w razie zaś nagłego wtargnięcia wszyscy winni gromadzić się w Temeszowie lub innych możliwych miejscach (XVI 3015).

Sędziowie ziemscy od r. 1435: 1435-39 Klemens (Klimaszko) z Pobiedna (XI wg indeksu); 1440-62 Mikołaj z Burzyna Burzyński, Pelwelski (XI wg indeksu); 1463-82 Krystyn z Wary, ze Wzdowa (VIII 95, XVI wg indeksu, XIX VIII); 1483-95 Mikołaj z Siemuszowej (XVI wg indeksu, XVIII 2879); 1496-97 Mikołaj z Zarszyna (XVI wg indeksu); 1498-1506 Józef z Tarnawy (XVI wg indeksu, XVIII 4245); 1507-11 Klemens z Pakoszówki (MRPS IV 2, 8640, 8641 nominacja, 8885, 9950 rezygnacja; ŹD XVIII s. 118; AGZ XVI 3684, XIX 3114); 1511-19 Szczęsny z Zarszyna (MRPS IV 2, 9950, 9951 nominacja; AGZ XIX wg indeksu); 1521-27 Jan z Pobiedna (MRPS IV 3623 po nominacji, 12922, 15357, 15661; AGZ XIX 3124; MK 43 k. 294); 1530-33 Maciej z Birczy, Birecki (MRPS IV wg indeksu; TS IV k. 230-235b; CS 13 s. 1321; AGZ XIX wg indeksu).

Podkomorzowie: 1434-52 Jan Grzymała z Pieczeniegów (AGZ XI wg indeksu; ZDM II 587 i przyp. 1); 1452-80 Piotr Czeszykowicz z Ratarowiec, z Korytnik (AGZ XI, XVI, XVIII wg indeksów); 1484-94 Maciej Bal z Nowotańca (AGZ XVI, XVIII, XIX wg indeksów); 1494-97 Mikołaj Bal z Nowotańca (AGZ XVI XVII, XVIII, XIX wg indeksów); 1494-95 Jan Denowski (XVI wg indeksu); 1500-06 Paweł Pełka z Grabownicy, z Pielni (XVI wg indeksu; MRPS IV 8826); 1504 Dobrogost Pełka (MRPS III 1751); 1504 Swchowski (MRPS III 1751 nominacja); 1508-12 Marcin z Kamieńca, Kamieniecki (MRPS IV 8826 nominacja, 10276, 10321; AGZ XVI 3662, XIX 3113, 3116; AKH 9, 647); 1512 – przed 21 II 1518 Jakub Pieniążek z Zarszyna (MRPS IV 10321 nominacja, 11436); 1518-35 Mikołaj Bal z Hoczwi (MRPS IV 11436, 11848 nominacja i wg indeksu; AGZ XIX wg indeksu; CS 14 s. 55-56, 66-68); 1532 Piotr Odnowski quondam succamerarii sanocensis (MRPS IV 16305).

1 W haśle tym zebrano tylko wiadomości do r. 1430, a z późniejszych czasów tylko ważniejsze. W tomach XI, XVI i XIX AGZ znajdują się liczne wzmianki o przynależności poszczególnych miejscowości do powiatu i ziemi sanockiej.