MIECHÓW - klasztor

(1198 Iherosolimitana ecclesia, ecclesia Sancti Sepulcri, ecclesia Dominici Sepulcri - Mp. 2, 375-6; 1208 domus Dominici Sepulcri - Mp. 2, 378; 1214 monasterium de Mechouia - Mp. 2, 383; 1217 domus Sancti Sepulchri in Miechow - Mp. 2, 384; 1228 ecclesia Mechoviensis - Mp. 2, 394; 1229 domus Miechoviensis - Mp. 2, 397; 1230 ecclesia Mechoviensis nomine Sancti Sepulcri - Mp. 2, 400-1; 1232 sanctum Sepulchrum, sancti Dominici Sepulchrum, domus Dominici Sepulchri in Miechouia - Mp. 2, 404-6; 1247 ecclesia sancte Marie de Mecouia ordinis sancti Sepulcri - Mp. 2, 428; 1256 domus Mechoviensis sancti Iherosolimitani ordinis sancti Augustini - Mp. 2, 462; conventus fratrum Hierosolimitanorum Dominici Sepulchri domus Miechouiensis - Mp. 2, 541; 1305 cruciferi Mechoviensis - (ZDM 4, 889; Sroka Dokumenty 1); 1320 prepositus Mechouiensis ordinis Cruciferorum Sepulchri Dominici - Mp. 2, 580; 1364 monasterium Mechouiense - Mp. 3, 772; 1463 conventus monasterii Myechoviensis fratrum canonicorum regularium ordinis sancti Augustini sacrosancti Sepulcri Dominici Hierosolimitani - Mp. 5 L 38; 1470-80 monasterium Sacri Sepulchri Dominici Hyerosolimitani - DLb. 3 s. 1).

Treść hasła: 1. Położenie dóbr. 2. Położenie klasztoru w mieście. 3A. Fundacja klasztoru, nadania, potwierdzenia nadań, kupna, zamiany, dzierżawy, czynsze, spory majątkowe. 3B. Spory graniczne w dobrach klasztornych. 3C. Procesy i spory gospodarcze i obyczajowe. 3D. Świadczenia na rzecz władcy i państwa. 3E. Areał dóbr klasztornych, folwarki, daniny i robocizny kmieci na rzecz klasztoru. 3F. Młyny klasztorne. 3G. Procesy o zbiegostwo i uprowadzenia kmieci z i do dóbr klasztornych. 4A. Prawo niemieckie w dobrach klasztornych: 4Aa. przywileje i lokacje na prawie niemieckim, 4Ab. skup sołectw i wójtostw przez klasztor, 4Ac. sąd wyższy dworski (klasztorny) prawa niemieckiego dla dóbr klasztornych. 4B. Sąd patrymonialny. 5A. Klasztor i kościół pw. Świętego Grobu. 5Ba. Parafia klasztorna. 5Bb. Dziesięciny w posiadaniu klasztoru. 5C. Opłaty na rzecz papiestwa, Ziemi Świętej i wojen z Turcją. 5D. Prepozytury, kościoły parafialne własne, kościoły z prawem patronatu, szpitale, kaplice: 5Da. Małopolska, 5Db. Sieradz, 5Dc. Wielkopolska, 5Dd. Śląsk, 5De. Mazowsze i Ziemia Dobrzyńska, 5Df. Ruś Koronna, 5Dg. Królestwo Węgier. 6A. Prepozyci. 6B. Stosunki z władzami zakonnymi. 6C. Klasztor wobec papiestwa, władz duchownych i świeckich. 6D. Organizacja życia w klasztorze: 6Da. kanonicy, członkowie kapituły klasztornej, bracia i konwersi, 6Db. wspólnota modlitewna, 6Dc. życie wewnętrzne, 6Dd. nauka, 7De. klientela klasztoru, dwory i domy klasztorne, służba. 6E. Bractwo Zmartwychwstania Pańskiego i sanktuarium Bożego Grobu i Męki Pańskiej. 6F. Wydarzenia i incydenty: 6Fa. wizyty książąt i królów, 6Fb. wizyty ważniejszych osób duchownych i świeckich, 6Fc. klęski elementarne, 6Fd. wydarzenia i incydenty lokalne, 6Fe. dokumenty wystawione w klasztorze. 7. Literatura i dodatkowe skróty. 8. Zabytki kultury materialnej.

1. Położenie dóbr. [Kl. od momentu sprowadzenia bożogr. do Miechowa w 1163 r. przez komesa Jaksę po zatwierdzenie posiadłości przez patriarchę Monacha w 1198 r. otrzymał z nadań rycerstwa dobra w kilku dzielnicach. Trzon majątku klasztoru stanowiły dobra w ziemi krak. skupione w pow. krak. i lel., tworząc zwarty klucz majątkowy, wkraczający na tereny sąsiednich ziem gnieźn. i sand., oraz niewielkie dobra k. Bochni, tj. Chełm z wsiami. W ziemi sand. ośrodkiem kompleksu dóbr był Skaryszew k. Radomia, poza tym klasztor posiadał drobne posiadłości w dolinie Nidy. W Wielkopolsce w woj. kal. klasztor otrzymał kościoły k. Gniezna wraz okolicznymi wsiami, i w Grodzisku nad Prosną, które rozwinęły się później w osobne placówki zakonne, potem zaś w XIII-XIV w. przybyły kolejne placówki, szpitale w Pyzdrach i Kole. W pocz. XV w. klasztor otrzymał szpital w Sieradzu. Na Śląsku nadane klasztorowi przez Wojsława br. bpa krak. Gedki 2 wsie k. Wrocławia zostały przez bożogr. jeszcze w XII w. zamienione na wsie w ziemi sand., pozostały jednak 2 wsie w dystr. bytomskim, Biały Brzeg i Chorzów. W 1 połowie XIII w. klasztor otrzymał szpital w Nysie, który także przekształcił się w osobną placówkę. Szpital ten wraz z kilkoma filiami w 2 ćw. XIV w. oderwał się od Miechowa i podporządkował bożogr. ze Zderaza k. Pragi. W pocz. XIV w. powstała sieć placówek bożogr. na Mazowszu i w Ziemi Dobrzyńskiej, gdzie klasztor otrzymał kilka kościołów i założył szpitale (Wyszogród, Rypin, Górzno). Pod koniec XIV w. i w 1 połowie XV w. kl. miech. otrzymał kilka kościołów par. na Rusi w ziemi przem. Powstały filie w randze prepozytury w Przeworsku i Leżajsku. Poza granicami Królestwa Pol. kl. otrzymał w pocz. XIII w. posiadłość Chmelow w komitacie Szarysz w pn. Węgrzech, którą w pocz. XIV w. zamienił na Lendak na Spiszu, wkrótce zaś przejął par. w Kieżmarku. Dobra te były w posiadaniu kl. miech. do końca XVI w.].

2. Położenie klasztoru 1344 młyn k. klasztoru → p. 3F; 1470-80 kl. Kan. Reg. Grobu Pańskiego leży tak blisko m. Miechowa, że wchodzi się do niego wprost z rynku przez cmentarz (DLb. 3 s. 3-4); 1477 dom narożny Jana Narożnego k. kościoła [klaszt.] → Miechów p. 3C.

3. Fundacja i rozwój majątku klasztornego.

3A. Fundacja klasztoru, nadania, potwierdzenie nadań, kupna, zamiany, dzierżawy, czynsze, spory majątkowe (nadania dzies. → p. 5Bb; spory graniczne → p. 3B; skup i sprzedaż sołectw → p. 3C).

1162 [- przed 1165/6] Jaksa z M. wyruszył do Ziemi Świętej, wrócił [1163] z jednym kanonikiem i nadał zakonowi bożogr. 3 wsie ze swojej ojcowizny: Miechów, Zagorzyce i Komorów. W głównej wsi Miechowie, która teraz, jak widać, rozwinęła się w ludne i zasobne miasto, za specjalnym zezwoleniem i zgodą bpa krak. Mateusza [zm. 1165/6] zbudował kościół i pierwszy klasztor (DHn. lib. 5-6 s. 72-3); 1163 bracia Grobu Pańskiego z jednym kanonikiem przybyli do M. (RMiech., s. 123); [1163 - przed 1165/6] za bpa Mateusza szl. Jaksa ufundował 2 klasztory, jeden w M., drugi w Zwierzyńcu (MPHn. 10 s. 56, 87, 111, 297, 304).

[1163-98] fundacja kl. Bożogr. w M. → 1198 [Aymar] Monach [arcbp Cezarei,] patriarcha kościoła Zmartwychwstania Pańskiego w Jerozolimie poświadcza wraz z kapitułą, że pan Jaksa podczas odwiedzin Grobu Pańskiego chcąc wypełnić ślub, uprosił kościół Świętego Grobu, aby zezwolił mu zabrać ze sobą do Polski jednego kanonika z intencją fundacji kościoła i kl. Bożogr. Temu kanonikowi [=klasztorowi] i jego sukcesorom, za zgodą i wiedzą księcia Bolesława [Kędzierzawego], podarował trzy wsie: M., Zagorzyce [par. Miechów] i → Komorów. Następnie, aby zabezpieczyć tę darowiznę, udał się do ww. księcia Bolesława, który potwierdził nadanie a ponadto uwolnił ludność dóbr klaszt. od udziału w wyprawach, budowy grodów, poradlnego, stróży, powozu, podwody i jurysdykcji mincerza. Także jego br. Mieszko [Stary], objąwszy po nim panowanie, zatwierdził wolności nadane przez poprzednika, potem zaś wolności nadane przez braci potwierdził i umocnił swym przywilejem Kazimierz [Sprawiedliwy]. Z biegiem czasu liczni szlachetni mężowie obdarowali kościół dziedzinami i wsiami. Najpierw bp krak. Gedko konsekrował kościół pw. Świętego Grobu1Ta informacja tylko w Albumie miechowskim, Mp. 2, 376 i nadał temuż kościołowi dzies. z czterech wsi: M., Zagorzyce, → Komorów i → Goszcza; pan Świętosław dał Koszczę [=Goszczę] Dolną („Coccham inferior”) a komes Szczepan [Magnus, zm. po 1186/7] Koszczę [=Goszczę] Górną („Coccham superior”)2Powyżej wymieniono nadanie dzies. ze wsi o nazwie „Coccha”, utożsamianej z Goszczą k. Słomnik. Dalej wymieniono dwie wsie o nazwie „Coccha inferior” i „Coccha superior”, źreb „super Coccham”, czyli na rz. → Goszczy (dziś zwanej Pojałówką), lewy dopływem Szreniawy, i jakąś wieś „iuxta Coccham superiorem”. J. Długosz w DLb. 3 s. 5-6 identyfikował te wsie z Chotlą Wyższą i Chotlą Niższą, które lokalizował nad rz. Prosną w diec. gnieźn. Z kolei Miech., s. 101 uznał, że chodzi o zepsutą nazwę wsi Chycza Górna i Dolna w par. Dzierzgów w pow. lel., co przyjął bez zastrzeżeń Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 469; F. Sikora, Najstarsze dokumenty → p. 7, s. 48 i → Chycza Mała i Wielka, uznał identyfikację Nakielskiego za błędną, i przyjął identyfikację Długosza, której słuszność utwierdzać ma dok. Konrada Mazowieckiego z daty 1225 (poprawionej przez wyd. na 1245 r.), którym książę potwierdził kl. Bożogr. w M. nadanie przez rycerza Budzisława nie zlokalizowanej wsi Chotla z jeziorami i jazami na Wiśle. Już jednak Z. Podwińska, Zmiany form osadnictwa wiejskiego na ziemiach polskich we wcześniejszym średniowieczu. Źreb, wieś, opole, Wr. 1971, s. 258-9 zwróciła uwagę, że w dok. Monacha nazwą „Coccha” określono skupisko osad nie posiadających jeszcze nazw własnych, nazywanych wspólnie nazwą rzeki, nad którą były położone. Lokalizuje je ona nad strumieniem o nazwie → Goszcza, pr. dopływem Szreniawy, i na terenie dzisiejszej wsi o tej samej nazwie. Zdaniem autorki było to znaczne terytorium (4-6 km2), obejmujące co najmniej siedem osad. Identyfikację Z. Podwińskiej uściśla A. Wędzki, Glosy do Słownika historyczno-geograficznego województwa krakowskiego w średniowieczu (Szreniawa - Biskupice, „Coccha” - Szczepanowice), w: Homines et societas. Czasy Piastów i Jagiellonów, Poznań 1997, s. 75-80. Dowodzi on, że osady te leżały nie na terenie Goszczy, lecz dalej na wschód na terenie dzisiejszej wsi Szczepanowice nad rz. Goszczą (=Pojałówką), a właściwie Koszczą, w jej dolnym biegu. Etymologię nazwy tej rzeki, podobnie jak dwóch pozostałych dwóch rzek o nazwie → Goszcza (=Koszcza), wiąże z nazwą skrzypu wodnego (koszcz, chwoszcz). Autor przypuszcza zatem, że komes Szczepan posiadał nad rz. Koszczą dwie osady, z których jedną, Koszczę Górną darował klasztorowi, a druga przyjęła od jego imienia nazwę Szczepanowice. Wieś tę jego potomkowie darowali w → 1278 r. klasztorowi, który w ten sposób stał się właścicielem zwartego terytorium nad dolną Koszczą. Wymienione w dok. Monacha osady, tj. Koszcza Górna, Koszcza Dolna, źreb Hugona na rz. Koszczy i nie należąca do tego zespołu osada Leonarda, leżąca „iuxta Coccham inferior”, zostały więc najpewniej wchłonięte podczas lokacji na pr. niem. Szczepanowic przed 1383 r; komes Mikołaj wwda [krak.] dał dwie wsie: → Jaksice i Rzeplice [ta wieś leżała nad rz. Szreniawą, dziś nie istnieje]; brat Krekocha dał wieś [Strzeżów?] w pobliżu M.3Według ident. Z. Pęckowskiego, Miechów → p. 7, s. 398; Hugold kleryk dał źreb nad [rz.] → Goszczą [= Koszczą]; żona Gniewomira z synem dali → Łętkowice [par. własna]4W Albumie miechowskim nieco inny zapis: pan Gniewomir i jego żona z synem dali Łętkowice. Wydaje się jednak, że zgodny z prawdą jest zapis w dok. Monacha, który potwierdza czynność prawną, a tej, o czym zapewne doskonale wiedziano, dokonała żona Gniewomira z synem już po śmierci męża. Ponieważ Album nosi charakter zarówno księgi brackiej jak księgi benefaktorów, na listę dobrodziejów klasztoru wpisano również Gniewomira; pan Lasota dał Dłubnię [czyli → Michałowice]5J. Długosz, DLb. 3, s. 7 nie potrafił zidentyfikować osady Łubnia-Dłubnia, która wchodziła w skład wąskiego lecz długiego (ok. 28 km) pasa osadniczego w dolinie rz. Dłubni, gdzie kilka osad, podobnie jak w przypadku wsi o nazwie „Coccha”, nosiło nazwę rzeki. Wydawca błędnie identyfikuje Dłubnię z → Imbramowicami, noszącymi jeszcze w początkach XIII w. nazwę Dłubnia, które były własnością biskupów krak. a od 1225 r. kl. Norbertanek. Taką identyfikację przyjął Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 470 i 478. Prawidłowej lokalizacji Dłubni na terenie dzisiejszej wsi → Michałowice dokonała dopiero Z. Podwińska, Zmiany, s. 259. J. Długosz, DLb. 1 s. 122, 3 s. 16, 425-6 odnotował Michałowice w opisie dóbr kl. Bożogr. w M. sądził jednak na podstawie jakichś fałszywych lub źle zinterpretowanych informacji, że należały one niegdyś do kl. mog. (opis tej wsi zamieścił także w części dotyczącej dóbr tego klasztoru), a potem dopiero przeszły na własność kl. Bożogr. w M; pan Leonard dał wieś koło Koszczy [= Goszczy] Dolnej („iuxta Coccham inferiorem”)6Zob. przypis 1; brat jego Włodzimierz dał „Belobreze” [zapewne Białybrzeg na lewym brzegu rz. Przemszy w par. Dzieckowice, Śląsk Opolski]7W literaturze przyjęła się nazwa wsi Białobrzezie. DLb. 1 s. 7 lokalizuje „Belobrzeze” w par. Mstyczów, myląc ją z → Białowieżą, w XV w. własnością Chrzelowskich h. Topór, ale nie posiada na jej temat żadnych innych informacji, poza tym, że wyszła ona z dóbr klasztornych. Podobnie czyni wydawca dok. W innym miejscu przytacza on jeszcze, za Grünhagenem, znane tylko z kopii, falsyfikaty z XVII lub XVIII w.: 1) Kazimierza Sprawiedliwego z daty 1190, który poświadcza nadanie kl. Bożogr. w M. przez Wojsława „de familia Richenboc” dzies. z Białobrzezia; 2) Bolesława Kędzierzawego z daty 1169 poświadczającego nadanie temuż klasztorowi przez Bogdana „de Richenboc” Bytomia; 3) Henryka Brodatego z daty 1244 zatwierdzającego nadanie klasztorowi przez Stefana „de Richenboc” 3 grz. dzies. z Gorzelic (Mp. 1 s. 4-5). Jego zdaniem fals. te miały dowodzić starożytnego pochodzenia śląskiej rodziny Reichenbachów. Informacje te nie zwróciły jednak jego uwagi na Śląsk. Podstawą do lokalizacji i identyfikacji wsi jest dok. z → 1257 r. wystawiony w Czeladzi, którym Władysław książę opolski zezwolił kl. miech. lokować na pr. niem. wsie Chorzów [dzisiaj miasto, cz. aglomeracji Katowice] i „Balobreze” w swojej dzielnicy. W → 1299 r. Kazimierz książę bytomski nadał imm. wsiom kl. miech. Chorzów i Krasny Dąb, położonym w kasztelanii bytomskiej. Można zatem przypuszczać, że „Belobrese”, w momencie nadania leżące w dzielnicy krak., zostało w l. 1177-1179 w wyniku wypadków politycznych przyłączone do Śląska wraz z Oświęcimiem, Bytomiem i Siewierszczyzną, zaś w połowie XIII w. obie wsie należały do księstwa opolsko-raciborskiego. Monografista kościoła bytomskiego (Lieson, Die Kirche zum Hl. Geist in Beuthen O/S, „Oberschlesiche Jahrbuch” 2, 1924, s. 43) przyjął zatem, że „Belobreze” z dok. Monacha to starsza nazwa wsi Krasny Dąb (cyt. za: M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 91, przyp. 199). Również Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 470, lokalizuje tę wieś na Śląsku w pobliżu Chorzowa. Uważa on, że Białobrzezie zostało przed 1299 r. zamienione z rodziną Reichenbachów na osadę Krasny Dąb [dzisiaj Dąb, w 1924 r. włączony do Katowic - A. Gajewski, Nazwy administracyjne miast i osiedli 1918-1963, W. 1964, s. 50], która t.r. po raz pierwszy występuje wraz z Chorzowem jako własność klasztoru. Identyfikacja Krasnego Dębu z dok. z 1299 r. z Dębem wydaje się nie ulegać wątpliwości. W XIX w. Dąb należał do par. Chorzów, był tu również, oprócz trzech kopalni, folwark należący do bpstwa wrocławskiego, niegdyś własn. kl. Bożogr. z Miechowa (SG 1 s. 916). Problematyczne jest jednak utożsamianie z Krasnym Dębem Białobrzezia, chociaż taką etymologię przyjmuje słownik Nazwy miejscowe Polski. Historia, pochodzenie, zmiany, pod red. K. Rymuta, t. 2, Kr. 1997, s. 271. Etymologicznie obie identyfikacje wzajemnie się wykluczają, ponieważ zamiana w 2 połowie XIII w. starej, topograficznej nazwy wsi, na inną nazwę topograficzną, wydaje się mało prawdopodobna. Ostatnio F. Sikora zidentyfikował Białobrzezie z Białym Brzegiem nad Przemszą w par. Dzieckowice na Śląsku Opolskim → Białowieża, Uw. W XVIII w. istniała tu już tylko karczma należąca do bpstwa krak. Identyfikację Sikory (bez zacytowania jego ustaleń) rozwijają R. Borowy i J. Horwat, Gdzie mogło leżeć Białobrzezie?, „Rocznik Muzeum w Gliwicach”, 9, 1993, s. 29-33, którzy przypuszczają, że w wyniku podziałów terytorialno-politycznych wieś Białybrzeg weszła w skład utworzonego w 1281 r. księstwa raciborskiego, i utraciła kontakt z Chorzowem pozostającym w księstwie bytomskim, zaś osadzeni tu bożogrobcy przenieśli się do założonego w 1285 r. szpitala bożogrobców w Raciborzu. M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 91 z rezerwą odnosi się do fantastycznych pomysłów obu autorów, pozostawiając wszak otwartą kwestię identyfikacji Białobrzezia; Jan dał wieś [nie zid.], którą uzyskał od br. Mateusza w zamian za → Gościradzice [nie zlokalizowana wieś w woj. krak.]8W DLb. 3 s. 7 błędny zapis, że wieś Gościradzice nadał klasztorowi Włodzimierz br. Lasoty, podczas gdy Włodzimierz był br. Leonarda i nadał klasztorowi Białobrzezie, Gościradzice zaś były własnością książęcą. Ostatnio miejscowość ta jest ident. z Gościeradowem w woj. lubelskim (R. Skrzyniarz, Gościeradów → p. 7); pan Gerloch z żoną i synami dali dwie wsie: Charncou [=Karczów, woj. sier.]9DLb. 3 s. 7 ident. wieś „Charncou” z Czarnkowem, nie potrafi jednak określić jej położenia. Wyd. z kolei identyfikuje ją z Czarkowami k. Skalbmierza w pow. wiśl. Miech., s. 103, trafnie przypuszcza, że była to wieś Karczów („Karczow et Ołudza in districtu leloviensi sitas”). W rzeczywistości Karczów leżał w woj. sier i Ołudzę; żona Wszebora za dusze męża, swoją i synów dała wieś → Golchowo z przyległościami [nie zid. wieś w woj. krak.?]10Wydawca błędnie identyfikuje Golchouo z Gotkowicami w par. Jerzmanowice. Nie identyfikuje tej wsi DLb. 3, s. 8, Miech., s. 103 ani Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 374. Z dok. z 1262 r. wiemy tylko, że klasztor pobierał dzies. ze wsi Gobelcho [=Golchouo] w diec. krak. J. Laberschek przypuszcza, że może to być wieś → Gołuchowice w pow. lel., leżąca koło klasztornej Ołudzy → Golchouo, o której pierwsze wzmianki pochodzą z 2 połowy XIV w. Wówczas była to wieś drobnoszlachecka; pan Kanimir dał → Bieganów; komes Jakub sandomierski [=kaszt. sand.] dał wieś zw. Karohe [nie zid.]11Wsi tej nie identyfikuje DLb. 3 s. 8. Miech., s. 103 przypuszcza, że chodzi o Karcze. Istnieje taka wieś w woj. lub. w pow. łuk. Wydawca utożsamił Karohe z → Karczowicami w par. Mstyczów. Powątpiewa w to słusznie Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 374, wyklucza zaś taką identyfikację J. Laberschek → Karczowice; pan Mikora dał wieś → Chełm nad [rz.] Rabą, z kościołem, dzies., targiem [później wieś Targowisko] i karczmą [później karczma z → Cłem] i inną wieś Nieszkowice oraz dodał źródło solne w → Bochni, inne w Przebieczanach, trzecie w Sidzinie [par. Skawina]12W czasach J. Długosza, DLb. 3 s. 11, źródła solne w Przebieczanach i Sidzinie były wyczerpane i drugą karczmę „Studencam” [w Album: „Studenicham”, zatem Studzienka lub Studzienica, nie zid.]; Andrzej br. Mateusza dał → Bawół [dziś cz. Kazimierza dzielnicy Krakowa?]13DLb. 3 s. 11 ident. Bawół na terenie obecnego Kazimierza, ale nic nie wie o tej wsi, informując że została wyzbyta przez klasztor. Mogła to być zatem identyfikacja tylko na podstawie zbieżności nazwy. Z kolei Miech., s. 106, podaje że Bawół znajdował się w prowincji sand. i został nadany kl. miech. przez Andrzeja br. Mateusza z rodu Gryfów, s. komesa Wojsława, bratanka bpa krak. Gedki, a wnuka Klemensa z Brzeźnicy. Trudno zident. źródło tej informacji, warto jednak zwrócić uwagę, że Nakielski miał jednak dostęp do źródeł (i niedostępnej nam dzisiaj tradycji klaszt.), które obecnie już nie istnieją, na podstawie których identyfikował wsie klaszt. z powyższego dok. (np. Stawiany). W literaturze funkcjonuje jedynie identyfikacja Długosza. Ograniczony zasób źródeł dopuszcza obie identyfikacje. Klasztor w nieznanych okolicznościach pozbył się Bawołu, ponieważ wieś nie została więcej wymieniona w żadnym późniejszym źródle. W 1278 r. podkrakowski Bawół był w rękach Czewojów (to pierwsza wzmianka o tej wsi poza ww. dok.), którzy do początku XIV w. wykonywali pr. patronatu nad miejscowym kościołem par. Ś. Wawrzyńca, wedle Długosza ufundowanym przez Piotra Własta, które wraz ze wsią przeszło na własność kap. krak. Bawół był par. jednowioskową, stanowiąc enklawę w par. Ś. Jakuba w Kazimierzu, powstałej w 1 połowie XII w., niewątpliwie więc kościół powstał najwcześniej w 2 połowie XII w. lub nawet na początku XIII w. Zdaniem J. Wyrozumskiego, Dzieje Krakowa, t. 1, Kraków do schyłku wieków średnich, Kr. 1992, s. 139-40 kościół Ś. Wawrzyńca został ufundowany przez świeckich właścicieli w tej części wsi, która nie należała do klasztoru, zdaniem zaś M. Starnawskiej, Bożogrobcy → p. 7, s. 82-3 mógł on być wzniesiony w 1 połowie XIII w. jako placówka bożogr., lub przez nowych właścicieli już po utracie wsi przez klasztor; komes Radosław za duszę swoją dał [1163-87] w dzielnicy sand. Skaryszew [pow. sand.], kościół, targowisko i karczmę14Komes Radosław wystąpił po raz pierwszy w 1170 r. Przywilej targowy Kazimierza Sprawiedliwego dla Skaryszewa został nadany przed 1187 r. Zob. też K. Ożóg, Radosław (zm. po 1198), PSB 29 s. 746-7. Ks. Kazimierz nadał temu targowi przywilej: przybywający, przebywający i opuszczający go mogą swobodnie sprzedawać towary; ponadto na skutek próśb, po naradzie z mincerzami, polecił wypłacać kościołowi 3 grz. srebra w monecie obiegowej; z należnych mu jako panu ziemi pięćdziesięciu głów soli od każdego wozu, przeznaczył dla kościoła 12 głów; od śledzi również taką samą ilość. Tę wolność ks. Kazimerz podał na piśmie (per litteras) do wiadomości patriarsze i pozostałym braciom; następnie wobec arcbpa [gnieźn.] Zdzisława [ok. 1170 - po 1180/ok. 1187] i w obecności możnych panów w Wielkanoc [na wiecu] w Świerżu [dzisiaj Świerże Górne w pow. rad.]15Datę tego wiecu próbowano kilkakrotnie ustalić i uściślić. Na 20 IV 1186 kładzie datę wiecu KMaz. (Koch.), nr 118 (za W. Kętrzyńskim, Studia nad dokumentami XII w., RAUf 26, 1891 s. 220 i 263). Z. Kozłowska-Budkowa, Repert., s. 110-111 datuje wiec w Świerżu na lata 1170-1187, a zatem w możliwie najszerszym przedziale lat urzędowania Lupusa na bpstwie płockim (jego następca Werner pojawia się w 1187 r.). Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 467-8, przyjmuje bez uzasadnienia datę 1170. J. Dobosz, Działalność fundacyjna Kazimierza Sprawiedliwego, Poznań 1995, s. 32-3, 109 dowodzi, że wiec odbył się najwcześniej w 1173 r. (śmierć Bolesława Kędzierzawego), kiedy to bp płocki stał się bliskim współpracownikiem ks. Kazimierza, najpóźniej zaś na Wielkanoc 1180 r. (ale bliżej tej daty), gdy książę spotkał się z abpem Zdzisławem w ramach przygotowań do zjazdu łęczyckiego. Datację tę - zdaniem autora - potwierdza aktywność komesa Radosława u boku ks. Kazimierza właśnie w latach 70-tych na polecenie tegoż księcia bp [płocki] Lupus [ok. 1170 - ok. 1186] publicznie obwieścił ww. wolności i nadania i potwierdził je swym pismem i pieczęcią (scripto et sigillo suo)16W. Kętrzyński, Studia, s. 220 i 263, zob. przyp. poprzedni; O początkach dyplomatyki polskiej, KH 7, 1893 s. 24 n. przyjmował, że istniały dwa dok. w związku z nadaniem Skaryszewa, jeden wcześniejszy, Kazimierza Sprawiedliwego, drugi późniejszy bpa Lupusa, wystawiony na wiecu w Świerżu. Z. Kozłowska-Budkowa, Repert., s. 110-111 przypuszcza, że zwrot „scriptum et sigillum” może oznaczać jedynie dodanie odpowiedniej klauzuli i przywieszenie swojej pieczęci na wspomnianym wyżej „liście” książęcym, a nie wystawienie dok. konfirmacyjnego. Podobnego zdania jest J. Dobosz, Działalność fundacyjna, s. 29, zob. przyp. poprzedni, który sądzi, że Lupus spełniał przy księciu funkcje kancelaryjne; wspomniany bp [krak.] Gedko dodał temuż kościołowi dzies. ze Skaryszewa i czterech innych wsi: Modrzejowice [pow. rad.], Wierzbica [pow. wiśl.], Odechów i Krępa [obie wsie w pow. rad.]17Wszystkie wymienione wsie leżały najpewniej w woj. sand. Wydawca błędnie zidentyfikował Modrzejowice („Modrelanc”) z Modrzanami w pow. krak., Odechów („Sdinechowice”) ze Śmiechowicami w pow. sand., a Krępę („Crampa”) z Krępą w pow. ksiąs. Jedynie Wierzbica została przez niego zlokalizowana poprawnie. Prawidłowej identyfikacji pozostałych wsi dokonał Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 392. Należy jednak dodać, że Wierzbica, położona na S od Radomia koło rzeczki Modrzejowicy, jest określeniem większej jednostki osadniczej, w skład której, poza samą Wierzbicą, wchodziły położone w najbliższym sąsiedztwie Pomorzany, Polany, Łączany i Zalesice, poświadczone jednak stosunkowo późno (XIII-XV w.), zaś w XV w. pozostające w par. wierzbickiej (Z. Podwińska, Zmiany, s. 262-4). Wierzbica została nadana kl. wąchockiemu w końcu XII w. przez Ottona z Wierzbicy. W 1234 kl. wąchocki zamienił z kl. Bożogr. dzies. we wsiach „Mechorech” i „Velice” [obie wsie nie zid., Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 392 identyfikuje je z Miechówkiem i Wielgiem k. Skaryszewa] należące do kaplicy Ś. Jakuba w Skaryszewie na dzies. z Łączan i Modrzejowic (Mp. 2, 410), co dowodzi, że kl. Bożogr. otrzymał dzies. z terytorium Wierzbicy obejmującej także późniejsze Łączany; ww. Radosław dał Rzepin [pow. sand.] wraz z ludźmi w nim mieszkającymi18Rzepin jeszcze w 1228 r. był własnością kl. miech., bowiem występuje wówczas brat Niedobył z Rzepina, może zarządca majątku. Po tej dacie wieś przeszła do rąk ryc., ponieważ w 1339 r. podsędek krak. Przybek dał kl. łysogórskiemu Rzepin, Rzepinek, Żerniki i Szczybrze w zamian za Zborów i cz. Opatkowic w pow. wiśl. (Mp. 2, 395; 3, 660); pan Żyra z żoną i s. Oltonem dali dwie wsie: Samogoszcz nad Wisłą [pow. stężycki]19Wieś tę już w 1233 r. z powrotem posiadał „vir illustris Olto”, zob. KMaz.(Koch.), nr 328 i inną w pobliżu Kijów [Stawiany, pow. wiśl.]20Miech., s. 115: „nunc Stawiany dicitur”. W Albumie podano, że Żyra dał Kije. Nadanie obu wsi miało miejsce najpóźniej w 1187 r., kiedy żył jeszcze Żyra. M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 77 przypuszcza, że darowizna mogła mieć związek z przywilejemi Kazimierza Sprawiedliwiego dla kl. miech. ogłoszonymi na wiecu w Świerżem; Chrzczon (Christon) br. Kanimira21Informacja, że Chrzczon był br. Kanimira tylko w Albumie dał Żytno [woj. sier.], które wspomniany Kanimir wymienił za → Borownę (Borouna) i → Komejów (Comeou) [nie zid. wsie w woj. krak. lub w ziemi wiel.]; pan Otto z Wierzbicy dał [swoją cz. wsi] Dzierzkówek [pow. rad.]; Wojsław br. bpa Gedki dał we wrocławskiej dzielnicy dwie wsie, za które bp wrocławski oddał wsie zw. Groszowice i Sławno z ich dzies. [obie wsie w pow. rad.]22DLb. 3 s. 14, błędnie: „Zdanov”. W Albumie: „Grocouic et pro Sclauono et eius decima”. Na prawidłową identyfikację ww. wsi zwrócił pierwszy uwagę F. Sikora, Najstarsze dokumenty → p. 7, s. 61, przyp. 77. Zob. też M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 76, która dopuszcza, że mogły to być również Sławno i Groszowice w pow. opocz., co należy wykluczyć, ponieważ Sławno opocz. było cały czas własn. szlach; pan Budziwoj dał → Krzesławice [par. Pleszów]; brat Przełaj dał kościół w Gnieźnie i dwie wsie [„Ecclesia sancti Sepulchri” w Gnieźnie, osada na której stanął poźniej kościół Ś. Jana, dzisiaj Grzybowo, dzielnica Gniezna oraz osadę „Kantrim” graniczącą ze Zdziechową, włączoną później do tej wsi]; księżna gnieźn. Eudoksja ż. Mieszka Starego dała Grodzisko z karczmą [woj. kal.]; Tuto Niemiec dał wieś przed Rudą (Mp. 2, 375-6; DLb. 3 s. 26-9; Repert. 143-4; BCzart. Katalog 1, 4; por. MPHn. 5 s. 61-3, 65, 173).

1208 Innocenty III bierze w opiekę kl. miech. i jego dobra oraz potwierdza wolności nadane temuż klasztorowi przez ks. Kazimierza Sprawiedliwego i Mieszka Starego (Mp. 2, 377-8; Bullarium 1, 86-7); tenże papież zatwierdza kl. miech. posiadanie pewnej saliny (sal), którą na potrzeby klasztoru nabył kan. miech. G. [nie zid.] z Miechowa23Może to późniejszy brat Gerard senex występujący w kl. w 1234 r. → p. 6Da, i którą klasztor objął w posiadanie na mocy wyroku zm. bpa krak. P[ełki 1186-1207] i wwdy [krak.] M[ikołaja, zm. 1202] (Mp. 2, 379; Bullarium 1, 88).

1212 król węg. Andrzej II nadaje bożogr. [zapewne z M.] niezamieszkały teren Zimná Studňa (Frigidus Fons) [komitat Szarysz, dzisiaj osada na Słowacji, administracyjnie stanowi część wsi Nemcovce, 9,5 km na NW od m. Hanušovce nad Toplou]24Vlastivedný slovnik obci na Slovensku, t. 1, Bratislava 1977, s. 480, chyba niesłusznie identyfikuje Zimną Studnę z Chmelovem [węg. Komlos ok. 6,5 km na NW od m. Hanušovce nad Toplou]. Najnowszą dyskusję o dacie powstania Chmelova, późniejszej siedziby kl. Bożogr., zestawia M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 78-9. Należy dodać, że na współczesnej mapie topogr. 1:50 000 zaznaczona jest osada Zimná Studňa, ok. 4,5 km na W od Chmelowa [administracyjnie stanowi część wsi Nemcovce]. Jest ona również identyfikowana ze wzmiankowanym w niniejszym dok. terenem zw. „Frigidus fons” na Słowacji, Vlastivedny slovnik, t. 2, s. 290 i „Mediasmaiele” [komitat Szarysz, dzisiaj Medzianky, 2,5 km na NW od m. Hanušovce nad Toplou] oraz las, którego granice wyznaczają potoki. Pierwszy potok zw. „Cumluspotoc” płynie do potoku zw. „Chuespotoc” a stąd do rzeki zw. „Recdenic” mającej ujście w rz. Tople. Następnie granica biegnie od źródeł „Cumuluspotok”, który przepływa środkiem pola i uchodzi do potoku „Cepesen”, ten zaś okrąża górę „Mediasmaiele”, i dalej biegnie do [rz.] Topla. Imm. sąd. i ekon. (Codex diplomaticus et epistolaris Slovaciae, t. 1, ed. R. Marsina, Bratislaviae 1971, nr 175)25Topografię tego terenu interpretuje dość pobieżnie J. Beňko, Osídlenie severného Slovenska, Košice 1985, s. 185, 210. W literaturze powszechnie przyjmuje się, że niniejsze nadanie skierowane było do kl. Bożogr. z M. Ostatnio podważa tę tezę M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 79. Uważa ona, że nie ma podstaw przyjmować, że odbiorcą darowizny był M., skoro zarówno w tym dok., jak w dok. konfirmacyjnym dok. Beli IV z 1244 r. → p. 5B czy dok. z 1264 r. rozstrzygającym spór między Bożogr. z Chmelova a świeckim właścicielem ziemskim nie ma wzmianki o M. Za bardziej prawdopodobne uznaje, że nadanie przeznaczone było dla kl. Bożogr. w Głogownicy w Chorwacji, świeżo ufundowanego przez Andrzeja II w 1207, którego jednak związki z Chmelovem uległy rozluźnieniu w początku XIV w. Argumentacja autorki nie jest przekonująca ze względu na namnożenie hipotez nie do udowodnienia. Tymczasem Chmelov już w l. 1304-5 poświadczony jest wprost jako własn. kl. miech. → p. 5B, zaś obecność w północnych Węgrzech (Słowacji) polskich klasztorów, jak np. cystersów z Koprzywnicy czy Wąchocka, i ich akcja kolonizacyjna poświadczona jest już od początku XIII w. Wynikała ona m.in. z dobrych stosunków polsko-węgierskich, których wyrazem było przymierze księcia krak. Leszka Białego z królem Andrzejem II zawarte w 1214 r. na Spiszu, przypieczętowane małżeństwem syna Andrzeja Kolomana z córką Leszka Salomeą. Nie ma zatem potrzeby kwestionować obecności bożogr. z M. w Chmelovie od 1212 r.

1214 → niżej 1229; 1217 Leszek Biały nadaje kl. miech. karczmę w miejscu zw. Czyrzyny → p. 5A; 1220 Honoriusz III bierze w opiekę Stolicy Apostolskiej kl. Bożogr. [m.in. w M.] i ich dobra oraz potwierdza wszystkie przywileje wydane przez jego poprzedników (Bullarium 1, 176b: na podstawie kopii z datą 14 VIII; Mp. 2 s. XXXVI, nr 2 - regest z błędną (?) datą 9 IX); 1225 → niżej 1245.

1227 Teodoryk opat jędrzej., Andrzej prep. [kol.] Ś. Michała [na zamku krak.] i Jan archidiakon sand. delegaci papiescy oznajmiają, że kl. miech. i pozwani przez niego o wsie Góra i Suchodół [nie zid., woj. sand.?] bp płocki z kapitułą zawarli wobec nich następującą ugodę: Jan scholastyk płocki w imieniu bpa i kapituły daje prep. miech. wieś Krampsko [dziś nie istnieje, leżała w kaszt. zawich. (potem woj. lub.), najpewniej niedaleko od Piotrawina]26Identyfikację Krampska umożliwia dok. Bolesława Wstydl. dla kl. miech. z 1259 r. → niżej. Książę, oprócz zezwolenia na lokację nowej wsi k. Krampska, zezwala także kl. zbudować karczmę k. Piotrawina. Lokalizację Krampska w kaszt. zawich. przesądza położenie niedaleko (zapewne) od Piotrawina i nadanie możliwe tylko we własnej dzielnicy księcia, należące do bpstwa płockiego wraz z dzies. i pr. patronatu oraz pr. połowu w jeziorze ryb i bobrów i pr. polowania na sarny, a w zamian prepozyt odstępuje bpowi i kapitule [swoją] cz. ww. wsi Góra i Suchodół i zobowiązuje się zwrócić 15 grz. srebra; bp elekt płocki Gunter zatwierdza powyższą ugodę (Mp. 2, 391-2; KMaz.(Koch.), 248-9); 1227 → Michałowice p. 3Aa.

1228 Grzegorz IX poleca ww. delegatom Teodorykowi, Andrzejowi i Janowi, aby ugoda kl. miech. z bpem płockim [→ 1227], jeśli nie posiada wad prawnych, była przestrzegana; tenże papież informuje prep. miech., że powyższą ugodę ostatecznie zatwierdza (Mp. 2, 396; KMaz.(Koch.), 245: z błędną datą 1227, 257; Bullarium 1, 231, 236); tenże papież na skargi prep. miech. o imieniu I. [=Jan] poleca opatowi jędrz. [Teodorykowi] oraz dziekanowi i kan. wrocławskiemu Tomaszowi ostatecznie rozstrzygnąć spór między ww. prep. a opatem mog. [Piotrem] o należące do kl. miech. → Krzesławice nad rz. Dłubnią, które bezprawnie trzyma kl. mog. (Mp. 2, 394; Bullarium 1, 232).

[1229] 1214 Wisław dziekan kap. krak. poświadcza, że komes Ziemięta z żoną nadał kl. miech. połowę Uniejowa (Mp. 2, 397: dok. z błędną datą roczną 1214); 1230 Marek wwda krak. i Klemens kaszt. krak. poświadczają, że rycerz Wit s. Zdzisława z Jaksic darowuje kl. miech. swoją dziedzinę w → Jaksicach (Mp. 2, 400); szl. Jakub z żoną nadaje kl. miech. [swoją cz.] wsi Dzierzkówek [pow. rad.]. Darowiznę poświadcza ks. Grzymisława z s. Bolesławem Wstydl. i wwda [wiśl.] Wojciech na wiecu w Skaryszewie (Mp. 2, 401; KMaz.(Koch.) 1, 291)27W 1228 r. Sulisława wd. po Marcinie i jej br. Krzyżon dzieci Gosława sprzedali za 6 grz. ss. Teodoryka Jakubowi, Henrykowi i Piotrowi, a także ich szwagrom Bogusławowi i Szczepanowi oraz zięciowi Janowi połowę Dzierzkówka (Mp. 2, 395).

1232 Grzegorz IX poleca biskupowi, scholastykowi i kantorowi krak. zatwierdzić ugodę w sprawie między kl. miech. a kl. mog. o wieś → Krzesławice (Pol. 3, 12; Bullarium 1, 271); Pakosław Stary, ślubując pokutną pielgrzymkę do Jerozolimy, dał uprzednio kl. miech. 8 grz. złota na modlitwy za pomyślność wyprawy, a teraz w obecności ks. Konrada i jego ss. Bolesława i Kazimierza daje temuż klasztorowi na wspomożenie Ziemi Świętej wieś Udorz (Mp. 2, 404; KMaz.(Koch.) 1, 323); Henryk ks. krak. i śląski zatwierdza kl. miech. przyw. imm. ks. Bolesława [Kędzierzawego] i Mieszka [Starego], zaś wieś Miechów z przynależnymi folwarkami zwalnia od świadczeń na rzecz stołu książęcego, zatwierdza jej także zwolnienie od sądownictwa targowego, od [prawa] karczmy, i od sądownictwa książęcego. Ponadto odnawia zwolnienie wsi → Chełm [par. własna] i innych [nie wymienionych imiennie] wsi w tej prowincji (in provincia) od podwody, przewodu, wypraw i budowy grodów (Mp. 2, 405); tenże książę poświadcza, że Pakosław Stary s. Lasoty w obecności jego i jego s. Henryka i in. możnych nadał kl. miech. wieś Udorz (Mp. 2, 406).

1233 Pakosław [Stary] wwda sand. na postoju blisko [kl.] Skaryszewa poświadcza, że kan. sand. Sulisław za zgodą wszystkich swoich synów A. i P. i in. młodszych, sprzedał kl. miech. za 13 grz. srebra swoją cz. wsi zw. Dzierzkówek (Mp. 2, 407; KMaz.(Koch.) 1, 324); 1234 Grzegorz IX poleca dziek. krak., ażeby odebrał od rycerzy z diec. krak. o imieniu Przybralaw (!) [=Przybysław?] i Roza (!) [=Róża?] posiadłości, dzies. i inne rzeczy i zwrócił je kl. miech. (Mp. 2 s. XXXVI, nr 6 - regest; Bullarium 1, 304); 1235 Bolesław Wstydl. i jego matka Grzymisława poświadczają, że Bogusław z Dzierzkówka z nieobecnymi jego br. Wojciechem i Janem sprzedali za 7 grz. srebra kl. miech. cz. dziedz. w Dzierzkówku. Bogusław i Szczepan stryj ww. braci ręczą, że potwierdzą oni tę transakcję przed wwdą [sand.] komesem Pakosławem (Mp. 2, 412).

1236 Wit prep. krak. sprzedaje za 60 grz. Henrykowi prep. miech. swoją wieś Smroków i wobec kapituły krak. przekazuje ją do rąk brata Wilhelma (Pol. 1, 26; AG perg. 7215); 1237 Bolesław ks. maz. poświadcza, że rycerz Bogusza z Błotnicy za zgodą swoich br. Macieja i Marka sprzedał kl. miech. za 60 grz. srebra dziedzinę „Swiercowichi” [nie zid., zapewne Świerże, dziś Świerże Górne w pow. rad.] (Mp. 2, 414; KMaz.(Koch.) 1, 364); 1239 Tomasz bp wrocławski nadaje kl. miech. szpital w Nysie [Śląsk] → p. 5Dd.

1243 Konrad ks. krak. i łęcz. potwierdza kl. miech. przywileje uzyskane od książąt krak. Mieszka [Starego] i Bolesława [Kędzierzawego] dla wsi klaszt., i rozszerza je na wsie, które nie były wymienione w dok. ww. książąt, a które klasztor pozyskał później drogą kupna bądź darowizny. Książę uwalnia te wsie od danin stołu książęcego, obowiązku budowy grodów, dalekich wypraw, przewodu i podwód, gwarantuje nienaruszalność sądownictwa patrymonialnego, przekazując mu sprawy podlegające sądownictwu książęcemu (Mp. 2, 422; KMaz.(Koch.) 1, 434); Mieszko ks. opolski nadaje kl. miech. imm. ekon. we wsiach Kolnowice (Colini) i Mechnica [Śląsk Opolski]. Ludność będzie podlegać jedynie sądownictwu księcia. Klasztor otrzymuje zgodę na własny przewóz w Mechnicy dla ludzi swoich i innych, których zechce przewieźć z miłosierdzia Bożego (Mp. 2, 620 s. XXXVIII; SUB 2, 242); → 5Dc: Gniezno.

1245 Innocenty IV na prośbę prep. miech. potwierdza, że w wyniku ugody z kl. mog. wieś → Krzesławice przysądzono kl. Bożogr. (Mp. 2, 426; Bullarium 1, 403); [1245] 1225 Konrad ks. łęcz. zatwierdza kl. miech. nadanie przez stren. rycerza Budziwoja za zbawienie duszy ojca wsi Chotla [nie zid., zob. przypis 1] z jeziorami i dwoma jazami na Wiśle (Mp. 2, 427 - dok. z błędną datą 1225 poprawioną przez wyd.; KMaz.(Koch.) 1, 461).

1247 Innocenty IV poleca bpowi [Tomaszowi] i dziekanowi wrocławskim, aby przywrócili kl. miech. → Krzesławice, które zagrabił rycerz krak. Budzisław. Książę i księżna przysądzili tę wieś temuż Budzisławowi bezprawnie, ponieważ jest ona duchowna a nie rycerska, jak twierdzi druga strona (Mp. 2, 428; Bullarium 1, 440); tenże papież uwalnia kl. miech. od stawania w sporach o posiadłości i rzeczy klaszt. przed sądami świeckimi, zezwalając prep. stawać tylko przed sądem duchownym (Mp. 2 s. XXXVII, nr 9 - regest; Bullarium 1, 443; Pergaminy Archiwum Kapituły Katedralnej Sandomierskiej. Katalog, oprac. F. Kiryk, Sandomierz 2002, nr 2; AG perg. 2384: w transumpcie).

1248 Innocenty IV poleca arcbpowi gnieźn. [Pełce], aby rozstrzygnął spór między prep. miech. a szl. Rodecesławem z Szańca [pow. wiśl.] i innymi świeckimi z diec. krak., którzy bezprawnie ściągają daniny z wsi → Krzesławice i innych dóbr, darowanych temuż klasztorowi (DKM s. 376 nr 2; Bullarium 1, 474); mgr Wilhelm z Nysy [Śląsk] kan. wrocławski darowuje kl. miech. 6 ł. ornych, które posiada we wsi Kolnowice (Colini) w dzielnicy ks. Włodzisława (Mp. 2, 621; SUB 2, 345)28M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 92 przypuszcza, że Colini to może Chorzów, a nie Kolnowice wg ident. wydawców. Jednak zapis nazwy tej wsi w wersji „Colinouich” w dok. z 1278 r. → niżej, wyklucza taką interpretację; 1249 Innocenty IV poleca dziek. krak., aby rozsądził spory kl. miech. o dzies., posiadłości i inne rzeczy zabrane mu przez różne osoby (Mp. 2 s. XXXVII, nr 10 - regest; Bullarium 1, 485).

1251 Bolesław Wstydl. i jego matka ks. Grzymisława poświadczają, że Wydżga niegdyś [1243] kaszt. sądec., dz. dóbr z nadania ww. Bolesława i jego ojca Leszka [Białego, zm. 1227], za wiedzą księcia, za zgodą swego br. Giedki i swego syna komesa Wojsława, sprzedał za 300 grz. czystego srebra kl. miech. jedno z dóbr dziedz. zw. → Łącko, które posiadał w czasach ks. Leszka, zastrzegając dla s. Wojsława pr. odkupu za tę sumę. Mieszkańcy Łącka otrzymują imm. od sądownictwa kaszt. sądec. (Mp. 2, 434); 1252 Innocenty IV zatwierdza Wydżdze „Polono de Sandecz militi” nadanie [!] w obecności księcia krak. wsi → Łącko w kasztelanii sądec. dla kl. miech. (Mp. 2, 438; Bullarium 1, 518; BCzart. Katalog 37).

1253 Szymon kaszt. gnieźn. za zgodą dzieci nadaje kl. miech. wieś Szymonowe [Szymanowice, woj. kal.] zw. ongiś Burkowe. Gdyby w przyszłości dzieci lub wnuki Szymona niepokoiły klasztor o tę wieś, mogą ją posiąść, dając temuż klasztorowi 300 grz. srebra (Wp. 1, 319).

1255 Bolesław Wstydl. daje kl. miech. swoją cz. wsi Niskowa w kasztelanii sądec. Książę czyni to w celu zaprowadzenia spokoju, ponieważ jego ludzie zamieszkujący tę wieś wyrządzali krzywdy klasztorowi, który posiadał inną część tej wsi. Klasztor daje księciu w zamian wieś → Biczyce także w kasztelanii sądec. Mieszkańcy Niskowej nabywają takie same prawa i wolności, jakie posiadają mieszkańcy pozostałych wsi klaszt. (Mp. 2, 447); Bolesław Pobożny zezwala kl. miech. lokować na pr. niem. wieś Grodzisko [woj. kal.] (Mp. 2 s. XXXVI, nr 13 - regest; Wp. 6, 11).

1256 Bolesław Wstydl. odnawia kl. miech. przywileje imm. swego dziada ks. Kazimierza [Sprawiedliwego] i ojca Leszka [Białego], zwalniające ludność klaszt. (coloni, aratores ac mercenarii et advene, qui wlgariter zalazi vocantur) od stróży, śrezny i podwody. Adam [s. Leonarda z Książa Wielkiego] kaszt. krak. i Mikołaj wwda krak. w imieniu swoim i swoich następców zobowiązują się nie naruszać tych wolności pod rygorem odpowiedzialności przed sądem książęcym. Mieszkańcy otrzymują prawo siłą przeciwstawić się przymusowym podatkom. Gdyby jednak ww. urzędnicy zabrali im przemocą jakieś rzeczy, winni je z mocy prawa zwrócić oraz wynagrodzić szkodę. Imm. sąd. dla poddanych klaszt. Klasztor nie ma obowiązku przedkładać przywilejów przed żadnym sądem z wyjątkiem książęcego (Mp. 2, 449); tenże książę nadaje kl. miech. pr. połowu bobrów we wsi klaszt. „Suircevice” [zapewne Świerże, dziś Świerże Górne w pow. rad.] po obydwu brzegach rz. Radomki [lewy dopływ Wisły] i Wisły w granicach wsi. Ponadto uwalnia mieszkańców tej wsi od stacji, stróży i powozu (eductus) dla bobrowników książęcych (Mp. 2, 450; BCzart. Katalog 1, 44); tenże książę z matką Grzymisławą uwalnia mieszkańców wsi Krampsko kl. miech. od powozu i od obowiązku dawania wozów, którym byli szczególnie obciążeni, od przewodu z wyjątkiem przewodu rycerskiego, od obowiązku obsyłania stróży do pilnowania dworu książęcego, wyjąwszy sytuację, gdy książę zatrzyma się w tej wsi. Słodownicy i piekarze książęcy nie będą mieli prawa do stacji, a jedynie w przypadku przejazdu księcia piekarze będą mogli upiec chleb w tej wsi w razie konieczności (Mp. 2, 451).

1257 Bolesław Wstydl., lokując na pr. niem. m. Kraków, nadaje wójtom m.in. młyn na rz. Prądnik, który należał ongiś do kl. miech. (KMK 1, 1); tenże książę poświadcza, że gdy rycerz Jarost pozwał prep. miech. Henryka o folwark (predium) Uniejów, prepozyt wypłacił krewnej Jarosta i jego braci Agnieszcze c. Ziemięty 8 grz. srebra, która to transakcja została poświadczona wobec niego i ks. wielkopolskiego Bolesława Pobożnego. Następnie, kiedy ich krewny Groszek ponownie pozwał klasztor o ten folwark, Agnieszka oświadczyła, że nie ma on do niego żadnych praw, ona zaś nadała go klasztorowi za zbawienie dusz rodziców i swojej. Książę nakazuje Groszkowi wieczyste milczenie w tej sprawie (ZDM 1, 1; Mp. 2 s. XXXVI, nr 15 - regest); Władysław ks. opolski zezwala Henrykowi prep. miech. lokować na pr. niem. wsie Chorzów [Śląsk] i Białobrzezie [może Biały Brzeg nad Przemszą, Śląsk Opolski] (Mp. 2, 453; SUB 3, 235).

1259 Bolesław Wstydl. zezwala kl. miech. na lokację nowej wsi niżej granicy Krampska; mieszkańcy otrzymują 15 lat wolnizny i są zwolnieni od opłat na rzecz skarbu; klasztor może zbudować karczmę na błoniu blisko Piotrowina (Mp. 2 s. XXXVII, nr 16 - regest); → Miechów p. 3E; 1260 tenże książę nadaje kl. miech. → cło we wsi klaszt. Chełm; od każdego wozu z 2 końmi po ¼ sk., a z 1 koniem połowę z tego (Mp. 2, 458; Pol. 3, 37; MS 3, S 3).

1262 Urban IV uwalnia zakon Bożogr. reguły Ś. Augustyna od wszelkich świadczeń, tak w pieniądzach, jak i w robociźnie, na rzecz jakiejkolwiek osoby (BCzart. Katalog 1, 42); tenże papież poleca arcbpowi gnieźn. [Januszowi], aby zmusił ks. Bolesława Wstydl. pod groźbą ekskomuniki lub interdyktu dla całej diec. krak., do zwrotu bezprawnie zagrabionych temuż kl. młyna, ziemi, łąk i innych dóbr lub do odpowiedniej rekompensaty. Papież przypomina sobie, że kiedy był w tamtych stronach [jako legat papieski w l. 1248-9], słyszał że książę chce mieć ten młyn z ziemiami i łąkami dla siebie. Książę zostaje upomniany (Mp. 2, 467; BCzart. Katalog 1, 45; Bullarium 1, 728-9).

1263 Urban IV poleca prep. kl. mstowskiego, aby pod sankcją ekskomuniki i nie zważając na jakiekolwiek dokumenty, odebrał należące do kl. miech. dobra, które zostały przez zakonników i prepozytów rozdane tak cystersom i innym zakonom, jak i osobom świeckim, w dożywocie, dzierżawę lub na własność (Mp. 2, 623; Bullarium 1, 736); tenże papież upomina prep. kl. premonstratensów Ś. Wincentego we Wrocławiu, aby dopomógł odzyskać wszystkie dobra kl. miech., które zostały niegodziwie odebrane klasztorowi przez ks. wrocławskiego (Mp. 2 s. XXXVIII nr 21 - regest; Bullarium 1, 739).

1264 Bolesław Wstydl. zezwala kl. miech. lokować na pr. niem., jakim cieszą się mieszczanie Korczyna [Starego, pow. wiśl.], zniszczoną przez Tatarów i opuszczoną przez ludność wieś Skaryszew. Książę w zamian za zrzeczenie się należnych mu świadczeń będzie otrzymywał od klasztoru 12 grz. srebra rocznie. Ludność wolna jest od jurysdykcji kaszt. rad., wwdy [sand.] i księcia, a całe sądownictwo przechodzi na klasztor, także wobec ludności książęcej, z tym wyjątkiem, że wówczas sąd będzie się odbywać w obecności prokuratora książęcego, a zasądzone kary będą płacone nie klasztorowi, lecz do rąk tegoż prokuratora. Kaszt. rad. nie ma pr. pobierać w Skaryszewie stróży, cła od soli i innych towarów, z wyjątkiem sukna. Książę zastrzega na korzyść klasztoru, że na jego targu nikt obcy nie ma prawa sprzedawać sukna na łokcie, soli i śledzi, kupować wosku, skórek wiewiórczych i tak samo innych skórek. Książę postanawia, że wójt (villicus) Skaryszewa, jeśli uczyniłby coś na szkodę księcia, będzie sądzony przed sądem dwóch innych wójtów i ukarany na mocy ich wyroku. Książę zwalnia miasto od uiszczania 1½ grz. oraz od innych praw, należnych monecie książęcej29Chodzi najpewniej o zwolnienie od opłaty dla mincerzy książęcych z tytułu odszkodowania za utracone korzyści z opłat targowych, dawania krowy należnej księciu z okazji jego przybycia oraz obowiązku strzeżenia książęcych sokołów. Uchylony zostaje obowiązek dawania koni podwodowych na Litwę. Rzeźnicy skaryszewscy uwolnieni zostają od dawania łbów zwierzęcych dla psiarni oraz wątrób dla karmienia sokołów książęcych. Ludność wolna będzie od wyprawy wojennej i pogoni, z wyjątkiem udziału w powszechnej wyprawie, w której mają obowiązek uczestniczyć mieszkańcy miast, po uprzednim jej ogłoszeniu z polecenia księcia (Mp. 2, 472).

1266 Kazimierz ks. łęcz. i kuj. oznajmia, że wieś Siodłkowo [Sodlcowo?, nie zid.] w kasztelanii (in districtu castellature) włocławskiej, którą zm. Mikołaj i jego bracia synowie Mściwoja sprzedali kl. miech. w ziemi krak. (in Cracouiensi domino), odkupił od tegoż klasztoru wraz z pr. patronatu za 20 grz. srebra, i teraz sprzedaje ją Szczepanowi archidiakonowi włocławskiemu i jego br. Godfrydowi za 24 grz. srebra. i nadaje jej imm. ekon. (DKM nr 35 s. 205-6).

1274 Zbrosław kan. krak. i wrocławski w imieniu ojca i matki oraz krewnych potwierdza kl. miech. na prośbę prep. Hugona nadanie przez Wilhelma bpa lubuskiego 6 ł. we wsi Kolnowice, które posiadał on z pr. wykupu (Mp. 2, 625; SUB 4, 226); 1277 Bolesław Wstydl., mając na względzie zasługi swego kapelana Gerarda prep. miech., zwraca kl. miech. źreb i karczmę we wsi Przecławice nad rz. Szreniawą, którą nadał ongiś klasztorowi Boksa dziekan [kol.] Ś. Floriana; książę potwierdza nadanie Boksy (Mp. 2, 483).

1278 Zbrosław kan. krak. i wrocławski za zgodą swych br. Wincentego, Pełki i Janusza nadaje po swej śmierci kl. miech. wieś Szczepanowice nad rz. Goszczą [par. Miechów] w kasztelanii krak. oraz zatwierdza temuż klasztorowi posiadanie 10 prętów ziemi we wsi Kolnowice (Colini, Colinouich) w ziemi opolskiej z nadania dziada komesa Zbrosława. Ponadto uwalnia klasztor od wszelkich posług, opłat, poborów i podwód należnych z 5 łanów, które bracia bożogr. w tej wsi posiadają, a także od obowiązku służby konnej z 7 łanów w tejże wsi wedle pr. niem., który Zbrosław bierze na siebie. W zamian klasztor daje Zbrosławowi w dożywocie wieś → Karniów w kasztelanii krak. z 8 wołami oraz zasiewami ozimymi i jarymi (Mp. 2, 484; SUB 4, 328).

1281 Marcin IV potwierdza kl. miech. wszystkie wolności i immunitety nadane mu przez papieży i książąt na mocy przywilejów i indulgencji (Mp. 2, 493; Bullarium 1, 827); 1282 tenże papież poleca prep. zwierzyn., aby postarał się przywrócić kl. miech. wszystkie łąki, pastwiska, młyny i inne dobra odpadłe od klasztoru, jeśli by takie znalazł (Mp. 2 s. XXXVIII nr 22 - regest; Bullarium 1, 831); 1283 tenże papież potwierdza kl. miech. wolności i immunitety jw. (AGZ 7, 3; Bullarium 1, 834); tenże poleca dziek. sand., aby odzyskał dobra i dochody kl. miech., które zostały odstąpione lub oderwane od klasztoru bezprawnie (AGZ 7, 4; Bullarium 1, 835).

1285 Marcin IV poleca opatowi tyn., ażeby wszystkich, którzy ukrywają i zatrzymują dzies., domy, czynsze, legaty i inne dobra, należące do kl. miech., przymusił pod groźbą ekskomuniki do ich zwrotu klaszt. (Mp. 2 s. XXXVIII nr 25 - regest; Bullarium 1, 858); 1286 Honoriusz IV poleca opatowi jędrz., aby odzyskał dobra i dochody kl. miech., które zostały odstąpione lub oderwane od kl. bezprawnie (Mp. 2, 503; Bullarium 1, 869).

1287 Leszek Cz. rozsądza spór o dziedzinę Rzeplice k. [rz.] Szreniawy [nie zid.] należącą do kl. miech., o którą pozwał prep. miech. Piotra przed sąd kaszt. krak. kleryk ze Słomnik Zdzisław. Prepozyt nie chciał jednak odpowiadać przed sądem z klerykiem, póki nie stawi on br. Fabiana [dziedzica tej wsi]; ten powierzył swą sprawę Zdzisławowi. Prepozyt oświadczył wówczas, że sprawa była już ongiś sądzona przez Piotra wwdę krak. [1270-72 lub 1280?], gdzie zgodnie z prawem winna wrócić. Strony zgodziły się jednak pozostać przed sądem kasztelana. W wyniku ugody Zdzisław otrzymał od klasztoru 4 grz. srebra. Fabian zaskarżył wyrok do księcia, który jednak przysądza wieś klasztorowi (Mp. 2, 506); tenże książę przysądza kl. miech. wieś Smroków nad rz. Szreniawą, o zwrot której pozwali prep. Piotra przed sąd księcia br. Mikołaj i Wojciech ss. Włościeja z Gręboszowa [pow. wiśl.], twierdząc że wieś ta została zastawiona za 30 grz. srebra przez ich zm. stryja prep. Ś. Floriana w Krakowie [błędnie zamiast prep. kat. krak.]30Chodzi niewątpliwie o Wita prep. krak., który w 1236 r. → wyżej, sprzedał Smroków kl. miech. Pozywający podali częściowo nieprawdziwe informacje. Wit nie był prep. w kol. Ś. Floriana ale w kat. krak. (z tytułem tym wystąpił m.in. w l. 1234-5). Do swego dok. przywiesił wówczas obok swojej pieczęć kap. krak. Sprzedaż miała miejsce 50 lat wcześniej, pamięć o osobie stryja mogła się więc w rodzinie dziedziców Gręboszowa zatrzeć. Klasztor nie chciał w tej sprawie odpowiadać, dopóki zgodnie z prawem w wyznaczonym przez sędziego książęcego terminie ww. bracia nie stawią dziedziców tej wsi, lub sprawa ta nie zostanie im przez tych dziedziców powierzona. W oznaczonym terminie ww. bracia w obecności księcia i baronów potwierdzili darowiznę stryja (Mp. 2, 509).

1288 Leszek Cz. poświadcza, że w wyniku ugody przed arbitrami między prep. miech. Piotrem a komesem Krzesławem w sprawie dziedziny → Krzesławice nad rz. Dłubnią, dziedzina ta pozostaje w posiadaniu klasztoru, a Krzesław w zamian za zrzeczenie się praw do niej i za 10 grz. uzyskuje od kl. miech. dziedzinę → Kantorowice [par. Raciborowice] w wyznaczonych granicach (Mp. 2, 510); 1290 → Miechów p. 4A; 1295 → Michałowice p. 3B; → Miechów p. 4A.

1298 Bonifacy VIII poleca prep. krak., aby odzyskał dobra i dochody kl. miech., które zostały odstąpione lub oderwane z dzies., ziem, domów, winnic, łąk, pastwisk i młynów klaszt. bezprawnie (Mp. 2, 535; Bullarium 1, 941); 1299 Kazimierz ks. bytomski nadaje wsiom kl. miech. Chorzów i Krasny Dąb imm. ekon. i sąd., uwalniając ludność od poradlnego, oddawania krowy i świni, sypania wałów, powozu oraz od sądu kasztelana, z wyjątkiem złodzieja, jeśli zostanie pochwycony, zaś dochód z kar będzie obracany na naprawę szpitala Bożogr. w Bytomiu i przebywających tam ubogich (Mp. 2, 537).

1304 Benedykt XI poleca bpowi krak., aby odzyskał dobra i dochody kl. miech., które bezprawnie zostały odstąpione lub oderwane z dziesięcin, ziem, domów, winnic, łąk, pastwisk i młynów klaszt. (Mp. 2, 542; Bullarium 1, 985); 1306 Władysław Łok. odnawia przywileje m. Krakowa., m.in. przywilej lokacyjny ze wzmianką o młynach kl. miech. na rz. Prądnik → 1257 (Mp. 2, 3).

[Przed 1311] kl. miech. sprzedał wójtowi krak. Jaśkowi i Walterowi mieszczanom krak. wieś → Krzesławice pod warunkiem płacenia klasztorowi 1½ grz. złota rocznie → niżej 1325; 1311 Klemens V potwierdza kl. miech. wszystkie wolności i imm., jakie nadali temuż klasztorowi jego poprzednicy, książęta i inne osoby (Mp. 2, 553; Bullarium 1, 1019); tenże papież w odpowiedzi na skargi prep. miech., że bracia są niesprawiedliwie krzywdzeni przez tych, którzy nadużywają imienia Pańskiego, poleca arcbpowi gnieźn., aby wziął w opiekę i obronę prepozyta, braci i ich dobra przed zuchwalstwem rozbójników, najeźdźców i łupieżców (Mp. 2, 554; Bullarium 1, 1020).

1312 Władysław Łok. konfiskuje za bunt kl. miech. → Łętkowice leżące niedaleko rz. Szreniawy, nadane temuż klasztorowi przy jego założeniu przez żonę Gniewomira i jej syna, które wójt krak. Albert trzymał w dzierżawie od swego br. [Henryka] wówczas prep. miech. Wieś ta nie wróciła do klasztoru (DHn., lib. 9 s. 86-7).

1324 → Michałowice p. 3Aa; 1325 Władysław Łok. za radą baronów daje kl. miech. dziedzinę → Krzesławice nad rz. Dłubnią w zamian za Solec nad rz. Wisłą w ziemi sand. [dzisiaj Solec Sandomierski], i przenosi ją na pr. niem. oraz nadaje imm. sąd. Dawno [przed 1311] → wyżej, kl. sprzedał tę wieś wójtowi Jaśkowi i Walterowi mieszczanom krak. Później, dla poprawy gospodarczej, za sołectwo w Targowisku, darował całe pieniądze wójtowi, pozostawiając do płacenia rocznie nie więcej jak 4 grz. gr na znak podległości klasztorowi. Za udział w buncie krak. [1311] książę skonfiskował ww. wójtowi i jego spadkobiercom dziedzinę Krzesławice, odwołując i anulując wszystkie dok. nadane wójtowi na tę dziedzinę (Mp. 2, 588; BCzart. Katalog 1, 102); Mszczuj z Krzelowa sędzia ziemski krak. na sesji w Miechowie stwierdza na wniosek prep. miech. Benedykta, że Małgorzata ż. Andrzeja Karcza i jej br. Sobek i Jan, oraz siostry Ugleta (Wgleta) z synami Gozwinem i Mikołajem oraz beginka Stanisława nie mają żadnych praw do dziedziny zw. dziedziną Piotra Węgra we wsi Uniejów, którą prepozyt prawnie posiadł, ani do jakiejkolwiek innej części w tej wsi (DSZ 2).

1326 Jan XXII poleca kanclerzowi kościoła krak., aby odzyskał dobra i dochody kl. miech., które bezprawnie zostały odstąpione lub oderwane od klaszt. (Mp. 2, 591; BCzart. Katalog 1, 105; Bullarium 1, 1369).

1331 Władysław Łok. zatwierdza kl. miech. przywileje Bolesława Wstydl. i Leszka Cz. [tego księcia nie zachowany], zwłaszcza przywilej celny na moście na rz. Rabie w Chełmie → Cło, zezwalając pobierać mostowe w wysok. ¼ sk. od wozów wielokonnych i połowę tej sumy od wozów jednokonnych. Mieszkańcy dóbr klaszt. wolni są od cła lub opłaty targowej od towarów zakupionych w Bochni i gdzie indziej (Mp. 2, 604).

1348 bp Stefan [Cambron] kamerariusz papieski na prośbę prep. miech. [Benedykta] poleca kan. i scholastykowi krak. Arnoldowi z Caussinh [Francja] nuncjuszowi papieskiemu w Polsce i na Węgrzech ponownie oszacować dochody kl. miech., dotąd szacowane na 300 grz. → p. 5D; 1349 wyznaczeni z kl. miech. świadkowie składają przed nuncjuszem papieskim ww. Arnoldem z Caussinh scholastykiem krak., w obecności prep. miech. Benedykta, zeznania o dochodach kl. miech. Brat Mikołaj skarbnik i włodarz miech. zeznaje, że pobiera w Miechowie nie więcej jak 6 grz. czynszu, 5 grz. dzies., 4 grz. z młyna i 1½ grz. z dwóch ról folw.; - Jan stolnik i włodarz w → Kalinie [Małej] pobiera w tej wsi nie więcej jak 5 grz. czynszu, 3 grz. dzies. i ½ grz. z ról folw.; - Michał zw. Karśnia (Carsna) włodarz w Szczepanowicach pobiera w tej wsi nie więcej jak 6 grz. czynszu, 4 grz. dzies., 1 wiard. z roli folw. i 2 grz. z młyna; - Maciej Krzeczkowic włodarz w Smrokowie pobiera z całej tej dziedziny nie więcej jak 6 grz. i 1 wiard.; - Jakub Krzeczkowic włodarz w Przecławicach pobiera w tej wsi nie więcej jak 6 grz. czynszu i 3 grz. z młyna; - Błażej s. Marcina włodarz w Jaksicach pobiera w tej wsi nie więcej jak 3 grz. dzies., 7 grz. z 2 młynów i ½ grz. z roli folw.; - Mikołaj zw. Raczkowic włodarz w → Falniowie pobiera w tej wsi nie więcej jak 5 grz. czynszu i 3 grz. dzies.; - Buczko zw. Buczkowic włodarz w Udorzu pobiera w tej wsi nie więcej jak 4 grz. czynszu i 3 grz. dzies.; - brat Świętosław s. Wojsława włodarz w Uniejowie pobiera w tej wsi nie więcej jak 5 grz. czynszu i 5 grz. dzies.; - Grzegorz zw. Sampia włodarz w Zagorzycach pobiera w tej wsi nie więcej jak 2 grz. dzies., 1 grz. z karczmy, 2 grz. z młyna, a w Strzeżowie 2 grz. dzies. i tamże 10 sk. z roli folw.; - ww. Jan stolnik, włodarz w Stawianach pobiera w tej wsi nie więcej jak 4 grz. czynszu i 10 sk. z roli folw.; - brat Piotr z Bytomia włodarz w → Karniowie pobiera w tej wsi nie więcej jak 6 grz. czynszu, 1 grz. z karczmy i 3 wiard. z roli folw.; - Szymon s. Pietrusza włodarz w Mszczęcinie i → Chełmie pobiera nie więcej jak 3 grz. czynszu w Mszczęcinie i 18 grz. z cła i karczmy w Chełmie; - Stanko włodarz w → Krzesławicach pobiera w tej wsi nie więcej jak 10 grz. czynszu, 4 grz. z młyna, 1 grz. z karczmy i 1 grz. z ról folw.; - Jakub s. Szczepana włodarz w → Michałowicach pobiera w tej wsi nie więcej jak 6 grz. gr czynszu. Nuncjusz potwierdził powyższe zeznania, oświadczył jednak, że nic nie stoi na przeszkodzie, aby klasztor płacił więcej, kiedy zwiększą się jego dochody (Mp. 3, 692).

1354 Kazimierz W. na prośbę prep. miech. Mikołaja z Żarnowca zatwierdza kl. miech. przywilej imm. Bolesława Wstydl. z r. 1256 (Mp. 2, 449 - nie wymienione posiadłości), oraz nadaje imm. sąd. i ekon. posiadłościom klaszt.: miastom Miechów i Skaryszew [pow. rad.], wsiom Uniejów, Zagorzyce, Strzeżów, Wola Bukowska, Kalina, Szczepanowice, Smroków, Przecławice, Jaksice, Kamieńczyce, Falniów, Wola za stawem (Wola ultra piscinam) [=Wola Podmiejska], Udorz, Karniów, Ołudza, Niegowonice, Michałowice, Krzesławice, Targowisko, Chełm, Mszczęcin, Nieszkowice, Moszczenica w ziemi krak., Niskowa w ziemi sądec., Stawiany i Jadowniki w ziemi sand., Sławno, Dzierzków, Dzierzkówek, Świerże, Proboszczowice [nie zid., par. Ryczywół?] i Zaborze [nie zid.] w ziemi rad. Kmiecie wolni są od sądownictwa urzędników i w sprawach mniejszych i większych odpowiadać mają przed sołtysami, sołtysi zaś przed prep. miech., a gdyby sądy zostały przez nich zaniedbane, przed sądem króla. Mieszkańcy wolni są od wszelkich poborów i powinności, jak przewozu, budowy grodów i miast, przewodu, podwody, wołu, krowy, wieprza, stanu i sepu. Opłaty z kar sądowych należą do klasztoru. Król pozwala lokować wsie klasztorne na pr. niem. lub pol. (Mp. 3, 704).

1360 Kazimierz W. odebrał kl. miech. wsie nad rz. Rabą: → Chełm, Moszczenicę, Targowisko, karczmę i → Cło nad Rabą, karczmę Turek, → Kłaj, Mszczęcin, → Michałowice, → Krzesławice i → Jugowice i odstąpił je nowo ufundowanemu kl. Ś. Jadwigi na Stradomiu, gdzie zamierzał osadzić miechowitów (DLb. 3 s. 30; RMiech., s. 126); król wwiązał się w prepozyturę miech. i ustanowił świeckiego włodarza Strzeża z Pstroszyc (RMiech., s. 126).

1364 Kazimierz W. poświadcza, że wykupił z zastawu wsie kl. miech. Targowisko, Mszczęcin a ponadto Niskową w ziemi sądec. oraz sołectwo w Targowisku, które wykupił z rąk sołtysa Stan. Paszczęki, i dobra te dla poprawy ich stanu wziął od prep. miech. Mikołaja w dożywotnie posiadanie. Poza tym zobowiązał się wykupić dla kl. miech. sołectwa we wsiach klaszt. → Michałowice z rąk Śmiła [Nosala] i pozostałych właścicieli oraz Wola [Bukowska lub Podmiejska] z rąk Krzesława s. kaszt. wiśl. [Dobiesława z Kurozwęk] (Mp. 3, 772; BCzart. Katalog 1, 153); 1365 → p. 4A; 1370 po śmierci króla Kazimierza W. zabrane kl. miech. dobra [→ wyżej 1360] zostały zwrócone (DLb. 3 s. 30); po naradzie baronów w Krakowie zwrócono braciom klasztor (RMiech., s. 126).

1371 Czcik prep. miech. za zgodą zgromadzenia miech. nadaje mieszcz. z Pyzdr [woj. kal.?] jatkę w Pyzdrach należącą do kościoła Bożogr. tamże, w zamian za czynsz 10 kamieni łoju na Ś. Marcina → p. 6; 1372 → Michałowice p. 3B; 1373 sąd ziemski krak. rozsądzając spór między Sądkiem i Jakubem z Solcy ss. Wojciecha a prep. miech. Czcikiem o łąkę i morgę ziemi między Ołudzą a Solcą, przysądza ją kl. miech., ponieważ po rozgraniczeniu [ww. wsi w 1367] przez Mszczuja [z Kwiliny] pkom. krak., ww. łąkę i rolę kl. posiadał przez ostatnie 6 lat (DSZ 15).

1374 Grzegorz XI potwierdza kl. miech. wszystkie przywileje i wolności nadane przez jego poprzedników i książąt (Mp. 3, 860; Bullarium 2, 2110); 1375 tenże papież potwierdza kl. miech. wszystkie przywileje i wolności nadane przez jego poprzedników i książąt (Mp. 3, 870; Bullarium 2, 2112); 1375 → Michałowice p. 3A; 1376 → Miechów p. 3D; 1380 Maciej landwójt miech. poświadcza, że Elżbieta ż. Janusza Białka mieszcz. miech. dała kl. miech. za zbawienie swej duszy i rodziców role w → Kalinie Małej powyżej młyna sołtysa, które odziedziczyła po rodzicach (ZDM 1, 158); tenże Maciej poświadcza, że uczc. Mysłek sprzedał za 2 grz. kl. miech. odziedziczony po ojcu łan w → Kalinie Małej powyżej młyna sołtysa (ZDM 1, 159); 1385 → Michałowice p. 3B.

1386 br. Stanisław, Wyszko i Miecław dz. → Brzuchani sprzedają za 100 grz. gr pras. kl. miech. całą cz. dziedziny po ojcu w Brzuchani [dzisiaj Brzuchania Państwowa]; Machna dz. Brzuchani c. Mik. Mączki sprzedaje za 30 grz. gr pras. kl. miech. całą cz. dziedziny po ojcu w → Brzuchani [dzisiaj Brzuchania Państwowa] (DSZ 30-1); Przybek z Brzuchani winien pod zakładem 30 grz. stawić żonę przeciwko prep. miech. (SP 8 uw. 23/11); Maciej s. Mikołaja zw. Dębianka (Dabanka) ma wyznaczony drugi termin z Pawłem i jego synami i prep. miech., ponieważ wwiązał się w dziedzinę → Brzuchania „super ipsius tenutam” (SP 8, 4240); mieszcz. krak. Giecz podzastawia za 202 grz. gr pras. kl. miech. swoją wieś → Jugowice k. Krakowa, którą zastawiła mu w tej sumie Małgorzata wd. po Jakuszu dz. Jugowic z racji długu jej męża wobec kupców toruńskich, które Giecz spłacił, a następnie za jej zgodą przekazuje tę wieś klasztorowi w wieczyste posiadanie (Mp. 4, 973 - regest; DSZ 28).

1387 Mik. Dębianka z prep. miech. i Staszkiem z Brzuchani (SP 8 uw. 44/17); uczciwi Przecław, Mirosław, Krzesław, Piotrasz, Mikołaj i Sądek oraz ich siostry Przechna i Machna dzieci Staszka z Brzuchani sprzedają za 100 grz. gr pras. kl. miech. całą cz. dziedziny po ojcu w → Brzuchani [Państwowej] (DSZ 34); sławetny Klemens s. Piotra z Brzuchani sprzedaje za 10 grz. gr pras. kl. miech. siedlisko z ogrodem i rolami po ojcu w → Brzuchani [Państwowej] (SP 8, 4370; DSZ 35); Tomasz z Brzuchani z ss. Piotraszem i Biedrzychem sprzedają za 40 grz. kl. miech. 3 pola „alias niwy et zapustę”, a klasztor ma uwolnić jego zastawy na sumę 18 grz. od Pawła alias „Cothui” (SP 8, 4371).

1387 prep. kol. Ś. Floriana i prep. miech. zawierają ugodę w sprawie łąki k. ról i łąk → Krzesławic [par. Pleszów] i powyżej Bieńczyc, która należała do kl. miech., lecz została alienowana na rzecz kolegiaty i włączona do Bieńczyc. Teraz prep. miech. bierze tę łąkę w zastaw za 10 grz. (ZDM 1, 183).

1387 Piotr Rożen z Rożnowa i Lambert dziedzice Pstroszyc ręczą prep. miech. Stanisławowi, że gdy tylko Przecław, Klemens i Elżbieta dzieci zm. Przecława z Pstroszyc dojdą do lat sprawnych, zeznają przed królem sprzedaż kl. miech. części Pstroszyc i Pstroskiej Woli [dzisiaj nie istnieje], dokonanej przez ich matkę Hankę zw. inaczej Piechną wd. po Przecławie (ZDM 1, 186); Władysław Jag. poświadcza, że kl. miech. dał Piechnie, jej synom i szwagrowi Lambertowi wieś Niskowa i 800 grz. w zamian za wsie Pstroszyce „et libertatem Rospirzchów” [Wola Pstroska] (Mp. 4, 992); Hanka zw. Piechna c. Piotra Nosala z Sędziejowic, niegdyś ż. Przecława Pstrocha z Pstroszyc, obecnie ż. Ottona z Tworkowej wraz z dziećmi z pierwszego małżeństwa Przecławem, Klemensem i Elżbietą, sprzedaje kl. miech. za 800 grz. wsie Pstroszyce i Pstroską Wolę zw. Rozpierzchów (Rospirzchow). Piotr Rożen i Lamert z Pstroszyc ręczą klasztorowi za ewentualne szkody, jakie poniesie z tytułu tego kupna (DSZ 36).

1388 Mikołaj z Zarzecza zeznał, że przyjął od prep. miech. 7 grz. z tytułu długu Machny [z Pstroszyc] i uwolnił jej poręczycieli. Prepozyt będzie mu winien jeszcze 5 grz. (SP 8, 4723); sławetny Jakub Sobiepan dz. z Pstroszyc sprzedaje za 100 grz. gr pras. kl. miech. cz. dziedz. po ojcu w Pstroszycach (DSZ 38); Machna dz. Pstroszyc, siostra Jakuba zw. Skalwa z Pstroszyc wraz z dziećmi Szczepanem, Mikołajem, Stachną i Machną, ręcząc za swe siostry Dorotę i Katarzynę, sprzedaje kl. miech. za 100 grz. i za wolny łan Arnolda w Miechowie cz. dziedz. po ojcu w Pstroszycach (DSZ 39); Cztana c. Klemensa ongiś z Rawałowic, ż. Lamberta ze Stanisławic odstępuje Stanisławowi prep. miech. swój posag wyznaczony jej przez br. Mikołaja, Klemensa i Czadra oraz wiano wart. 600 grz. oprawione na Pstroszycach (SP 8, 4847; DSZ 43).

1388 sławetny Klemens s. Teodoryka z Brzuchani sprzedał kl. miech. za 20 grz. cz. w → Brzuchani (SP 8, 4735; DSZ 41); 1389 Tomasz dz. Brzuchani sprzedaje za 60 grz. gr pras. kl. miech. całą cz. dziedziny w → Brzuchani (DSZ 45; Mp. 4, 1004); Piotr i Biedrzych z Brzuchani ss. Tomasza sprzedają za 60 grz. kl. miech. wszystkie cz. dziedziny po ojcu w → Brzuchani. Piotr poręcza za siostrę Machnę, a Biedrzych za Nastkę. Prepozyt spłacił Piotra, zaś Biedrzychowi winien zapłacić 20 grz. na 4 tygodnie przed Bożym Narodzeniem. Piotrowi z Mokrska prepozyt dał 25 grz. dla dzieci ww. braci; siostry zrezygnowały (SP 8, 5169); 1388-9 Wawrzyniec i Ota z Pstroszyc z prep. miech. o przeoranie dziedziny tamże; Jachna z Pstroszyc z prep. miech. o przeoranie ról i wykoszenie łąki (SP 8 uw. 86/10, 90/5, 100/4, 106/2, 121/27, 126/6, 131/1, 136/5, 159/22).

1389 Władysław Jag. na prośbę prep. miech. Stanisława transumuje dok. Władysława Łok. z 1331 r. → wyżej (ZDM 6, 1550); Mścigniew i Mikołaj ze Swoszowic [pow. wiśl.] sprzedają za 44 grz. kl. miech. pola zw. Załawcze (Zalawcze) i Zarzecze, łąkę zw. „Ilibanicze”, gaj i inną łąkę Mierzączka z gajem w Swoszowicach (SP 8 5207); szl. Lambert ze Stanisławic i Hanka zw. Piechną ż. Ottona z Tworkowej z dziećmi Przecławem, Klemensem i Elżbietą sprzedają kl. miech. za 200 grz. gr pras. wieś Niskową. Wieś tę posiadali w wyniku zamiany za inną dziedzinę w Pstroszycach (Mp. 4, 1005; DSZ 46).

1390 Machna siostra Jakuba Skalwy z Pstroszyc i wd. po Bartłomieju z Pstroszyc, wraz z dziećmi Szczepanem, Mikołajem, Dorotą, Katarzyną, Stachną i Małgorzatą sprzedaje kl. miech. za 60 grz. gr pras. wolny łan Arnolda w Miechowie, który otrzymała od klasztoru w zamian za cz. dziedz. Jakuba w Pstroszycach; potwierdza, że klasztor wejdzie w posiadanie tej części, którą tytułem oprawy wdowiej trzyma obecnie jej bratowa Jachna ż. Jakuba, po jej śmierci lub ponownym zamążpójściu (DSZ 47; SP 8, 5491 - tu inne imiona dzieci: Katarzyna, Magdalena, Mikołaj, Szczepan); Dominik i Mikołaj ss. Szczepana i Marcisz s. Przecława z Pstroszyc sprzedają kl. miech. swe cz. dziedz. w Pstroszycach, → Lgocie [par. Miechów, zapewne włączona do Pstroszyc po 1426 r.] i Pstroskiej Woli, czyli Podleśnej Woli, po ojcach i po zm. stryju Mikołaju, Dominik i Mikołaj za 300 grz. gr pras., a Marcisz za 150 grz. gr pras. (SP 8, 5444; DSZ 48); Katarzyna c. Zdziebora z Pierszyc [pow. wiśl.], ż. Jastka z → Grzybowej, sprzedaje za 100 grz. gr pras. kl. miech. połowę Wolicy k. Ołudzy za Żarnowcem [dzisiaj Wólka Ołudzka], którą miała po ojcu (DSZ 49).

1391 opatrzny Mikołaj i jego siostra Nastka sprzedają za 60 grz. kl. miech. całą cz. dziedziny po ojcu w → Brzuchani (DSZ 50); uczciwy Tomasz z Brzuchani z ss. Piotrem i Biedrzychem sprzedają za 40 grz. gr pras. kl. miech. 2 pola z 2 źrebiami w → Brzuchani (DSZ 51 - brak połowy dok.); sąd ziemski krak. z powodu niestawiennictwa powodów przysądza kl. miech. dziedzinę w Pstroszycach, kupioną przez klasztor od Piechny ż. Ottona z Tworkowej, do której zgłosili pr. bliższości br. Otto i Wawrzyniec z Pstroszyc (DSZ 52); 1392 Stanisław prep. miech. zobowiązuje się, że jeśli Bogusz z Pstroszyc przekaże kl. miech. do Wielkanocy swe cz. po ojcu we wsiach Wola Podleśna, → Lgota i Wola Pstroska wolne od wszelkich zobowiązań, zapłaci mu 60 grz. i da konia wart. 10 grz. (ZDM 1, 200); br. Dzierżek i Czcik z Pstroszyc sprzedają za 60 grz. gr pras. kl. miech. cz. dziedz. po ojcu i po stryju Mikołaju w Pstroszycach, → Lgocie i Woli Podleśnej (DSZ 54); Maciej z Pstroszyc s. Budziwoja sprzedaje za 200 grz. gr pras. kl. miech. swe cz. dziedz. po ojcu i stryju Mikołaju w Pstroszycach, → Lgocie i Woli Podleśnej i cz. tamże kupione od Dzierżka. Jego ż. Elżbieta unieważnia zapisy oprawy posagu i wiana na tych wsiach (DSZ 56).

1392 br. Michał i Dzietrzych sprzedają za 80 grz. gr pras. kl. miech. całe cz. po ojcu w → Brzuchani. Dzietrzych zrzeka się też na korzyść klasztoru tych części, które przypadłyby mu w przypadku bezpotomnej śmierci brata (DSZ 55; Mp. 4, 1020); Bonifacy IX, w odpowiedzi na skargi prep. miech., że osoby duchowne i świeckie okupują bezprawnie dobra kl. miech., poleca Wacławowi bpowi wrocławskiemu, Dobrogostowi bpowi pozn. i Mścisławowi opatowi tyn. zająć się przywróceniem kl. miech. tychże dóbr, nie wahając się przywoływać na pomoc ramienia świeckiego, i ustanawia ww. konserwatorami tegoż klasztoru na lat dziesięć (Tyn. 115; Bullarium 3, 310).

1392-3 Mikołaj z Zarzecza z prep. miech. o źreb [w Pstroszycach] (ZK 1c s. 278, 283, 298, 301); 1393 Dzierżek s. Zawiszy z Pstroszyc z prep. miech. o ¼ łąki, ¼ cz. Mikołaja i o to, że został [z niej] siłą usunięty (ZK 1c, s. 294, 296, 301); sąd grodzki krak. uwalnia kl. miech. od powództwa Dziersława z Młodzaw [pow. wiśl.] z powodu niestawiennictwa powoda, który pozwał klasztor o zwrot 30 sztuk rogacizny, 80 owiec, 2 konie i 2 siodła, zabrane mu bezprawnie przez zm. brata tegoż klasztoru Barana z Komorowa [par. Miechów], a które przejął klasztor (ZDM 1, 204)31Może tożsamy z Janem Baranem dz. Komorowa w l. 1385-90, sędzią sądu dworskiego wyższego pr. niem. w Miechowie → Komorów par. Miechów.

1394 br. Mikołaj, Dobiesław i Jan ss. zm. Krzesława [z Kurozwęk, pow. wiśl.] kaszt. sand. sprzedają za 600 grz. gr pras. kl. miech. swe cz. dziedz. w Pstroszycach i Rozpierzchowie [Wola Pstroska] i zobowiązują się zabezpieczyć klasztor przed przeszkodami w posiadaniu tych dóbr ze strony ich br. Henryka (DSZ 62); sąd ziemski sand. poświadcza, że Sąd z Chwałowic [pow. wiśl.] w obecności s. Szczepana zapisał po swej śmierci kl. miech. swe dobra we wsi Jadowniki [pow. sand.] (ZDM 1, 207); Jakub z Zarogowa z prep. miech. o kupno dziedziny Zarogów (ZK 2 s. 7); prep. miech. z Dzierżkiem Zawiszycem z Pstroszyc o podział; tenże z dziećmi Zawiszy z Pstroszyc (ZK 2 s. 55, 74, 119; 1c, s. 310); Mikołaj z Zarzecza z prep. miech. o podział [w Pstroszycach] (ZK 1c, s. 316, 322, 331); prep. miech. z Piotrumiłą i jej synami z młyna w Targowisku; tenże z Piotrumiłą i jej synami z młyna w Chełmie mają termin za 6 tygodni, a do tego czasu prep. winien sprzedać młyn (ZK 2 s. 198); 1394 Jan bp lubuski sprzedaje za 600 grz. kl. miech. wieś Wrocieryż z rz. → Dobrowoda, przewozem na rz. [Nidzie] i pr. patr. kościoła (ZDM 1, 210 - transakcja poświadczona przez Władysława Jag. w 1395, ZDM 6, 1395); → Miechów p. 3Aa.

Przed 28 I 1395 zm. Stan. Stojek z Książa prep. miech. w czasie 12 lat sprawowania swego urzędu zakupił dla kl. miech. wsie Pstroszyce, → Brzuchania i → Jugowice, Wolicę k. Ołudzy, sołectwa w Skaryszewie, Szczepanowicach, Smrokowie i → Falniowie, wolne łany w M. i in. wsiach klaszt. (RMiech., s. 128); 1395 Mik. Żórawski ze Stradomi przeciwko prep. miech. o ogród i siedlisko (ZK 2 s. 248).

1396 Michał z Racławic jako pozwany nie stawił się przeciwko prep. miech. o spalenie młyna w → Michałowicach i o czynsz z tego młyna (ZK 2 s. 382); wójt i rajcy Słomnik poświadczają, że czcigodny Andrzej s. Marcina sołtysa w Woli Lipnej dał kl. miech. 20 grz. w gotówce za odpuszczenie grzechów i za dusze swoich rodziców, prepozyt zaś tytułem rekompensaty daje mu w dożywocie łan zw. Kochanowski (Chohanowsky) w Smrokowie k. granic tej wsi. Andrzejowi nie wolno tego łanu zamienić, zastawić ani sprzedać (ZDM 1, 213); Lambert zw. Szyp (Schip) z Pstroszyc sprzedaje za 80 grz. gr pras. kl. miech. cz. dziedz. po ojcu w Pstroszycach, → Lgocie i Woli Podleśnej (DSZ 67); Dzierżek z Brzostków sprzedaje za 20 grz. kl. miech. cz. swej ż. Piechny w → Brzuchani zw. Filczyńskie (ZK 1c, s. 477); tenże Dzierżek, jego ż. Piechna i jej siostra Nastka sprzedają za 40 grz. gr pras. kl. miech. całe cz. w → Brzuchani po Felce (Filce) matce ww. sióstr (DSZ 68)32Zapiska sądowa z daty 12 XII 1396 różni się od treści dokumentu z tej samej daty, który sporządzono na podstawie wpisu do księgi, niewątpliwie bowiem chodzi o tę samą transakcję. W haśle → Brzuchania pod błędną datą 1398; Dorota ż. Abrahama z Brzuchani z c. Elżbietą i szwagrem Wyszkiem sprzedają za 40 grz. kl. miech. całą cz. w → Brzuchani (ZK 1c, s. 477); Wysz s. Pawła z Brzuchani, jego bratowa Elżbieta ż. Abrahama i ich c. Dorota sprzedają za 60 grz. gr pras. kl. miech. całe cz. dziedziny w → Brzuchani (DSZ 69)33Także i tę transakcję przeprowadzono 12 XII 1396, i także w tym przypadku zapiska sądowa różni się od treści dok. z tej samej daty, który sporządzono na podstawie wpisu do księgi, niewątpliwie bowiem chodzi o tę samą transakcję. Pisarz dok., odwracając strony, pomylił pokrewieństwo, czyniąc Elżbietę ż. Abrahama, a Dorotę jej córką. Poprawny winien być pierwotny zapis w księdze, ponieważ gdyby w trakcie spisywania dok. pomyłka wyszła na jaw, poprawiono by też imiona w księdze. Inna jest też suma transakcji XL zamiast LX grz., można to jednak złożyć na karb pomyłki pisarza. W haśle → Brzuchania pod błędną datą 1398; br. Stanisław i Miecisław z Żurawicy [ziemia przem.] obiecują w imieniu swoim i swych br. Wyszka i Abrahama, że zrzekną się pr. do sprzedanej kl. miech. niegdyś do nich należącej dziedziny w → Brzuchani, jeśli klasztor wypłaci im 4 grz. gr pras. i 8 łokci sukna po 8 gr w kolorze określonym przez Wyszka (ZDM 1, 216).

1397 wójt i rajcy Słomnik poświadczają, że Henryk s. Krzeczka mieszcz. słomnicki otrzymał od prep. miech. 15 grz. w kwartnikach za wolny półłanek w Smrokowie k. ról Wacha (Vachonis) w pobliżu dworu prepozyta, który trzymał dotąd w zastawie od tegoż klasztoru. Inny półanek zw. Nowakowski tamże Henryk będzie trzymał w zastawie do czasu, aż otrzyma kolejne 15 grz.w kwartnikach lub denarach. Łan ten [czyli oba półł.] Henryk miał po ojcu (ZDM 1, 218)34Łan sołtysi w Smrokowie Henryk sprzedał klasztorowi, który jednak nie zapłacił mu pieniędzy od razu, lecz oddał go w zastaw do spłaty; Mikołaj z Zarzecza daje kl. miech. całą cz. dziedz. w Pstroszycach po br. Włodku w intencji zbawienia jego duszy (SP 8, 6168); prep. miech. oddalił roszczenia Aleny ż. Mikołaja z Czarnocina o ½ dziedziny Wolica k. Ołudzy (SP 8 uw. 230/55).

1398 wójt i rajcy Słomnik poświadczają, że Michał prep. miech. wypłacił 30 grz. monety obiegowej Henrykowi s. Pawła Krzeczka mieszcz. słomnickiemu za cz. jego dziedz. posiadłości [wolny łan] we wsi Smroków (ZDM 1, 224); Mikołaj [z → Marszowic] pisarz ziemski krak. wyznaje prep. miech., że chciałby dać klasztorowi 150 grz. w ten sposób, że za te pieniądze wziąłby w zastaw na 6 lat wieś Uniejów, a jeśli w tym czasie umrze, to cała wieś wraz z ww. sumą zastawu, zbożem, bydłem i trzodą wróci do klasztoru. Jeśli przeżyje, weźmie dla siebie bydło, trzodę oraz wysiane i zebrane zboże, kanonicy zwrócą mu pieniądze, a konwent odzyska wieś, nawet z zasiewami, jeśli sobie tego zażyczy. Mikołaj będzie trzymał wieś wraz dzies., a prep. nie może wybierać pieniędzy na stacje król.; Michał prep. miech. zastawia na 6 lat za 150 grz. temuż Mikołajowi wieś Uniejów zw. inaczej Kołbaśnik (Kolbasnyk), której zobowiązuje się nie wykupywać przed czasem. Jeśli w tym czasie Mikołaj umrze, wieś wróci do klasztoru wraz z pieniędzmi (SP 8, 6286, 6891); br. Andrzej, Mikołaj i Jan dz. Brzuchani sprzedają za 60 grz. gr pras. kl. miech. całe cz. dziedziny po ojcu w → Brzuchani (SP 8, 7137; DSZ 72); Jakusz Kuropatwa z → Grodziny zeznaje, że trzyma i posiada cz. w Zegartowicach Mikołaja Chruściela, którą ma zwrócić prep. miech. bez żadnych pieniędzy (SP 8, 7910).

1399 kl. miech. ma ustanowić swym zastępcą Mikołaja z Brzuchani w sprawie przeciw Janowi z Olganowa o dziedzinę w → Brzuchani (SP 8 uw. 301/7); Mikołaj z Brzuchani sprzedaje za 40 grz. i za dom w Miechowie kl. miech. całe cz. dziedziny w → Brzuchani (SP 8, 8564; DSZ 78); Jan z → Łaganowa z kl. miech. o dziedzinę w Brzuchani; Michał prep. miech. winien stawić Mikołaja z Brzuchani jako zachodźcę w tej sprawie (SP 8 uw. 299/30, 300/94, 301/7); Jan z Chodowa zrzeka się na rzecz kl. miech. praw do łąki zw. „Friczowka” w Woli [Miechowskiej=Podmiejskiej] za stawem miech. (SP 8, 8463); Mirosław z Zarogowa z prep. miech. o 100 grz. (SP 8 uw. 274/12, 276/23, 281/28, 283/104, 284/9, 287/32); tenże prep. przez okazanie dok. odrzuca roszczenia Mirosława z Zarogowa o 3 łany, sołectwo i 2 grz. czynszu w Smrokowie. Mirosław oświadcza, że został usunięty ze Smrokowa siłą (SP 8, 8775).

1399-1400 Mikołaj z Olewina i Jaszek z → Małusz [Pośrednich] z kl. miech. o źreb i 2 zagrody w Zegartowicach: prep. miech. dok. sądowym oddala roszczenia ww. do ww. dziedziny, niegdyś należącej do Mikołaja; 1400 Jan s. Mikołaja z Olewina i Wojtek s. Jaszka z → Małusz [Pośrednich] z kl. miech. o rolę i źreb w Zegartowicach; prep. miech. dok. sąd. oddala roszczenia ww. (SP 8 uw. 292/17, 298/36, 298/78, 324/65, nr 9291, 9363, 9784, 10097).

1400 Przecław s. Przecława z Przydonicy ręcząc za br. Klemensa i siostrę Elżbietę sprzedaje za 800 grz. gr pras. kl. miech. całą cz. dziedz. w Pstroszycach (SP 8, 9778); 1400-3 prep. miech. pozywa Piotrasza z Wężerowa o wykopanie przekopy (fossa), przez co zniszczył łąki prepozyta [w Smrokowie] (SP 8 uw. 335/7, 336/27; ZK 3a, s. 502, 525, 615, 628, 663; 3b, s. 129, 134, 174, 209); 1401 Przecław i Klemens ss. Przecława ongiś dz. Pstroszyc, poręczając za siostrę Elżbietę, sprzedają za 800 grz. gr pras. kl. miech. wszystkie cz. dziedz. w Pstroszycach i Rozpierzchowie (ZK 3 s. 234; DSZ 88); opat mog. z prep. miech. o cz. dziedz. [Krzesławice?] (ZK 3a, s. 315 zp.).

1402 prep. miech. Michał i Helena ż. Mikołaja niegdyś z Łukawy [pow. chęc.] a obecnie z Woli k. Ołudzy [pow. lel., dzisiaj Wólka Ołudzka] dzielą po połowie Wolę. Klasztorowi przypada z tego podziału połowa Woli z przynależnościami od strony → Jeziorowic i Dąbrowicy [par. Obiechów] „pro signis peraratis super villam eandem”, zaś Helenie druga połowa tej wsi od strony Rokitna i Ołudzy wraz z borem poczynając od narożnika roli karczemnej przy Jeziorowicach prosto aż do granic ołudzkich. Strony będą mieć wolny wypas (ZK 3 s. 384; DSZ 91); Hanka c. Mikołaja Chrościela z Brzuchani oświadcza, że prep. miech. wypłacił jej pozostałe 5 grz. za cz. dziedz. w Brzuchani, które sprzedał jej ojciec (ZK 3a s. 651).

1402 sąd ziemski krak. unieważnia wszystkie wyroki kontumacyjne, jakie Bogusz z Pstroszyc uzyskał w sądzie grodzkim w sprawach przeciwko kl. miech., Spytkowi, Piotraszowi i ich matce Siechnie z Pstroszyc (ZK 3 s. 391); Bogusz z Pstroszyc odstępuje kl. miech. wszystkie prawa do cz. dziedz. w Pstroszycach i do sołectwa w Woli Pstroskiej, sprzedanych klasztorowi przez br. Spytka i Piotrasza oraz ich matkę Siechnę (ZK 3 s. 404; DSZ 93); Machna wd. po Ożogu z Pstroszyc winna ustąpić sprzedaną prep. miech. dziedzinę w Pstroszycach, na której siedzi Jachna (ZK 3 s. 402-3); taż Machna pozywa prep. miech. o 46 grz. (ZK 3a, s. 661); Dziersław i Machna dzieci Zawiszy niegdyś dz. w Pstroszycach, ręcząc za swego przyrodniego br. Jana, sprzedają za 100 grz. gr pras. kl. miech. wszystkie cz. dziedz. po ojcu w Pstroszycach (DSZ 98); br. Klemens i Zbyszek junior dz. z Nasiechowic sprzedają za 200 grz. gr pras. Michałowi prep. miech. całe cz. dziedz. w Parkoszowicach z pr. patronatu kościoła w Sławicach. Bracia z ww. sumy darowują klasztorowi 60 grz. za zbawienie dusz rodziców (ZK 3 s. 475; DSZ 99 - tu nic o darowanej sumie).

1403 Machna wd. po Wawrz. Ożogu i jej ss. Szczepan i Mikołaj dz. z Pstroszyc oświadczają, że prep. miech. Michał zadośćuczynił im za całe cz. dziedz. w Pstroszycach kupione jeszcze przez zm. prep. Stanisława [→ 1388], które należały do Jakuba Skalwy, i na których siedzi pr. wdowim jego ż. Jachna, oraz wolny łan Jarnołtowski przed Miechowem; prep. miech. zobowiązuje się wypłacić 10 grz. Machnie i jej synom na ś. Michała (ZK 3 s. 561; 3b, s. 92; DSZ 104); prep. miech. z Falisławą wd. po Piotraszu i jej s. Mikołajem z Pawłowic o łąkę w Pawłowicach; Falisz i Mikołaj z Pawłowic ręcząc za Falisławę matkę Mikołaja uwalniają prep. miech. z zastawu łąkę w Pawłowicach (ZK 3b, s. 56, 65; 3 s. 565).

1404 Jan dz. Chodowa za zgodą br. [Mikołaja kaszt. wojnickiego] sprzedaje za 1400 grz. gr pras. kl. miech. wsie → Chodów z pr. patronatu kościoła, Wolę Chodowską i sołectwo w Woli Miechowskiej. Świętochna ż. Jana zrzeka się wszelkich praw (DSZ 107)35DLb. 3 s. 17 błędnie, że kl. miech. kupił Chodów od Dobiesława z Grzybowa h. Róża. Wg RMiech. dobra te zostały kupione za 1000 grz. od br. Jana i Mikołaja kaszt. wojn; Władysław Jag. zatwierdza tę transkację (ZDM 6, 1662); sąd ziemski sand. zaświadcza, że Jan dz. Kłonowa [pow. rad.] sprzedał za 10 grz. kl. miech. 3 domy z siedliskami w Skaryszewie (ZDM 1, 258); sąd wyrokuje, że jeśli Femka wd. po Borku z Trzcieńca i jej dzieci w ciągu roku nie zapłacą kl. miech. pełnej sumy za cz. dziedziny w Parkoszowicach, za jaką klasztor kupił tę część od Zbyszka i Klemensa z Nasiechowic, utracą do niej prawa (ZK 4 s. 110; DSZ 111); br. Piotr, Mikołaj i Przecław ss. Oty dz. w Pstroszycach sprzedają za 12 grz. kl. miech. całe cz. dziedz. po ojcu w Pstroszycach (DSZ 113).

1405 Jakusz Kuropatwa z → Grodziny, poręczając za wszystkich braci i bratanka Przybka, sprzedaje za 400 grz. gr pras., konia wart. 40 grz. i 2 stogi żyta wart. 12 grz. kl. miech. wieś → Jelczę; Władysław Jag. potwierdza klasztorowi nabycie Jelczy (DSZ 116; ZDM 6, 1673; RMiech., s. 131: podana suma zakupu 330 grz.); Mikołaj [z Marszowic] pisarz ziemski krak. zapisuje kl. miech. 150 grz. na wsi Uniejów pod warunkiem, że będzie tę wieś trzymał dożywotnio (ZK 4 s. 227-8); prep. miech. z Katarzyną wd. po Marku z Nasiechowic o dziedzinę w Parkoszowicach. Zachodźcą prepozyta w tej sprawie zostaje Klemens z Nasiechowic (ZK 3b s. 534, 543, 590, 599, 610-1, 617-8).

1407 Stanisław krawiec z Okołu krak. nie stawił się przeciwko prep. miech., którego pozywał o nie przepuszczenie przez cło i most na Rabie 130 sztuk bydła, trzody i koni, z tego 30 sztuk własnych Stanisława i 100 sztuk cudzych, i zabranie 2 kusz (GK 1b, s. 91, 96-7); 1408 Michał prep. miech. oddala pozew Mikołaja Felcza tkacza z ul. Ś. Mikołaja na przedmieściu Krakowa o młyn na rz. Prądnik k. Zielonek i k. młyna Świerczpieszka (Swerczpeschkonis) [Dębnego Młyna, par. Zielonki] (ZK 5 s. 60; DSZ 127)36W 1403 r. Mik. Felcz dał kl. Ś. Jadwigi [w Stradomiu] w Krakowie cz. dziedziny w → Lgocie w zamian za młyn położony na rz. Prądnik między Zielonkami a młynem Swarczpesk blisko Krakowa (ZK 3 b s. 43; 3 s. 515; SP 2, 986-7); 1409 opatrzny Jakub s. Macieja z Michałowic sprzedaje za 12 grz. kl. miech. ½ ł. wolnego w Michałowicach (ZK 5 s. 125; DSZ 132); Michał prep. miech. oddala pozew Machny wd. po Wawrz. Ożogu o dziedzinę jej zm. br. Jakuba Skalwy [w Pstroszycach], za którą prepozyt jakoby nie zapłacił. Sąd ostatecznie przysądza tę dziedzinę klasztorowi (ZK 5 s. 176; DSZ 136).

1410 Jan i Piotrasz ss. Borka z Trzcieńca sprzedają za 1000 grz. szer. gr pras. kl. miech. wieś Parkoszowice oraz pr. patronatu kościoła w Sławicach (DSZ 138); Jan XXIII poleca kantorowi kat. krak., aby przywrócił kl. miech. dobra nieprawnie pozbyte (ZDK 1, 184; Bullarium 3, 1262); 1411 Michał prep. miech. oraz Jakusz, Mik. Worst, Piotr Mülnar i cały cech rzeźników z Kazimierza pod Krakowem liczący 40 członków, zawierają ugodę w sprawie płacenia przez nich opłat celnych [→ Cło] od przejazdu i przepędu bydła, trzody i owiec przez most chełmski na Rabie. Rzeźnicy ci pędząc bydło ze znakiem cechu przez most chełmski będą płacić po 1 den. od 1 sztuki bydła, od 2 owiec albo baranów, od 2 wieprzów albo świń. Inni płacą wedle zwyczaju. Podobnie od koni i wozów rzeźnicy będą płacić wedle zwyczaju (SP 2, 1273; DSZ 140); 1411-2 sąd nadw. orzeka w sporze kl. miech. z Boguszem z Pstroszyc, że prep. miech. ma rozebrać do najbliższego posiedzenia sądu ogrodzenie w → Lgocie [par. Miechów] i postawić nowe w dawnym miejscu; za prepozyta ręczą Jakusz Proboło z Modlnicy i Andrzej z Łowini (SP 2, 1275; ZK 5 s. 269; 193 s. 83).

1412 Niemierza z → Krzelowa kan. krak. za zgodą króla sprzedaje za 1000 grz. szer. gr pras. kl. miech. wieś Orłów z taki prawami, jakie posiadał jego ojciec. Z sumy tej 600 grz. klasztor zapłacił w gotówce, a 400 ma do zapłacenia (ZK 193 s. 106; DSZ 143; RMiech., s. 133, podana suma zakupu 600 grz.)37DLb. 2 s. 32 błędna wiadomość jakoby Niemierza nadał Orłów kl. miech. w 1427 r; prep. miech. Michał, Mikołaj kustosz, Jan skarbnik i Eliasz włodarz zobowiązują się zapłacić Niemierzy 100 grz. do końca roku pod rygorem wwiązania go do Smrokowa, a 300 grz. w następnym roku pod rygorem wwiązania go do Smrokowa i do Szczepanowic, z wyjątkiem małdrata z młyna tamże; ciż dają w dożywocie temuż Niemierzy folwark i 4 zagrodników w Smrokowie. Po jego śmierci folwark ze zbożem, sprzętem i inwentarzem zostanie zwrócony klasztorowi (ZK 193 s. 106-7; ZDM 8, 2557); Michał prep. miech. kupił za 300 grz. wieś Twardosławice [pow. sand., dziś nie istnieją] k. Jadownik (RMiech., s. 133); sąd ziemski sand. zaświadcza, że Jakub Rzyga ongiś z Twardosławic i jego ż. Katarzyna zobowiązali się bronić prep. miech. Michała, gdyby ktoś nachodził klasztor o sprzedaną mu wieś Twardosławice (ZDM 1, 293); Bogusz z Pstroszyc pozyskuje na kl. miech. sprawę o przeoranie 50 zagonów nad → Lgotą, ponieważ prepozyt nie okazał dok. większej sprawy, do czego był zobowiązany (ZK 193 s. 87); tenże Bogusz sprzedaje za 300 grz. szer. gr pras. kl. miech. cz. dziedz. w → Lgocie, Woli Podleśnej i Pstroszycach, ustanawiając Floriana z Knyszyna i Mikołaja z Czarnocina poręczycielami realizacji tej transakcji. Jeśli Bogusz wyłoży te pieniądze na zakup dóbr w ziemi krak. lub sand., to ww. będą wolni od poręki. Bogusz będzie miał pełnię praw w ww. dobrach przez jeden rok; prep. miech. Michał, kustosz Mikołaj, skarbnik Jan i włodarz kl. Eliasz zobowiązują się w określonym terminie zapłacić Boguszowi z Pstroszyc 300 grz., w przeciwnym razie dadzą mu wwiązanie w wieś Uniejów z wyłączeniem dzies. (ZK 193 s. 93, 106-7; DSZ 144; RMiech., s. 133).

1415 Piechna c. Mikołaja z → Lgoty, ż. Piotra Brody z Uliny wyraża zgodę na sprzedaż kl. miech. cz. po ojcu w → Lgocie (ZK 193 s. 301); Michał prep. miech. kupił za 500 grz. Gartatowice k. Stawian (RMiech., s. 133); 1416 prep. miech. Michał pozyskuje na Piotrze s. Piotra z Wilczkowic 2 stajania roli zw. Niwa i Działy na granicy michałowskiej [z Wilczkowicami], które Piotr s. Piotra z Wilczkowic trzymał w zastawie za 42 grz. (ZK 6 s. 224; DSZ 149); Helena ż. Mikołaja z Błonia [pow. pilzn.] i jej s. Piotr za pisemną zgodą króla sprzedają za 200 grz. kl. miech. połowę Wolicy k. Ołudzy po matce (SP 2, 1484; DSZ 151); Wojtek ze Sławic ustępuje za 40 grz. półgr kl. miech. zarośla zw. Borzęckie (Borzanczske) [→ Borzęciniec] w Sławicach przy granicy z Parkoszowicami (ZK 194; DSZ 152)38W księdze sądowej podano sumę sprzedaży, której brak w dok. Zdaje się, że poprawniej też podano nazwę zarośli, które w dok. określono mianem: Boczanowska.

1417 sąd ziemski sand. poświadcza, że Mik. Pieczonka i Andrzej ss. Warcisława z Gartatowic za zezwoleniem króla sprzedali za 600 grz. szer. gr pras. kl. miech. swe cz. w Gartatowicach. Piotr z Kozłowa alias z Januszowic zrzeka się wszelkich praw do tych części i unieważnia ewentualne dok. (ZDM 1, 320); Mikołaj s. Andrzeja z Wilczkowic sprzedaje za 11 grz. kl. miech. łąkę w Wilczkowicach k. Michałowic rozciagającą się od niwy aż do rz. Dłubni; ręczy za braci i siostry, że nie będzie z ich strony przeszkód dla tej transakcji (ZK 6 s. 367); → p. 5Db.

1418 Stanisław ze Sławic sprzedaje za 60 grz. półgr kl. miech. całą cz. zarośli w Parkoszowicach (ZK 194 s. 148); sąd ziemski sand. poświadcza, że Marcisz z Czechowa [pow. wiśl.] sprzedał za 20 grz. półgr kl. miech. niwę i łąkę w Czechowie leżące w części Gotarda, którą trzymał wraz ze zm. br. Bartoszem. Marcisz umarza dok. sąd. na cz. Gotarda, na mocy którego Bartosz sprzedał mu tę część (ZDM 1, 329); 1419 Marcin V potwierdza przywileje nadane kl. miech. przez poprzednich papieży oraz władców świeckich (ZDK 2, 225).

1420 sąd ziemski sand. poświadcza, że Jachna wd. po Bartku z Czechowa z s. Janem sprzedają za 40 grz. półgr kl. miech. niwę Gotartowską [=Gartatowską] pod Czechowem (ZDM 1, 338); sąd ziemski sand. poświadcza, że Pakosz z Gartatowic zastawił za 10 grz. kl. miech. gaje w Gartatowicach (ZDM 1, 341); Zawisza z Bełku sprzedaje za 7 grz. z pr. wykupu do 2 lat kl. miech. rolę w → Bełku zw. niwa z jeziorem przy przewozie we Wrocieryżu (ZK 195 s. 70; DSZ 156); sąd ziemski sand. poświadcza, że Janczy z Sadowia [pow. wiśl., dziś przysiółek Chwałowic], jego ż. Elżbieta i s. Jan sprzedali za 200 grz. szer. gr pras. kl. miech. wieś Sadowie k. Gartatowic. Elżbieta zrzeka się oprawy posagu i wiana na tej wsi (ZDM 1, 345; RMiech., s. 133: podano łączną sumę zakupu za ponad 180 grz.).

1421 sąd ziemski sand. rozstrzyga spór pomiędzy prep. miech. a Jaszkiem „de Mirogonowice” [nie zid.] o 17 grz. zapisanych prepozytowi na połowie Twardosławic, i o tę połowę wsi, którą powód szacuje na 100 grz. Jaszek rości sobie pr. bliższości do tej połowy po swych babkach Annie i Machnie pr. pustej ręki (po pustey rancze). Prep. miech. Michał oddala roszczenia Jaszka (Mp. 4, 1196); sąd ziemski sand. zaświadcza, że Klara ż. Mik. Pieczonki z Gartatowic zrzekła się na rzecz kl. miech. praw do Gartatowic z tytułu oprawy posagu i wiana (ZDM 2, 349).

1422 Stanisław s. Szczepana ze Sławic za zgodą króla sprzedaje za 400 grz. półgr kl. miech. całą cz. ojczystą w Sławicach z pr. patronatu kościoła tamże. Femka ż. Stanisława zrzeka się praw do Sławic z tytułu oprawy posagu i wiana (ZK 195 ss. 146-7; DSZ 158); 1423 Piechna ze Sławic pozyska pr. bliższości zarośla powyżej góry → Borzęcin sprzedane przez Wojtka ze Sławic, jeśli zapłaci Michałowi prep. miech. 40 grz. (ZK 7 s. 265); 1424 Piechna siostra Wojtka ze Sławic ustępuje prep. miech. prawa do zarośli w Sławicach, które na niej sądownie pozyskał. Wojtek winien wydać posiadane dok. pod rygorem utraty łąki „sub Polaycz” [nie zid.] (ZK 7 s. 377; DSZ 161); Wojciech ze Sławic zwraca Michałowi prep. miech. 2 dok. na zarośla w Sławicach (ZK 195 s. 285-6); Michał prep. miech. oddala roszczenia Jakusza z → Masłomiącej o kupione od Piotra z Wilczkowic role zw. niwy i działy, ponieważ Jakusz przełożył termin z powodu posługi król., lecz nie okazał na to dok. król. (ZK 7 s. 367; DSZ 162); Przecław z Połajowic oddala roszczenia Michała prep. miech. o rękojmię, zagrodę i 30 grz. szkody, ponieważ Mikołaj z Czarnocina włodarz prepozyta uwolnił go z terminu. Michał płaci Stanisławowi karę 6 sk., ponieważ jego prokurator żądał więcej, niż było w pozwie (ZK 195 s. 285); → p. 5Db; 1426 Mikołaj prep. miech. oddala dok. sąd. pozew Piechny ż. Piotra Brody z Uliny o dziedzinę po ojcu w → Lgocie, do której rości sobie pretensje pr. bliższości (ZK 195 s. 390); 1427 Marcin V poleca prep. kurzelowskiemu przywrócić kl. miech. dobra nieprawnie pozbyte przez prep. Mikołaja i jego poprzedników (ZDK 2, 277; Bullarium 4, 1728).

1429 ur. Świętochna kupcowa z Krakowa, ż. Wojciecha, oświadcza, że prep. miech. Więcesław zapłacił jej za łany w Kalinie [Małej], o które pozywała jego i poprzedników, i uwalnia go od wszystkich terminów (DSZ 171); sąd ziemski sand. poświadcza, że Pakosz z Gartatowic za zezwoleniem króla sprzedał za 400 grz. półgr kl. miech. swoją cz. w Gartatowicach. Jagienka jego żona zrzeka się prawa do tej wsi z tytułu oprawy posagu i wiana (ZDM 2, 416); 1430 Pakosz ongiś z Gartatowic kwituje prep. miech. Więcesława ze spłaty za Gartatowice (ZK 197 s. 60).

1431 Władysław Jag. zabrał kl. miech. we wtorek przed ś. Marcinem [4 XI] wsie Stawiany, Wrocieryż, Jadowniki i inne przyległości i oddał je rycerzom, których dobra zostały spalone [przez Krzyżaków] na Kujawach (RMiech., s. 134; DHn., lib. 11-12 s. 47); 1432 Jan prep. miech. uzyskał od króla zwrot ww. dóbr podczas pobytu na ś. Martę [28 VII] w borze za Radoszycami (RMiech., s. 134); Stan. Kaliński [z → Kaliny Wielkiej] oskarża kapelana Jana z Miechowa o zadanie mu ran na drodze król., co zeznali jego świadkowie. Powołani zaś przez Jana świadkowie: Piotr prep. żarnowiecki, Andrzej i Wawrzyniec pleb. z Tczycy, Bartłomiej wikary z Uniejowa, Stanisław i Jan prebendarze z Mstyczowa, Jan vicesgerens z Chodowa, Paweł zakrystianin, Wojciech wikary kośc. Ś. Jadwigi ze Stradomia, Mikołaj prep. z Bytomia i Piotr skarbnik kl. miech. zeznali, że Jan nie spalił dóbr Stanisława z Kaliny [Wielkiej] i nie z jego polecenia zostały one spalone (GK 4 s. 916-7); tenże Stanisław oddala oskarżenie kl. miech. o podpalenie wsi klaszt. Uniejów (SP 2, 2530); Władysław Jag. na prośbę Jana prep. miech. przenosi ich miasto Skaryszew w pow. rad. z pr. pol. na pr. niem. magdeburskie; targ tygodniowy ma się odbywać we czwartki, jarmarki roczne w niedzielę Rogacionum [5 niedziela po Wielkanocy] i na ś. Jakuba Apostoła [25 VII] (ZDM 7, 2112); Eugeniusz IV potwierdza kl. miech. przywileje nadane przez poprzednich papieży oraz przywileje władców świeckich zwalniające klasztor od poborów (ZDK 2, 317: Bullarium 5, 176); Jadwiga wd. po Jakubie z Jemielna ustępuje kl. miech. swe prawa z racji wiana i posagu na rz. Nidzie w → Jemielnie, poczynając od brodu zw. Świnie Brody aż do przewozu wrocieryskiego. Transkacja przyjęta do ksiąg na podstawie dok. król., który przedstawił przed sądem włodarz klaszt. Mikołaj z Czarnocina (ZK 197 s. 113; SP 2, 2395-6; DSZ 174); Szczepan młynarz z Giebła sprzedaje za 2½ grz. kl. miech. całą cz. młyna w Ołudzy, mianowicie 1/3 miary [opłaty w zbożu lub mące od zmielenia zboża] (ZK 312 s. 447; DSZ 176).

1433 Mikołaj z Taszyc za zbawienie duszy swej i rodziców darowuje kl. miech. całą cz. w → Łysokaniach (ZK 10 s. 268; DSZ 179 - z datą 1434); Władysław Jag. na prośbę prep. miech. Jana transumuje dok. Kazimierza W. z 1354 r. → wyżej p. 3A; 1434 sobór bazylejski na prośbę zakonu bożogr. odnawia przywilej Urbana IV z 1262 r. → wyżej p. 3A; 1435 Mikołaj alias Gajek sługa Stan. Kalińskiego z Kaliny [Wielkiej] zeznaniami podwójnych świadków, czyli 12, oczyszcza się z oskarżenia wniesionego przez 7 kmieci z Uniejowa o spalenie tej wsi, należącej do kl. miech. (GK 5 s. 235, 238); Jadwiga z Jemielna obecnie ż. Piotra ze Stadnik oddala roszczenia Jadwigi [c. zm. Jakuba z Jemielna] ż. Pełki ze Służowa [pow. wiśl.] o rz. Nidę w → Jemielnie. Jadwiga zrzekła się wszelkich praw do tej rzeki na rzecz kl. miech., a zatem Jadwiga ż. Pełki winna pozywać obecnego posiadacza praw do tej rzeki (ZK 146 s. 292); sobór bazylejski ustanawia bpa krak., opatów tyn. i mog. konserwatorami dóbr kl. miech. (Bullarium 5, 1425).

1437 Jan prep. miech. zwraca się do pap. Eugeniusza IV z prośbą o ustanowienie konserwatorów praw kl. miech. (Bullarium 5, 667); 1438 Wincenty Kot arcbp gnieźn. do Jana prep. miech. Prep. zawiadomił go listownie, że pewną wieś w dystr. miech. należącą do stołu arcbpiego trzyma od jego porzednika Mikołaja [! Trąby, zm. 1422]. Wieś ta najpierw dana była panu [kaszt.] krak., i arcbp chce osobiście załatwić tę sprawę z prep. (Korzeniowski Zapiski 11, s. 23); 1439 Eugeniusz IV poleca archidiak. krak., aby przywrócił kl. miech. dobra, rzeczy oraz inne dochody i opłaty należne temu klaszt., które pewni ludzie ukrywają i nie płacą (Miech., s. 462; Bullarium 5, 880); Jan prep. miech. okazuje przed sądem dok.; tenże ma złożyć przysięgę przeciwko Marcinowi z Ołudzy, że Marcin ustąpił mu dziedzinę (GK 6 s. 51).

1444 sąd ziemski krak. oddala z powodu niestawiennictwa roszczenia Jadwigi ż. Pełki ze Służowa o użytkowanie rz. Nidy od Świnich Brodów po wrocieryski przewóz, przynależnej do → Jemielna, i przysądza rzekę klasztorowi (ZK 146 s. 474; 147 s. 102; DSZ 197); Jan prep. miech. nadaje Janowi wójtowi ze Skaryszewa, jego br. Marcinowi zw. Filka (Philka) i in. mieszkańcom Skaryszewa pewne grunty w tym mieście z obowiązkiem płacenia określonych opłat rocznych (BCzart. Katalog 1, 518); 1449 kl. miech. zastawia za 100 fl. węg. Maciejowi z Buku kan. i włodarzowi sądec. wieś Niskową w pow. sądec., z wyjątkiem zwyczajowych stacji płaconych od dawna przez kmieci, gdy przedstawiciele klasztoru zechcą się tam zatrzymywać, przewożąc rzeczy klasztorne (ZDM 3, 823).

1453 Tomasz prep. miech. pożycza 100 grz. od Mik. Czarnockiego i 30 grz. od Jakuba z Racławic (ZK 258 s. 91 zp.); 1454 tenże prepozyt, celem spłacenia długów zaciągniętych na potrzeby klasztoru, sprzedaje za 550 fl. węg. wikariuszom kat. krak. czynsz 16 grz. rocznie ze wsi klaszt. Targowisko k. wsi Kłaj. I tak zm. prep. Jan pożyczył 100 grz. od stren. Mik. Czarnockiego, których termin spłaty upływa a prep. Tomasz pożyczył 300 fl. węg. od pewnych mieszczan krak. na wyposażenie nowych klasztorów, na opłaty stałe, stacje, pobory i kontrybucje król., na naprawę dachu kościoła miech., zagrożonego w znacznej części ruiną i przeciekaniem. Za tę sumę 300 fl. oddano w zastaw 12 srebrnych kielichów pozłacanych, monstrancję srebrną pozłacaną i wiele innych ciężkich klejnotów srebrnych z klasztoru, których termin wykupu również się zbliża (Mp. 5 A-B/2 95); 1456 Tomasz Strzempiński bp krak. potwierdza powyższy kontrakt (Mp. 5 C 32); na posiedzeniu kapituły generalnej kl. miech. uchwalono m.in., aby nie oddawać więcej dóbr konwentualnych w dzierżawę → p. 6Dc; Tomasz prep. miech. zobowiązuje się zwrócić 60 grz. Mikołajowi ze Sławic pod rygorem wwiązania w swoją cz. w Sławicach (ZK 14 s. 227-8 zp.); 1458 Jan prep. miech. zobowiązuje się zwrócić Mikołajowi ze Sławic 50 grz. pod rygorem wwiązania w cz. Sławic. Strony umarzają pierwszy zapis 60 grz. (ZK 15 s. 375-6).

1461 Mikołaj prep. miech. sprzedaje za 18 grz. prac. Klemensowi zw. Resz karczmę we wsi Targowisko zw. Turzec przy drodze publ., pierwszą po karczmie, gdzie pobiera się cło, położoną nad rz. Rabą. Do karczmy należy ½ ł., oraz cztery części roli, pierwsza za gumnem tejże karczmy, druga o nazwie Ostrowiec k. granic Łężkowic, trzecia część z małą sadzawką za bramą sprzedanej karczmy i czwarta część zw. łanowa pod gajem zw. Grotkowski. Karczmarz będzie płacił czynsz roczny 6 grz., 1 kamień łoju, ma ponadto zwieźć dla dworu klaszt. w Targowisku 2 wozy siana (AG perg. 2600).

1462 Marcin s. Mikołaja i Jan Kański sprzedają za 60 grz. kl. miech. całą niwę zw. Bełecka (Beleczka) w → Bełku, położoną k. przewozu wsi Wrocieryż na brzegu rz. Nidy, wraz z łąką k. tej niwy w kierunku rz. zw. Grodzińska z obu jej brzegami (Kop. miech., k. 82-82v); Mikołaj prep. miech. pozywa Piotra Ulińskiego o 1000 grz., tyleż szkody i o przemoc (GK 16 s. 174); 1462-3 Mikołaj prep. miech. zobowiązuje się zwrócić 50 grz. Mikołajowi ze Sławic, w przeciwnym razie da mu wwiązanie w całą cz. Sławic. Umorzono wcześniejszy zapis 50 grz. (ZK 15 s. 192); 1463 sąd ziemski krak. poświadcza, że Marcin alias Marcisz s. Mikołaja z Bełku i Jan Karski sprzedali za 60 grz. kl. miech. całą niwę zw. Bełecka (Beleczka) w → Bełku, położoną k. przewozu we Wrocieryżu na brzegu rz. Nidy wraz z łąką k. tej niwy w kierunku rz. Grodzińska [Grodzinska, nie zid. dopływ Mierzawy?] z obu jej brzegami (ZK 258 s. 397-8; Kop. miech., k. 82-80v, nr 169)39Dok. z datą 1463 wystawiony przez sędziego Jana Bohuna z Donosów, który na tym urzędzie poświadczony jest od 27 VIII 1464 r. (UM nr 387). Sędzia informuje, że transakcja miała miejsce za czasów zmarłego sędziego Jana Rokosza z Koszyc, dok. nosi zatem datę czynności prawnej. W haśle → Bełk błędna data tego dok; sąd wyrokuje, że Mikołaj prep. miech. winien pod karą XV dać Mikołajowi ze Sławic i Stan. Połajowskiemu komornikowi podsędka [krak. Jana z Pielgrzymowic] wwiązanie w Sławice, którego Sławicki wolno dopuścił do siebie dlatego, że o 50 grz. i inne 10 grz. Stanisław jest zachodźcą Jana Ilikowskiego o główszczyznę w imieniu [?] dzieci zabitego (ZK 17 s. 73); Mik. Sławicki ze Sławic oświadcza, że ze Stan. Połajowskim wzięli w zastaw od kl. miech. za 50 grz. cz. w Sławicach zw. Stanikowska z gajem zw. Borzęciniec (Borzączynyecz), który Mikołaj prep. miech. kupił od Wojc. Sławickiego. Obecnie Sławicki ustępuje ten zastaw Połajowskiemu, a obaj umarzają poprzedni zapis w sprawie zastawu w tych aktach; tenże Sławicki zeznaje, że Połajowski wykupił go za 50 grz. z zastawu powyższego, a prep. miech. zobowiązał się zapisem w aktach ksiąskich wykupić ten zastaw od Połajowskiego; ww. Sławicki 13 grz., które wziął od Połajowskiego na poczet 50 grz., w ciągu roku zobowiązał się zapłacić pod karą XV (ZK 17 s. 313-4); → p. 3F.

1464 Mikołaj prep. miech. zobowiązuje się zapłacić 120 fl. węg. długu Janowi Ilikowskiemu z Ilkowic pod rygorem wwiązania w Pstroszyce (ZK 260 s. 62-3); Stan. Połajowski zgodził się za 50 grz. zapisanych [na tej wsi] i za 10 innych być zachodźcą Jana Ilikowskiego w sprawie o główszczyznę za zabitego Jana Sławickiego z jego dziećmi; Mik. Sławicki ze Sławic oświadcza, że Połajowski wykupił z zastawu za 50 grz. z własnych pieniędzy należącą do kl. miech. cz. dziedz. w Sławicach zw. Stanikowska z gajem zw. Borzęciniec (Borzączynyecz), który Mikołaj prep. miech. kupił od Wojc. Sławickiego, i którą to dziedzinę tenże prep. zastawił Mikołajowi (ZK 17 s. 313); tenże prep. zastawia za 100 fl. węg. ww. Połajowskiemu całą cz. dziedz. w Sławicach z gajem Borzęciniec, który kupił od Wojc. Sławickiego. Prep. zezwala Połajowskiemu wykupić z zastawu za 50 grz. inną cz. Sławic od ww. Sławickiego. Nowy zastawnik nie może tych części pozbywać się osobno a prep. zobowiązuje się nie wykupywać zastawu przez 3 lata. Połajowski oświadcza, że 100 fl. należy do jego ż. Heleny c. Jana z Pielgrzymowic podsędka krak. z tytułu posagu, które wziął na ten zastaw (ZK 260 s. 75).

1464 Mikołaj prep. miech. wydzierżawia na 3 lata za 35 grz. rocznie Stan. Roli z Dąbia [ks. siew.] podrzędczemu krak. całą dziedzinę Krzesławice nad rz. Dłubnią, sąsiadującą z kl. mog., z folwarkiem w tejże wsi, gajami, lasami i łąkami oraz robociznami kmieci na tychże łąkach w Mszczęcinie, które to robocizny należą do Krzesławic, z pr. wypasu bydła i trzody i używania drzewa z gajów, z wyjątkiem gaju w Krzesławicach i gaju dębowego, w którym dzierż. nie może wycinać dębów ani ich sprzedawać. Dzierż. zwróci wieś z zasiewami ozimymi i jarymi i z tyloma sztukami bydła i trzody, ile wziął, ale jeśli coś z tego bydła padnie, za martwe nie będzie nic zwracał, a przychówek podzielą po połowie. Stanisław płaci klasztorowi 70 grz. za 2 lata, ponadto zobowiązuje się uwolnić szl. Piotra Ulińskiego od poręki 20 grz. za prepozyta. Jeśli prepozyt do Bożego Narodzenia wycofa się z transakcji, zwróci Stanisławowi pozostałe pieniądze, lecz Stanisław weźmie dla siebie zboże ze stodoły z wyjątkiem bydła i trzody a strony podzielą jedynie po połowie przychówek pozostawiony przez Stanisława (GK 17 s. 289-90 zp. spłacony); Mikołaj prep. miech. składa protest, ponieważ gotów był dać pieniądze Stanisławowi z Dąbia, lecz ten się nie stawił (GK 17 s. 471).

1464 Mikołaj prep. miech. zobowiązuje się zwrócić 15 grz. na ś. Michała, inne 15 grz. na Boże Narodzenie, a ponadto 20 grz. długu jego poprzednika prep. Tomasza do Środy Popielcowej Mik. Zarogowskiemu z Bielan, w przeciwnym razie może on wystąpić bez pozwu o karę XV dla siebie i sądu. Jeśli prepozyt długu nie spłaci do Środy Popielcowej, to na piąty dzień po niej da Mikołajowi wwiązanie do Michałowic. Gdyby nie dopuścił woźnego do wwiązania, wtedy klasztor będzie miał do zapłacenia 100 grz. i w tej sumie da Zarogowskiemu wwiązanie do Michałowic. Zarogowski umarza wcześniejszy zapis w sprawie 30 grz. długu zm. Tomasza (GK 17 s. 302); 1464-5 tenże Zarogowski mieszcz. krak. składa protest i występuje o karę XV, ponieważ w umówionym terminie nie otrzymał zwrotu 15 grz. (GK 17 s. 404-5, 423, 429, 468, 545; ZK 16 s. 156, 171).

1465 Mikołaj prep. miech. pożyczając 37 fl. węg. i 8 sk. od Piotra z Polanowic, zobowiązuje się zwrócić te pieniądze w określonym terminie, w przeciwnym razie wwiąże go w → Krzesławice. Prepozyt oświadcza, ze pożycza te pieniądze „pro fabrica ecclesie in Myechow” - zp. Zapłacono (GK 17 s. 659-60); Jan [właściwie Mikołaj] prep. miech. zrzeka się na rzecz br. z Brzezia Stanisława marszałka dworu król. i Jana praw do roli w Łysokaniach, na której siedzi Rzepka, i wydaje im dok. na tę rolę (ZK 152 s. 115)40Rolę tę klasztor otrzymał w 1433 r. w darowiźnie od Mik. Taszyckiego. W haśle → Łysokanie brak tej zapiski, zob. przypis 5 tamże; → Michałowice p. 3A.

1466 Mikołaj prep. miech. wydzierż. na 3 lata za 24 grz. czynszu każdego roku Jakubowi z Suliszowa i Stanisławowi z Korytnicy [obie wsie w pow. chęc.] wsie klaszt. Wrocieryż i → Jelczę w pow. ksiąs., z wszystkimi przynależnościami i z przewozem na Nidzie. Z dzierżawy klasztoru wyłączył łąkę pod dworem [we Wrocieryżu] za gumnem (post horeum). Klasztor zeznał, że dzierżawcy zapłacili 48 grz. za 2 lata z góry (ZK 17 s. 398); 1466 Mik. Zarogowski z Bielan pozywa Mikołaja prep. miech., który nie chce dać mu wwiązania w 100 grz. [w Michałowice] (GK 17 s. 835); tenże prep. sprzedaje zagrodnikowi Andrzejowi za 11 fl. węg., za czynsz roczny 3 wiard. i za 12 dni w roku robocizny w Targowisku m.in. zagrodę w Moszczenicy między karczmą i zagrodą Ossowski, która ciągnie się do granic pana Giedeckiego [z Giedczyc, dziś Gierczyce]. Granicę wyznacza wielka droga do Bochni od rzeki zw. → Masłówka [może pr. dopływ Raby, lub jeden z licznych potoków tamże], która płynie z sadzawki tegoż Giedeckiego [w Gierczycach], aż do potoku zw. Święte (Szwyantha), płynącego z Łapczycy [dziś cz. tej wsi nosi nazwę Święta - UN 2 s. 34] środkiem [przez Moszczenicę] między łąką ww. karczmy i rolami tejże zagrody. Do zagrody należy niwa zw. zagrodne w Lubowej k. Raby [dziś pole o tej nazwie w Moszczenicy - UN 2 s. 35] naprzeciw koziej zagrody, ponadto inne role k. zarośli, czyli winnicy (sub indagine nostra situatis, que indago wynnycza) i 3 pólka, Konopka, Podgaje i Łazek (AG perg. 2610).

1467 kl. miech. sprzedaje Mik. Kucharze zagrodę we wsi Moszczenica, zastrzegając sobie pewne czynsze (AG perg. 2319 - dok. bardzo zniszczony); Mikołaj prep. miech. przekazuje kaszt. sand. Hinczy z Rogowa wieś → Krzesławice w pow. krak. w zamian za pomoc okazaną przy wykupie czynszu płaconego przez klasztor wikariuszom kat. krak. ze wsi Targowisko (AG perg. 2611); Kazimierz Jag. na prośbę Mikołaja prep. miech. potwierdza dok. Władysława Jag. z r. → 1395, w którym król poświadcza, że Jan bp lubuski sprzedał kl. miech. wieś Wrocieryż z przewozem na Nidzie (AG perg. 2612); w sprawie dzierżawy Wrocieryża i Jelczy klasztor zeznał, że ww. dzierżawcy Jakub z Suliszowa i Stanisław z Korytnicy zapłacili całą już sumę, czyli 62 grz. i zostali skwitowani (ZK 260 s. 129-30).

1468 Mikołaj prep. miech. daje w dożywocie za 350 fl. Katarzynie wd. po stren. Wojciechu z Lubowa [woj. pozn.] całą wieś Uniejów z folwarkiem w pow. żarnowieckim. Katarzyna ma pr. wycinać drzewa w lesie na budowę, na potrzeby własne, folwarku i na sprzedaż, jeśli na targ przywiezie je wozem a nie inaczej. Podobnie prep. ma pr. używania drzewa z tych gajów na potrzeby klasztoru. Katarzyna wieś tę naprawi a po jej śmierci wróci ona do klasztoru (ZK 260 s. 174); tenże oraz Wojc. Plewnia wicekustosz, Jan kanclerz i Jakub prep. bytomski zastawiają za 450 fl. węg. rodzeństwu Piotrowi, Janowi i Helenie dz. Potoku wieś Szczepanowice [par. Miechów] - zp. Spłacony (GK 18 s. 378-9); Mikołaj prep. miech. i Jan kustosz klaszt. zobowiązują się zwrócić na ś. Andrzeja pożyczone 100 fl. węg. Janowi Balińskiemu, w przeciwnym razie dadzą mu wwiązanie w Chodów. Klasztor wyda Balińskiemu dok. [tj. skrypt dłużny] z zawieszoną pieczęcią (GK 18 s. 652 zp. spłacony); Jan Baliński składa protest przeciwko Mikołajowi prep. miech., ponieważ gotów był przyjąć 100 fl. węg., lecz ich nie otrzymał (GK 18 s. 679-80, 182, 690); Mikołaj prep. miech. zezwala Hinczy z Rogowa kaszt. sand. wykupić z zastawów wieś Szczepanowice i cz. Sławic w pow. żarnowieckim wraz ze zwyczajowymi robociznami kmieci ze Smrokowa, Jaksic i Przecławic. Hincza wykupi Szczepanowice od Piotra Potockiego za 420 fl., którą to wieś będzie trzymał do śmierci, płacąc klasztorowi czynsz roczny 4 grz., a cz. w Sławicach od Stan. Połajowskiego za 100 grz. i za 60 fl. (ZK 260 s. 220); 27 XII Mikołaj prep. miech. i cały konwent zobowiązują się do odprawiania mszy, wigilii i egzekwii za Hinczę z Rogowa kaszt. sand. za wyświadczone klasztorowi dobrodziejstwa: 1) za wykupienie za 550 fl. od wikariuszy krak. wsi Krzesławice - msza w każdą sobotę; 2) za wykupienie za 420 fl. od rodzeństwa Piota, Jana i Heleny z Potoku wsi Szczepanowice, z których będzie płacił klasztorowi 4 grz. „pro mensa” w pierwszym roku, 6 grz. w drugim roku, a w latach następnych po 10 grz. aż do swej śmierci - wigilie i egzekwie, zamienione po śmierci dobrodzieja na mszę za zmarłych, ponadto w rocznicę śmierci wigilie, egzekwie i tricesimę; 3) za ofiarowanie klasztorowi 300 fl. na wykupienie Pstroszyc i Chodowa z zastawu u Karniowskiego i Balińskiego - za to otrzymał od klasztoru wieś Parkoszowice. Wreszcie zapisał klasztorowi sumę 30 grz., od której bracia wybierać będą po jego śmierci 2 grz. czynszu (AG perg. 2613); → Michałowice p. 3A.

1469 Jakub pleb. w Chodowie i Stan. Plewnia junior bracia kl. miech. dają Hinczy z Rogowa kaszt. sand. wwiązanie w wieś Szczepanowice na podstawie dok., jaki Hincza otrzymał od klasztoru i aktykowanego w księgach ziemskich. Wieś tę Hincza wykupił z rąk Piotra Potockiego (GK 18 s. 731); Mik. Zarogowski z Bielan pozywa Mikołaja prep. miech. o niedpuszczenie do wwiązania w dobra klaszt. → Michałowice (GK 18 s. 731, 782, 829, 882, 924, 949); Paweł Karniowski oświadcza, że bracia kl. miech. spłacili mu 21 fl., które był mu winny Mikołaj prep. miech. i zwraca im dok. (GK 18 s. 764); Jan prep. miech. procesuje się z następującymi osobami: Stan. Korytnickim byłym dzierż. Wrocieryża, Maciejem Kozieroskim dzierż. Ołudzy, Zdzieborem z Pawłowic, Mikołajem i Bernardem z Kowalowa, Stan. Jankowskim, Mikołajem opatem jędrzej. (ZK 315 s. 403, 408, 413, 416, 421, 424-5, 427, 434; GK 18 s. 814).

1470-80 pod m. Miechów kl. Kan. Reg. Grobu Pańskiego sprowadzonych z Jerozolimy w r. 1180 przez Jaksę, Polaka z bliżej nieokreślonego rodu, który nadał ufundowanemu przez siebie klasztorowi swe rodowe posiadłości: Miechów, Komorów i Zagorzyce; dochody klaszt. wystarczą na utrzymanie 60-100 braci; dalej następuje opis uposażenia → wyżej 1198 i n. (DLb. 3 s. 2-37); kl. miech. wybudował most na Rabie [→ Cło] i z tego tytułu pobiera cło mostowe, wydzierżawia karczmę z cłem, z czego ma 24 grz. czynszu i 24 ćw. soli kuchennej rocznie. Karczmę te nadał klasztorowi rycerz Mikora; klasztor pobiera czynsz 3 grz. na przemian z kl. staniąt. z jeziora w Tropiszowie (DLb. 2 s. 14; 3 s. 10, 297).

1470 Jan prep. miech. składa protest przeciwko Jakubowi Wojszykowi z Klonowa, ponieważ obecnie nie dzierżawi on niczego w → Michałowicach i nic do tej wsi nie ma (ZK 16 s. 608); tenże prepozyt zastawia za 76 grz. Mik. Zarogowskiemu z Bielan wieś → Michałowice, z tym wszak warunkiem, że zezwoli on prepozytowi użytkować tę dziedzinę jak dzierżawę przez 3 lata. Prepozyt zobowiązuje się płacić każdego roku 26 grz. i w ostatnim roku 27 grz., w przeciwnym razie wieś przejdzie na własność Zarogowskiego. Zarogowski umarza wcześniejsze zapisy w tej sprawie (GK 18 s. 1016); tenże pozywa Macieja [Kozieroskiego] z Kozierogów [woj. sier.] o to, że przemocą dzierży dwie wsie klaszt. Ołudzę i Wolicę i nie wiadomo jakim prawem pobrał w t.r. czynsz od kmieci w wysokości 30 grz. i nie chce go oddać prepozytowi. Jan chce być pozwany do swego powiatu, a na zapytanie odpowiada, że jest to pow. rypiński w ziemi dobrzyńskiej. Sąd postanawia, że pozwany ma odpowiadać przed sądem w ziemi krak. (ZK 315 s. 127); woźny Mikołaj delegowany przez Sitkę [woźnego generalnego] do wwiązania Wojciecha włodarza z Witowic w wieś kl. miech. Falniów oświadcza, że wwiązanie obyło się bez przeszkód, wszyscy mieszkańcy wsi i kmiecie zostali zgromadzeni w jednym miejscu i powiadomieni, że podlegają Wojciechowi, i jednomyślnie wyrazili na to zgodę. Przy tym byli dwaj szlachcice [Piotr] Wiplar z Uliny i Jan Zagorzecki sługa podstar. krak., którzy złożyli podobne zeznanie (GK 19 s. 114).

1473 Kazimierz Jag. na prośbę mieszkańców Skaryszewa i kl. miech., który ma to miasto w posiadaniu, i mając na względzie naprawienie krzywd, jakie wyrządzili dobrom klaszt. zaciężni, zabrania mieszkańcom miast i wsi w pow. rad. przywozić piwo na jarmarki roczne i targ tygodniowy, pozwalając konfiskować takowe i sprzedawać (Mp. 5 N 132; Katalog MNK perg. 533); Piotr Wiplar z Uliny podzastawia za 100 grz. Janowi Pieniążkowi z Witowic wieś Falniów, którą trzyma w zastawie od Jana prep. miech., które to pieniądze Pieniążek ma przekazać Piotrowi z Kurozwęk (GK 19 s. 830); 1476 szl. Mik. Raszkowski kwituje Jana prep. miech. z sumy 63 grz., które klasztor był mu winien (OK 13 s. 743); Jan Kaliński z Kaliny [Wielkiej] pożycza od tegoż prep. 40 grz., które zobowiązuje się zwrócić w ciągu roku (OK 13 s. 743); 1477 Maciej Motyczka zapisuje kl. miech. po swej śmierci 1 grz. na swoich nieruchomościach w celu odprawienia za niego modłów → Miechów p. 3C; 1478 Stan. Pieniążek z Witowic daje kl. miech. karczmę w Witowicach należącą niegdyś do Wojciecha włodarza tamże, klasztor zaś daje w zamian Pieniążkowi na 6 lat łąkę z rolą w → Falniowie położoną między rz. Szreniawą i starą droga pod górą aż do Zimnych Wód, z wyłączeniem ról i łąk kmiecych należących do wsi Falniów (Mp. 5 O 123; Miech., s. 536; AG perg. 2632).

1480 Stanisław z Lanckorony marszałek dworu król. zobowiazuje się pod zakładem 60 grz. zapłacić 30 grz. Janowi prep. miech. za zagrodę w Łysokaniach (ZK 18 s. 381); Jan prep. miech., dz. → Chełmu pozywa Mikołaja pleb. w Chełmie o ogrodzenie nawsia i podłupienie [obdarcie kory od dołu pnia] 32 owocujących dębów (SP 2, 4222); sąd ziemski krak. stwierdza, że Mikołaj pleb. w Chełmie nie stawił się w sądzie w sprawie z Janem prep. miech., który pozywał go w l. 1479-80 o wbicie 300 pali „in vico alias na nawsiu” w Chełmie, postawienie płotu w miejscu, gdzie nie powinno go być, o wbicie 32 „sustentacula alias przythky” [przytka, rodzaj pala do ogradzania terenu] na szkodę 28 grz., o podłupienie 32 owocujących dębów, każdy wart. 3 grz., o bezprawne zabranie terenu pod łąkę w dziedzinie wart. 10 grz. i tyleż szkody. Mikołaj przegrywa sprawę (ZK 18 s. 384; AG perg. 2635); oficjał krak. wydaje dekret w sprawie między Janem prep. miech. a Mikołajem pleb. w Chełmie. Granice nawsia w Chełmie wytyczone wedle wskazówek starszych z par. Chełm a bez poddanych kl. miech. zostają unieważnione i winny być wytyczone przez ludzi wyznaczonych przez obie strony. Pleban winien dowieść, że dęby, które okorował należą do kościoła a nie do klasztoru, że zarośla, które wyciął pod łąkę należą do kościoła, że role, które od dawna były ogrodzone, ogrodził na nowo wedle starych płotów, że szkody w zasiewach od bydła i trzody kl. miech., zostały prawidłowo oszacowane przez wiarygodnych ludzi. Prep. ma zaś udowodnić, że pleban poranił jego kmiecia Macieja z Chełmu (OK 8 s. 749).

1482 Jan prep. miech. sprzedaje za 8 grz. Janowi Kołodziejowi karczmę w Sławnie [pow. rad.] z rolami, rolą za płotem alias zapłotną i niwą w końcu niwy dworskiej powyżej niwy Janeczko, 2 niwy z łąkami między drogą ze Sławna do Nowej Cerkwi i drogą z Chruślic do Radomia, inną niwę między gajem zw. Witowiec (Vytoviecz) a łąką zw. Porębą, do której to niwy należy łąka od drogi do Radomia do łąki zw. Porębą. Kaczmarz ma płacić 1 grz. czynszu, wolny jest też od prac dworskich. Karczmy nie wolno mu odsprzedać szlachcicowi lub sołtysowi, tylko osobie nieszlacheckiego pochodzenia (AG perg. 2640); 1483 Jan prep. miech. wydzierżawia dożywotnio Piotrowi z Konic prep., włodarzowi i oficjałowi sądec. wieś Niskową w pow. sądec. Piotr będzie płacił klasztorowi na ś. Marcina 10 grz. czynszu (AG perg. 2644); pisarze konsystorza krak. kwitują Mikołaja pleb. w Chełmie z 10½ grz. za regestr spraw, które ma z prep. miech., zaregestrowane w kurii [arcbpiej] w Gnieźnie (OK 13 s. 1319).

1486 ugoda między kl. miech. a kl. sieciech. w sprawie użytkowania lasów skaryszewskich przez poddanych wsi Kobylany kl. sieciech. i w sprawie wspólnych pastwisk dla Kobylan i Skaryszewa kl. miech. Wszyscy kmiecie z Kobylan siedzący na całych łanach, półłankach, ćwierćłankach, posiadający karczmy, jak i zagrodnicy posiadający własne domy, płacić będą kl. miech. 2 korce owsa miary radom., ponadto kmiecie na łanach, półłankach i ćwierćłankach własnym bydłem i pługiem winni orać role kl. miech. 2 dni w roku - na wiosnę i na jesień, zagrodnicy zaś winni pracować 2 dni w roku pieszo. Z tytułu tych opłat i prac mieszkańcy Kobylan mają w dziedzinie skaryszewskiej i w należących do niej lasach wolność wycinania drzewa na opał, z wyjątkiem drzewa na budowę i na zadziewanie barci pszczelich. Podobnie opat sieciech. może zabrać 1 wóz drewna. Nie dotyczy ta wolność lasów innych wsi kl. miech., zwłaszcza Dzierzkówka. Co się tyczy pastwisk między Kobylanami a Skaryszewem, to mają one być wolne bez szkody którejkolwiek strony (Mp. 5 Q 5; Miech., s. 545-6; Kop. miech., k. 70-1); → p. 3B; 1496 Stan. Młodzowski z Młodzaw i jego ż. Anastazja ustępują mgrowi Marcinowi prep. miech. z zastawu dóbr w Sławicach wyjąwszy karczmę w Połajowicach, które to dobra mają w sumie 110 grz. od Stanisława z Połajowic. Anastazja zrzeka się praw do ww. dóbr, które jej zm. ojciec ww. Połajowski miał w zastawie od prep. miech. (ZK 262 s. 405-6); rozgraniczenie dóbr kl. miech. od dóbr pleb. w Chełmie → p. 3B.

1504 Aleksander Jag. potwierdza kl. miech. przyw. Bolesława Wstydl. z r. → 1260 na cło w Chełmie (MS 3, 1841); tenże na prośbę mgra Marcina z Radomia prep. miech. potwierdza z powodu pęknięcia pieczęci dok. Bolesława Wstydl. z 1260 r. → wyżej p. 3A (AG perg. 2672; Miech., s. 572-3); Walenty z Olkusza dr dekretów i oficjał krak. widymuje 13 sztuk bull papieskich i innych dok. i przywilejów, przedłożonych przez Marcina prep. miech. (AG perg. 2361; Miech., s. 568-9)41Pod tą sygnaturą w AG jest inny dok; 1505 Juliusz II potwierdza kl. miech. wszystkie wolności i przywileje nadane przez poprzednich papieży i przez osoby świeckie (Miech., s. 570-1).

1506 Maciej z M. dr medycyny daje Marcinowi prep. miech. 100 zł fl., w zamian bracia mają każdego roku po Wielkanocy odprawić 30 mszy w intencji ofiarodawcy wraz z trzema kolektami za Macieja, jego rodziców i dobroczyńców kl. (H. Barycz, Życie i twórczość, w: Maciej z Miechowa → Miechów, p. 7, s. 65: Fundaciones doctoris olim Miechovite canonici Cracoviensis); 1507 Stanisław s. zm. Jana z Piotrowej Woli, sołtys dziedziczny pozywa Marcina prep. miech. dz. Smrokowa i Szczepanowic o łan w Piotrowej Woli, i wnosi o odczytanie dawnego przywileju. Sąd po wysłuchaniu treści dok. wyznacza termin wizji w Piotrowej Woli; w tej sprawie strony winny stawić arbitrów w Książu [Wielkim] w celu rewizji swoich praw i podprządkować się wyrokowi (ZK 154 s. 271, 313, 375-6).

1511 1 III Zygmunt I daje kl. miech. pr. kupowania w żupie boch. 6 ćw. soli warzonej po 6 gr za ćw. pod warunkiem odprawiania cotygodniowej mszy za dusze jego przodków (MS 4, 1067); 11 III Zygmunt I na prośbę Tomasza prep. miech. odnawia kl. miech., z powodu spalenia dawnego przywileju, pr. zakupu w żupie boch. 6 ćw. soli warzonej po 6 gr za ćw. w każde Suche Dni, i wydaje w tym celu polecenie żupnikowi Andrzejowi Kościeleckiemu. Przypomina klasztorowi o obowiązku odprawiania cotygodniowej mszy za dusze przodków i w intencji króla (Miech., s. 581; BCzart. Katalog 2, 777; MS 4, 1067); Tomasz prep. miech. zwraca się do papieża o ponowne otaksowanie dóbr klaszt. → niżej p. 5C pod r. 1513.

1526 Tomasz prep. miech. sprzedaje za 20 grz. młynarzowi Bartłomiejowi zw. Wiecheć (Viechecz) młyn w Dzierzkówku, należącą do tego młyna łąkę i rolę, czyli niwę k. młyna i zarośli zw. Bryndowy Lasek (Brindowy Laszek), drugą niwę w lesie Strzezyna k. zarośli zw. Piskorzewskie [dzisiaj w Skaryszewie łąki o nazwie Strzyżyna - UN 31 s. 45], koło której młynarz ma łąkę, trzecią łąkę k. wspomnianego lasu Strzezyna, rozciągającą się między tym lasem i sadzawką młyńską do granic Modrzejowic oraz czwartą łąkę rozciagającą się między ww. młynówką a rolami kmiecia Gawła na długość do mostu młyńskiego i po lipinę (AG perg. 2702).

1527 Tomasz prep. miech. sprzedaje za 15 grz. prac. Janowi Bońkowi (Bonyek) karczmę z ogrodem zw. Kołodziejowska w Sławnie. Boniek ma płacić 1 grz. czynszu rocznie i wozić piwo do klasztoru własnym zaprzęgiem. Do karczmy należy 1 łan roli Na zapłociu (post sepes alias Na zaplocyu), podzielony na 3 pola siewne: jedno zw. Niwka mierzące 2 stajania k. ról dworskich, drugie od lasu Turek do granic Nowej Cerekwi wraz z rolą i łąką k. drogi nowocerekiewickiej i w pobliżu drogi z Chruślic do Radomia - ta rola na długość biegnie do rzeki czyli strugi wypływającej z lasu, trzecie k. ról dworskich od lasu Bykowiec (Bykovyecz) do łąki dworskiej k. drogi radomskiej. Boniek może sprzedać karczmę tylko za zgodą klasztoru. Ma prawo używać drzewo tak jak kmiecie tej wsi (AG perg. 2715, z transumptu z r. 1533).

1528 Tomasz prep. miech. sprzedaje za 20 grz. Janowi Cierzuchowi (Cyerzuch) i jego ż. Katarzynie oraz ss. Mikołajowi i Janowi siedlisko karczemne w Sławnie [pow. rad.] z 1 łanem roli celem zbudowania nowej karczmy. Łan podzielony jest na części pod trzy zasiewy. Pod pierwszy zasiew przeznaczone są role: rola pomiędzy rolą wójta zwanego Gotarczyk i rolą Feliksa Kunata; rola w miejscu zw. Roscynye między rolami Marka Pytki (Pytchka) i kowala; niwa w miejscu zw. Jurzyska k. opustoszałych ról w rogu. Pod drugi zasiew przeznaczona są role: rola między rolami Makucha i Kunata; rola od drogi do Przytyka i do drogi Chruślickiej. Pod trzeci zasiew przeznaczone są role: pod wsią Chruślice między łanem Ćwiklińskim i łanem opustoszałym; rola od lasu Turek do granic Nowej Cerkwi między łanem wójta i połową łanu opustoszałego; rola od łąki publ. do roli Wawrz. Czepiela na długość 4 stajań między rolami Mik. Golka i Marcina Niezdzigoda [?]; część roli alias płosy między rolami Stan. Tworka i Mik. Golka oraz łąka za dworem do spustu wody (ad decursum aque alias do wodomczy), która wiedzie od drogi radomskiej do drogi do Nowej Cerkwi. Karczmarz ma płacić czynsz z karczmy i łanu ½ grz., pracować 2 dni w roku, jeździć po piwo dla klasztoru do Opoczna i do Radomia (AG perg. 2705).

1529 czynsze kl. miech.: w m. Miechów z ról miejskich - 15½ grz. i 19 gr; z młyna dziedz. tamże - 8 grz.; z młyna foluszowego - 12 grz.; od szewców - 8 grz.; od rzeźników - 9 grz.; z łaźni - 6 grz.; z wszystkich domów - 3½ grz. i 6 gr; z młyna i słodowni - 30 grz.; z młyna nowego - 8 grz.; z Woli Podmiejskiej - 4 grz. i 29 gr; z Chodowa - 8½ grz.; z Uniejowa - 7 grz. i 18 gr; z Woli Podleśnej - 7 grz. i 4 gr; z Pstroszyc - 9 grz. i 20 gr; z Siedlisk - 3 grz.; ze Strzeżowa - 7 grz. i 36 gr; z Brzuchani - 2 grz. i 4 gr; z Kaliny [Małej] - 8 grz. i 1 gr; z Woli Bukowskiej - 6 grz. i 6 gr; z Parkoszowic - 11 grz.; ze Szczepanowic - 23 grz. i 4 gr; ze Smrokowa - 10 grz. i 38 gr; z Przecławic - 6 grz. i 13 gr; z Michałowic z całej wsi, młynów i karczem - 41 grz. i 4 gr; z Krzesławic - 23 grz. i 4 gr; z Targowiska - 17 grz. i 40 gr; z Chełmu - 2 grz. 42 gr; z Cła mostowe - 18 grz.; z Moszczenicy - 11 grz. i 19 gr; z Mszczęcina - 3 grz. i 34 gr; z Wrocieryża - 8 grz. i 36 gr; z młyna tamże - 4 grz.; z Jelczy - 3 grz. i ½ gr; ze Stawian - 6 grz. i 36 gr; z Gartatowic - 3 grz. i 36 gr; z Jadownik - 6 grz. i 12 gr; z Ołudzy i Wolicy - 6 grz.; z Grodziska, Rokutowa i Jankowa [woj. kal.] - 8 grz.; z Falniowa 3½ grz.; z Jaksic - 7 grz. i 12 gr; z Kamieńczyc - 1½ grz.; z Zagorzyc z całej wsi, sołtys i karczmy - 11 grz.; ze Sławic od sołtysa i zagrodników - 2½ grz.; ze Skaryszewa, Woli Twarogowej, Dzierzkówka i Sławna - 10 grz.; z młyna w Skaryszewie - 2 grz.; z Jaksic z młyna 8 grz.; z Komorowa z młyna - 4 grz.; tamże od zagrodników - 40 gr; z Zagorzyc z młyna - 4 grz.; z Targowiska z młyna na Rabie nie ma dochodu obecnie, podobnie z nowych młynów w Kalinie [Małej] i Smrokowie, gdyż nie ukończono budowy. Dochody prepozytury z czynszów i dzies. [→ p. 5A] wynoszą 761 grz. i 7 gr (LR s. 184-6).

1531 Zygmunt I na prośbę Tomasza prep. miech. odnawia temu klasztorowi stary i dotknięty w niektórych miejscach ogniem przywilej króla Władysława Łok. [→ 1331] na pobór mostowego na rz. Rabie [w Cle] k. wsi Chełm. Klasztor ma pobierać od wozu kupieckiego dwukonnego ½ gr, od czterokonnego 1 gr, od pojedynczego konia, wołu i krów pędzonych na sprzedaż po 2 den., od owcy, wieprza i maciory po 1 den. Klasztor winien naprawiać most w razie konieczności (Miech., s. 618-9; BCzart. Katalog 2, 877; MS 4, 6078).

1531 Zygmunt Stary zezwala Jakubowi Płazie ze Mstyczowa sprzedać osobie duchownej czynsz wykupny we wsiach Mstyczów, Przełaj i Czepiec; tenże Płaza i jego ż. Katarzyna z Balina sprzedają za 600 fl. z pr. wykupu Tomaszowi prep. miech. czynsz roczny 24 fl. z ww. wsi z przeznaczeniem na fundację pewnego beneficjum kośc.; sąd ziemski krak. poświadcza powyższą transakcję (Katalog UJ, 432); 1533 Erazm Szczepanowski sprzedaje za 300 fl. ww. Tomaszowi prep. miech. czynsz roczny 8 grz. ze wsi Sprowa w pow. lel.; sąd ziemski krak. poświadcza te transakcję (Ep. 13 k. 219v-221r); Mik. Taszycki z Lusławic sprzedaje za 300 fl. kl. miech. 8 grz. czynszu ze swoich cz. w → Libertowie, Gaju i Brzyczynie; Piotr Tomicki bp krak. transumuje wszystkie powyższe dok. zakupu czynszu, który ma być przeznaczony na utrzymanie 2 braci z kl. miech. w bursie jerozolimskiej w Krakowie i studiujących na Uniw. Krak., zatwierdza powyższą fundację i ustanawia sposób jej funkcjonowania (Ep. 13 k. 221v-3, 252; Katalog UJ, 432); Tomasz prep. miech. wydzierżawia Stan. Czuryle star. niepołomickiemu 4 wsie w pow. krak.: Targowisko, Chełm, Moszczenica i Mszczęcin. Starosta ma od nowa zacząć budować most na rz. Rabie stosownie do pomiarów, jakie prepozyt zrobił w sprawie tego mostu z cieślą Stan. Czeskim (Wypisy 1530-1533, nr 982); Tomasz prep. miech. zezwala Janowi Bońkowi wykupić z rąk Zofii Kołodziejowskiej karczmę Kołodziejowską w Sławnie, którą sprzedał temuż Bońkowi w 1527 → wyżej; → Michałowice p. 3A; 1540 → Michałowice p. 3A.

1541 Tomasz prep. miech. oddaje w dożywocie Hier. Czechowskiemu wojskiemu sand. wieś Jadowniki z robociznami, czynszami i przynależnościami (Ep. 13 k. 5); 1548 Zygmunt I zezwala Stan. Dziaduskiemu star. konińskiemu wykupić z rąk Lipskich z Lipia i Jaruntowa, spadkobierców zm. Mikołaja i Jana Lipskich, wsie Grodzisko, Rokutów, Janków i Szirzchowo należące do kl. miech. (MS 4, 8112).

1550 Zygmunt August transumuje dok. nadania soli → wyżej 1511 kl. miech. (MS 5, 4855; AG perg. 2744); 1552 Jan ze Lwówka prep. miech. daje w dożywocie Piotrowi Boratyńskiemu wsie kl. miech. Ołudza i Wolica w pow. lel. (MS 5, 5935); 1558 tenże nadaje pod pewnymi warunkami Andrzejowi Barzyckiemu słudze klaszt. nową wieś Janowska Wola z folwarkiem i dworem w pow. rad. (MS 5, 8625).

1564 mostowe kl. miech. w Chełmie, „na czlie przez Rabę” oraz cło, kl. miech. pobiera w Targowisku (!) mostowe (AS rps 19 s. 211); Jan prep. miech. sprzedaje prac. Marcinowi Jędrkowi i jego żonie karczmę zw. Cło w Chełmie k. Targowiska nad rz. Rabą z pr. poboru mostowego oraz ogród, łąki i role należące do tej karczmy. Pierwsza rola w Działach [dzisiaj w Chełmie pola zw. Działy - UN 2 s. 22] o długości 6 stajań wzdłuż drogi publ. z Chełmu do Moszczenicy. Druga rola w Grodzisku [dzisiaj w Chełmie pola zw. Grodzisko - UN 2 s. 22] za gumnem tejże karczmy długości 1 stajania, ciągnąca się od wierzchowiny góry do rz. Raby k. roli kmiecia zw. Stila oraz ogród z pasiewnikiem. Trzecia rola zw. Międzyrzecze Na Zamościu po obu stronach krak. drogi publ. [z Krakowa na Ruś]: po jednej stronie tej drogi ma ona długość 2 stajań i przylega do roli Stilińskiej [kmiecia Stili] i do roli plebańskiej zw. Ostra [dzisiaj cz. Targowiska nosi nazwę Ostra - UN 2 s. 22], po drugiej zaś stronie mierzy wraz z łąką 1 stajanie i ciągnie się do granic Łężkowic. Klasztor sprzedaje za 100 fl. (po 52 gr za floren) temuż Jędrkowi łąkę w Chełmie zw. Szczepanówka, pod warunkiem, że Jędrek będzie płacił na ś. Marcina 22 grz. (po 48 gr za grzywnę) czynszu. Ponadto winien przywozić własnym wozem do karczmy albo do folwarku w Targowisku sól suchedniową z Bochni, za którą będzie płacił żupie 3 wiard. na każdy kwartał, które odliczy sobie od czynszu. Jędrek nie może karczmy sprzedać ani jej zamienić z kimkolwiek, a gdyby okazał się krnąbrny lub nieposłuszny, klasztor rezerwuje sobie pr. wykupu. Ma też obowiązek naprawy mostu na Rabie (AG perg. 2771).

3B. Spory graniczne w dobrach klasztornych.

1242 Konrad ks. krak. i łęcz. potwierdza granice wsi Mszczęcin kl. miech., wyznaczone przez ks. Henryka, i odnawia stare znaki na granicy z lasem książęcym → Kłaj [Puszcza Niepołomicka], którego cz. w wyniku rozgraniczenia włączono do tej wsi (Mp. 2, 421; MS 5, 6617 - regest)42Nie wiadomo, kiedy wieś ta weszła w posiadanie klasztoru lub kiedy została przez niego założona. Nakielski przypuszcza, że nadał ją wraz z Chełmem i Targowiskiem komes Mikora.

1372 sąd ziemski sand. poświadcza ugodę między Marcinem włodarzem kl. miech. i bratem Sądkiem a Świętopełkiem z Gartatowic [pow. wiśl.], w wyniku której Świętopełk będzie posiadał sadzawkę, którą zbudował nad brzegiem potoku [nie nazwany potok, lewy dopływ Nidy - Mapa Obrębów] należącym do Stawian kl. miech., z tym że wymieniony potok poniżej grobli sadzawki nadal stanowić będzie granicę między Gartatowicami a Stawianami. Klasztor może założyć sobie sadzawkę między karczmą a brzegiem należącymi do Świętopełka i jego synów. Ugoda ma być przestrzegana pod zakładem 100 grz. gr pras. (ZDM 1, 137).

1376 Maciej prep. kl. staniąt. jako właściciel Tropiszowa i Czcik prep. miech. jako właściciel Mszczęcina zawierają ugodę w sprawie zmiany koryta Wisły, która płynie w pobliżu Mszczęcina, i której jeden brzeg należy do tej wsi, a drugi do Tropiszowa. Nowym korytem będzie płynąć Wisła przez należący do kl. miech. las k. Mszczęcina w kierunku → Igołomii. Ta część lasu, która pozostanie na wyspie utworzonej między starym a nowym korytem, należeć będzie do kl. miech. Stare koryto pozostanie jako jezioro zw. nieciecza, które tenże klasztor rezerwuje dla siebie z pr. połowu ryb, ale użytkować go będzie także kl. staniąt., dając połowę korzyści z połowu. Stare jezioro kl. staniąt. w pobliżu Wisły będzie połączone z nowym, a korzyści z połowu będą dzielone po połowie, lecz ten klasztor będzie pobierał od innych korzystających z obu jezior, zgodnie z dawną opłatą, 16 sk. (Mp. 3, 881-2).

1399 spór o granice między Prandocinem kl. mog. a Wężerowem należącym do Piotra, Dzierżka, ich braci i siostry Staszenicy. W sporze biorą także udział kan. krak. Niemierza z Orłowa i prep. miech. Michał [jako dziedzice Smrokowa]. Granice między Prandocinem i Wężerowem odnawia pkom. krak. Gniewosz [z Dalewic] przez swego komornika Piecza. Poczynają się one od przekopy i od rz. Szreniawy i biegną przez pola i role aż do góry i zarośli zw. Sławicki Chrust (Mog. 105); 1400-3 prep. miech. pozywa Piotrasza z Wężerowa o wykopanie przekopy (fossa), przez co zniszczył łąki prepozyta [w Smrokowie] (SP 8 uw. 335/7, 336/27; ZK 3a, s. 502, 525, 615, 628, 663; 3b, s. 129, 134, 174, 209).

1400 Jan z Tęczyna kaszt. krak. rozgranicza lasy kl. miech. Popów i Szerzyny oraz zarośla należące do wsi klaszt. Pstroszyce od lasu król. → Głogów. Michał prep. miech. skarżył się bowiem na leśników król., że nagabują i zatrzymują jego ludzi w lasach klaszt. i niesłusznie ściągają od nich pieniądze, król więc za radą wielkorządcy krak. Iwona [Gołego z Obiechowa] nakazał przeprowadzić rozgraniczenie. Granica między lasami Głogów i Popów zostaje poprowadzona kopcami po obu stronach drogi publ. do Torunia aż do pola wsi Pstroszyce. Las Popów należy do wsi klaszt. Uniejów. Granice między Głogowem a Pstroszycami i Podleśną Wolą kl. miech. przeprowadzone są zaroślami: Kamion, Ciborów Lasek, Mostki, Saków Lasek i in. zaroślami przylegającymi do drogi prowadzącej do Kozłowa i drogi zw. Niewieścią Drogą (Niewiescia droga) i drogi zw. Magnuszową Drogą, k. lasu król. zw. Grabie po → Czarną Rózgę tegoż lasu Głogów. Zarośla te od dawna należały do kl. miech. i w dok. wymieniono je z nazwy dlatego, aby w przyszłości klasztor lub jego ludzie nie doznawali krzywd od leśników lub urzędników król. we własnych dobrach. Dalej granica obiega zarośla i przez Czarną Rózgę dochodzi do lasu klaszt. zw. Szerzyny z przyległymi zaroślami. Las ten graniczy z jednej strony z lasem król. Głogów i z dąbrową wsi Tochołów. Między lasem Głogów i dąbrową Tochołowską a lasem Szerzyny stwierdzono wiele wielkich i wysokich kopców, dawno wykonanych. Las Szerzyny należy do wsi klaszt. Strzeżów (ZDM 4, 1150); 1401 Władysław Jag. zatwierdza powyższe rozgraniczenie (ZDM 6, 1644; RMiech., s. 160: pod datą 1402).

1401 Michał prep. miech., za urzędowania stren. Spytka Kolczka pkom. sand., rozgraniczył klaszt. wieś Sławno k. Radomia [pow. opocz.] od 9 okolicznych wsi (RMiech., s. 129); 1403 pkom. krak. Gniewosz z Dalewic rozgranicza wieś kl. miech. Ołudzę od wsi król. → Dobraków, Otola i → Jeziorowice. Granice biegną od granic Ołudzy z Solcą z dawna wytyczonych pod wysoką kamienną górą [być może to dziś Ostra Górka w Jeziorowicach - UN 11 s. 73], aż do brodu zw. → Gać Krzeszowa (Gacz Krzeschowa), usytuowanego poniżej starej sadzawki w Jeziorowicach (ZDM 1, 245); Kanimir dz. z Solcy zobowiązuje się w myśl ugody z prep. miech. nie naruszać granic wytyczonych między wsiami: Ołudzą, → Jeziorowicami, → Dobrakowem i Otolą a Solcą (DSZ 105).

1405 prep. miech. Michał i prep. staniąt. Dziersław zawierają ugodę w sprawie użytkowania niecieczy między Mszczęcinem a Tropiszowem. Ongiś [→ wyżej 1376] ich poprzednicy zawarli ugodę o koryto Wisły, które z dawna okrążało wyspę, czyli las, i kierowało się w stronę Igołomii, i którego jeden brzeg należał do Mszczęcina kl. miech., a drugi do Tropiszowa kl. staniąt. Kl. miech. przez swoją cz. wyspy, czyli lasu uczynił nowe koryto Wisły, a ze starego koryta powstało jezioro, czyli nieciecza, z którym połączono stare jezioro kl. staniąt. Wyspa między obu korytami miała należeć do kl. miech., zaś jeziora klasztory miały użytkować wspólnie. Obecnie, w celu uniknięcia konfliktów w sprawie pobierania dochodów od połowu i sprzedaży ryb strony ustalają, że będą użytkować jeziora na przemian, każda przez jeden rok (Pol. 3, 188; ZDM 1, 266).

1429 sąd ziemski sand. potwierdza ugodę między kl. miech. a kl. sieciech. w sprawie granicy między m. Skaryszewem kl. miech. a wsią Kobylany [pow. rad.] kl. sieciech. Dawna granica rozdzielająca Skaryszew i Kobylany biegnie od wsi Bogusławice aż do rz. Kobylanka i nią idzie aż do Odechowa. Kmiecie z Kobylan mają dawać prep. miech. po 2 korce owsa z łanu i po 2 korce owsa z karczmy oraz pracować 2 razy w roku dla dóbr kl. miech. w Skaryszewie. W zamian kmiecie z Kobylan mogą brać drzewo z lasów dóbr skaryszewskich, a sołtys z Kobylan i opat sieciech. po 1 wozie drewna (ZDM 2, 417).

1435 sąd ziemski sand. potwierdza ugodę między kl. miech. a kl. sieciech., na mocy której kl. miech. może urządzić staw na rz. Kobylance przy obu jej brzegach k. Skaryszewa, a także korzystać z ziemi i zarośli do jej naprawy w Kobylanach kl. sieciech. ile będzie trzeba, zaś kl. sieciech. może urządzić poniżej na tejże rzece staw dla siebie i korzystać z ziemi i zarośli do jej naprawy w Skaryszewie kl. miech. (ZDM 2, 479).

1441 sąd wiecowy uznaje powództwo Dzichny ż. Wilczka z Wężerowa, Małgorzaty ż. Sędziwoja oraz Elżbiety i Katarzyny córek Włodka z Czarncy [pow. chęc.] także dz. Wężerowa przeciwko Janowi prep. miech., i wyznacza kolejny termin sprawy o rozgraniczenie między Wężerowem a Orłowem i Smrokowem kl. miech., o rolę, młyn i łakę oraz o wizję w sprawie rzeki [Szreniawy] (ZK 147 s. 20); 1443 Małgorzata z Wężerowa ż. Sędziwoja z Janem prep. miech. o łąkę, rolę, o przeprowadzenie wody ze Szreniawy i o posiadanie młyna na tej rzece; wizja (ZK 147 s. 56); ugoda między Janem prep. miech. i Maciejem opatem łysogórskim. Granice pomiędzy wsią kl. miech. Jadowniki a wsiami Rzepin i Rzepinek [wszystkie wsie w pow. sand.] kl. łysogórskiego zostają takie same jak dotąd. Bory należą do tych ostatnich wsi a prep. miech. nic do nich nie ma. Prepozyt ma młyn, do którego może ciągnąć wodę z rzeki zw. Świślina (Swiszlina) [pr. dopływ Kamiennej - HW 296], nie wychodząc poza jej naturalny bieg, aby nie zalewać łąk plebana, z wyjątkiem deszczu, roztopów lub jakichkolwiek innych wylewów. Jeśli opat w obecności woźnego i 2 ze szlachty dowiedzie celowego zalania, prepozyt zapłaci 3 grz. kary. Podobnie opat nie powinien wylewać wody powyżej stawu pod ww. karą. Zakład 100 grz. (Mp. 4, 1448).

1444 Jan prep. miech. z Mikołajem z Masłomiącej i Tomaszen opatem mog. odesłani z sądu wiecowego do pkom. [krak.] w sprawie granic (ZK 147 s. 92-4); 1448-51 Jan prep. miech. i Franciszek prep. [kol.] Ś. Floriana w Krakowie procesują się o granice między → Krzesławicami prep. miech. a Bieńczycami kol. Ś. Floriana (ZK 147 s. 178, 208, 248); 1451 Tomasz opat mog. z Janem prep. miech. procesują się o granice między obiema Mogiłami (Mogyla utraque) a Krzesławicami i Zdziesławicami oraz między Rzędowicami a Wrocieryżem kl. miech.; odesłani do pkom. [krak.] (ZK 147 s. 271); 1468 Mikołaj prep. miech. z kl. Klar. Ś. Andrzeja o granice (ZK 147 s. 403).

1486 Jan Rzeszowski bp krak. jako superarbiter i inni wyznaczeni arbitrzy rozstrzygają spór między Janem prep. miech., dz. wsi → Chełm i Targowisko a Mikołajem pleb. w Chełmie o szkody w rolach, łąkach i innych przynależnościach, spasienie zasiewów, wycięcie lasów i zapustów oraz wyłowienie ryb z jezior i rzek prepozyta. Komisja umarza wszystkie terminy i pozwy w tej sprawie, która toczyła się przed sądami kościelnymi w Krakowie i Gnieźnie pod zakładem 1000 grz. Komisja, po uprzedniej wizji miejsca przez Piotra Wapowskiego i Jana Latoszyńskiego, wyznacza granice między rolami plebana a folwarkiem prep. miech. w Chełmie. Pierwszy znak znajduje się w miejscu zw. Wierzbo, gdzie pleban wykarczował łakę w lesie prepozyta, którą znakami na drzewach dzieli się po połowie. Drugi znak usytuowano w miejscu zw. Topole [dziś pole Topolina, obecnie na lewym brzegu rz. Raby na N od Chełmu - Mapa Obrębów], gdzie jest łąka po jeziorze, dzieląc ją po połowie znakami na dębach. Trzeci znak jest w końcu jeziora zw. Domaradz, a czwarty pod sadem plebana, gdzie tenże zrobił sobie pastwisko, okupując „planitiam alias nawsie” wsi Chełm; pastwisko to podzielono po połowie, przyłączając je do sadu plebana i do nawsia. Piąty znak usytuowano na górze Moszczenicy między rolami plebana. Pleban ma ogrodzić swoje niwy, zwłaszcza tę ku Targowisku. Jeśli bydło plebana wyrządzi szkody w zasiewach kmieci lub prepozyta, to oceniać je będzie komisja złożona z 2 osób z każdej strony. Bydło plebana zajęte w szkodzie nie będzie zapędzone do jego własnej zagrody lub do zagrody król., lecz do zagrody dziedzica wsi, czyli prep. miech., który, lub jego prokurator, winien rozsądzić sprawę między plebanem a kmieciami. Pleban może łowić ryby w jeziorach i rzekach prepozyta, ale tylko na własny użytek i małymi sieciami zw. włoczki. Jeśli prepozyt założy w lesie zapusty, wówczas pleban nie może tam ścinać drzew, podobnie jak kmiecie, ale w innych miejscach, i tylko na własny użytek. Prepozyt przeprowadził rz. Rabę nowym korytem i zniszczył pewne role plebana, w zamian ma dać plebanowi niwę zw. Dziadowa, której ten nie może powiększać przez karczunek. Pleban nie może bić i ranić poddanych kl. miech. pod kanoniczną karą pozbawienia urzędu, a ilekroć to uczyni, nie może być sądzony przez prepozyta przed jego sądem, lecz ma go prepozyt odesłać do sądu kościelnego w celu ukarania, lub jeśli zechce, zwrócić się do plebana o ugodę z pobitym; komisja rozciąga to na przypadki dawniejszych pobić (Mp. 5 Q 41; Miech., s. 546-51).

1514 sąd ziemski sand. poświadcza, że Jan z Gołuchowa [pow. wiśl.] sędzia grodzki nowokorczyński w imieniu Tomasza prep. miech. złożył protest przeciwko Stan. Górskiemu, ponieważ polecił odszukać w aktach ziemskich wiśl. wpis z 1466 r., na podstawie którego miał być wystawiony dok. na imię Marcina [Skotnickiego] z Bogorii sędziego i Mikołaja z Bedlna podsędka sand. [razem pełnili urzędy 1488-1504] o rozgraniczeniu przez arbitrów Góry i Wrocieryża kl. miech., lecz tego wpisu tam nie było (Kop. miech., s. 64v-65).

1519 Stan. Tęczyński pkom. sand. rozgranicza opustoszałą wieś Sadowie i wieś Gartatowice kl. miech. oraz Chruścice Jana Chruścickiego [wszystkie wsie w pow. wiśl.]. Kopce sypano od ściany wsi Chwałowice obok innych kopców rozdzielających Chwałowice od Chruścic przez środek błota do ściany Gartatowic i dalej przez środek błota do sosny k. drogi, która prowadzi z Gartatowic do Podłęża, i gdzie usypano kopce graniczne do tej drogi. W tym zaś miejscu znajduje się stary kopiec narożny odgraniczający Podłęże kl. [Paulinów] pińczowskiego od Gartatowic kl. miech. Ostatni kopiec usypano w miejscu, gdzie pole alias błoto podzielono po połowie między Gartatowice i Sadowie a Chwałowice (ZDPaul. 2, 221).

1552 granice między → Kaliną Małą kl. miech. a Zarogowem, wytyczone w 1551 r., zaczynają się przy ścianie Marchocic od 3 kopców narożnych rozgraniczających Kalinę Małą, Zarogów i Marchocice w miejscu k. Studzinek, stąd biegną przez las do miejsca zw. Zarognoszczyzną i przez równinę oraz drogę publiczną z Połajowic [dziś Pojałowice] do Kaliny, dochodzą do miejsca zw. Sadykierz niedaleko od ścian Połajowic i Woli Bukowskiej. Tu usypano 4 kopce narożne wsi: Połajowic, Zarogowa, Kaliny i Woli Bukowskiej, a stąd poprowadzono granice między zaroślami, czyli dąbrowami alias chrustem Woli Bukowskiej kl. miech. a borem zw. Sadykierz należącym do Połajowic, aż do ściany Sławic, gdzie kończą się granice Połajowic i Woli Bukowskiej. Tu usypano 3 kopce narożne k. drogi z Połajowic do Sławic i gaju wsi Sławice, rozgraniczające Połajowice i cz. Sławic należącą do Walentego i Jerzego Sokołów od wsi Wola Bukowska. Stąd biegną granice do świeżo wykarczowanych ról zw. Wielkimi Kopaninami należących do ww. Sokołów, dalej k. drogi z Zarogowa do Miechowa, k. gaju i k. drogi z Woli Bukowskiej do młyna wsi Sławice w cz. Jana Staszkowskiego, k. gaju ujazdem do roli zw. Sarty, i od ujazdu blisko drogi z Woli Bukowskiej do Kamienieckiego Młyna, którą przecina droga z Miechowa do Sławic, i gdzie k. ściany m. Miechowa i Parkoszowic kończą się granice Woli Bukowskiej kl. miech. i cz. Sławic należącej do Jana Staszkowskiego. Koło wspomnianej krzyżówki dróg usypano 4 kopce narożne rozgraniczające m. Miechów, Parkoszowice, Wolę Bukowską i cz. Sławic Jana Staszkowskiego. Stąd granice biegną przez gaj zw. → Góry, który z prawej strony należy do Parkoszowic kl. miech., a z lewej strony do Sławic, k. wielkiej drogi z Miechowa do Sławic i gaju → Góry Parkoszowskie kl. miech. Tu granice „schyliły się z gościńca” i biegną do ról Kopaniny i Kąty do miejsca zw. Galik, dalej znów k. drogi między zaroślami Parkoszowic i Sławic w cz. Jana Staszkowskiego do gaju zw. salanką, który kiedyś został zamieniony za gaj zw. Oporowicem i odgraniczony od Sławic, do roli Oporowic, ujazdu nad Sławicami i do łąki nad rzeką płynącą z młyna pana Staszkowskiego do Parkoszowic, dalej potokiem „in loco edilcori” i ujazdem do najbliższego gaju. Z powodu kontrowersji nie rozgraniczano dalej Parkoszowic i cz. Sławic Jana Staszkowskiego (BCzart. rps 2930 s. 51-4; 2878 s. 91-3).

1562 Jan z Ocieszyna [Wielkopolska] kanclerz kor. i pkom. krak. dokonuje rozgraniczenia dóbr kl. miech. Parkoszowice, Szczepanowice i Orłów od dóbr Jana Staszkowskiego Połajowice i Staszkowice. Granice poczynają się przy rolach między Parkoszowicami i Sławicami na wzgórzu zw. Na Ostrowie, schodzą z niego ścieżką na S i biegną między rolami ww. wsi do lasu zw. → Borzęciniec, następnie skręcają na E i kopcami usypanymi na długości 5 stajań dochodzą do padołu zw. Borzęcki Dół, do którego zwykła spływać ze wzgórza i gajów woda deszczowa. Tym padołem idzie dalej granica w stronę wzgórza przez las Borzęciniec i od tego padołu na S przez gaj do innego padołu zw. → Glinnice i tymże padołem idzie dalej na S aż do pól wsi Szczepanowice, gdzie sypane są kopce graniczne na długość 1 stajania. Następnie granica zwraca się na E i zaroślami dochodzi do wsi Orłów, stąd biegnie padołem przez zarośla brzozowe do miejsca, gdzie spotykają się role Sławic i Orłowa. Dalej kopce są sypane między tymi rolami wzdłuż starej granicy i dochodzą do wsi Wężerów (BJ perg. 119).

3C. Procesy i spory gospodarcze i obyczajowe. 1388 prep. miech. z kmieciami z Wężerowa (SP 8 uw. 135/7); tenże prep. z Pawłem z Krakowa „pro tuba discernenda” (SP 8 uw. 136/24); 1390 prep. miech. winien stawić woźnego Marcina przeciwko Piotrkowi z → Charsznicy i jego 3 synom (SP 8 uw. 213/1, 216.4); 1391 kmiecie z Przecławia pozywają prep. miech. i sołtysa Jakuba o przywilej lokacyjny wsi → p. 4Aa; 1394 prep. miech. z Mik. Ziarno z Charsznicy i jego bratem (ZK 2 s. 41, 173); tenże z Janem i jego żoną ze Słomnik o porękę (ZK 2 s. 106, 123, 129, 133); 1394-5 tenże z Zygmuntem z Michałowic s. Wierzchosława z Wilczkowic o wiard. i 12 ćw. żyta; tenże z Zygmuntem i Proszkiem z Michałowic; tenże z Wierzchosławem z Uliny i Wilczkowic; tenże z kmieciami z Michałowic (ZK 2 s. 102, 112, 214, 244, 261, 278, 234); tenże z Marciszem z Zarogowa o przeoranie dziedziny i o 20 grz. (ZK 2 s. 111, 118, 124, 130, 133, 142, 203, 219, 302); tenże z Boguszem z Pstroszyc i Woli Pstroskiej (ZK 2 s. 196, 224, 240, 261, 285, 302).

1395 prep. miech. i 16 jego sług z Marciszem s. Rafała „de Golczicze” [nie zid.] o wyłowienie ryb z rzeki na szkodę 10 grz. (ZK 2 s. 244); tenże z Jaszkiem z Czernichowa [par. Igołomia i Czulice] (ZK 2 s. 330); tenże z 2 kmieciami i kmieciem Grzegorzem Kloszem o poranienie karczmarza w Falniowie (ZK 2 s. 223); tenże z prep. staniąt. i jego 2 kmieciami Jaszkiem i Więckiem z Tropiszowa (ZK 2 s. 284, 318, 323, 364); Paszek z Parcz winien uwolnić prep. miech. i kmieci z Bukowskiej Woli od [kary ruszycy? dla] pkom. królowej. Ma zapłacić karę 6 sk. dla króla (ZK 2 s. 342).

1398 prep. miech. z Zygmuntem Śmiłowicem z Michałowic o zabranie kmieciowi wołu → Michałowice p. 4; tenże z Janem z Łuczyc o 10 grz. poręki (SP 8 uw. 245/32, 251/24, 259/21); tenże oraz brat Eliasz z Janem z Chodowa o krzywdy (SP 8, 7268-9, uw. 260/31-2, 262/31, 263/23, 268/25, 270/11); tenże stawia 3 kmiotki i karczmarza z Michałowic przeciwko Leonardowi z Masłomiącej i Wilczkowic o poranienie oraz przedkłada dok. przeciwko niemu (SP 8 uw. 292/20, 21, 293/52, 295/48, 49, 296/32, 298/51, 299/21).

1399 prep. miech. z Imramem [seniorem z Czulic i] Pobiednika o zabranie 2 koni i wyłowienie ryb z jeziora (SP 8 uw. 298/53); 1399-1402 prep. miech. pozywa Imrama seniora z Czulic o zabranie 10 koni w Pobiedniku (SP 8 uw. 299/19, 315/46, 322/9, 332/21, 345/49, 352/5, nr 9359; ZK 3a, s. 267, 274, 301, 303, 321, 381, 426); Imram winien złożyć przysiegę przeciwko prep. miech., że zabrał konie jego ludziom w dobrach kl. staniąt., których jest posesorem, a nie w dobrach wwdy [krak.] (SP 8, 9358); 1400 prepozyt pozyskuje te konie na Imramie, ponieważ nie chciał on złożyć przysięgi (SP 8, 10558); 1401 Małgorzata i Halszka cc. Imrama seniora z Czulic z prep. miech. (ZK 3a, s. 233, 267, 285, 303); Imram ma zapłacić prepozytowi 2 grz. kary (ZK 3 s. 248); Więcesław komornik sędziego krak. nie chciał wydać tych koni, dopóki nie zostanie rozstrzygnięty ww. spór; prep. miech. pozyskuje ww. konie na Imramie z Czulic, ponieważ nie przedstawił on dok., że jest w służbie króla (ZK 3 s. 300-1); Andrzej ongiś włodarz Spytka [z Melsztyna] wwdy krak. składa przysiegę przeciwko Imramowi, że kiedy był włodarzem wwdy w Pobiedniku, ten darował kl. miech. [dla Tropiszowa] łąkę należącą do tamtejszego sołectwa (ZK 3a, s. 371).

1400 prep. miech. z Lambertem ze Stanisławic [par. Przemyków] (SP 8 uw. 301/42); 1400-1 prep. miech. z Mikołajem z Woli [...] o wycięcie drzew w Ołudzy i o zagon (SP 8 uw. 312/52, 320/10, 340/15, 351/36, nr 10093, 10305; ZK 3a, s. 253, 293, 321, 377); 1401 świadkowie prep. miech. przysięgają, że przed upływem roku Mikołaj wyciął 60 sosen w Ołudzy; prepozyt przysięga, że Mikołaj wyciął 300 sosen, do których prepozyt ma takie samo prawo; pozywa go też o zagon (ZK 3a, s. 369); 1401 prep. miech. z Piotrem i Jakubem kmieciami z Mogiły, którzy winni okazać prepozytowi przywilej pr. niem. (ZK 3a, s. 277).

1401-3 kl. miech. z kl. mog. o upust wody z rz. Dłubni w Krzesławicach (ZK 3a, s. 422, 432, 542, 484, 514, 643; 3b, s. 121, 142, 153, 177); 1401 kl. mog. pozywa kl. miech. o wykopanie przekopy przez pole opata i zniszczenie drogi (ZK 3a, s. 317); kl. miech. pozywa kl. mog. o wbicie 10 pali w rz. → Dłubnię i zrobienie jazów (ZK 3a, s. 408); 1402 Mikołaj opat kl. mog. zawiera ugodę z Michałem prep. miech. i jego rządcą Filipem w sprawie upustu wody w rz. → Dłubni naprzeciwko dworu w Krzesławicach, gdzie był dawny upust tej wody. Opat zabrał 1/3 wody z rzeki dla swego klasztoru (SP 2, 867; DSZ 90); 1403 ww. godzą się dać 2 ludzi do przeprowadzenia podziału wody, czyli rzeki [Dłubni], która płynie od → Krzesławic; opat mog. nie stawił się w sądzie o zrobienie upustu [na rz. Dłubni] i wbicie tamże 10 pali (ZK 3b, s. 76, 120 zp.; 3 s. 567); 1401-4 kl. miech. z kl. staniąt. (ZK 3a, s. 288, 294, 357, 608; 3b, s. 89, 275, 32, 340).

1402-3 prep. miech. z Janem z Chodowa o wyłowienie samoczwart ryb z sadzawki w Pstroszycach, o posadzenie gaju na roli prep., o przywilej na sołectwo w Woli zw. Za stawem [Woli Podmiejskiej] i o 30 grz. zakładu (ZK 3a, s. 543, 551, 579; 3 s. 574; 3b, s. 7, 65, 134, 175).

1403-4 prep. miech. z Niemierzą z Krzelowa [kan. krak.] o przekopanie rzeki i puszczenie wody na łąki klasztorne w Smrokowie (ZK 3b, s. 191, 200, 209, 253); 1404 Piotr Spiczmer z Krakowa z prep. miech. o 28 grz. długu Jana z Chodowa i o szkodę (ZK 3b, s. 273, 284, 293, 313, 369); 1405 Welko włodarz z Tropiszowa nie stawił się przeciwko prep. miech., który pozwał go o dwukrotne wyłowienie ryb z jezior należących do klasztoru, jednego dnia z 12, a drugiego z 8 pomocnikami, i o inne krzywdy (ZK 3b s. 480, 506, 565, 572, 588, 685; 4 s. 192); 1406 [Świętosław] Litwos wielkorządca krak. z prep. miech. o wszystkie rzeczy (GK 1b, s. 18); 1408 prep. miech. Michał pozwany przez Piotra Litwosa mieszcz. z Kleparza winien okazać przywilej, że brat Filip alias zakonny nie będzie odpowiadał przed sądem star. krak. (GK 1a, k. 52v); 1409 prep. miech. Michał pozywa Sądka zw. Sordz włodarza z Turu o bezprawne zagarnięcie bydła na pastwisku; tenże prepozyt z Zawiszą z Białki [nie zid.] (GK 1a, k. 152r,v); 1412 Mikołaj sługa prep. miech. pozywa Stan. Budkę z Lgoty i jego pana Bogusza z Pstroszyc o 3 rany; prep. miech. przeciwko temuż Boguszowi, że nie rozsądził powyższej sprawy (ZK 193 s. 113-4).

1413 sąd ziemski krak. poświadcza, że za życia podsędka Piotra z Bąkowca [w 1413 r.] prep. miech. naganił szlachectwo Mik. Górnego z Damic s. Tomasza h. Rak i że w związku z tym nie jest on godny pobierać przysądzonych sobie kar, ani składać przysiąg w jakichkolwiek sprawach szlacheckich. Mikołaj oczyszcza swe szlachectwo (ZK 5 s. 359; 146 s. 589; SP 2, 3443 - tekst dok. sądu ziemskiego krak.); 1416 Andrzej z Wrzępi oddala oskarżenia prep. miech. o 9 dębów i zajęcie jego kmieci z Niskowej (ZK 194 s. 7); Stan. Gamrat star. sądec. nie stawił się przeciwko prep. miech., który oskarżył go o zabranie wołu jego poddanemu w Niskowej (ZK 194 s. 11); Piotrasz z Cikowic oraz jego poręczyciele Jaszek z Cikowic, Piotr z → Łysokań i Jan z Wojsławic gwarantują zwrot 30 grz. półgr Szymkowi z „Cikowic” [właściwie z Cianowic], a jeśli on umrze, zapłacą je prep. miech. (ZK 6 s. 323 zp); 1418 Leonard z Drwini, Jaszek z → Łysokań i Paszek z Cerekwi poręczają za Piotra z Cikowic spłatę 30 grz. Michałowi prep. miech. Jeśli Piotr sprzeda swoją cz. dziedz., to zabezpieczy tę kwotę na uzyskanych ze sprzedaży pieniądzach lub na lesie (ZK 6 s. 474; 194 s. 208).

1421 Jaszek z Cikowic godząc się z Michałem prep. miech. zastawia mu za 20 grz. półgr karczmę zw. Kałek w → Łysokaniach przy wielkiej drodze krak. Po wybraniu tych 20 grz. karczma winna wrócić do rąk Jaszka, który ma zwrócić prepozytowi wszelkie nakłady na naprawę zabudowań (ZK 7 s. 181); prep. miech. Michał ze Stanisławem z Pogwizdowa i jego kmieciami (GK 1 s. 440, 465, 467, 475, 483); 1421-4 tenże z Katarzyną Wężerowską o różne sprawy (GK 1 s. 440, 464, 701; 2 s. 39, 63, 184, 195, 217, 224, 253, 261, 286, 295); 1423 Grzegorz włodarz kl. miech. w Michałowicach ze Święszkiem z Wilczkowic. Prepozyt staje o swoją karę (GK 2 s. 184, 196).

1426 Mik. [Słupowski] z Marcinkowic pozywa Piotra włodarza z Uniejowa i prep. miech. Mikołaja; Idzi kmieć z Uniejowa w obecności swego pana prep. miech. przeciw Janowi Marcinowskiemu, czyli Beskiemu; tenże Idzi karczmarz, Barczałka i Jan kmiecie z Uniejowa poddani prep. miech. pozywają Mik. Słupowskiego z Marcinkowic o to, że jego włodarz najechał z czterema ludźmi na ich domy w Uniejowie, rozbił drzwi i ich poranił; prepozyt staje przy swych kmieciach o należną mu karę (GK 2 s. 474, 477, 485, 553, 563-4, 586-7, 597, 612, 624); opat mog. ma rozsądzić sprawę kmieci z Krzesławic kl. miech. z kmieciami z Mogiły. Prep. miech. staje o należną mu karę (GK 2 s. 597, 614, 624).

1426-7 Wojciech ze Sławic z prep. miech. Mikołajem i jego włodarzem Mikołajem z Czarnocina o łąkę i grodzenie nawsia w Sławicach: 1426 Wojciech ze Sławic w sporze z prep. miech. płaci karę 6 sk., ponieważ woźny nie rozeznał sprawy, o którą dokonano wizji (ZK 195 s. 400-1, 406-7); 1427 tenże Wojciech przywodzi świadków, że od 3 lat swoją przekopą z rzeki do swej sadzawki w Sławicach nie uczynił szkody w sadzawce prepozyta; Mikołaj prep. miech. płaci Wojciechowi 6 sk. za wsteczę (ZK 196 s. 13, 18); tenże prepozyt wygrywa z Wojciechem ze Sławic sprawę o wysieczenie jego łąki na 20 pokosów poza stare znaki [graniczne] z tego powodu, że Wojciech nie stawił do wizji Stanisława z Połajowic; Wojciech płaci 3 grz. kary (ZK 196 s. 20-1); sąd wyrokuje, że ww. Wojciech, pozwany i zwyciężony w sądzie przez prep. miech. Mikołaja, winien rozebrać płot, którym grodził nawsie w Sławicach, i w przyszłości stawiać go wedle starych płotów. Kara 3 grz. (ZK 196 s. 29, 30, 32); 1428 kmiecie z Wężerowa pozywają prep. miech. (GK 3 s. 22); Bogusz karczmarz z Wężerowa z Wincentym [właściwie Więcesławem] prep. miech. Ugoda (GK 3 s. 34); Wincenty [właściwie Więcesław] prep. miech. pozywa Pawła opata mog. o to, że kiedy Jakub kmieć z Krzesławic przybył do domu opata z prośbą o uwolnienie od ciążenia jego rzeczy, opat kazał go pochwycić, zakuć w kajdany i uwięzić w piwnicy; następuje ugoda we wszystkich sprawach (GK 3 s. 102-3, 113, 125, 146).

1432 Klemens z Wiślicy [woj. sand.] zostaje zachodźcą Piotra Tochołowskiego, pozwanego przez prep. miech. o zajazd w Uniejowie, gdzie wyważył zamki do piwnicy i spichlerza oraz drzwi do dworu (GK 4 s. 739); 1433 Mikołaj z Czarnocina i jego poręczyciel Jan z Mianocic pleb. w Książu [Wielkim] zobowiązują się zwrócić 30 grz. prep. miech. Janowi (ZK 197 s. 233-4 zp.: zapłacono); 1434 Gajek sługa [Stan.] Kalińskiego z kmieciami prep. miech. z Uniejowa (GK 5 s. 147); 1435 Marcin mieszcz. z Wiślicy oddala roszczenia prep. miech. Jana o wszystkie rzeczy, o które był pozywany przed sąd w M. (GK 5 s. 740); 1439 Świętopełk dz. Gołuchowic [par. Irządze] z włodarzem kl. miech. (GK 6 s. 51); 1440 Mikołaj ze Sławniowa alias z Kaliny [Wielkiej] oraz Jan Włodkowic z tejże Kaliny w imieniu swoim i matki Piechny ręczą prep. miech. za swoich kmieci z Kaliny [Wielkiej], że pozostaną w pokoju z kmieciami kl. miech. z Kaliny [Małej] i Woli Bukowskiej. Podobną porękę składa prep. Jan (GK 6 s. 473-5); 1443 Jan prep. miech. pozywa Wojciecha ze Sławic o 30 grz. i o przemoc (GK 8 s. 452); tenże płaci karę 6 sk., ponieważ powiedział przed sądem Wojciechowi z Masłomiącej, że wyrzekał na klasztor, podczas gdy Wojciech wyrzekał na zachodźcę, a nie na prepozyta (ZK 12 s. 108); 1446 tenże pozywa Jakuba z Niskowej o 200 grz., tyleż szkody i o przemoc (GK 9 s. 695); 1447 Mikołaj włodarz kl. miech. pozywa Macieja z Miechowa o 2 konie wart. 10 grz. i o tyleż szkody (GK 10 s. 168); 1447-8 Jan prep. miech. pozywa Mik. Masłomiąckiego z Masłomiącej o spasienie końmi jego łąki w Michałowicach na szkodę 20 grz. → Masłomiąca p. 3a; 1448 Mowczk [!] z Jedlczy przysiegą oddala oskarżenia Jana prep. miech. o najazd na Jedlczę, rozbicie bramy do jego domu, zabranie pościeli wart. 30 grz. i tyleż szkody, rozbicie obory i rozpędzenie bydła i trzody (ZK 257 s. 280).

1451 Jan prep. miech. pozywa szl. Jana Burzyńskiego [z Liciąża, dziś Liciąż Mała i Wielka] o to, że z 50 pomocnikami swojego stanu i 50 niższego stanu najechał na dziedzinę Chełm kl. miech., wyważył wrota, bramy i drzwi, z komory zabrał 30 szynek wart. 15 grz. i wyrządził tyleż szkody, o zabranie 3 koni wart. 20 grz. i tyleż szkody, o wyłamanie rygli od stodoły i gumna i wymłócenie pszenicy żyta, grochu, prosa, jęczmienia, owsa i innego zboża w ziarnie na 80 grz. i tyleż szkody, o zabranie ubrań, pościeli i innych sprzętów domowych na 100 grz. i tyleż szkody. Pozwany chce temu zaprzeczyć zeznaniami świadków; świadkowie prepozyta zeznają, że prepozyt był na plebanii w Chełmie podczas najazdu. Burzyński stawia jako swego zachodźcę Mik. Grabkowskiego, który nazywa siebie (dicit sibi) pleb. w Chełmie; Piotr Łapka z Łapanowa jako wysłannik Burzyńskiego przybywa wysłuchać przysiąg świadków prepozyta, którzy potwierdzają oskarżenie. Pełnomocnik prepozyta nie akceptuje Grabkowskiego jako zachodźcy Burzyńskiego, ponieważ nie jest posesjonatem lecz duchownym, na co on odpowiada, że nie zostało to dowiedzione prawem, i że byłby posesjonatem tam, gdzie jest osiadły, i może stawać przed sądem; prepozyt wygrywa sprawę i chce od Burzyńskiego pieniądze, ten jednak chce dać w zastaw Liciąż, na co z kolei nie godzi się prep. dowodząc, że wieś ta nie jest w pow. krak., lecz w ziemi biec. (GK 10 s. 409, 420, 433-4, 459, 463, 465, 490-1, 505-8, 527-9, 533, 564, 582, 592, 607); 1453 Jan Burzyński z powodu niestawiennictwa powoda oddala pozew kl. miech. o wszystkie sprawy (GK 12 s. 31, 53).

1454-6 Tomasz prep. miech. pozywa Jana Ziarnę z Charsznicy o najazd na jego dziedzinę Chodów, uprowadzenie i zabicie 2 krów wart. 3 grz. (GK 12 s. 382; 13 s. 22, 44); 1456 tenże przeciwko kmieciowi Jakubowi karczmarzowi i jego panu Mikołajowi z → Marcinkowic [par. Uniejów] o kradzież na drodze król. 4 sztuk bydła i zagnanie ich do swego domu przy karczmie (GK 13 s. 51, 68); tenże pozywa Iwana z Obiechowa o to, że na jego polecenie 10 jego dworzan chlebojedźców (panem ipsius camodens) dobrego urodzenia oraz 20 kmieci z należącej do niego wsi Jedlcza najechali wieś Ołudza kl. miech., rozbili w karczmie drzwi do komnaty i izby, uprowadzili karczmarza Stanisława z jego służbą i zabrali mu 10 wołów, 3 konie, sprzęty domowe oraz zboże ozime i jare wart. 20 grz., służbie i jej ludziom zabrali ze dworu 2 woły wart. 3 grz., przekroczywszy zaś wolną drogę król. zabrali jeszcze 6 wołów alias skotów [woły przeznaczone na rzeź]. Wszystko to woźny zatrzymał w domu tegoż Iwana (GK 13 s. 66, 80-1); Wojciech ze Sławic pozywa Tomasza prep. miech. o to, że wbrew statutom i obyczajom ziemskim zagnał do obory król. stado źrebiąt wart. 30 grz. zajęte w szkodzie, gdzie zatrzymał je woźny, i nie chce go wydać właścicielowi za poręką; Tomasz płaci ½ grz. za dwie kary, jedną laskową a drugą zw. potrazna [=potwarzna?] 6 sk. (GK 13 s. 115-7); Tomasz prep. miech. pozywa Piotra Ogórka kmiecia z Kaliny o to, że naszedł jego dziedzinę w Kalinie [Małej] i zabił kmiecia Stanisława (GK 13 s. 712); 1457 Tomasz prep. miech. nie zapłacił szl. Tomaszowi Zarogowskiemu [z Krakowa] 30 grz. za płótno (ZK 15 s. 276); 1459 Wojciech ze Sławic zawiera ugodę z Mikołajem prep. miech.: nie może puszczać wolno na popas źrebiąt w Sławicach na role obsiane na zimę i wiosnę, lecz tylko na na role nie obsiane i pod dozorem pasterza. W przypadku zajęcia źrebiąt przez ludzi prepozyta obie strony wystawią po 2 ludzi do oceny szkód (ZK 258 s. 202-3); 1460 Piotr łucznik z Krakowa zapisuje w testamencie córce Cecylii wszystkie długi do odebrania, m.in. od nowego prep. miech. 12 grz. z tytułu robót oraz z tytułu długów jego poprzednika (Cracovia artificum 521).

1461-2 Piotr z → Książnic [par. Chełm] oświadcza, że 10 grz. główszczyzny za zabitego Macieja młynarza z Targowiska wypłacił br. tegoż Stanisławowi młynarzowi z Targowiska i Mikołajowi prep. miech. (GK 15 s. 433; 16 s. 352); 1462-3 tenże Piotr zobowiązuje się powyższą główszczyznę wypłacić zakonnikowi kl. miech. Stan. Zarogowskiemu w 2 ratach; tenże Zarogowski czyni Jana Owczarskiego pełnomocnikiem w sprawie przyjęcia od Piotra ww. główszczyzny (GK 16 s. 410-11; 733).

1467 Piotr opat mog. pozywa Mikołaja prep. miech. jako dz. Wrocieryża i jego sługi Stanisława i Jakuba o kmiecia Marcina; Elżbieta Maniowa ze Sprowy pozywa tegoż prep. Mikołaja jako dz. Wrocieryża, aby stawił kmiecia Jerzego sługę prepozyta o kradzież konia, którego woźny zatrzymał we dworze prepozyta we Wrocieryżu. Piotr opat mog. staje o swoją karę. Woźny przekłada terminy we wszystkich ww. sprawach, ponieważ prepozyt ma sprawę w Podolińcu o 40 grz. i przemoc z Mikołajem celnikiem.; prep. Mikołaj płacąc kary Piotrowi opatowi mog. i sądowi ma mu wydać konie i wóz; tenże i jego słudzy Stanisław i Jakub wygrywają sprawę z opatem mog. z powodu jego niestawiennictwa (GK 18 s. 3, 41, 76, 146, 202); tenże prepozyt ma zapłacić 30 grz. Stan. Oraczowskiemu sędziemu grodzkiemu krak. (GK 18 s. 33).

1467-8 Gaweł z Zakrzowa pozwał Mikołaja prep. miech. o to, że spoliczkował go na drodze publ.; strony umarzają sprawę (ZK 315 s. 314, 347); 1470 Stan. Czarnocki z Wierzbicy pozywa Jana prep. miech. o to, że jego poprzednik Mikołaj kupił u niego 2 konie wart. 14 fl. każdy, za które nie zapłacił, a i obecny prepozyt też nie chce zapłacić, wyzuwając w ten sposób szlachcica z jego dóbr. Zachodźca prepozyta, uzyskawszy list inhibicyjny [oficjała krak.] zakazujący sądzenia tej sprawy pod karą ekskomuniki, oświadcza, że takie sprawy nie powinny być sądzone przed sądem świeckim, lecz raczej odesłane przed sąd patrymonialny, z czym nie zgadza się strona powodowa; sprawa odesłana do sądu duchownego (ZK 315 s. 130, 158); 1476 Jan prep. miech. oddala pozew Jana kmiecia z Kaliny [Wielkiej] o główszczyznę za ojca Grzegorza zw. Jaroma z powodu niestawiennictwa (ZK 262 s. 27); Mikołaj z Zarogowa pozywa Jana prep. miech. o 10 grz. poręki za Mik. Lisowskiego poprzedniego prep. miech., którą powód pozyskał na jego poręczycielu Pawle Ulińskim. W sprawie tej prepozyt okazał list inhibicyjny oficjała krak., zakazujący sądzić tej sprawy przed sądem świeckim, na podstawie którego odesłano ją do sądu duchownego (ZK 315 s. 232); 1478 Grzegorz Kawierski woźny z Miechowa wnosi zakład 100 grz. ustanowiony przez Jakuba z Dębna kaszt. i star. krak. w sprawie o krzywdy między br. Janem, Piotrem i Mikołajem dz. Kaliny [Wielkiej] a Janem prep. miech. (GK 20 s. 790); 1480 Mikołaj alias Rychadl z Brzuchani oddala pozew Jana prep. miech. o spalenie stodoły, brogów i całego gumna ze zbożem w Brzuchani wart. 50 grz. (GK 21 s. 248, 282).

1484-7 Jan prep. miech. procesuje się Janem Kłajskim dzierż. Kłaja o to, ze zabrał z pola 12 wieprzów (ZK 19 s. 249, 255, 264, 274, 282; 20 s. 433); 1487 tenże pozywa tegoż opatrznego Kłajskiego o spalenie spichlerza we dworze prep. w Targowisku, w którym były żyto, pszenica, owies, jęczmień, proso i siano wart. 60 grz. (ZK 153 s. 8); 1494 Janusz Kośmirzowski z Kośmirzowa składa przysiegę przeciwko Janowi prep. miech., że prosił go o zwrot 3 krów i 1 wołu, które zostały zatrzymane w Woli Bukowskiej tegoż prep. (ZK 19 s. 399).

1498 w sporze między Łukaszem Zebrzydowskim z Połajowic a Marcinem prep. miech. o krzywdy i gwałty, sąd ustanawia zakład w wysokości 60 grz., że strony zachowają pokój (GK 27 s. 234); 1499 w sporze między Janem Pakoszem ze Sławic a Marcinem prep. miech. sąd ustanawia zakład 100 grz., że sprawy między ich poddanymi będą załatwiać w sądzie (GK 27 s. 691); 1500 w sporze między Łukaszem Zebrzydowskim z Połajowic a Marcinem prep. miech. sąd ustanawia zakład 60 grz., że zachowają pokój a krzywd dochodzić będą przed sądem (GK 27 s. 1294); 1502 Marcin prep. miech. przysiegą oddala pozew Katarzyny i Barbary dz. z Turzyna o główszczyznę za ich br. Stanisława (ZK 23 s. 78-9); 1503 Jan ze Sławic zaskarża niestawiennictwo Marcina prep. miech., który pozwał go o 2 konie prac. Stanisława kmiecia ze Szczepanowic zatrzymane w Sławicach; szl. Stan. Stańczyk sługa prep. miech. przełożył termin (GK 27 s. 973); 1506 Marcin prep. miech. przysięga, że ludzi, którzy zabili Stan. Łysego br. ww. Katarzyny i Barbary z Turzyna, nie ma w jego dobrach (ZK 23 s. 331).

1514-21 Stan. Górski z Gór [pow. wiśl.] pozywa Tomasza prep. miech. dz. Wrocieryża i Jedlczy o ogrodzenie płotem pastwiska (chachabuli, cacabuli alias blonya) nad rz. Mierzawą w dziedzinie Dobra Wola [pow. wiśl.] należącej do Gór, o rozwalenie kopców między [tąże] opustoszałą dziedziną Dobra Wola a Wrocieryżem i Jelczą oraz o wywołanie sprawy z sądu ziemskiego wiśl. do sądu wikariusza krak. [Bernarda] Galileusza z Zadaru [Chorwacja], do którego sprawa ta nie należy, i o odraczanie kolejnych terminów (ZK 256 s. 3, 12-14, 16, 21, 57, 92, 105, 133, 145-6, 151, 1153, 157, 167, 178); 1522 prep. miech. jako dz. wsi Wrocieryż, pozostając w sporze z Andrzejem Morskim ze Śladowa, zaprzecza jakoby polecił 4 swoim sługom przepędzić sarny z jego lasów i gajów w Śladowie do swoich lasów i gajów w → Kalinie [Małej] (ZK 265 s. 216, 242).

1548 Zygmunt August wydaje wyrok w sprawie między Janem [Czarnym ze Lwówka] prep. miech. a Mik. Stanioszem mieszcz. z Przedborza, któremu faktor tegoż prepozyta Jan Kosowski skonfiskował na drodze konie i wóz wyładowany solą (MS 5, 123).

3D. Świadczenia na rzecz władcy i państwa43Nie wykorzystano tu rejestrów poborowych zawierających dane o poborze powszechnego podatku łanowego. Są one uwzględniane przy opracowaniu haseł dla poszczególnych wsi.

1232, 1243, 1256, 1259, 1278, 1284, 1299, 1331, 1354 → p. 3A.

1381 Ludwik Węg. określa powinności kmieci kl. miech. wobec siebie i swoich następców. Poddani z dóbr. tego klasztoru będą płacić po 4 gr podatku z łanu na ś. Marcina, dawać sep po ćw. żyta i 2 ćw. owsa, odrabiać 2 dni w roku na najbliższym folwarku król.; w razie zarządzonej wyprawy wojennej poza granice kraju, małżeństwa i koronacji dzieci król. będą opodatkowani po 1 gr z każdej wsi (ZDM 1, 165-6); 1388 Targowisko daje sep na rzecz króla podrzęctwu niepołomickiemu (RD s. 8); 1394 Krystyn kan. sand. i wielkorządca krak. zaświadcza, że kl. miech. przedłożył dok. król., uwalniający od spy wsie kl. → Jaksice, Zagórzyce, Strzeżów, → Chełm i Mszczęcin (ZDM 1, 206); 1434 Piotr podrzędczy ze Słomnik pozywa Bernarda włodarza kl. miech. i kmieci z Przecławic o to, że włodarz nie dopuścił podrzędczego do ciążenia dóbr ww. kmieci z tytułu należnych królowi robocizn, grożąc że pozabija jego i towarzyszące mu sługi. Wielkorządca krak. staje o swoją karę (GK 5 s. 45, 60); 1463 Stan. Lanckoroński z Brzezia alias z Lanckorony pozywa Mikołaja prep. miech. o odbicie ciążenia z powodu niezapłacenia stacji (GK 16 s. 734); 1464-5, 1467-8 stację król. z nadania króla pobiera Jan Synowiec z Rzędowic [pow. wiśl.]: 50 fl. w 1464-5; 70 fl. w 1467; 100 fl. w 1468 (ZK 260 s. 17, 105, 128, 171).

1470-80 sep od kmieci z: Michałowic, Mszczęcina, Ołudzy i Parkoszowic w wysok. 3 korcy owsa i 1 korca pszenicy miary miech. (DLb. 1 s. 8; 3 s. 10, 16, 22-3); 1470, 2 X kapituła generalna kl. miech. uwalnia m. Skaryszew od obowiązku płacenia stacji król. (Katalog MNK, nr 29); 1471 Jan wójt oraz rajcy Skaryszewa zawierają pakt z kl. miech. w sprawie uchwalonej w 1470 r. na posiedzeniu kapituły zamiany opłaty za stację król. na roboty przy stawach rybnych w Skaryszewie. Mieszczanie będą pracować przy naprawie stawów 2 dni w roku, w trzecią niedzielę po Wielkiejnocy i w oktawę Wniebowstąpienia Pańskiego, przy czym jeden dzień będą pracować z własnym wyżywieniem, drugiego dnia prepozyt winien dać robotnikom beczkę piwa, grochu z mięsem i chleb (Mp. 5 N 268); prep. miech. winien być pozwany o nie zapłacenie poboru z młyna (ZK 152 s. 233).

1473 wszystkie wsie kl. miech. winne zapłacić 1 wiard. i pobór 6 gr za ubiegły rok (ZK 152); 1474 wsie kl. miech. k. Miechowa skazane na karę król. XIV z powodu nie zapłacenia poboru 4 gr i 6 gr uchwalonego na sejmie (GK 19 s. 964); 1475 Strzeżów kl. miech. nie zapłacił poboru (GK 20 s. 43); 1481 stację król. z dobr kl. miech. pobiera z nadania króla Mik. Synowiec z Rzędowic (ZK 261 s. 140, 171); 1487 wsie kl. miech. Chodów, Falniów, Smroków, Orłów, Wrocieryż, Ołudza, Parkoszowice, Chełm i Siedliska skazane na karę XIV grz. przez Marcina Borzymowskiego podrzędczego krak. za niezapłacenie poboru 6 gr za rok bieżący (GK 22 s. 733, 748); 1489 Mik. Synowiec [z Rzędowic] star. chęc. i burgr. krak. poświadcza, że otrzymał od Piotra z Kurozwęk podskarbiego Królestwa Pol. sumę 100 grz. na poczet 400 fl. długu, należnych mu od Jana prep. miech. za stację król. z nadania króla, i że przekazuje te pieniądze klasztorowi na restaurację kościoła, prosząc o przyjęcie go do bractwa Grobu Pańskiego (AG perg. 2650); 1493 Mik. [Lanckoroński] z Brzezia pozywa Jana prep. miech. o to, że pomimo przyjęcia kwitów na 200 grz. za 2-letnią daninę (danye alias dany), którą winien zapłacić w ciągu 2 lat, zapłacił Mikołajowi jedynie 55 grz., pozostałe zaś 45 grz. za rok ubiegły i 100 grz. podatku nie chce zapłacić. Mikołaj otrzymuje woźnego do wwiązania w dobra kl. m. Miechów i młyn miejski; prepozyt nie dopuszcza do wwiązania zarówno w Miechów jak i w Krzesławice (GK 24 s. 95-6, 132, 160, 68, 175); 1494 Mikołaj z Tęczyna pozywa prep. miech. o niezapłacenie podatków i poboru (GK 24 s. 694).

1505 Aleksander Jag. daje za 700 fl. swemu sekretarzowi księdzu Jakubowi z Buczacza [woj. ruskie] stację miech. na 5 lat i powiadamia o tym Marcina prep. miech. (MS 3, 2417); 1507 świadczenia ze wsi klaszt. w woj. sand.: Dzierzkówek - kmiecie odrabiają na folwarku w Makowie starostwa radom. jutrzyny i sianożęcia, oddają tamże po 1½ korca żyta, 3 korce owsa i 5 wozów drewna (ASK LVI, R. 1, I); Sławno - kmiecie dają z półł. do folwarku w Wacyniu star. rad. po 4 korce żyta, 8 korcy owsa oraz do dworu król. w Radomiu po 10 wozów drewna i 2 dęby (ASK LVI, R. 1, I, k. 24v); Wola Twarogowa - kmiecie odrabiają jutrzyny i sianożęcia na folwarku w Makowie starostwa rad., oddają tamże po 1½ korca żyta, 3 korce owsa i 5 wozów drewna (ASK LVI, R. 1, I); 1520 opaci klaszt. i prep. miech. infułaci opadatkowani na wojnę pruską i wojnę z Tatarmi po 50 fl. (Volumina constitutionum, t. 1/1, W. 1996 s. 356); 1527 Zygmunt I daje za zasługi swemu pokojowcowi Janowi Łabędziowi ze Stręgoborzyc stolnikowi nadwornemu pieniądze za stację król. w kl. miech., o czym powiadamia prep. Tomasza (MS 4, 5245); 1528 wedle rozporządzenia król. mieszczanie m.in. ze Skaryszewa kl. miech. mają dawać dworzanom król. podwody na Litwę i z powrotem (MS 4, 15530); 1532 Zygmunt I daje dożywotnio swemu pokojowcowi Janowi Łabędziowi ze Stręgoborzyc pieniądze za stację król. od kl. miech. (MS 4, 16457).

1532 świadczenia ze wsi klaszt. w woj. sand.: Dzierzkówek - daje dla dworu król. w Radomiu z 2 ł. po 4 korce żyta i 8 owsa (ASK LVI, R. 1 k. 174v); Sławno - daje dla dworu król. w Radomiu z 7 ł. po 4 korce żyta i 8 owsa (ASK LVI, R. 1 k. 174v); Wola Twarogowa - daje dla dworu król. w Radomiu z ½ ł. 2 korce żyta i 4 korce owsa (ASK LVI, R. 1 k. 175); 1533 Ołudza - kmiecie dają sep do zamku żarnowieckiego (ASK LVI, K. 2, I, k. 40v); Stawiany - kmiecie dają do klucza zagojskiego star. korczyńskiego po 3 korce żyta i 6 owsa (ASK LVI, K. 2, I, k. 30); 1539 Zygmunt I zwraca się do opatów klasztorów, aby stawili się u króla w celu rozliczenia opłat za stację król. (MS 4, 19682); 1548 Zygmunt August nadaje w dożywocie swemu dworzaninowi Janowi Zebrzydowskiemu z tytułu wysługi na dworze połowę stacji król. z kl. miech., drugą zaś połowę nadaje dworzaninowi Andrzejowi Lubienieckiemu wojskiemu brzeskiemu (MS 5, 49-50); 1554 tenże daje Janowi Zebrzydowskiemu m.in. 50 grz. ze stacji król. kl. miech. należnych skarbowi król. na 6 koni zaciężnych (MS 5, 6792); 1556 tenże daje dożywotnio Zygmuntowi Favello kuchmistrzowi król. m.in. 50 grz. ze stacji król. kl. miech. (MS 5, 7450); 1564 wsie kl. miech. oddające sep do wielkorządów i zamku krak. na ś. Marcina z każdego łanu po 4 gr, po 1 ćw. żyta i po 2 ćw. owsa: Wrocieryż z 4½ ł.; Kalina z 1½ ł.; Chodów z 1½ ł.; Falniów z ¾ ł.; Orłów z 3 ł.; Przecławice z 4 ł.; Pstroszyce z 2/4 ł.; Szczepanowice z 5 ł.; Wola Bukowska z 1½ ł.; Smroków z 7½ ł.; Parkoszowice z 2 ł.; Krzesławice z 5 ł.; Podleśna Wola z ½ ł.; Chełm z 5 ogrodów 15 gr; Podmiejska Wola z 2½ ł.; Michałowice z 12 ł.; Jedlcza z 1 ł.; m. Miechów 8 grz. (LK 2 s. 70).

Wsie kl. miech., które robią dla dworu w Słomnikach: Smroków - ta wieś winna siec łąkę albo dawać 16 gr, przywieźć 14 wozów chrostu do płotu, udziałać 2 nowe brogi i poprawiać stary; Falniów - powinni siec łąkę albo dać 6 gr, przywieźć 6 wozów chrustu na grodzenia, udziałać 1 nowy bróg i poprawiać stary; Chodów - winni łąkę siec albo dać 6 gr, wygrodzić 6 wozów płotu, udziałać nowy bróg i poprawiać stary; Pstroszyce i Podleśna Wola - mają razem łakę siec albo dać 14 gr, wygrodzić 4 wozami chrustu płoty, udziałać 2 nowe brogi i poprawiać 1 stary; Bukowska Wola - winni łąkę siec albo dać 6 gr, wygrodzić 6 wozów chrustu, udziałać 1 bróg i poprawiać stary; Kalina [Mała] - jw. winni łąkę siec albo dać 6 gr, wygrodzić 6 wozów chrustu, udziałać 1 bróg i poprawiać stary; Parkoszowice - jw.; Szczepanowice - winni łąkę siec albo dać 16 gr, wygrodzić 14 wozów chrustu, udziałać 2 nowe brogi a stary oprawić; Orłów - winni łąkę siec albo dać 6 gr, wygrodzić 4 wozy chrustu, udziałać 1 bróg a stary poprawiać (LK 1 s. 114-5).

Wsie kl. miech., które robią dla folwarku w Rakowicach: Michałowice i Krzesławice (LK 2 s. 37); dla starostwa niepołomickiego i wsi Siedlec: Targowisko i Moszczenica (LK 1 s. 85, 89).

Wsie kl. miech. oddające sep do zamku żarnowieckiego: Ołudza - 6 korcy żyta, 12 korcy owsa, 12 gr królestwo (regalium); Wolica [Wólka Ołudzka] - 4 korce żyta, 8 korcy owsa; królestwo 8 gr; Uniejów - 6 korcy żyta, 12 korcy owsa, królestwo 12 gr (LS s. 19); 9 kmieci na 4½ ł. w Stawianach daje sep do zamku nowokorczyńskiego, odrabiają jutrzyny dla folwarku król. w Bogucicach (LS s. 53, 61).

Podymne ze wsi w woj. sand.: Dzierzkówek - podymne z 2 ł. do star. rad.; 8 korców żyta po 9 gr, 16 korców owsa po 3 gr i 13½ den., 20 wozów drewna po 2½ gr do dworu radom. (LS s. 196, 198); Jadowniki - podymne (wraz z Twardosławicami) z 4½ ł.; 12 korcy żyta i 24 korce owsa do star. przedborskiego (LS s. 330, 335); Skaryszew - podymne z 24 ł. 2 grz. (LS s. 196); Sławno - podymne z 9 ł. 36 gr; 32 korce żyta po 9 gr, 64 korce owsa po 3 gr i 13½ den. 80 wozów drewna po 2½ gr dla dworu rad. (LS s. 196, 199).

3E. Areał dóbr klaszt., folwarki, daniny i robocizny kmieci na rzecz klasztoru (wg DLb.)44W niniejszym punkcie zestawiono dane jedynie z DLb. dla ogólnej orientacji w potencjale gospodarczym klasztoru. Pełne dane z wykorzystaniem rejestrów poborowych zamieszczane są w Słowniku przy poszczególnych miejscowościach.

1470-80 miasto i wsie w woj. krak.: m. Miechów → Miechów p. 3A.

Brzuchania: większa cz. Brzuchani należy do kl. miech.; dobry folwark, 7 ł., czyli zagród kmiec.; karczmy nie ma. Kmiecie odrabiają własnym zaprzęgiem 1 dzień w tygodniu i po 2 powaby, płacą od 6 do 8 sk. czynszu, dają po 30 jaj, 4 koguty i 2 sery; spy nie dają (DLb. 3 s. 19).

Chełm: role folw. po obu brzegach rz. Raby ku Bochni i ku karczmie Turek; 7 zagród z rolami równymi łanom, ale czynsze nierówne; role i łąki plebańskie; karczma z cłem → Cło. Zagrodnicy nie ponoszą świadczeń w naturze, odrabiają pieszo 1 dzień w tygodniu (DLb. 2 s. 113-4; 3 s. 8, 10).

Chodów: folwark; 10 ł. kmiec.; 4 zagrody; karczma z rolami. Kmiecie płacą czynsz po ½ kopy gr, odrabiają 2 dni w tygodniu po 2 powaby własnym sprzężajem, dają po 30 jaj, 4 koguty, 2 sery i sep; zagrodnicy płacą po 1 wiard. i odrabiają 1 dzień w tygodniu; karczma płaci 2½ grz. czynszu (DLb. 3 s. 17).

Cło, czyli karczma i komora celna: role po obu brzegach rz. Raby. Klasztor, który wybudował most na Rabie i z tego tytułu ma cło mostowe, wydzierż. karczmę z cłem za 24 grz. czynszu i 24 ćw. soli warzonej rocznie (DLb. 2 s. 14; 3 s. 10).

Falniów: folwark; 16 ł. kmiec.; 3 zagrody; karczma z rolami; młyn. Kmiecie płacą po 14 sk., pracują 2 dni w tygodniu w zimie i w lecie własnym sprzężajem, odrabiają podwójną powabę, dają sep, 30 jaj, 4 koguty, 2 sery; karczmarz płaci 1 kopę gr czynszu; zagrodnicy płacą po 1 wiard. i pracują 1 dzień w tygodniu (DLb. 3 s. 23).

Jaksice: dobry folwark; 12 ł. kmiec.; 2 zagrody z rolami; karczma z rolami; młyn. Kmiecie płacą po 1 grz. czynszu, pracują 1 dzień w tygodniu własnym sprzężajem, odrabiają podwójną powabę, dają sep, po 30 jaj, 4 koguty, 2 sery; karczmarz płaci 1 kopę gr czynszu; młynarz płaci 4 grz. czynszu (DLb. 3 s. 6, 27).

Kalina Mała: folwark, 16 ł. kmiec., karczma z rolami, 2 zagrody z rolami, młyn. Kmiecie płacą po 14 sk. czynszu z łanu i sep, dają po 30 jaj, 4 koguty i 2 sery, nie odrabiają pańszczyzny, ale jutrzyny i powabę; karczmarz płaci 2 grz. czynszu, a młynarz 1 kopę gr (DLb. 3 s. 22).

Kamieńczyce: folwarku nie ma; 7 ł. kmiec.; karczma z rolami; zagroda; młyna nie ma. Kmiecie płacą po 60 gr czynszu, odrabiają pańszczyznę i powaby, płacą sep, dają po 30 jaj, 4 koguty, 2 sery; zagrodnik płaci 1 wiard. i odrabia 1 dzień w tygodniu (DLb. 3 s. 20).

Kłaj: 2 zagrody z rolami, zagrodnicy płacą po 10 sk. czynszu, odrabiają pieszo 1 dzień pańszczyzny w tygodniu (DLb. 1 s. 110; 2 s. 10).

Komorów: folwark i zagrody; nie ma karczmy ani ł. kmiec.; młyn nad rz. Cichą. Zagrodnicy płacą po 16 sk. czynszu, oddają po 30 jaj, 4 koguty i 2 sery oraz odrabiają pieszo, rzadko wozem, 1 dzień w tygodniu na folwarku, a także powaby wiosenną i zimową, nie płacą spy; młynarz płaci 6 grz. czynszu (DLb 3 s. 3, 5).

Krzesławice: dwór i dobry folwark; 12 ł. kmiec.; 7 zagród; 2 młyny na rz. Dłubni, z których jeden z rolą; karczma przy drodze publ. z rolami. Kmiecie płacą czynsz po 1 grz., dają po 30 jaj, 2 koguty i 2 sery, odrabiają nie określoną pańszczyznę i powaby, dają sep; zagrodnicy płacą po 8 gr czynszu i odrabiają 1 dzień w tygodniu; młynarz płaci z młyna z rolami 7 grz. czynszu, o drugim brak wzmianki; karczmarz płaci 6 grz. czynszu (DLb. 1 s. 72; 2 s. 164; 3 s. 15).

Michałowice: folwark klaszt. na gruntach sołtysich; 24 ł. kmiece; 7 zagrodników; 2 karczmy z rolami i łąkami; 2 młyny nad rz. Dłubnią. Kmiecie płacą 14 sk. czynszu, dają po 30 jaj, 4 koguty i 2 sery, odrabiają jutrzyny i powabę wiosną i jesienią; zagrodnicy płacą 6 sk. i odrabiają 1 dzień tygodniowo; jedna karczma płaci 6 grz., druga 8 grz.; jeden młyn płaci 5 grz. czynszu, drugi 4 grz. (DLb. 1 s. 122; 3 s. 16).

Moszczenica: folwarku i dworu nie ma; 6½ ł. kmiec.; 2 zagrody z rolami; karczma; młyn z rolami. Areał wsi wynosi ok. 12 ł. Kmiecie płacą po 9 sk., nie odrabiają pańszczyzny w tygodniu poza powabami 2 dni zimą i jesienią, nie oddają świadczeń w naturze, nie dają spy ale zbierają i zwożą zboże do stodół oraz koszą łąki klasztorne; karczma płaci 5 grz., młyn 8 sk. (DLb. 1 s. 53-4; 2 s. 114; 3 s. 9, 30).

Mszczęcin: folwarku, karczmy, młyna, zagród nie ma; łany kmiece nie wymierzone; kmiecie nie dają robocizn ani przewozu, płacą po 6, 8 lub 10 sk., dają po 30 jaj, 2 koguty i 2 sery (DLb. 2 s. 154, 164; 3 s. 10-11).

Niskowa: folwarku, karczmy, młyna i zagród nie ma; 7 ł. kmiec. niem., z których kmiecie płacą 1 kopę szer. gr dają po 30 jaj, 2 koguty, 2 sery, odrabiają nie określone robocizny i powabę; prep. miech. otrzymuje od włodarza i kmieci podczas pobytu utrzymanie przez 3 dni (DLb. 1 s. 554; 3 s. 11).

Ołudza: folwark; 9 ł. kmiec.; 1 zagroda z rolami; karczma z rolami przy przy drodze publ.; młyn nad rz. Białą; w borze staw i barcie klasztorne. Kmiecie płacą po 14 sk., dają po 30 jaj, 4 koguty i 2 sery, odrabiają 1 dzień w tygodniu podwójną powabę własnym wozem i pługiem; karczma płaci 1½ grz.; młyn płaci 2 grz. (DLb. 1 s. 8, 325)45W DLb. 3 s. 325 opis Ołudzy (tym razem jednak podano nie par. Kidów a par. Irządze) różni się od opisu Ołudzy zamieszczonego w opisie dóbr kl. miech. M.in. podaje on, że dzies. z całej wsi, oprócz folwarku, pobiera kl. Ś. Andrzeja w Krakowie. Informacje o odprowadzaniu dzies. z połowy Ołudzy dla tegoż klasztoru powtarza także LR s. 317.

Orłów: folwark.; 8 ł. kmiec.; 2 zagrody z rolami; karczma bez roli; młyna nie ma. Kmiecie płacą po 1 kopie gr, dają po 30 jaj, 4 koguty i 2 sery, odrabiają ½ dnia w tygodniu własnym wozem i pługiem przez cały rok i odrabiają powabę, zimą nie pracują; zagrodnicy płacą po 1 wiard. i odrabiają 1 dzień; karczma płaci 1 kopę gr (DLb. 2 s. 32; 3 s. 19).

Parkoszowice: duży folwark; 2 ł. folw. w posiadaniu 1 kmiecia; 7 ł. kmiec.; 3 zagrody z rolami; karczma; młyn bez roli. Kmiecie płacą po 60 gr, odrabiają 2 dni w tygodniu własnym wozem i pługiem, odrabiają powabę, dają po 30 jaj, 2 sery, 4 kapłony; zagrodnicy odrabiają 1 dzień w tygodniu i płacą po 8 sk.; karczma płaci 1 kopę gr; młyn płaci 9 wiard. (DLb. 2 s. 51; 3 s. 22-3).

Przecławice: folwarku i zagród nie ma; kmiecie odrabiają jutrzyny i powaby, płacą po 14 sk., dają po 30 jaj, 4 koguty, 2 sery; karczma płaci czynsz (DLb. 3 s. 20).

Pstroszyce: duży folwark; 18 ł. kmiec.; 1 zagroda; karczma z rolami; młyn. Kmiecie odrabiają 2 dni w tygodniu własnym bydłem oraz powaby, dają po 30 jaj, 4 koguty, 2 sery (DLb. 3 s. 23).

Rozpierzchów: folwarku nie ma; 14 ł. kmiec.; karczma z rolami. Kmiecie płacą po 14 sk., dają po 30 jaj, 2 kapłony i odrabiają 1 dzień w tygodniu własnym bydłem, spy nie płacą (DLb. 3 s. 20).

Siedliska: folwark, 9 zagród z rolami, 2 duże stawy i odpowiednie łąki, karczmy i młyna nie ma. Zagrodnicy płacą po 6 sk., dają po 30 jaj, 4 koguty, 2 sery, odrabiają pańszczyznę własnym sprzężajem i powaby, spy nie dają (DLb. 3 s. 23-4).

Sławice: w cz. kl. miech. 1 łan i 2 zagrody (DLb. 2 s. 50).

Smroków: dobry folwark na 4 ł.; 18 ł. kmiec.; 3 zagrody z rolami; karczma z rolami. Kmiecie płacą po 14 sk., odrabiają jutrzyny i powaby, dają po 30 jaj, 4 koguty i 2 sery; zagrodnicy płacą po 1 wiard. i odrabiają 1 dzień w tygodniu; karczma płaci 2 grz. (DLb. 2 s. 42; 3 s. 21, 432).

Strzeżów: dobry folwark; 14 ł. kmiec.; 5 zagród z rolami; karczmy nie ma. Kmiecie płacą po 30 gr, dają po 30 jaj, 2 kapłony i 2 sery, odrabiają 2 dni w tygodniu własnym wozem i pługiem, spy nie dają; zagrodnicy płacą po 1 wiard. i odrabiają 1 dzień w tygodniu pieszo (DLb. 3 s. 20-1).

Szczepanowice: folwark; 23 ł. kmiece; 5 zagród z rolami; sołectwo w posiadaniu 2 kmieci; 2 karczmy z rolami; 2 młyny. 4 kmieci płaci po 60 gr i pracuje na zawołanie, pozostali zaś odrabiają jutrzyny i powaby oraz płacą po 14 sk., wszyscy dają sep; kmiecie na łanach sołtysich płacą po 3 grz. i jeżdżą na posyłki; dwaj zagrodnicy płacą po 60 gr, a trzej po 1 grz., odrabiają jutrzyny i wywożą gnoje; jedna karczma płaci 2 grz. a druga 60 gr; młyn płaci 2 kopy gr, drugi młyn na Szreniawie płaci 6 grz. (DLb. 3 s. 22).

Targowisko: dobry folwark; 13½ ł. kmiec.; 3 zagrody z rolami; 4 ł. puste; karczem nie ma; młyn nad rz. Rabą. Kmiecie odrabiają 4 dni [!] w tygodniu własnym wozem i pługiem, płacą po 11 grz., dają po 30 jaj, 2 koguty i 2 sery, dają sep 1 ćw. żyta, 2 ćw. owsa oraz 4 gr i 6 den.; zagrodnicy płacą po 1 wiard., odrabiają 1 dzień pieszo (DLb. 1 s. 110: podano nazwę karczmy Turek w tej wsi; 2 s. 114-5; 3 s. 9).

Turek karczma: ponad 1 ł. roli (DLb. 2 s. 114).

Uniejów: dobry folwark; nie określona liczba łanów kmiec.; 5 zagród; karczma; dobry staw klasztorny; młyna nie ma. Kmiecie płacą po 8 sk., odrabiają własnym wozem i pługiem 1 dzień w tygodniu oraz powaby, dają po 30 jaj, 4 koguty i 2 sery, dają sep klasztorowi; zagrodnicy odrabiają 1 dzień w tygodniu i płacą po 1 wiard. (DLb. 3 s. 16).

Wola Bukowska: folwarku, karczmy i zagród nie ma; 16 ł. kmiec.; sołectwo z 2 ł. Kmiecie płacą po 14 sk. czynszu, nie odrabiają pańszczyzny, tylko jutrzyny i powaby, dają po 30 jaj 4 koguty, 2 sery (DLb. 3 s. 21).

Wola Kalińska: folwarku, karczmy, młyna nie ma; łany kmiece. Kmiecie płacą czynsz [formularz nie wypełniony], odrabiają bliżej nieokreśloną pańszczyznę i powaby, dają po 30 jaj, 4 koguty i 2 sery, dają sep (DLb. 3 s. 24).

Wola Podmiejska [zw. też Przedmiejska lub Miechowska]: folwarku, karczmy, zagród nie ma; 9 ł. kmiec.; 2 młyny nad rz. Cichą. Kmiecie płacą po 14 sk. czynszu, dają po 30 jaj, 4 koguty, 2 sery, odrabiają nie pańszczyznę, lecz jutrzyny i powaby, dają sep (DLb. 3 s. 21).

Wolica [dziś Wólka Ołudzka]: 7 ł. kmiec.; karczma z rolami; 2 zagrody. Kmiecie płacą po 30 gr czynszu, dają po 30 jaj, 2 koguty, odrabiają jutrzyny, dają sep 10 korcy owsa i 2 ćw. żyta miary żarnowieckiej; karczmarz płaci czynsz 1½ grz. (DLb. 3 s. 7).

Wrocieryż: folwark; 12 ł. kmiec.; 2 karczmy z rolami; zagrody; młyn z rolami; jezioro Dobrowoda; przewóz na rz. Nidzie. Kmiecie płacą po 1½ grz. czynszu, odrabiają bliżej nieokreśloną pańszczyznę i powaby, dają po 30 jaj, 2 koguty i 2 sery oraz płacą sep; karczmarze płacą odpowiednio 2 grz. i 1 grz. czynszu; młynarz płaci 10 grz.; przewoźnik płaci 4 grz. i posiada pr. połowu na Nidzie (DLb. 3 s. 15-16).

Zagorzyce: folwark; 18 ł. kmiec.; zagrodnicy; młyn nad rz. Cichą; karczma z rolami i łąkami. Kmiecie płacą po 1 grz., odrabiają własnym wozem i pługiem 1 dzień w tygodniu powaby wiosenną i zimową, dają po 30 jaj, 4 koguty, 2 sery, spy nie dają; karczmarz płaci 2 grz.; młynarz płaci 6 grz. W 1456 r. za prepozytury Tomasza Sadowskiego na folwarku zagorzyckim był taki urodzaj pszenicy, że zapełniono 7 tysięcy skrzyń, rzecz nie do uwierzenia, poza tymi, którzy to widzieli (DLb. 3 s. 5).

Miasto i wsie w woj. sand.: m. Skaryszew: dobry dwór i folwark klaszt.; łany mieszczan; młyn na rz. Kobylance, k. niego staw dobrze zarybiony. Mieszczanie płacą czynsz po 8 gr z łanu, od domów 1 gr i gutowego 1 gr; młynarz płaci miarę z młyna (DLb. 2 s. 527; 3 s. 12).

Dzierzkówek: folwarku, karczem i zagród nie ma; 4 ł. kmiece; młyn na rzece. Kmiecie płacą po 1 wiard. czynszu, odrabiają 1 dzień w tygodniu własnym sprzężajem i powaby, dają po 20 jaj, 4 koguty i 2 sery, dają sep; młynarz płaci 4 grz. czynszu (DLb. 2 s. 527; 3 s. 14).

Gartatowice: folwark; 7 ł. kmiec.; karczma; zagroda z rolami; młyn z rolami. Kmiecie płacą czynsz [nie podano kwoty], odrabiają pańszczyznę i powabę, dają po 30 jaj, 2 koguty i 2 sery, dają sep (DLb. 1 s. 458-9; 3 s. 17).

Groszkowice: [nie wypełniony formularz] (DLb. 3 s. 14).

Jadowniki: folwark; 7 ł. kmiec.; 2 karczmy z rolami; 2 zagrody z rolami; młyna nie ma. Kmiecie płacą po 1 grz. czynszu, odrabiają pańszczyznę w tygodniu [nie podano ile dni] własnym sprzężajem, powaby nie odrabiają, dają po 30 jaj, 2 koguty i 2 sery, dają sep; zagrodnicy płacą po 6 gr czynszu i pracują 1 dzień w tygodniu własnym wozem; karczmarze płacą po 1 grz. (DLb. 2 s. 464; 3 s. 18).

Sadowie: folwark; 7 ł. kmiec.; karczem, zagród i młyna nie ma. Kmiecie płacą czynsz [nie podano wysokości], odrabiają pańszczyznę i powabę, płacą sep, dają po 30 jaj, 2 koguty i 2 sery (DLb. 1 s. 459; 3 s. 18).

Sławno: folwark; łany kmiece; 2 karczmy z rolami; 6 zagród; młyna nie ma. Kmiecie płacą po 6 gr czynszu, odrabiają pańszczyznę 1 dzień w tygodniu i powabę, płacą sep, dają po 30 jaj, 2 koguty i 2 sery; zagrodnicy płacą po 4 sk. czynszu; jeden karczmarz płaci 8½ sk., drugi 3 wiard. Puste role dzierżawią kmiecie i szlachcice (DLb. 1 s. 458; 3 s. 12-13).

Stawiany: dwór i folwark; 12 ł. kmiec.; zagrody z rolami; 4 karczmy z rolami; młyn z rolami wydzielonymi z folwarku. Kmiecie płacą czynsz [nie podano wysokości], odrabiają 1 dzień w tygodniu pańszczyznę i powaby, dają po 30 jaj, 2 koguty i 2 sery, dają sep; zagrodnicy płacą po 1 wiard. czynszu (DLb. 3 s. 17).

Wola Twarogowa: folwarku, karczmy, zagród nie ma; łany kmiece; sołectwo z 2 łanami; młyn i staw dobrze zarybiony nad rz. Kobylanką. Kmiecie płacą po 1 wiard. czynszu i odrabiają 1 dzień w tygodniu własnym wozem i pługiem, odrabiają powabę i dają sep, dają po 24 jaja, 4 koguty i 2 sery; młynarz płaci 7 grz. czynszu (DLb. 3 s. 12).

3F. Młyny klaszt.

1262, 1282 → p. 3A; 1344 młyn k. klasztoru spalił się (RMiech., s. 125); 1349 młyny w: Miechowie, Szczepanowicach, Przecławicach, Zagorzycach i Krzesławicach, 2 młyny w Jaksicach; 1394-5 młyny w Chełmie i Targowisku → p. 3A; 1396 młyn w → Michałowicach p. 3A i 3b; 1404 młyn Borowy między rz. Kobylanką a Chodczą; 1408 młyn na rz. Prądnik; 1432 klasztor kupuje młyn w Ołudzy → p. 3A; 1441 → p. 2A; 1443 młyn w Jadownikach → p. 3B; 1445 Jan karczmarz z Potoku i jego br. Maciej odstępują Janowi prep. miech. całą cz. ich młyna w Ołudzy (ZK 313 s. 290); 1449 Jan prep. miech. i Franciszek prep. kol. Ś. Floriana na Kleparzu zawierają ugodę w sprawie młyna kl. miech. na Dłubni w Krzesławicach. Jan przeniósł ten młyn niżej na tej rzece, tak aby nie zalewać młyna Franciszka w Bieńczycach, może go zatem posiadać wieczyście, ale nie może go przenosić wyżej (ZK 13 s. 301, zp.)46W haśle → Bieńczyce nieprecyzyjny regest; 1461 młyn w Targowisku (GK 15 s. 424, 433); 1470-80 w woj. krak: 2 młyny w Krzesławicach na rz. Dłubni, 2 młyny w Michałówce na rz. Dłubni, 2 młyny w Szczepanowicach na rz. Szreniawie, 2 młyny w Woli Podmiejskiej na rz. Cichej, młyny w Jaksicach, Kalinie Małej, Komorowie, Moszczenicy, Ołudzy na rz. Białej, Parkoszowicach, Pstroszycach, Targowisku na rz. Rabie; w woj. sand. w Dzierzkówku na rz. [Modrzejówce?], Gartatowicach, Skaryszewie na rz. Kobylance, Stawianach, Woli Twarogowej na rz. Kobylance → p. 3E; 1471 młyn → p. 3A; 1526 młyn w Dzierzkówku; 1529 4 młyny w Miechowie, młyny w Michałowicach, Wrocieryżu, Skaryszewie, Jaksicach, Komorowie, Kalinie Małej, Smrokowie; 1552 młyn w Sławicach → p. 3A.

3G. Procesy o zbiegostwo i uprowadzenia kmieci z i do dóbr klaszt.

1385 Staszek kmieć ze Sławic winien wydać wołu za poręką w sprawie przeciwko prep. miech., ponieważ zbiegł z dóbr kl. miech. zabierając 3 konie - zp. Płaci 6 gr; Przecław [dz.] ze Sławic winien wydać 2 woły [za poręką] w sprawie przeciwko prep. miech. Płaci 4 gr (SP 8, 3515, 3519); 1426 Piotr włodarz prep. miech. [w Uniejowie] pozywa Mik. [Słupowskiego z Marcinkowic i] z Pogwizdowa o stawienie w sądzie kmiecia Stan. Dyrdoła z Pogwizdowa, który odszedł [z Uniejowa] przed czasem (GK 2 s. 474).

1441 Jan Rej prep. Ś. Michała [na zamku krak.] pozywa Jana prep. miech. o to, że uwięził Mikołaja i Stanisława kmieci [zbiegłych] z Wrocieryża, którzy mu prawnie służą, i którzy znaleźli schronienie u tegoż Jana Reja; tenże Rej umarza wszystkie terminy w powyższej sprawie (GK 7 s. 213); 1453-4 → p. 5Da: Żarnowiec; 1456 Maciej Kuchna kmieć z Chobędzy przedkłada skargę przeciwko Tomaszowi prep. miech. o to, że niezgodnie z prawem [domaga się, aby] wydał mu woły wart. 20 grz. i zapłacił za porzucenie roli oraz uiścił gościnne. Piotr Sadowski włodarz prep. w Chodowie zamierza udowodnić, że jest to zgodne z prawem. Kuchna żąda jednak złożenia przysięgi przez samego prepozyta. Sąd odsyła sprawę do panów z pytaniem, który z nich ma składać przysięgę; prep. miech. pozywa Jana [Gołeckiego] z Chobędzy o to, że najechał jego dziedzinę w Chodowie, rozbił bramę do dworu, wyważył dwoje drzwi do komnaty i do izby i uprowadził kmiecia Macieja Kuchnę przez 3 granice do Chobędzy; sąd wyrokuje, że Kuchna winien wrócić do prepozyta, ponieważ porzucił rolę i nie zapłacił gościnnego. Jan Kowala włodarz w Chodowie odparł skargę kmiecia własną przysięgą; Tomasz prep. miech. pozyskał na Macieju Kuchnie 3 grz. kary, lecz Jan Chobędzki ignorując wyrok nie chciał zapłacić, i zażądał przez swego zachodźcę Stan. Bydlińskiego złożenia przysięgi przez włodarza klaszt. Piotra Sadowskiego, że nie zabrał z zamku kmiecia ani go nie przetrzymuje. Chobędzki odrzuca jednak zamiar złożenia przysięgi, wobec czego Sadowski żąda przysądzenia kary od Kuchny. Sąd grodzki wnosi o rozstrzygnięcie, czy ma sprawę przekazać do sądu ziemskiego (GK 13 s. 9-10, 20, 46, 48-9, 69, 81, 101, 140, 155).

1464 sąd grodzki krak. odsyła do sądu ziemskiego w Książu sprawę Jana z Giebołtowa oskarżonego przez Mikołaja prep. miech. o uprowadzenie kmiecia Klemensa z Chodowa (GK 17 s. 307); 1473 Jan prep. miech. oskarża Wierzbiętę Wilkowskiego z Jeziorowic, że nie stawił kmieci Jakuba, Stanisława i Macieja z Wolicy oraz Marcina z Ołudzy, którzy zbiegli od prepozyta z czynszami, dobytkiem i robociznami, każdy z nich na 10 grz. (GK 19 s. 755); tenże pozywa Stanisława z Zawady o Macieja kmiecia z Ołudzy zbiegłego do Zawady przed czasem i gotów jest dowieść zeznaniami swoich urzędników, że zabrał ze sobą prowenty wart. 10 grz. (GK 19 s. 850, 865); 1476 tenże pozywa Stan. Parzycha i Piotra Kordusa swoich kmieci zbiegłych z Wolicy do Jeziorowic o czynsze, robocizny i inne rzeczy wart. 10 grz. (GK 20 s. 304); 1478-9 Jan prep. miech. pozywa Mik. Wilczka z Rzerzuśni o zbiegłą kmiotkę prepozyta Katarzynę, którą u niego zatrzymano (GK 20 s. 706, 715, 886, 931, 957); 1479 Jan prep. miech. procesuje się z Dionizym z Moniaczkowic o kmiecia Jakuba zbiegłego z Michałowic (GK 20 s. 934); 1482 Jan prep. miech. pozywa [Marcina] Czeskiego (Sczasny) z Dąbrowicy [par. Obiechów] o kary XV, ponieważ nie stawił w sądzie kmiecia Świątka zbiegłego z Ołudzy do tegoż Czeskiego z czynszami i innymi powinnościami wart. 10 grz. (GK 21 s. 614); 1484 Mikołaj z Raszkowa pozywa Jana prep. miech. o zbiegłego kmiecia Piotra Rataja (GK 21 s. 1031, 1040); 1487 Jan prep. miech. przez swego zachodźcę Jakuba Wojszyka z Klonowa składa protest przeciwko Łukaszowi Zebrzydowskiemu z Połajowic, ponieważ gotów był tego dnia zrealizować ugodę w sprawie o kmiecia Tomasza uprowadzonego przez Zebrzydowskiego ze Szczepanowic kl. miech. do Połajowic z czynszem i robociznami wart. 10 grz., lecz Zebrzydowskiego nie było (GK 22 s. 608-9); 1492 Łukasz Zebrzydowski z Połajowic zaskarża Jana prep. miech. o kary XV z powodu nie stawienia w sądzie zagrodnika Piotra Tomaszowica zbiegłego z Połajowic do Szczepanowic, i tam zatrzymanego przez woźnego (GK 23 s. 858); 1499 Marcin prep. miech. zaskarża Jana z Połajowic i Piotrowic o kary XV, ponieważ nie stawił w sądzie prac. Zofii z Połajowic zbiegłej do Piotrowic z robociznami wart. 10 grz. (GK 27 s. 348); tenże prepozyt jako dz. Sławic pozywa Mik. Morskiego z Marchocic o kmiecia Piotra Apciaga (Apczyag) zbiegłego ze Sławic (GK 27 s. 346).

1503 woźny Maciej Łabuś z Imbramowic pojechał ze strony szl. Błażeja alias Błahuta do wsi Smroków kl. miech., gdzie chciał wejść do dworu faktora i zatrzymać tam kmieci Stan. Kuchnę i jego s. Mikołaja zbiegłych z Czapel Wielkich tegoż Błahuta, lecz faktor nie chciał ich wydać; Błahut pozywa przeto prepozyta o 10 grz. i o tyleż szkody; tenże umarza wszystkie pozwy przeciwko prepozytowi i oddaje mu kmiecia, ponieważ otrzymał 15 grz. (GK 27 s. 1177, 1188, 1228, 1321-2, 1353-4, 1357, 1366, 1392).

4A. Prawo niemieckie we wsiach klaszt.

4Aa. przywileje lokacyjne i lokacje na pr. niem. 1255, 1257, 1259, 1264 → p. 3A; 1290 → Miechów miasto p. 4A.

1295 Wacław II z wdzięczności za poparcie, jakiego udzielił mu kl. miech., nadaje temuż kl. generalny przywilej lokowania wsi na pr. niem. w ziemiach krak. i sand., tak w dotychczasowych wsiach, jak i w lasach klasztornych. Król zezwala sprowadzać osadników bez względu na język i narodowość oraz uwalnia mieszkańców i sołtysów od ciężarów pr. polskiego i od sądownictwa urzędników ziemi krak. i sand. Dla króla i starosty zastrzega tylko te sprawy, których prepozyt lub sołtysi zaniedbali by rozsądzić. Mieszkańcy odpowiadają przed królem lub starostą wg pr. niem. (Mp. 2, 530).

1318 Henryk prep. miech. odnawia Jakubowi s. Gotkina ongiś wójta w Skaryszewie przywilej na wójtostwo w tym mieście, które jego ojciec utracił w czasie najazdu Litwinów i Tatarów. Wójt otrzymuje trzecią część kar sądowych, wolną karczmę i co szósty łan, z którego winien płacić klasztorowi dzies. (ZDM 1, 22); 1325 → p. 3A; 1332 Władysław Łok. przenosi z pr. pol. na pr. niem. średzkie wszystkie wsie kl. miech. w ziemi krak. i sand. Mieszkańcy wolni są od sądownictwa urzędników król. i króla, który może sądzić sprawy ważne i mniejsze jedynie w przypadku zaniedbania ich rozsądzenia przez sołtysa lub prepozyta, wzywając sprawy specjalnym pozwem. Mieszkańcy odpowiadają przed sądem król. wg pr. niem. (Mp. 2, 605).

1335 prep. miech. Mikołaj Gąska (Goscha) za zgodą braci kl. powierza Adamowi Zalczycowi lokację na pr. niem. średzkim wsi Skwolna [później Wola Bukowska] w zaroślach między wsią klasztorną → Kalina Mała i m. Miechowem, w granicach od pola klaszt. do drogi od Książa [Wielkiego] i od zarośli rozciągających się po obu stronach tej drogi do lasu i góry zw. → Galicz [dzisiaj cz. Woli Bukowskiej nosi nazwę Golec - UN 7 s. 5] oraz łanów wsi Kalina. Klasztor sprzedaje Adamowi za 20 grz. sołectwo we wsi. Sołtys otrzyma co dziesiąty łan, karczmę z pr. sprzedaży mięsa i innych potrzebnych rzeczy oraz 1/3 kar sądowych. Osadnicy otrzymują 20 lat wolnizny, po tym czasie będą płacić czynsz po 10 sk. z łanu, dzies. małdratową po 4 ćw. żyta, pszenicy i owsa oraz meszne 1 ćw. żyta i 1 ćw. owsa z łanu. Sołtys winien obsyłać wyprawę wojenną, kiedy będzie potrzeba. Kmiecie winni obsiewać ziarnem klasztornym po 2 morgi w łanie, jedną jarym, drugą ozimym. Z tytułu obiednego kmiecie będą płacić rocznie 2 wiard., sołtys 1 wiard. Podarki dla prep. na Boże Narodzenie i na Wielkonoc będą dawać jak inni. Sołtys winien we wsi Skwolna wykopać dwie studnie i jedną kmiecie, poza tym będzie pełnił posługi jak sołtysi innych wsi na pr. niem. (Mp. 3, 643).

1339 Benedykt prep. miech. i kan. jerozolimski powierza Mikołajowi s. Świętosława ze Sławkowa mieszcz. miech. lokację wsi na pr. niem. średzkim w posiadłości klaszt., którą w tym dok. prep. nazywa → Bieńkowice [par. Miechów, wkrótce weszły w skład Woli Podmiejskiej lub Miechowskiej, zw. też Wolą za stawem], której role ciągną się od drogi do Witowic i od granic Falniowa i Chodowa, k. rzeki płynącej powyżej młyna, aż do doliny blisko Zagórza. Klasztor sprzedaje Mikołajowi za 32 grz. sołectwo w tej wsi. Sołtys otrzymuje co 6 łan, łąkę za jego siedliskiem, gdzie kiedyś był staw, może mieć warsztaty rzemieślniczy i szewski, kuźnicę (fabricam), piekarnię, jatkę mięsną, 6 ogrodów i karczmę, z tym, że karczmę i ogrody w dobrach swojego sołectwa, otrzymuje też 1/3 kar. Wolnizna z ról uprawnych 4 lata, a z nieuprawnych 12 lat. Czynsz 10 sk. z łanu, dzies. snop. dla klasztoru, 1 ł. przenaczono na skotnicę (Mp. 3, 658); 1354 → p. 3A.

1385 prep. miech. w sporze z Andrzejem z Krzcięcic, który reprezentuje swego kmiecia Macieja pozywającego kmieci z Kaliny [Małej] o zabójstwo i rany, przedkłada dok. pr. niem. dla wsi → Kalina [Mała]; sąd ziemski krak. zapoznawszy się z przedłożonym przez pełnomocnika kl. miech. dok. król., wg którego kmiecie z Kaliny [Małej] odpowiadają przed sądem pr. niem., odsyła sprawę kmiecia Macieja z Woli Polinowej z kmieciami z Kaliny przed sąd sołtysa z Kaliny (SP 8, 3377; DSZ 26); 1387 Mikołaj włodarz kl. miech. [w Kalinie Małej] w sporze kmieci z Kaliny ze Staszkiem z Ilkowic i Mik. Barańcem [z Ilkowic] winien okazać przywilej [pr. niem.] (SP 8 uw. 42/2, 10; 44/19, 28); 1391 Spytek [z Melsztyna] star. krak. rozstrzyga spór między kmieciami z Przecławic a pozwanymi przez nich prep. miech. Stanisławem i sołtysem z Przecławic Jakubem o przywilej lokacyjny wsi. Jakub dowiódł przysięgą własną, że przywilej wydany mu przez prepozyta spalił się, co potwierdził wyrok sądu wyższego pr. niem. na zamku krak. Starosta stwierdza zatem, że przywilej taki istniał i nadal ma moc obowiązującą (ZDM 1, 197).

1404 prep. miech. Michał powierza Mik. Twarogowi mieszcz. skaryszewskiemu lokację wsi Borowa Wola [dzisiaj Wólka Twarogowa] w pow. rad., w borze k. młyna klasztornego zw. Borowy między rz. Kobylanką a Chotczą (Cholcza). Łany wykarczowane przez kmieci pod uprawę w borze ww. będą wymierzone w tej wielkości, jak w Skaryszewie. Sołtys otrzymuje 1½ ł., łąkę nad rz. Kobylanką, karczmę i barć zw. oblisna, którą może sobie zrobić na drzewach w borze wedle obyczaju mieszkańców Skaryszewa, oraz 1/3 kar sądowych. Jeśli podczas karczunku na roli sołtysa lub kmiecia znajdzie się drzewo lub sosna z pszczołami, nie mogą jej wykarczować, dopóki ich nie zbiorą z ich właścicielem wedle obyczaju pow. radom. Kmiecie po upływie 20 lat wolnizny mają płacić po wiardunku z łanu, pracować 1 dzień w tygodniu własnym bydłem na rolach klasztornych, dawać z łanu na święto Narodzenia NMP [8 IX] po 2 kurczęta, na Wielkanoc po 2 sery i po 20 jaj. Sołtys ma dawać takie posługi jak inni sołtysi, nie wolno mu też sprzedać sołectwa, jak tylko za wiedzą i zgodą klasztoru (ZDM 1, 257); 1432 → p. 3A.

4Ab. skup sołectw i wójtostw przez klasztor:

1300 Henryk prep. miech. oddaje w dziedziczne posiadanie lekarzowi Marcinowi s. Rynolda sołectwo w Michałowicach → Michałowice p. 4; 1354 Kazimierz W. poświadcza, że wykupił z rąk sołtysa Stan. Paszczęki m.in. sołectwo w Targowisku, które wziął od prep. miech. Mikołaja w dożywotnie posiadanie. Poza tym zobowiązał się wykupić dla kl. miech. sołectwa we wsiach klasztornych → Michałowice z rąk Śmiła [Nosala] i pozostałych właścicieli oraz Wola z rąk Krzesława s. kaszt. wiśl. [Dobiesława z Kurozwęk] (Mp. 3, 772); 1365 Henryk prep. miech. zamienia wsie Karniów, Nieszkowice i Udorz na wójtostwo w Miechowie → Miechów p. 4A; 1366 Mikołaj prep. miech. zamienia z Janem sołtysem z Kaliny [Małej] ½ ł. w Kalinie od granic wsi do błoń w zamian za ½ ł. sołtysiego z siedliskiem i ogrodem od brodu do błoń (ZDM 1, 119).

1371 sąd ziemski krak. poświadcza, że Teodoryk sołtys w Ołudzy i jego ż. Wrocława darowali kl. miech. cz. sołectwa w Ołudzy (DSZ 8); 1372 Czcik prep. miech. potwierdza Mikołajowi z ziemi bytomskiej nabycie za 28 grz. od br. Henryka, Hermana i Gotkina wójtostwa w Skaryszewie. Wójtostwo obejmuje 6 ł. dziesięcinnych, 2 mniejsze ł. za sadzawką k. drogi do Bogusławic, które tenże wójt kupił od Macieja zw. Czyrnosz (Czirnosz), 2 ł. kmieci Macieja zw. Czyrnoszowski i Jakuba, którzy trzymali je z nadania klasztoru, 2 ł. ciągnące się w kierunku Iłży, 3 łąki i karczmę w rynku w domu wójta i inne przynależności (ZDM 1, 138); 1373 sąd ziemski krak. rozsądzając spór o sołectwo w Targowisku między Czcikiem prep. miech. a szl. br. Michałem, Janem ss. zm. Stan. Paszczęki i ich bratanicą (nepta) Katarzyną ongiś sołtysami z Targowiska o sołectwo w tej wsi, do którego zgłaszali pretensje pr. bliższości po ojcu, przysądza to sołectwo klaszt. miech. (DSZ 12).

1380 Elżbieta ż. Janusza Balka z Miechowa darowuje klasztorowi role po ojcu w Kalinie za młynem sołtysa; Mysłek sprzedaje tamże za 2 grz. klasztorowi łan dziedz. po ojcu za młynem sołtysa (ZDM 1, 158-9); 1382 Sędziwój star. krak. poświadcza, że wwda krak. Spytek [z Melsztyna] sprzedał za 120 grz. gr pras. kl. miech. sołectwo we wsi klaszt. Mszczęcinie (ZDM 1, 169); 1385 Pieszko wójt i sędzia sądu wyższego dworskiego [sołtysiego] kl. miech. poświadcza, że Piotr Gagnowic sprzedał prep. miech. wolny łan i ½ ł. czynszowego w → Michałowicach (ZDM 1, 177); tenże sąd poświadcza, że Dominik zw. Krzeczek sprzedał za 11 grz. kl. miech. ½ wolnego łanu w Smrokowie, przyległego do ról sołtysa Marka, który to łan kupił za własne pieniądze od Bietki z Brzeska (Mp. 3, 941); tenże sąd poświadcza, że Marek sołtys ze Smrokowa, jego ż. Hanka, jej br. Marcin i Dominik Krzeczek sprzedali prep. miech. sołectwo w Smrokowie, mianowicie Marek z Hanką 1½ ł. za 60 grz., Marcin 1 ł. za 34 grz., przy czym Marek z Hanką byli głównym dziedzicami, i Dominik 1 ł. za 12 grz. Świadkami transakcji byli m.in. rajcy miech., wśród nich Janusz Herzmasconis, który przyjął gotówkę do rąk (Mp. 3, 942); 1389 sąd ziemski sand. poświadcza, że Jan z Lisowa sprzedał za 60 grz. gr pras. kl. miech. sołectwo w Skaryszewie (Mp. 4, 998).

1390 sąd wyższy dworski [sołtysi] pr. niem. w Miechowie poświadcza, że opatrzny Mik. Falniowski z Falniowa sprzedał za 200 grz. kl. miech. sołectwo w → Falniowie (ZDM 1, 196); 1392 Mik. Falniowski sprzedawszy kl. miech. sołectwo w Falniowie zobowiązuje się bronić tegoż kl. przed pretensjami do tego sołectwa wszelkich osób, a szczególnie siostrzeńców Piotrasza i Tomasza ze Sławic oraz swego pasierba Jana Jawora wójta wolbromskiego. Borek z Trzcieńca i Jaszek z Owczar poręczają to zobowiązanie (ZDM 1, 202); 1393 sąd ziemski krak. rozsądza powierzony mu przez króla Władysława Jag. spór między pozywającym Mik. Jaworem wójtem z Wolbromia a kl. miech. Jawor twierdzi, że klasztor dzierży bezprawnie należącą do niego pr. dziedzicznym połowę sołectwa w → Falniowie, którą zajął siłą. Prepozyt twierdzi, że ta połowa sołectwa została nadana klasztorowi w zamian za wzięte przez króla Kazimierza dobra k. Ryczywołu [pow. rad.]. Sąd przysądza tę połowę sołectwa klasztorowi (DSZ 59); 1394 prep. miech. w sprawie z Falniowskim o 300 grz. otrzymuje pr. ciążenia jego dóbr w związku z niestawiennictwem (ZK 2 s. 147).

1396 kl. miech. daje w dożywocie wolny łan Kochanowski w Smrokowie → p. 3A; 1397 kl. miech. kupuje za 30 grz. łan sołtysi w Smrokowie k. dworu prepozyta → p. 3A; 1398 sąd ziemski krak. rozsądza odesłaną przez króla sprawę między Dorotą c. Pieszka ze Słomnik obecnie z Żarnowca a pozwanym przez nią prep. miech. o 4 ł. w Smrokowie, która była już rozpatrywana przez sąd wyższy pr. niem. na zamku krak. Ponieważ Dorota nie chciała odpowiadać przed tym sądem, łany w Smrokowie, które były lokowane na pr. pol. przy granicy z Wolą Lipną, zostają przysądzone klasztorowi (DSZ 75); Grzegorz Szwab mieszcz. krak. i sołtys z Kaliny [Małej] z bratankami Wojtkiem s. zm. Macieja, Mikołajem i Hankiem ss. zm. Jaszka „Fronicza” i Piotrem s. zm. Przybka „Wronicza”, poręczając za jego bratanice, a ich siostry [stryjeczne, cc. Mikołaja] Agatę i Święchnę, sprzedają za 100 grz. kl. miech. sołectwo w → Kalinie [Małej] (KSN 767 - tu błędnie Peszko zamiast Jaszko; ZDM 1, 222; RMiech. pod r. 1399); 1398-9 teże Szwab oświadcza, że prep. miech. zapłacił w całości za powyższe sołectwo (KSN 729, 868).

1398-1402 kl. miech. kupuje sołectwo w Michałowicach → Michałowice p. 4; 1402 Bogusz z Pstroszyc w sporze z prep. miech. o sołectwo w Woli Pstroskiej winien przedłożyć dok., gdyż rości sobie pretensje do zapisu 40 grz. na tym sołectwie (ZK 3a, s. 520); Spytek z Pstroszyc zobowiązuje się być zachodźcą kl. miech. w jego sporze z Boguszem z Pstroszyc o sołectwo w Pstroszycach (ZK 3 s. 403); Burhard z Woli zachodźca Jana sołtysa z Woli i jego br. Michała z Żarnowca z zakonu dominikanów w imieniu ww. sprzedaje kl. miech. sołectwo w Woli (KSN 1199, 1207); 1402-3 prep. miech. z Boguszem z Pstroszyc o sołectwo w Woli Pstroskiej → p. 3A; 1403 szl. Jan z Chodowa i jego ż. Świętochna zastawiają za 100 grz. kl. miech. sołectwo w Woli Miechowskiej [Podmiejskiej] za stawem „cum campis fine agris Nywy Benkowky dictis” [→ Bieńkowice, par. Miechów] (ZK 3 s. 496); 1404 kl. miech. kupuje sołectwo w Woli Miechowskiej → p. 3A.

1417 sąd ziemski krak. odsyła do sądu najw. pr. niem. na zamku krak. sprawę Świetochny ż. Wojtka Rzugi mieszcz. krak. z kl. miech. o sołectwo w → Kalinie [Małej] (ZK 6 s. 336, 351); tenże Wojciech kramarz i mieszcz. krak. w imieniu ż. Świętochny pozywa kl. miech. o to, że trzyma sołectwo w Kalinie Małej bezprawnie, ponieważ Świętochna nie wyraziła zgody na jego sprzedaż [→ 1398] (Teut. 1a, s. 58); sąd wyższy pr. niem. na zamku krak. poświadcza, że Klemens sołtys z Przecławia i jego siostry Anna, Dorota i Świętochna sprzedali za 200 grz. półgr kl. miech. sołectwo w Przecławicach. Dok. sprzedaży odbiera opiekun klasztoru Maciej Pstroski sędzia kaszt. i star. krak. Krystyna z Ostrowa (ZDM 1, 316); sąd wyższy pr. niem. na zamku krak. poświadcza, że Mikołaj sołtys z Falniowa sprzedał za 200 grz. kl. miech. swoje sołectwo w → Falniowie, potwierdzając równocześnie „precedentem resignacionem suam scultecie sue predicte”, uczynioną przed 20 laty na rzecz klasztoru „prout in littera antiqua [...] lucidius est expressum” (ZDM 1, 318 - wedle AG perg. 2494; AG perg. 2492: z potwierdzeniem Barana z Komorowa wójta sądu wyższego dworskiego pr. niem. klaszt. miech.); wójt miech. i sędzia sądu wyższego dworskiego pr. niem. poświadcza, że opatrzny Klemens sołtys z Przecławic i jego siostry Hanka i Dorota, dzieci zm. sołtysa Jakusza, sprzedali za 200 grz. półgr kl. miech. sołectwo w Przecławicach. Sprzedający stawiają za poręczyciela Franciszka lennika (feudalis) z Przecławic, ławnika zasiadającego w tymże sądzie, że trzecia siostra Świętochna ż. Bogusława nie będzie przeciwna transakcji (ZDM 1, 321).

1418 sąd najwyższy pr. niem. na zamku krak. wydaje wyrok w sporze ww. Wojciecha z kl. miech. o sołectwo w → Kalinie. Klasztor udowodnił dok. kupna i sprzedaży, że kupił sołectwo za własne pieniądze i posiada je zgodnie z prawem od ponad 16 lat. Sąd przysądził sołectwo klasztorowi. Wojciech złożył apelację do króla na ręce Mikołaja z Michałowa star. krak. i wwdy sand., który odesłał apelację do sądu 6 miast. Sąd ten oddalił apelację wydając wyrok na korzyść klasztoru. Sąd pr. niem. w Krakowie ponownie przysądza sołectwo klasztorowi (ZDM 1, 326); 1428 Zbig. [Oleśnicki] bp krak. oraz Jan Szafraniec dziekan krak. i kanclerz Królestwa utrzymują w mocy i odnawiają kl. miech. dok. sądu najwyższego pr. niem. w Krakowie w sprawie sołectwa w → Kalinie (SP 2, 2172); „generosa” Świętochna kramarka krak. zeznaje, że kl. miech. zapłacił jej za łany w → Kalinie i udzielił jej satysfakcji z tytułu sporu z prep. Więcesławem i jego poprzednikami, dlatego nie będzie klasztoru niepokoić o te łany (ZK 146 s. 164-5; DSZ 171 - dok. w tej sprawie z 1429 r.); 1437 Florian sędzia sądu wyższego dworskiego pr. niem. (landwójt) w Miechowie i ławnicy ze wsi Wola Bukowska poświadczają, że sołtysi z Woli Bukowskiej br. Więcesław, Jerzy i Wojciech sprzedali za 46 grz. kl. miech. połowę sołectwa w Woli Bukowskiej (ZDM 2, 512).

1467 Jan prep. miech., widząc wieś swoją Dzierżków k. Skaryszewa opustoszałą z powodu braku kmieci, sprzedaje za 26 grz. br. Więcesławowi i Stanisławowi oraz ich matce Świętochnie Dominikowej kmieciom z Chomętowa wójtostwo w Dzierżkowie w celu zagospodarowania. Do nowo uposażonego wójtostwa należy ½ ł. kmiec., 1 ł. w borze do wykarczowania, łąka zw. Mleczkowska. Klasztor oddał ww. kmieciom jedną niwę zw. Zabłocie do wykarczowania i część lasu z barciami zw. oblizna (mellificia wlgr obliszna), którą mogą używać wedle obyczaju mieszkańców Skaryszewa. Nie mogą tego sołectwa sprzedać szlachcicowi lecz tylko klasztorowi. Będą też służyć klasztorowi na wezwanie wożąc listy do Miechowa, jeśli zaś prepozyt zjedzie do Skaryszewa, będą jeździć z posługami do Radomia i Iłży. Są też zobowiązani do sprowadzania i osadzania w Dzierzkowie kmieci (AG perg. 2615); 1470-80 na gruntach wykupionego sołectwa w Michałowicach kl. miech. urządził folwark (DLb. s. 16).

1508 Marcin prep. miech. dz. Smrokowa i Szczepanowic oddala oskarżenia Stanisława s. zm. Jana z Piotrowej Woli, jakoby klasztor wolny łan należący do sołectwa dziedzicznego w Piotrowej Woli okupuje bezprawnie, wbrew przywilejowi król. nadanemu przodkom Stanisława, przez co Stanisław ponosi stratę 60 grz. rocznie (ZK 154 s. 393, 425-6).

4Ac. sąd wyższy dworski pr. niem. kl. miech. dla dóbr klaszt.:

[Sąd wyższy dworski kl. miech. (iudicium supremum curiae monasterii Miechoviensis), złożony z sędziego a potem landwójta (wójta) jako przewodniczącego wyznaczonego przez klasztor oraz z sołtysów i kmieci wsi klasztornych jako ławników, sądził sprawy sołtysów i ludności z dóbr klasztornych oraz wydawał ortyle innym sądom pr. niem. (sołtysim) w tych dobrach, był instancją odwoławczą od wyroków sądów ławniczych i radzieckich, sądził sprawy między władzami miejskimi a obywatelami miasta].

1300 Adam z Komorowa sędzia kl. miech. (iudex Mechouiensis, iudex domus nostre, Pol. 1, 94; Mp. 3, 539).

1376, 6 XII Miechów. Piotr wójt (advocatus curie ven. patris domini Czczykonis prepositi et fratrum monasterii Mechoviensi) i ławnicy sądu dworskiego [sołtysiego] pr. niem. kl. miech.: Jan sołtys z Kaliny, Mikołaj sołtys ze Szczepanowic, Grzegorz zw. Świder sołtys ze Smrokowa, Aleksy z Falniowa, Adam z Komorowa, Jan i Jurek mieszcz. miech.; przed tym sądem przezorny Marek sołtys w Smrokowie i jego ż. szl. Hanka oraz jej br. Marcin oświadczają, że Marcin rezygnuje na rzecz siostry z dziedziny w Smrokowie, którą ma po ojcu, a która przed wielu laty była zastawiona za 24 grz., teraz zaś Marek wykupuje ją dla siebie i żony za 12 grz. pod określonymi warunkami (Mp. 3, 886).

1380, 3 IV Kalina [Mała]. Maciej landwójt miech. (advocatus provincialis generalis curie monasterii Mechoviensis) i ławnicy [z Kaliny]: Jan Sarnic, Mik. Mysz, Jan Piczałko, Maciej Trocha, Maciej Jajko i Klemens → p. 4Ab; 15 XII Miechów. Piotr wójt i ławnicy sądu [dworskiego pr. niem.]: Jan sołtys z Kaliny [Małej], Mikołaj Chyla, Aleksy z Falniowa, Piotr Kochan, Jan z Zagórzyc i Jan Baran [sołtysi]; przed tym sądem Halka z Proszowic sprzedaje za 12 grz. Markowi sołtysowi ze Smrokowa ½ ł. należącego do sołectwa w Smrokowie (Mp. 3, 917).

1385, 15 IV Miechów. Pieszko wójt i sędzia sądu wyższego dworskiego pr. niem. kl. miech. (iudex supremi iudicii curie Mechoviensis iuris Theutunici) oraz ławnicy: Jaszek sołtys z Kaliny, Witek vel Wit sołtys z Woli Bukowskiej, Marek sołtys ze Smrokowa, Dominik Krzeczek ze Smrokowa, Jakusz sołtys z Przecławic, Piotr Kochan kmieć (villanus) z Przecławic, Maciej z Kamieńczyc → p. 4Ab.; 1390, 13 VIII Miechów. Janusz Baran dz. z Komorowa wójt sądu wyższego dworskiego pr. niem. w Miechowie i ławnicy: Jan z Kaliny, Jakusz sołtys i Piotr Kochan z Przecławic, Maciej z Kamieńczyc, Wojc. Ogorzałek z Falniowa, Wit z Woli Bukowskiej, Piotr Swedrowicz sołtys ze Smrokowa → p. 4Ab; 1406 → Miechów, p. 3A; 1412 Władysław Jag. zakazuje swym urzędnikom sądzić mieszczan i kmieci poddanych kl. miech. i potwierdza przywileje nadane kl. miech. przez jego poprzedników wyjmujące poddanych klasztoru spod jurysdykcji urzędników król. (ZDM 6, 1765); 1433 Władysław Jag. zakazuje swym urzędnikom sądzić poddanych kl. miech., wójtów, sołtysów, kmieci i mieszczan, ponieważ klasztor posiada przywileje poddające ludność dóbr klaszt. sądownictwu wójtów, sołtysów i prepozyta (ZDM 7, 2127); 1437 Wola Bukowska. Florian landwójt miech. i sędzia generalny sądu wyższego dworu klaszt. oraz ławnicy kmiecie z Woli Bukowskiej → p. 4Ab; 1452 przed podwójcim Maciejem sprawa Jana Libri z Żarnowca, który pleb. w Chodowie zabrał 2 konie (GK 11 s. 683, 703).

4B. Sąd patrymonialny.

1388 prep. miech. Stanisław przewodniczący sądu patrymonialnego wraz z ławnikami w Skaryszewie (ZDM 1, 191); 1407 prep. miech. przez okazanie przywileju króla Władysława [Jag.], wyjmuje karczmarza i wszystkich kmieci z Michałowic spod władzy star. krak., i zobowiązuje się rozsądzić w ciągu 8 dni sprawę tychże kmieci z Janem i Piotrem ze Szczodrkowic o zabójstwo ich brata i o rany przed sądem dworskim wedle pr. pol., a w sprawie z Mściwojem z Rożnicy o pieniądze wedle pr. niem. (GK 1b, s. 123); 1421 prep. miech., w odpowiedzi na pozew przez Stanisława ze Świątnik i jego włodarza Mikołaja jego poddanych kmieci z Targowiska okazuje dok., że jego poddani podlegają jedynie sądownictwu patrymonialnemu (GK 1 s. 665); 1418 Michał prep. miech. wyłączył spod jurysdykcji sądu grodzkiego krak. do swojego sądu sprawę pani Anny Hermanowej przeciwko Janowi Bieczycowi, Mikołajowi i Jakubowi Pszonkom z Miechowa (GK 1 s. 509); 1431 Więcesław prep. miech. pozywa przed sąd grodzki krak. Michała Krzyszowskiego (Crzissowsky) z Chełmca o to, że wiedząc o pr. klaszt., wbrew temu prawu pozwał jego kmieci z Niskowej do innego sądu [w Czchowie], czym wyrządził szkodę na 20 grz.; sąd odsyła sprawę do sądu w Czchowie; kmiecie z Niskowej oddalają pozew tegoż Michała o 10 grz. zakładu; tenże Michał oddala prep. miech. o pozwanie kmieci przed inny sąd i odsyła sprawę do sądu ziemskiego w Czchowie; Michał płaci karę 6 sk. do rąk brata Szymka z Targowiska (GK 4 s. 412, 463, 465); 1433 → 4Ab.

1444 wyrokiem sądu grodzkiego krak. Jan prep. miech. winien złożyć swój sąd we dworze w → Michałowicach w sprawie szl. Mikołaja z Chechła z kmieciem Stan. Boczką z Michałowic o rany szlach. (GK 8 s. 852); 1456 Klemens karczmarz z Raby alias z Cła zostaje odesłany do sądu dworskiego Tomasza prep. miech. w sprawie z Żydem Szymonem (GK 13 s. 278-9); 1458 Stanisław z Włoszczowej [pow. chęc.] nie stawił się przeciwko Tomaszowi prep. miech. o to, że nie rozsądził jego sprawy z Klemensem zw. Czuchro karczmarzem z Wolicy (ZK 314 s. 66); 1459 sąd ziemski krak. postanawia w sprawie powyższej, że z powodu niestawiennictwa Stanisława na sądzie we dworze prepozyta w Ołudzy, prepozyt wygrywa sprawę, a Stanisław nie może więcej przeszkadzać karczmarzowi (ZK 314 s. 80).

1469 Jan prep. miech. w sprawie [Andrz]eja Kwiatoniowskiego z Proszówek z kmieciami prepozyta z Targowiska Janem Jachem, Maciejem Dzierlatką, Martą [...], Janem Krzywonosem i Piotrem Mrozem, przedkłada w sądzie ziemskim krak. dok. wyjmujący jego kmieci spod sądownictwa ziemskiego i poddający ich pod sądownictwo w dziedzinie (ZK 16 s. 562 - zap. uszkodzona); 1472 Jan prep. miech. składa w sądzie przywilej wyłączający jego kmieci Mik. Wacha ze Smrokowa i Szymka Skowronka z Przecławic spod sądownictwa grodzkiego. Ustalono terminy rozprawy z Maciejem Smarszem kmieciem z Lipnej Woli przed sądem patrymonialnym osobno w Smrokowie i Przecławicach (GK 19 s. 648, 651, 664).

1523 z wyroku sądu nadw. Tomasz prep. miech. jak dz. → Komorowa winien zadośćuczynić szl. Stan. Chobędzkiemu za swego poddanego prac. Słabego na sesji sądu [patrymonialnego] w Miechowie, w przeciwnym razie sprawa wróci do sądu nadw. (SP 6, 236); 1526 → Michałowice p. 3b; Tomasz prep. miech. złożył w karczmie w Michałowicach sąd pr. niem. dla rozsądzenia sprawy szl. Marcina Gradowskiego z Grzegorzem s. młynarza z Młodziejowic o imieniu Kuber (?) i jego żony z Michałowic (ZK 23 s. 234); 1529 z wyroku sądu nadw. Tomasz prep. miech. jako dz. → Komorowa winien zadośćuczynić szl. Stan. Chobędzkiemu za swego poddanego Słabego na sesji sądu [patrymonialnego] w Miechowie; w przeciwnym razie sprawę rozpatrzy sąd nadworny (SP 6, 236). Zob. też p. 6Fd. pod r. 1400.

5A. Klasztor i kościół klaszt. pw. Świętego Grobu47Zdaniem Miech. w kościele klaszt. pochowany został fundator kl. Jaksa wraz z rodziną. Resztki jego mauzoleum miały się dochować do czasu Nakielskiego (Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 30). Za pochówkiem Jaksy w Miechowie opowiadają się również J. Rajman, Pielgrzym i fundator. Fundacje kościelne i pochodzenie księcia Jaksy, NP 82, 1994 s. 11-2 (z zastrzeżeniem) i Z. Piłat, Fundator → p. 7, s. 24.

[1166-86] 15 VII Gedko bp krak. konsekrował kościół pw. Św. Grobu → p. 3A pod r. 1198; 1217 Leszek Biały nadaje kl. miech. wieczystą jałmużną karczmę w miejscu zw. → Czyżyny w intencji, aby z jej dochodów oświetlano kośc. klaszt. w Miechowie we dnie i w nocy za zbawienie duszy księcia i jego rodziców. Gdyby bracia obowiązku tego zaniechali lub dochody zużyli na inne cele, niech lampy ich będą na sądzie ostatecznym zgaszone przez Pana wraz z lampami panien głupich (Mp. 2, 384); 1251 Innocenty IV nadaje 40 dni odpustu wszystkim pielgrzymom i wiernym, którzy odwiedzą kościół klaszt. w M. w dniu jego dedykacji (Mp. 2, 435; Bullarium 1, 503); 1292 kościół spalił się (RMiech., s. 124)48Miech., s. 219 podaje pod r. 1293 informację, że w t.r. bp krak. Prokop konsekrował kościół klaszt. pw. Ś. Ducha, którego budowa trwała 58 lat. Nie pisze nic o pożarze klasztoru. Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 250, przyp. b przypuszcza zatem, że z powodu błędu kopisty w RMiech. znalazł się nieprawdziwy zapis: „ecclesia M. cremata est” zamiast „creata”, i że nastąpilo to 5 V 1293, po śmierci bpa krak. Pawła z Przemankowa, który zm. 30 XI 1292. Tekst zapiski nie pozostawia jednak wątpliwości.

1300 Kumani zw. pospolicie Kunowie i Węgrzy złupili kościół miech. (RMiech., s. 124); 1311 kościół miech. został inkastelowany przez Jana s. Budziwoja (RMiech., s. 124); 1314 kościół miech. [=klasztor] został zwrócony braciom (RMiech., s. 124); 1345 w dzień ś. Jana spalił się klasztor oraz dwaj bracia, a trzeci z trudem uszedł z życiem (RMiech., s. 125); 1346 kościół wraz z cmentarzem został ponownie konsekrowany przez bpa krak. Jana i dedykowany Grobowi Świętemu i NMP (RMiech., s. 125); 1347 po niedzieli Oculi [5-10 III] zaledwie ukończony klasztor został obalony przez wiatr; t.r. w oktawę Bożego Ciała inny budynek klaszt. postawiony na miejscu poprzedniego został zniszczony przez wiatr, i ponownie t.r. trzeci budynek odbudowany z fragmentów został obalony (RMiech., s. 125); 1348, 31 I pewien biskup z zakonu dominikanów [Jan bp skodreński] poświęcił ołtarze w kościele: 1) wielki pw. Grobu Pańskiego, 2) pw. Ś. Jakuba Apostoła, 3) Ś. Mikołaja, 4) Ś. Katarzyny w zakrystii (RMiech., s. 125); 1370 zaraz po śmierci króla Kazimierza klasztor po wiecu baronów Królestwa w Krakowie został zwrócony braciom (RMiech., s. 125).

1377 Czcik prep. miech. zainstalował organy na chórze (RMiech., s. 126); 1379 w poniedziałek przed Zielonymi Świątkami [23 V] w ciągu tygodnia spalił się kościół, dzwonnica z dobrymi dzwonami, dormitorium, izba braci, liczne budowle w klasztorze i połowa m. Miechów. Pożar w dzwonnicy wzniecił ogień z miasta (RMiech., s. 126); 1385 dr dekretów Stan. Stojkowic prep. miech. zaczął murować refektarz klaszt. od fundamentów; otoczył cały dwór [=klasztor?] murem poprowadzonym od dzwonnicy (RMiech., s. 125-6); 1388 sprawiono zegar i 2 kandelabry cynowe dla kościoła (RMiech., s. 127); 1389 dr dekretów Stanisław prep. miech. zarządził pokrycie budynków klaszt., mianowicie izby, letniej komnaty i wspólnego dormitorium braci k. świątyni dachówkami, którą to pracę murator Mikołaj z Prus zakończył w wigilię Ś. Wawrzyńca [9 VIII] (RMiech., s. 126); 1394 w dniu 12 V na polecenia prep. Stanisława zburzono stary kościół [romański] grożący zawaleniem i położono kamień węgielny pod nowy kościół, i postępowano dalej pracując dzień w dzień (RMiech., s. 127); zm. 1395 r. prep. Stan. Stojkowic otoczył murem klasztor, zarządził budowę refektarza i cel, zaczął budować kościół (RMiech., s. 128).

1397 Michał z Radomska prep. miech. wymurował wieżę kościoła; tenże całkowicie przebudował klasztor murowany z zewnątrz, mianowicie refektarz, komnatę przed refektarzem, korytarze, komnaty, infirmerię [lecznicę], bibliotekę, nową piwnicę i ułożył murowaną posadzkę w tych budynkach (RMiech., s. 128); 1401 tenże zbudował kamienicę jednopiętrową na swe mieszkanie, w której na parterze urządził mieszkanie zimowe, a na piętrze mieszkanie letnie [czyli nie ogrzewane]. Budowę ukończono we środę na śś. Feliksa i Adaukta [30 VIII] (RMiech., s. 129); tenże urządził kaplicę pod schodami w kierunku refektarza (RMiech., s. 129); 1404 w dniu 3 VII poświęcono i dedykowano kaplicę pod schodami (subtus gradum) pw. Ś. Michała Archanioła oraz Ś. Filipa Apostoła i Ś. Doroty wraz z 2 ołtarzami. Dedykacja kaplicy winna być obchodzona w pierwszą niedzielę po ś. Gawle. Poza kaplicą poświęcono ołtarz pw. Ś. Augustyna, ŚŚ. Doktorów, ŚŚ. Agnieszki, Barbary i ŚŚ. Męczenniczek (RMiech., s. 131); 1406 podczas jedenastego roku prepozytury Michała ukończono korpus kościoła miech. i pokryto go dachem (RMiech., s. 131); 1408 konsekrowano kaplicę pod wieżą pw. Grobu Świętego, Ś. Łazarza oraz ŚŚ. Marty i Marii Magdaleny; tego dnia dwa inne ołtarze w kościele zostały konsekrowane, jeden od strony domu, czyli dworu pw. Ś. Jakuba Większego, Ś. Jana Ewangelisty i wszystkich apostołów i ewangelistów. Ołtarz od strony miasta konsekrowany został pw. ŚŚ. Mikołaja, Marcina oraz innych biskupów i wyznawców (RMiech., s. 131-2); 1410 Michał prep. miech. pokrył kościół ołowiem, naprawił sklepienie i wstawił szyby do wszystkich okien (RMiech., s. 132); 1434 Jan prep. miech. przebudował od fundamentów refektarz (stuba) przed starymi piwnicami (RMiech., s. 134); 1454 prep. Tomasz pożyczył pieniądze na naprawę dachu kościoła zagrożonego ruiną i przeciekaniem → p. 3A; 1465 prep. miech. pożycza pieniądze „pro fabrica ecclesie in Myechow” → p. 3A.

1470-80 kl. Kan. Reg. Grobu Pańskiego sprowadzonych z Jerozolimy w r. 1180 przez Jaksę, Polaka z bliżej nieokreślonego rodu, leży w pobliżu m. Miechowa, tak blisko miasta, że z rynku wchodzi się do klasztoru na wprost przez cmentarz; wszystkie partie klasztoru zbudowane są ze wspaniałego kamienia, a zabudowania klaszt. wystarczająco i przyzwoicie uporządkowane (DLb. 3 s. 3-4).

1506, 15 VIII w nocy spłonęło całe m. M., klasztor i pokryty ołowiem kościół (Maciej z Miechowa, Chronica Polonorum, Cracoviae 1521, s. CCCLXXVIII).

[1514-18] Maciej z Miechowa dr medycyny wznosi mur cmentarny otaczający cmentarz kościelny, na którym spoczywają jego rodzice (zapis M. Sokolnickiego na BJ rps 5514 Cim.; cyt. za L. Hajdukiewicz, Przyczynki → Miechów, p. 7, s. 268); tenże leguje w testamencie kl. miech. zegar żelazny dla zawieszenia na ścianie chóru w kościele w celu odmierzania godzin podczas nabożeństw, wielki stół rzeźbiony z zielonym blatem, który ma stanąć w refektarzu klaszt. dla kustosza i gości, fotel wiedeński obity czerwoną skórą na tron dla infułata. W zamian kanonicy winni odprawiać nabożeństwa za dusze ofiarodawcy i jego rodziców (L. Hajdukiewicz, Biblioteka → p. 7, s. 227).

1519, 15 XII zawieszenie dzwonu w kościele w M.; 21 XII konsekracja kościoła odbudowanego po pożarze (L. Hajdukiewicz, Przyczynki → Miechów, p. 7, s. 268).

5Ba. Parafia klaszt.

1345 Klemens VI poleca opatowi kl. NMP w Hrabušicach [Słowacja, Spisz] w diec. strzygońskiej, aby rozstrzygnął spór między kl. miech. a bpem krak. Janem [Grotem 1326-47] o przynależność parafialną wsi Przecławice, należącej do kl. miech. Mieszkańcy wsi klaszt. byli w par. kl. miech., zaś bp fundując nową par. w Czaplach [Wielkich], przeniósł tam jej mieszkańców (Mp. 3, 676; Bullarium 2, 188); 1347 Wilhelm opat kl. Cyst. na Spiszu i sędzia delegowany przez papieża transumuje powyższy dok. i poleca kantorowi i wicedziekanowi krak., aby w powyższej sprawie pozwali przed jego sąd bpa krak. Jana [Grota] (Mp. 3, 683); 1470-80 murowany kościół kl. Bożogr. w M. jest jednocześnie kościołem par.; bracia kl. miech. sprawują opiekę duszpasterską nad całą parafią i zarządzają zarówno sprawami duchowymi i doczesnymi; dwaj spośród braci pełnią funkcje wikarych; z tego tytułu mają oni osobne wejście do klasztoru; do par. klaszt. należą: Miechów, Zagorzyce, Komorów, Jaksice, Wola Podleśna, Brzuchania, Przecławice, Kamieńczyce, Rozpierzchów, Strzeżów, Wola Przedmiejska, Wola Bukowska, Kalina Mała, Szczepanowice, Falniów, Pstroszyce, Siedliska, Wola Kalińska (DLb. 3 s. 3-4, 19, 20-4); 1529 meszne z Miechowa - 24 ćw., 1 korzec żyta i 1 korzec owsa o wart. 9 grz. i 6 gr; meszne z Woli, Kaliny [Małej], Woli Bukowskiej, Szczepanowic, Przecławic i Falniowa - 64½ ćw. żyta i tyleż owsa, łącznie 50 korcy owsa o wart. 21½ grz. i 18 gr; kolędne ze wszystkich tych wsi - 5½ grz. i 12 gr (LR s. 185-6).

Plebani, kapelani i wikarzy. [Plebanem był każdorazowy prep. kl. Bożogr.] 1334-75 pleb. → p. 5C; 1376 Jurek kapelan z M. (SP 8, 19, 20-1); Piotr kapelan z M. (SP 8, 44); 1377 Maciej kapelan z M. (SP 8, 409); 1379 Marcin wikary (SP 8, 530); 1381 Szczepan prep. kl. Premonstratensów w Bytomiu, sędzia delegowany przez Stolicę Apostolską, nakazuje pleb. pewnych kościołów w diec. krak., m.in. pleb. w M., ekskomunikować na polecenie papieża Bożeja, Nieustępa, Niewszę i Falisława ze Słupowa (Mp. 1, 357); 1382 Świętek kapelan z M. (SP 8, 1221); 1384 Grzegorz kapelan z M. (SP 8, 2441, 2444); 1397 Adam kapelan z M. (SP 8, 6237); 1399 Prokop [kapelan] z M. (SP 8, 9385); 1401 Więcek kapelan z M. (ZK 3a, s. 251).

5Bb. Dziesięciny w posiadaniu klasztoru.

[1166-86] dzies. z M. z nadania bpa krak. Gedki dla kl. miech. → p. 3A; tenże biskup nadał kl. miech. dzies. w M., Zagorzycach, Komorowie, Chodczy [pow. rad.], Skaryszewie [pow. rad.], Modrzejowicach [pow. sand.], Wierzbicy [pow. wiśl.], Śmiechowicach [pow. sand.] i Krępie [pow. sand.] (MPHn. 10 s. 157); 1198 kościół Grobu Pańskiego posiada z nadania bpa krak. Gedki dzies. w M., Zagorzycach, → Komorowie i → Chyczy; z nadania Mikory dzies. w → Chełmie nad [rz.] Rabą; dzies. z Groszkowic i Sławna → p. 3A; 1214 bp krak. Wincenty nadaje kl. miech. dzies. we wsi Budziwoja, [w części] zw. Świniarowo [lub Świniarsko] (Suinarouo) [nie zid. wieś nad rz. Nidzicą, zapewne w pow. ksiąs.] (Mp. 2, 383)49Wydawca identyfikuje Świniarsko ze Świniarami w pow. wiśl. (są jeszcze Świniary w pow. sand.), zaś Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 392 z rzekomymi Świniarami k. Skaryszewa w pow. radom., których w istocie nigdy tam nie było. S. Kuraś z kolei → niżej 1225, wskazuje z powątpiewaniem na Świniarsko w pow. sądec., własność bpa krak., do którego wszak należała też dzies. z tej wsi. Jednak sformułowanie dok. „in villa Budivogii, que vocatur Swinarovo” wskazuje, że może chodzi o → Budziwoja wieś (w haśle brak odniesień do tej wzmianki), znaną z 2 kopii dok. (właściwie fals.) bpa krak. Gedki z l. 1166-7 dla kl. jędrzej., a konkretnie o tę jej część, która nosiła nazwę Świniarowo bądź Świniarsko. We wspomnianym dok. bp Gedko nadał kl. jędrzej. dzies. z pewnej wsi nad rz. Nidzicą, w której siedziało dwóch koniarzy, leżącej „inter villa Bugivov” (w kopii 2: „villam filiorum Bugiwoi”) a wsią Niegosława. W literaturze identyfikowano ww. wsie z istniejącymi do dziś Niegosławicami i Konarami nad rz. Mierzawą, zaś nie istniejącą wieś Budziwoja ze Strzeszkowicami. W haśle → Budziwoja wieś poprawnie (bo zgodnie z treścią dok.) zlokalizowano wszystkie te wsie nad rz. Nidzicą, lewym dopływem Wisły, wskazując nawet na ewentualną identyczność wsi Budziwoja z Buszkowem, a wsi Niegosława z Nieszkowem. Nazwa wsi Świniarsko jest nazwą służebną, oznacza więc, że Budziwoj otrzymał zapewne od księcia osadę świniarzy, którą włączył do swojej wsi, i która przechowała swoją nazwę, ujawnioną w omawianym dok. Obecność na omawianym terenie świniarzy i koniarzy wskazywałaby, że istniały tam jakieś skupiska książęcej ludności służebnej, płacącej dzies. bpowi krak., nie została jednak ona utrwalona w nazwach miejscowych. Za lokalizacją Świniarska we wsi Budziwoja może także przemawiać jej bliskie położenie w stosunku do Miechowa. Wieś Świniarsko istniała zapewne jeszcze w początkach XIV w., potem zanikła. Świadczy o tym widymat bulli papieskiej z → 1225 r. Jakuba arcbpa gnieźn. i Jana bpa krak. z → 1302 r. Na odwrociu dok. zapisano bowiem ręką z XIV w.: „Decima de Suinarsco”, a w XVI w.: „Transsumptum copiatum pro decima in Skaresszow [...] 1535”. Nie wiedziano już wówczas nic o dzies. ze Świniarska; 1225 Honoriusz III potwierdza kl. miech. wybieranie dzies. we wsi Świniarsko (Zwinarscuo), które za zgodą kapituły nadał bp krak. Wincenty [→ 1214], a zatwierdził bp krak. Iwo [1218-25] (ZDK 1, 5: w transumpcie; Bullarium 1, 206; Mp. 2, s. XXXVI - regest); 1234 kl. wąch. zamienia z kl. miech. dzies. we wsiach „Mechorech” i „Velice” należące do rycerza Kede [obie wsie nie zid.]50Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 392 identyfikuje je z Miechówkiem i Wielgiem k. Skaryszewa na dzies. z Łączan i Modrzejowic należące do kaplicy Ś. Jakuba w Skaryszewie; bp krak. Wisław zatwierdza zamianę (Mp. 2, 410); 1236 bp krak. Wisław za zgodą kapituły krak. nadaje kl. miech. dzies. w → Kalinie [Małej] z obowiązkiem płacenia 10 grz. srebra wagi pol. (Mp. 2 s. XXXVII, nr 7 - regest); 1262 Urban IV zezwala kl. miech. pobierać dzies. we wsiach diec. krak.: Miechów, Strzeżów, Zagorzyce [par. Miechów], → Goszcza, → Jaksice, → Falniów, Uniejów, → Charsznica, Skaryszew, → Kalina Mała, Zaborze [pow. rad.], → Chełm [par. własna], → Golchouo [nie zid.] i → Kłaj w diec. krak. (Mp. 2, 464; Bullarium 1, 724); 1302 Jan arcbp gnieźn. i Jan bp krak. widymują bullę pap. Honoriusza III dla kl. miech. → wyżej 1225 (ZDK 1, 15); 1318 wójt skaryszewski będzie płacił kl. miech. dzies. z ł. wójtowskiego → p. 4.

1349 kl. miech. wedle zeznań włodarzy klaszt. pobiera dzies. w wysokości: 5 grz. w Miechowie; 3 grz. w Kalinie Małej; 4 grz. w Szczepanowicach; 3 grz. w Jaksicach; 3 grz. w Falniowie; 3 grz. w Udorzu; 5 grz. w Uniejowie; 2 grz. w Zagorzycach; 2 grz. w Strzeżowie → p. 3A; 1369 dzies. snop. z pól w Kamieńczycach dla kl. miech. (Mp. 3, 819); 1374 arcbp gnieźn. Jarosław poleca kan. krak. Wojciechowi i altaryście kat. krak. Mik. Skałce, aby rozstrzygnęli spór między prep. miech. Czcikiem a opatem mog. Mikołajem o dzies. ze Smrokowa (Mp. 3, 862).

1416 bp krak. Wojc. Jastrzębiec zatwierdza ugodę między kl. miech. a Niemierzą z → Krzelowa kan. krak. i kustoszem kol. Ś. Floriana w sprawie dzies. z Orłowa i pr. patr. kościoła w Tarnawie [par. własna]. Prep. miech. Michał zobowiązuje się oddawać dzies. snop. ze starych ról folw. w Orłowie kościołowi w Tarnawie, zaś dzies. z nowych ról, które oddzielono od starych przekopą, przypadać będzie klasztorowi. W zamian Niemierza oddaje klasztorowi 1/3 pr. patronatu tegoż kościoła (ZDK 2, 212; DLb. 2 s. 92-3); 1440 Rajmund Albiol kan. i elemozynariusz z Carcasson, sędzia i komisarz wyznaczony przez sobór bazylejski, poleca duchowieństwu diec. krak. pozwać przed jego sąd do Bazylei Przybysława pleb. z Tarnawy w sprawie o dzies., wniesionej przez kl. miech. na drodze apelacji od wyroku oficjała krak. (ZDK 2, 403); 1448 Mik. Pieniążek z Witowic star. biec. nadaje kl. miech. dzies. z pewnych ról folw. (post culturas, alias po wzorzech) w Witowicach, w zamian za co bracia zobowiązani będą odprawiać mszę i wigilie za dusze fundatora i rodziny (ZDK 2, 528).

1470-80 kl. miech. pobiera dzies. z nadania Gedki bpa krak. z następujących miejscowości: m. Miechów, Jaksice, Ołudza, połowa karczmy Turek, Sławno, Groszkowice, Zagorzyce, Zdanów, Grodzisko, Kalina [Mała], Szczepanowice, Uniejów, Orłów, Podleśna Wola, Komorowo, Kamieńczyce, Wola Przedmiejska, Chotla, Wola Bukowska, Falniów, Pstroszyce, Siedliska, Wola Kalińska, Grochutów, Rozpierzchów, Strzeżów (DLb. 3 s. 25).

Wysokość pobieranej przez kl. miech. dzies. ze wsi w woj. krak.: - w Miechowie z łanów mieszcz. w wysok. do 130 grz. (DLb. 3 s. 4); - w Brzuchani snop. z folwarku i z pewnych ról kmieci w cz. szlach. (DLb. 3 s. 19-20); - w Chodowie snop. i kon. z ł. kmiec. wart. 10 grz., czasem 12 grz. (DLb. 3 s. 16-7); - w Falniowie dzies. snop. i kon. z wszystkich ról wart. 12 grz. (DLb. 3 s. 23); - w Gotprzydowicach i Witowicach dzies. snop. i kon. z 19 ł. kmiec., 2 karczem, 3 zagród i 2 młynów wart. do 20 grz. a z folwarku tamże dzies. snop., obie dzies. o łącznej wart. do 30 grz. (DLb. 3 s. 25); - w Jaksicach snop. i kon. z wszystkich ról wart. 12 grz. (DLb. 3 s. 6); - w Kalinie Małej snop. i kon. z całej wsi wart. 15 grz. (DLb. 3 s. 22, 25); - w Kamieńczycach snop. i kon. z wszystkich ról wart. 7 grz. (DLb. 3 s. 20); - w Komorowie snop. z ról i folw. wart. 2 grz. (DLb. 3 s. 3, 5); - w Michałowicach z ról folw. kl. miech. (DLb. 1 s. 122; 3 s. 16); - w Ołudzy snop. i kon. z wszystkich ról i folwarku klaszt. wart. 12 grz.; folwark klaszt. dzies. nie daje (DLb. 3 s. 8, 325); - w Orłowie z 1/3 ról (DLb. 2. 32); - w Pękosławiu z łanów kmiec., 3 karczem z rolami dzies. do 10 grz. (DLb. 3 s. 25); - w Pstroszycach z folwarkiem wart. 15 grz. (DLb. 3 s. 23); - w Rozpierzchowie snop. i kon. z ról kmiec. i karczemnych 15 grz. (DLb. 3 s. 20); - w Siedliskach z ról folw. wart. 8 grz. (DLb. 3 s. 24); - w Starosielcach z łanów kmiec. dzies. do 4 grz. (DLb. 3 s. 25-6); - w Strzeżowie z wszystkich łanów do 26 grz. (DLb. 3 s. 20-1); - w Szczepanowicach snop. i kon. z wszystkich ról wart. do 50 grz. (DLb. 3 s. 22); - w Targowisku z 6½ ł. i ¼ wart. do 10 grz. (DLb. 3 s. 9); - z karczmy Turek połowa dzies. (DLb. 2 s. 114); - w Uniejowie z folw. i wszystkich ról do 16 grz. (DLb. 3 s. 16); - w Woli Bukowskiej z wszystkich ról wart. 15 grz. (DLb. 3 s. 21); - w Woli Kalińskiej snop. z całej wsi (DLb. 3 s. 24); - w Woli Podmiejskiej snop. i kon. wart. 10 grz. (DLb. 3 s. 21); - w Zagorzycach z wszystkich ról wart. do 12 grz. (DLb. 3 s. 5).

W woj. sand.: - w Groszkowicach [nie wypełniony formularz] (DLb. 3 s. 14); - w Krzyżanowicach posiadających własny kościół par. dzies. z łanów kmiec. do 7 grz. (DLb. 3 s. 26); - w Sławnie snop. i kon. z folwarku i pozostałych ról wart. do 15 grz. (DLb. 3 s. 12-13); - w m. Skaryszewie z folwarku (DLb. 2 s. 527; 3 s. 12); - w Stawianach snop. z folwarku i z młyna (DLb. 1 s. 458; 3 s. 17).

1529 dzies. dla kl. miech.: z m. Miechów - 50 grz.; ze Szczepanowic z całej wsi - 20 grz.; z Woli Bukowskiej z całej wsi - 14 grz.; ze Strzeżowa - 12 grz.; z Uniejowa - 9 grz.; z Kaliny [Małej] - 6 grz.; z Targowiska z połowy wsi - 16 grz.; ze Sławna - 15 grz.; z Pękosławia z calej wsi - 20 grz.; z Krzyżanowic - 10 grz.; ze Starosiedlisk - 6 grz.; z Brzuchani z ról folw. - 1½ grz.; z Gaworzyny z ról folw. - 1 kopa gr; z Woli Podmiejskiej - 8 grz.; z Zagórzyc - 8 grz.; z Pstroszyc - 12 grz.; z Witowic z ról folw. i połowy ról kmiec. - 10 grz.; z Falniowa - 10 grz.; z Jedlczy - 1 wiard.; z Michałowic od zagrodników, z młyna i karczmy - 2 grz.; z łanów opustoszałych - 20 grz.; meszne z Miechowa - 24 ćw., 1 korzec żyta i 1 korzec owsa o wart. 9 grz. i 6 gr; meszne z Woli, Kaliny [Małej], Woli Bukowskiej, Szczepanowic, Przecławic i Falniowa - 64½ ćw. żyta i tyleż owsa, łącznie 50 korcy owsa o wart. 21½ grz. i 18 gr; kolędne ze wszystkich wsi - 5½ grz. i 12 gr (LR s. 185-6).

5C. Opłaty na rzecz papiestwa, Ziemi Świętej i wojen w Turcją.

1231 Grzegorz IX zwalnia kl. miech. od płacenia dzies. (Mp. 2 s. XXXVI nr 5; Bullarium 1, 262); 1249 Innocenty IV powiadamia kl. Bożogr. w Miechowie i Głogownicy [Chorwacja], że bożogr. na równi z rycerzami zakonów templariuszy i szpitalników jerozolimskich winni cieszyć się wolnością od składania ofiar na rzecz Ziemi Świętej i Stolicy Apostolskiej, ponieważ zobowiązani są swoje dochody przeznaczać na rzecz Ziemi Świetej. Zezwala zatem, aby obecna, [nadzwyczajna] wypłata tej pomocy, dokonana przez nich na żądanie brata Gotfryda penitencjarza i kapelana papieskiego, nie stanowiła pretekstu dla pobierania takich opłat w przyszłości (Mp. 2, 430 - za kopią w Miech.; Pol. 3, 26 - z transumptu z 1302 r.; SUB 2, 362; Bullarium 1, 476)51M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 96 słusznie zwraca uwagę na zapis nazwy drugiego z klasztorów w Pol. 3: „Glogouica”, a nie „Glogouia”. Niewątpliwie chodzi zatem o kl. Bożogr. w Głogownicy w Chorwacji, równorzędny kl. miech., a nie o rzekomą prepozyturę tegoż klasztoru w Głogowie na Śląsku; tenże papież powiadamia biskupa krak., że bracia Grobu Pańskiego będą zwolnieni z opłat na rzecz Ziemi Świętej na równi z templariuszami i szpitalnikami jerozolimskimi, ponieważ dają już subwencję (ZDK 1, 9; Mp. 2 s. XXXVII, nr 11 - regest; Bullarium 1, 477); 1250 Pełka arcbp gnieźn., Prędota bp krak., Tomasz bp wrocławski i Nanker bp lubuski na prośbę kl. miech. widymują ww. bullę (Mp. 2, 432; BCzart. Katalog 1, 30)52Widymowana bulla skierowana była do całego zakonu bożogr; 1250 Innocenty IV uwalnia kl. miech. od przesłania zasiłku pieniężnego na rzecz Ziemi Świętej (Mp. 2 s. XXXVII, nr 12 - regest); 1256 Aleksander IV uwalnia kl. miech. od płacenia zasiłków pieniężnych na rzecz Ziemi Świętej (Mp. 2 s. XXXVII, nr 14 - regest; Bullarium 1, 596).

1325-7 dzies. papieska od 300 grz. dochodu - 36 grz; 1348 z tytułu dzies. 3-letniej klasztor zapłacił [ratę] 22½ grz. (MV 1 s. 118, 188; 2 s. 219); 1334-6, 1345-58, 1373-5 pleb. z M. [czyli prep. miech.] płaci świętop. w wysok. 1 grz. i 15 sk. (MV 1 s. 354, 373, 380; 2 s. 187, 192, 201, 211, 220, 230, 239, 248, 257, 265, 272, 281, 288, 295; 9 s. 4, 24).

1348 bp Stefan [Cambron] kamerariusz papieski na prośbę prep. miech. [Benedykta] poleca kan. i scholastykowi krak. Arnoldowi z Caussinh nuncjuszowi papieskiemu w Polsce i na Węgrzech ponownie oszacować dochody kl. miech. Prepozyt skarżył się bowiem, że klasztor od dawna płaci dzies. od 300 grz. dochodu, ale szacunki były przeprowadzone w czasie pokoju, obecnie jednak wiele posiadłości klaszt. przez wojny zostało zniszczone, spalone i wyludnione. Od arcbpa gnieźn. Jarosława, [od 1342] komisarza papieskiego do poboru dzies., klasztor uzyskał obniżenie podstawy wymiaru do 150 grz., potem jednak, gdy subkolektor Absalon wyznaczony przez bpa krak. zażądał zapłaty w dawnej wysokości, prepozyt zwrócił się do Stolicy Apostolskiej. Kamerariusz poleca zatem nuncjuszowi, by oszacował ponownie dochody klasztoru, i jeśli przekroczą one sumę 150 grz., to winien pobierać dzies. od sumy nadwyżki (Mp. 3, 685); 1349 wyznaczeni z kl. miech. świadkowie składają przed nuncjuszem papieskim ww. Arnoldem z Caussinh scholastykiem krak., w obecności prep. miech. Benedykta, zeznania o dochodach kl. miech. → p. 3A; 1350-1, 1354-5 kl. płaci dzies. papieską od 300 grz. dochodu - 30 grz. (MV 2 s. 318, 379, 406).

1513 Jan Amicinus bp sufragan krak. i sędzia komisaryczny z ramienia Stolicy Apostolskiej wydaje wyrok ostateczny w sprawie o zmniejszenie wysokości kontrybucji płaconej przez kl. miech. na koszty wojny z Turkami i Tatarami. Ponieważ dawna taksa obliczana od dochodów klasztoru była zbyt wysoka ze względu na zniszczenie dóbr przez przechodzące wojska zaciężnych, Tomasz prep. miech. zwrócił się w 1511 r. do papieża Juliusza II z prośbą o ponowne otaksowanie dóbr, i obniżenie kontrybucji, ten zaś polecił Janowi z Ercieszowa kan. krak. rozstrzygnąć sprawę. Biskup na podstawie zeznań wiarygodnych świadków, zbadaniu dok., rachunków, zestawień itp. orzekł, że prepozytura miech. przynosi o wiele mniejsze dochody niż dawniej, i że obecnie wynoszą one 276 grz. po 40 gr w grz.; obniża zatem wysokość kontrybucji do 70 grz. i zakazuje poborcom pobierać stawkę wyższą pod karą ekskomuniki (Miech., s. 582-6; Katalog dokumentów Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, cz. 1, oprac. A. Fastnacht, Wr. 1953, nr 27).

1514 Jan opat mog. i Marcin z Olkusza magister sztuk wyzwolonych i kantor kol. Ś. Floriana na Kleparzu za murami Krakowa uwalniają kl. miech. i prep. Tomasza od ekskomuniki, w którą popadli podczas zatargu z Janem Konarskim bpem krak. i kapitułą krak. o kontrybucję na wojnę z Turcją i Tatarami oraz transumują dok. w tej sprawie legata papieskiego Tomasza Bakocza kard. prezbitera bazyliki tytułu Ś. Marcina, arcbpa ostrzyhomskiego i patriarchy Konstantynopola, wystawiony w Budzie t.r. Legat poleca ww. opatowi mog. i kantorowi kol. Ś. Floriana rozsądzić sprawę rozpowszechniania pewnych zniesławiających Tomasza prep. miech. pism. Kl. miech. na mocy wyroku Jana Amicinusa sufragana krak. z 1513 r. miał płacić niższą kontrybucję, jednak kolektorzy Mik. Bedleński schol., Maciej Grodzicki kan. krak. i inni podlegli im prałaci, kanonicy i klerycy zmuszali klasztor do płacenia dawnej taksy nie zważając na wyrok, zaś opierającego się prepozyta i klasztor szykanowali zawieszając na drzwiach kościołów i w innych miejscach zniesławiające i obelżywe pisma, a nawet ich ekskomunikowali (Miech., s. 586-90; Pergaminy Archiwum kapituły Sandomierskiej, oprac. F. Kiryk, Sandomierz 2002, nr 111).

5D. Prepozytury, kościoły parafialne własne, kościoły z prawem patronatu, szpitale, kaplice (pominięto wzmianki dokumentujące dzieje tych instytucji, jeśli nie miały związku z kl. miech.).

1262 Urban IV zezwala, aby kościoły, w których pr. patronatu należy do kl. miech., były obsadzane przez braci zakonnych i ich ludzi, nawet jeśli były to dotychczas kościoły świeckie, i by sprawowali w nich służbę Bożą (Mp. 2, 462; Bullarium 1, 721); 1398 Bonifacy IX transumuje bullę Urbana IV dla kl. miech. z 1262 r. (Mp. 2, 462) → wyżej (ZDK 1, 133; Bullarium 3, 541); 1439 sobór bazylejski pozwala braciom z kl. miech. obejmować beneficja plebanów w kościołach, których pr. patronatu należy do klasztoru (ZDK 2, 390; Bullarium 5, 1511); 1470-80 kl. miech. kanoników regularnych Grobu Pańskiego podlegają klasztory tegoż zakonu w Polsce, Czechach i na Węgrzech (DLb. 3 s. 2).

Królestwo Polskie.

5Da. Małopolska.

Prepozytury (w układzie chronologicznym).

Skaryszew. [1163-87] komes Radosław nadał kl. miech. w dzielnicy sand. Skaryszew z kościołem → p. 3A pod r. 1163-98; 1371-8 brat Andrzej zw. Skopek pleb. w Skaryszewie (Mp. 3, 840; ZDM 1, 138, 191); 1435 Zbig. Oleśnicki bp krak. zatwierdza zawiązane przez Jana prep. miech., Urbana plebana i Macieja włodarza klaszt. miech. w Skaryszewie, a także przez wymienionych z imienia świeckich, tak ze szlachty, jak z mieszczan i kmieci, bractwo przy kościele par. w Skaryszewie; Paweł sufragan krak. nadaje temuż bractwu odpusty (ZDK 2, 343); 1439 Jan Elgot oficjał krak. poleca wikariuszom kościoła par. w Skaryszewie wprowadzić z prezenty Jana prep. miech. brata Macieja włodarza dóbr kl. miech. w posiadanie beneficjum pleb. w Skaryszewie, wakującą po rezygnacji brata Urbana (ZDK 2, 385); 1493 Stanisław pleb. w Skaryszewie bierze udział w elekcji prep. miech. (Miech., s. 562); 1509 Tomasz z Olkusza brat z kl. miech. i pleb. w Skaryszewie obrany na prepozyturę miech. (Miech., s. 577-8); Jan Konarski bp krak. poleca wikariuszom skaryszewskim wprowadzić brata Jana w posiadanie plebanii w Skaryszewie, wakującej po elekcji Tomasza na prep. miech. (AG perg. 2677).

Stradom. Kl. Ś. Jadwigi. 1360 → p. 3A; 1375 królowa węg. i polska Elżbieta zwraca kl. miech. szpital Ś. Jadwigi dla chorych i ubogich, którego budowę podjął jej br. Kazimierz W. k. mostu między Krakowem a Kazimierzem, ustanawia prep. gnieźn. Benedykta i prep. miech. Marcina rektorami tego szpitala, i zobowiązuje ich, aby ukończyli jego budowę własnymi środkami podług zezwolenia pap. Urbana (Mp. 3, 875; DLb. 3 s. 30-1); 1377 kl. Ś. Elżbiety nad Wisłą pomiędzy Krakowem a Kazimierzem został nadany kl. miech. przez króla Ludwika i królową Elżbietę. Pierwszym prepozytem był brat Marcisz pleb. z Szydłowca [pow. rad.] i podrzędczy wiśl., który mury zbudowane przez króla pokrył dachem, zbudował chór i inne zabudowania kosztem kl. miech.; wraz ze szl. matką z Sieborowic spoczywa w klasztorze (RMiech., s. 126); [1395-1424] 1470-80 Michał zw. Michałko prep. miech., wiedziony współczuciem dla nędzy kl. Ś. Jadwigi, kupił dla tegoż klasztoru od Władysława Jag. za 2000 grz. własnych pieniędzy i pieniędzy kl. miech. czynsz tygodniowy (bergrecht) [w żupie boch.] 1 kopy gr. Zarządził, aby z tego czynszu prep. i bracia brali dla siebie ½ grz., a na biednych przebywających w szpitalu 3 wiard. W obawie, aby czynsz ten z braku świeckiego opiekuna nie został utracony, ustanowił dysponentami tego czynszu Elżbietę Granowską wd. po Otonie z Pilicy [i po Wincentym z Granowa] i ż. Władysława Jag. oraz jej s. Jana, którzy mieli dzielić czynsz między klasztor a szpital, tak jakby to przez królową a nie przez kl. czynsz był zakupiony. Po jej śmierci przejął czynsz jej s. Jan Granowski kaszt. krak., który z tego tytułu uzurpował sobie pr. ustanawiania magistry tego szpitala, co należało do prep. kl. stradomskiego (DLb. 3 s. 31, 34); 1419 Mikołaj s. Dobrogosta kan. kl. miech. ustanowiony prep. kl. Ś. Jadwigi w Stradomiu w miejsce Mikołaja s. Wita z Łęczycy kanonika tegoż klasztoru, który został prep. kl. Bożogr. Ś. Jana za murami Gniezna (Bullarium 4, 518).

1420 Marcin V na prośbę Władysława Jag. poleca prep. kat. krak., aby inkorporował do kl. Ś. Jadwigi za murami Krakowa zakonu Grobu Pańskiego kościoły parafialne we wsiach: → Chełm z dochodem 15 grz., → Chodów z dochodem 14 grz., Uniejów z dochodem 18 grz. i Wrocieryż z dochodem 12 grz., którymi zarządzał do tej pory kl. miech. (Miech., s. 394-5; ZDK 2, 235 - reg.); 1421 Michał prep. miech. ukończył mury chóru w kl. Ś. Jadwigi w Krakowie, a w roku następnym 1422 przykrył dachem, wszystko kosztem ponad 400 grz. (RMiech., s. 133); 1422 prep. krak. Mik. Pieniążek, za zgodą prep. miech. oraz zainteresowanych plebanów, inkorporuje do kl. Ś. Jadwigi w Stradomiu kościoły par. w → Chełmie, → Chodowie, Uniejowie i Wrocieryżu. Należące do tych kościołów dzies.: w Uniejowie dzies. z Charsznicy i Chodowa, w Chodowie dzies. z ról dworskich kl. miech. w Chodowie, w Chełmie dzies. z Nieszkowic Małych i Wielkich, we Wrocieryżu dzies. z ról należących do kl. miech., także przekazuje prep. kl. Ś. Jadwigi. Kościoły te będą inkorporowane, gdy tylko zawakują w wyniku śmierci, cesji, objęcia przez plebana innego beneficjum lub jakiegokolwiek innego powodu; w miejsce plebanów będą nimi zarządzać wikariusze wieczyści, którzy z uposażenia kościołów otrzymają odpowiednie utrzymanie (ZDK 2, 239)53W hasłach → Chełm, → Chodów i → Charsznica błędne regesty; 1424 Marcin prep. kl. Ś. Jadwigi w Stradomiu, za zgodą Mikołaja prep. miech., „tanquam principalis nostri”, zezwala opatrznemu Stanisławowi zw. Pudełko na zbudowanie karczmy przed wsią tegoż kl. → Jugowice (ZDM 2, 371; DLb. 3 s. 34-5); 1439 sobór bazylejski potwierdza kl. Ś. Jadwigi posiadanie kościołów par. we wsiach ww. (ZDK 2, 392).

1442 sędziowie polubowni, rozsądzając spór między Janem prep. miech. a Jakubem prep. kl. Ś. Jadwigi poza Krakowem o inkorporację kościołów par. w Uniejowie, Chodowie, Chełmie i Wrocieryżu, przysądzają kl. Ś. Jadwigi te kościoły, które inkorporował do tego klasztoru zm. pap. Marcin V, wraz z ich uposażeniem [→ 1422]. Klasztor winien z tych dochodów utrzymać tylu braci w klasztorze, aby mogła być odprawiana służba Boża. Prepozyt miech. może posyłać z kl. miech. do kl. Ś. Jadwigi braci wedle własnej woli, będą jednak oni podlegać prep. Ś. Jadwigi. Ma też wyłączne prawo prezentować biskupowi na wakujące plebanie godnych kandydatów spośród zakonników kl. Ś. Jadwigi, których sobie wybierze, bez przeszkód ze strony prep. Ś. Jadwigi. Ugoda ma być przestrzegana pod zakładem 1000 fl. węg. (ZDK 2, 431); 1445 sobór bazylejski, relacjonując sprawę inkorporacji kościołów par. w Chełmie, Chodowie, Uniejowie i Wrocieryżu, poleca bpowi przem. oraz archidiakonom lwowskiemu i krak., aby potwierdzili kl. Ś. Jadwigi posiadanie ww. kościołów (ZDK 2, 485).

1451 Zbig. Oleśnicki kardynał i bp krak. zatwierdza orzeczenie sądu polubownego w sprawie spornej między Janem prep. miech. i Jakubem prep. szpitala Ś. Jadwigi za murami Krakowa a Janem Pileckim o pr. wybierania ½ grz. od 60 gr czynszu rocznego zw. bergrecht z żupy boch., zapisanego szpitalowi przez zm. Elżbietę Granowską królową oraz o pr. ustanawiania magistry tegoż szpitala. Pr. poboru ½ grz. czynszu należy do prep. jako patrona szpitala. W zamian prepozyt winien odprawiać 2 msze tygodniowo za zmarłych, jedną w poniedziałek, drugą w piątek w tymże szpitalu za dusze benefaktorów, winien też otoczyć opieką duszpasterską ubogich tego szpitala i ich obsługę. Jan Pilecki otrzymuje pr. wyznaczania dobrego człowieka na poborcę czynszu ww. kopy gr, który rozdzieli następnie między prepozyta i jego księży, dając ½ grz. prepozytowi, a biednym i magistrze szpitala 3 wiard. szer. gr tygodniowo. Pilecki ma ponadto pr. wyboru uczciwej i świątobliwej kobiety na stanowisko magistry szpitala bez krzywdy prep. miech. (Mp. 5 A-B 1, 37).

1452 Jakub z Krakowa mgr i profesor teologii, prep. kl. Ś. Jadwigi, przewodniczy elekcji prep. miech. (Miech., s. 491); 1460 Kasper przeor kl. Bożego Ciała z Kazimierza składa protest przeciwko Mikołajowi prep. miech. i prep. kl. Ś. Jadwigi w Stradomiu o to, że wyłożył pieniądze chcąc wykupić dobra dziedz. Białe Brzegi (Byale przegy) należące do dziedziny Swoszowice, lecz żaden z wymienionych prepozytów się nie stawił (GK 14 s. 473); 1478 Jakub z Dębna kaszt. i star. krak. stwierdza, ża za zgodą Jana prep. miech. i Jana prep. kl. Ś. Jadwigi na Stradomiu, otrzymał w dożywocie wypaloną działkę naprzeciwko kościoła Ś. Bernarda, którą zabuduje (AG perg. 2630); 1493 mgr Marcin prep. kl. Ś. Jadwigi obecny na elekcji prep. miech. (Miech., s. 562).

Żarnowiec. 1403 brat Michał [Trestka, późniejszy bp kijowski] z zakonu dominikanów ufundował na swej ojcowiźnie szpital, nadając go kl. miech. Król Władysław [Jag.] potwierdził fundację dodając od siebie 2 ł. we wsi Staszyn (RMiech., s. 131); 1404 Piotr Wysz bp krak. na prośbę Michała prep. miech. i za zgodą pleb. kośc. par. w Żarnowcu eryguje kaplicę i szpital pw. Znalezienia Krzyża Ś., Grobu Bożego i Nawiedzenia NMP w m. Żarnowcu, który będzie podlegał kl. miech. Biskup zakazuje odbywania w kaplicy gromadnych i próżnych zebrań świeckich, głoszenia tamże kłamstw i innych rzeczy, które ubliżały by kultowi Bożemu. W kaplicy, w atrium i na cmentarzu nie mogą się odbywać targi i handle. W celu uniknięcia konfiktów między braćmi ww. klasztoru a plebanem kośc. par., biskup postanawia, aby rektorzy szpitala i kaplicy nie wchodzili w pr. parafialne przysługujące jedynie plebanowi. W kaplicy szpitalnej nie może być pochówków publicznych i udzielania sakramentów przez rektorów z uszczupleniem pr. parafialnych plebana, z wyjątkiem chorych i kalek, którym rektor może udzielić ostatniego namaszczenia i pochować ich na cmentarzu. W takim przypadku rektorzy kaplicy winni od zapisów testamentowych tychże zmarłych przekazywać należne plebanowi opłaty z tytułu „portio canonica” [opłata należna plebanowi, gdy parafianin został pochowany w innym miejscu]. Msze w kościele par. nie powinny się odprawiać o tej samej porze, co w kaplicy. Co do dzwonnego rozporządza biskup, że w kaplicy nie można dzwonić podczas dzwonienia na mszę w kościele par., podobnie podczas głoszenia tam kazania, a jedynie przed i po. Jeśli na parafię nałożony zostanie z jakichś powodów interdykt, obejmie on też kaplicę i szpital (ZDK 1, 162); Władysław Jag. nadaje nowo ufundowanemu szpitalowi Ś. Krzyża w Żarnowcu, znajdującemu się na parceli położonej między domem zw. Przywójt (Przywoyth) a domem Jaszka zw. Zdunek, 4 ł. na przedmieściu, z tego 2 ł. „in Staschin”54DLb. 3 s. 95-6: Studzieniczno, graniczące z łanami Jaszka, do wykarczowania zarośli, a 2 ł. w Studzienicznym naprzeciwko folwarku szpitalnego. Król wszystkie te łany uwalnia od wszelkich danin i opłat czynszu, ale zobowiązuje prepozyta szpitala do odprawiania 2 mszy tygodniowo, jedną w poniedziałek za duszę królowej Jadwigi, drugą w sobotę za zbawienie króla i królowej Anny. Oddaje ten szpital w zarząd kl. miech. Prepozyt jest zobowiązany posłać do Żarnowca jednego lub kilku zakonników (ZDM 6, 1664); 1404 poświęcono szpital wraz z cmentarzem pw. Nawiedzenia NMP, Ś. Krzyża i Ś. Grobu (RMiech., s. 131).

1406 Władysław Jag. nadaje nowemu szpitalowi Ś. Krzyża w Żarnowcu, ufundowanemu na parceli leżącej między parcelą Dominika zw. Przywójt a parcelą Jaszka zw. Zdanek, pr. wyrębu w lasach żarnowieckich na swoje potrzeby oraz pr. wypasu bydła i trzody razem z bydłem mieszczan lub oddzielnie. Ponadto prepozyt szpitala ma pr. połowu ryb i bobrów w rzekach starostwa żarnowieckiego, a na targach w mieście ma pr. kupowania i sprzedawania zboża bez opłat targowych. Prepozyt zostaje uwolniony od opłat na rzecz króla (ZK Nova 84 s. 783-4 - nie druk. dok. wystawiony w Żarnowcu w wigilię Narodzenia NMP).

1422 Władysław Jag. poświadcza, że bp kijowski Michał nadał szpitalowi Ś. Ducha w m. Żarnowcu sołectwo na 2 ł. we wsi Wola Gerwartowa [dzisiaj Wola Libertowska] w pow. żarnowieckim. Król ze swej strony, na prośbę biskupa, dodaje karczmę przy drodze publ. z Krakowa do Piotrkowa [woj. sier.] k. → Grzmiącej, oraz zezwala na zbudowanie 2 młynów, jednego na rz. Pilicy, drugiego na rz. → Jagielna [dzisiaj Jagiełka, lewy dopływ Pilicy]. W zamian w klasztorze winno się odprawiać w każdy poniedziałek mszę za rodzeństwo króla i za jego zm. żony Jadwigę, Annę i Elżbietę, w sobotę zaś za niego samego (Mp. 4, 1206).

1425 Władysław Jag. na prośbę bpa kijowskiego Michała nadaje szpitalowi Ś. Ducha i kościoła Ś. Krzyża w Żarnowcu 2 wolne łany we wsi król. Wola Gerwartowa, jeden Jaszkowski, drugi Kosmalowski. Z tytułu darowizny prepozyt i bracia winni modlić się w każdy poniedziałek za zm. żony króla Jadwigę, Annę i Elżbietę, w soboty zaś za niego samego, dzieci, jego ż. Zofię, c. Jadwigę i brata Aleksandra, czyli Witolda wielkiego księcia litewskiego (Mp. 4, 1231); 1426 bp krak. Zbigniew Oleśnicki zatwierdza bractwo przy kościele szpitalnym Ś. Krzyża w Żarnowcu, które założyli bp kijowski Michał Trestka, bracia bożogr. Jan prep. tegoż kościoła i Stanisław z Miechowa oraz inni duchowni i wymienieni imiennie mieszczanie Żarnowca (Mp. 4, 1241); 1432 Jan prep. żarnowiecki wybrany na prep. miech. (ZDK 2, 305-6); 1433 Piotr prep. żarnowiecki (GK 4 s. 917).

1444-5 Stan. Bydliński z Domaniowic [s. Pełki z Galowa i Bydlina h. Mądrostki] pozywa Stan. Garnisza prep. w Żarnowcu o 2 woły i 4 krowy, z tego 3 sztuki czerwone i 3 pstre wart. 10 grz. i o tyleż szkody. Bydło to woźny zatrzymał u ludzi Bydlińskiego, którzy zbiegli do prepozyta, prepozyt zaś nie dopuścił do nakazanego wyrokiem sądu ciążenia. Sąd ustalił ugodę ww. w Żarnowcu pod zakładem 30 grz. Ponieważ prepozyt się nie stawił, Bydliński został zachowany przy poprzednim wyroku; ww. Bydliński pozywa o te rzeczy Jana prep. miech. (GK 8 s. 1043; 9 s. 48, 259, 339); 1446 sąd grodzki krak. odsyła panom do rozpatrzenia kontrowersję dotyczącą właściwości sądu w sprawie ww. Bydlińskiego z Janem prep. miech. Bydliński pozwał [w 1444 r.] prep. miech. o to, że broni mu wwiązania w przezyski i okazał dok., że pozyskał je na Garniszu prep. w Żarnowcu. Potem prep. miech. ustanowił w miejsce Garnisza prepozytem Wojc. Nosowskiego, który odwołał się od wyroku do laski sędziego. Prep. miech. zaś przeniósł sprawę do sądu ziemskiego przedstawiając 2 dok. król. (GK 9 s. 506, 512, 632); na mocy wyroku sądu grodzkiego pod pieczęcią Jana z Czyżowa kaszt. [i star. krak.], namiestnika Królestwa Pol. z 1444 r. → wyżej, sąd nadworny nakazuje wwiązać Bydlińskiego w dobra szpitala i skazuje pozwanych na kary XV z tytułu przegranej sprawy i nie wwiązania powoda w dobra (ZK 150 s. 280-2); sąd wyrokuje, że Jan prep. miech. winien dać ww. Bydlińskiemu wwiązanie w 2 karczmy i 2 młyny w Żarnowcu należące do prep. żarnowieckiego, z których jest 5 grz. czynszu (ZK 257 s. 141, 151-2); woźny zeznaje, że Bydliński otrzymał wwiązanie w młyn na rz. Jagielna i w karczmę Nabanczy na rz. Pilicy prep. miech., z których winno być 5 grz. czynszu. Nadwyżka ma być zwrócona prep. (ZK 257 s. 153-4); 1447 prep. miech. winien zapewnić Bydlińskiemu spokojne posiadanie ww. karczmy Na Banczy z czynszem 3 grz. i młyna Na Jagielnej z czynszem 2 grz. (ZK 257 s. 194, 233, 238).

1452 Mik. Kolski prep. żarnowiecki bierze udział w elekcji prep. miech. (Miech., s. 491); 1493 Jan pleb. w Żarnowcu bierze udział w elekcji prep. miech. (Miech., s. 562); 1453-4 Tomasz prep. miech. pozywa Niemierzę Gołeckiego [z Gołczy, br. ww. Stan. Bydlińskiego z Domaniowic] o uprowadzenie i uwięzienie 2 kmieci Andrzeja i Jana (GK 12 s. 161-2, 168, 181).

Łęgonice. 1448 Jan prep. miech. prezentuje Wincentemu arcbpowi gnieźn. brata Mikołaja na prepozyturę (prepositura seu ecclesia) Panny Marii, wakujacą po ustąpieniu brata Mikołaja, przeniesionego na prepozyturę w Pyzdrach (ZDK 2, 515); 1460 Mikołaj prep. miech. prezentuje Janowi arcbpowi gnieźn. brata Macieja z kl. miech. na prepozyturę kośc. Panny Marii w Łęgonicach, wakującą po ustąpieniu brata Mikołaja (AG perg. 2598); 1470 Jan arcybp gnieźn. nakazuje wikariuszom kościoła P. Marii w Łęgonicach wprowadzić w jego posiadanie Jana, który uzyskał inwestyturę z prezenty Jana prep. miech., po ustąpieniu poprzedniego prepozyta Andrzeja (AG perg. 2616); 1493 Jakub prep. w Łęgonicach obecny na elekcji prep. miech. (Miech., s. 562); 1507 Marcin prep. miech. prezentuje Andrzejowi Róży Boryszowskiemu arcbpowi gnieźn. brata Piotra z Nowego Miasta na plebanię Ś. Marii Magdaleny w Łęgonicach, wakującą po śmierci Jakuba; tenże arcybiskup nakazuje wikariuszom łęgonickim wprowadzić ww. Piotra w posiadanie plebanii (AG perg. 2674-5); [1511-23] kościół par. pw. Rozesłania Apostołów i Ś. Marii Magdaleny, ufundowany przez arcbpa Mik. Trąbę, nadany kl. miech. Kościół jest zarządzany przez brata z kl. miech. z prezenty prep. tegoż klasztoru. Do par. należą jedynie Łęgonice. Do uposażenia kościoła należą we wsi i w m. Łęgonice działka z ogrodem dla prep., 2 inne działki dla wikarego i nauczyciela wraz z domkami, ogród Wielgie Pole z łąką, inne łąki oraz łan roli. Poza par. leży m. Wyśmierzyce należące do kl. Bened. w Płocku, z którego dzies. należą do prep. w Łęgonicach (LBG 2 s. 312-3); 1524 Tomasz prep. miech. ustanawia brata Piotra z Nowego Miasta prep. w Łęgonicach swym pełnomocnikiem przed sądem Marcina archidiakona i oficjała kurzelowskiego i łęgonickiego i sędziego komisarza papieskiego w sprawie z Janem bened. płockim i pleb. w m. Wyśmierzyce o dzies. z łanu Łączyńskiego tamże, należącą do par. w Łęgonicach (AG perg. 2699).

Kościoły parafialne, kaplice, szpitale, pr. patronatu.

Chełm. 1198 Monach patriarcha jerozolimski poświadcza, że kl. miech. posiada m.in. wieś Chełm nad Rabą z kościołem i dzies. z nadania pana Mikory → p. 3A; 1371 Grzegorz XI poleca bpowi lubuskiemu oraz skarbnikowi kat. krak. i kantorowi pozn. dopilnować, aby kościół par. w Chełmie, który trzymał Mik. Skowronek, i który wstąpił do kl. miech., przekazał Abrahamowi s. Jana z Solca [woj. sand.] (Theiner 1, 904; Bullarium 2, 1809; MV 9 s. 57 - nie objął); 1374 tenże Jan z Solca toczy spór w kurii papieskiej o ten kościół (Bullarium 2, 2131); 1380 w domu prep. miech. w Stradomiu Bartłomiej pleb. kośc. Ś. Stanisława na Skałce w Kazimierzu, na wniosek brata Stan. Stojka z kl. miech., wezwał głosem i pisemnie Stanisława zw. Staszek, mieniącego się pleb. w Chełmie, aby w ciagu 80 dni, na pozew audytora papieskiego, stawił się przed sądem papieskim w Bolonii w sprawie praw do kościoła par. w Chełmie (Mp. 3, 914); 1412 Michał prep. miech. zbudował i wyposażył własnym kosztem nowy kościół w → Chełmie za rz. Rabą (RMiech., s. 133).

1420 Marcin V na prośbę Władysława Jag. poleca prep. krak., aby inkorporował do kl. Grobu Pańskiego Ś. Jadwigi w Stradomiu kościoły par., które należały dotąd do kl. miech., m.in. kościół par. w Chełmie z dochodem 15 grz. (Miech., s. 394-5; ZDK 2, 235 - reg.; Bullarium 6, 728); 1422 inkorporacja kościoła par. w Chełmie do kl. Ś. Jadwigi w Stradomiu za zgodą prep. miech. i pleb. Marcina. Do uposażenia pleb. w Chełmie należą dzies. z Nieszkowic Małych i Wielkich (ZDK 2, 239); 1434 Marcin arcbp Korfu, jako sędzia wyznaczony przez Sobór Bazylejski, poleca duchowieństwu diec. krak. wezwać Marcina pleb. z Chełmu do stawienia się w sprawie wytoczonej przez kl. miech. o bliżej nieokreślone posiadłości i inne rzeczy (ZDK 2, 334); 1439 sobór bazylejski potwierdza kl. Ś. Jadwigi w Stradomiu posiadanie kościołów par., m.in. kościoła w Chełmie (ZDK 2, 239); 1442 sędziowie polubowni przysądzają kl. Ś. Jadwigi przeciw kl. miech. m.in. kościół par. w Chełmie. Pleban będzie prezentowany przez prep. miech. spośród zakonników kl. Ś. Jadwigi (ZDK 2, 431); 1445 sobór bazylejski poleca bpowi przem. oraz archidiakonowi krak. i lwowskiemu potwierdzić kl. Ś. Jadwigi inkorporacje m.in. kościoła w Chełmie (ZDK 2, 485).

1451 Jan prep. miech. przebywa na plebanii w Chełmie; niejaki Mik. Grabkowski nazywa siebie pleb. w Chełmie i występuje przeciwko prep. miech. → p. 3C; Kazimierz Jag. i królowa Elżbieta wnoszą supliki o zatwierdzenie bulli Marcina V [→ wyżej 1420] w sprawie inkopororacji Chełmu i 3 innych kościołów par., których pr. patronatu należało do kl. miech., oraz o rozpatrzenie sporu o kośc. par. między Marcinem byłym pleb. tegoż kościoła a Mikołajem ze Strojnowa [pow. wiśl.]. Marcin nie zgadzał się na inkorporację, i przybył do Rzymu, gdzie jednak zachorował. Mikołaj zaś, który w drodze przyłączył się do Marcina, oświadczył wówczas, że zrzekł się on tego kościoła na jego rzecz. Marcin wnosi więc apelację i uzyskuje możliwość dalszego procedowania; Kazimierz Jag. suplikuje do Mikołaja V, aby zatwierdził włączenie do kl. Ś. Jadwigi kościołów par. w Uniejowie, Chodowie, Wrocieryżu i Chełmie, których pr. patronatu należało do kl. miech. (Bullarium 6, 581, 590); 1452 Jan z Lgoty scholastyk krak. i wikariusz generalny bpa krak. zaświadcza, że w sprawie, jaką Klemens z Białej ongiś komendarz kośc. par. w Chełmie wytoczył kmieciom: Stan. Suchowicowi, Jakubowi, Mik. Redzowicowi z Kłaja, Klemensowi, Zbyszkowi, Maciejowi Stanikowicowi, jego br. Michałowi, celnikowi Michałowi i Maciejowi Style (Stila) młynarzowi z Chełmu, oraz Andrzejowi włodarzowi, Mik. Dryi, Stan. Turzowicowi, Bogdalowi, Stan. Cięgle (Czegla), Dzierlatce i ich żonom z Targowiska o liczne krzywdy i pobicie, stanął przed sądem Jan prep. miech., który oświadczył, że wówczas, gdy tenże Klemens toczył w kurii rzymskiej spór z tymże prep. Janem prep. i klerykiem Mikołajem ze Strojnowa o kościół par. w Chełmie, Jan przez pewnych ludzi został w kurii rzymskiej oskarżony o to, że z jego polecenia Klemens został zabity. Sąd na prośbę Jana prep. miech., obwinionego o spowodowanie jego śmierci, poświadcza że Klemens żyje (AG perg. 2577); 1458 Bernard Romra dr dekretów, kapelan i audytor papieski wyznaczony do prowadzenia sprawy kleryka Mikołaja s. Stanisława z wyżej wymienionymi i innymi osobami o kościół par. w Chełmie, z apelacji początkowo Tomasza Sadowskiego, obecnie Jana z Lelowa prep. miech., poleca pozwać przed swój sąd wszystkich duchownych posiadających dok. tyczące się powyższego kościoła; tenże poleca w powyższej sprawie pozwać przed swój sąd obrońcę ww. kleryka Mikołaja (AG perg. 2592-3); 1459 Paweł z Głowni dziekan krak., sędzia egzekutor delegowany przez pap. Piusa II poleca klerowi krak. cofnięcie ekskomuniki nałożonej przez Kacpra Rokenberga subegzekutora wyroku Ludwika „de Ludowinis” audytora papieskiego na bakałarza Jana pleb. w Chodowie i innych, w sprawie z Mikołajem ze Strojnowa pleb. z Chełmu o kościół par. tamże (AG perg. 2595).

1470-80 kościół drewniany pw. Ś. Jana Chrzciciela zarządzany niegdyś przez kl. miech.; pr. patronatu należy do tegoż klasztoru (DLb. 2 s. 114; 3 s. 9); 1474 Mik. Marcinkowski pleb. w Chełmie (OK 2 s. 93, 121; 13 s. 258); 1480 → p. 3A; 1482 Jakub z Boksyc [pow. sand.] profesor teologii, wikariusz i oficjał Zbigniewa arcbpa gnieźn., nakazuje duchowieństwu wezwać Stanisława ze Świeradzic prep. kiel. i oficjała krak. do złożenia dok. ze strony kl. miech., jakie posiada do sprawy między Janem prep. miech. a [Mikołajem] pleb. z Chełma o kościół w Chełmie (AG perg. 2641).

Łącko. 1302-13 spór o pr. patronatu kościoła tamże między kl. Klarysek w Starym Sączu, ks. Gryfiną a kl. miech. Kl. miech. przegrywa spór → Łącko p. 5.

Uniejów. 1373 Czcik prep. miech. na prośbę Mikołaja kapelana i pleb. kośc. Ś. Wita we wsi klaszt. Uniejów, nadaje temuż kościołowi zarośla tamże do wykarczowania pod jeden łan zwane „stadlnica, kossutowka, w koczech et v lipza”, te ostatnie w kierunku wsi Wola alias Pogwizdów. Jeśli zarośli tych nie wystarczy na wymierzenie łanu takiej wielkości, jakie posiadają inni kmiecie w tej wsi, klasztor doda kościołowi inne zarośla do wykarczowania. Łan ten będzie wolny od dzies. i innych posług, tak jak inne łany tegoż kościoła. Pleban nie może w przyszłości tego łanu sprzedać (Mp. 3, 858); 1375 tenże Czcik na prośbę ww. Mikołaja pleb. kościoła w Uniejowie, którego pr. patronatu należy do klasztoru, poszerza uposażenie tego kościoła, nadając mu należące do folwarku klaszt. role za ogrodem należącym do kościoła k. drogi prowadzącej od kościoła w Uniejowie w kierunku Marcinkowic [par. Uniejów]. Role te na szerokość ciągną się od ogrodu dworskiego do ww. drogi, przekraczają ją i dochodzą do dawnych ról kościelnych, na długość zaś poczynają się od ogrodu kościelnego, który leży za ogrodem dworskim, w kierunku ww. drogi aż do granic Uniejowa z Marcinkowicami. Role te leżą pośród dawnych ról kościelnych i podobnie jak one, będą wolne od dzies. i innych posług. Ponadto Czcik nadaje kościołowi rolę wydzieloną z ogrodu dworskiego, który to ogród leży pośród posiadłości kościelnych, o szerokości 3 prętów w stronę tegoż ogrodu i długości 11 prętów w stronę ww. drogi, licząc 8 łokci na pręt (Mp. 3, 879); 1380 Mikołaj pleb. w Uniejowie, pełnomocnik brata Stan. Stojka z kl. miech. w sprawie o kościół w Chełmie → wyżej: Chełm (Mp. 3, 914).

1398 brat Przybysław instalowany na pleb. w Uniejowie przez Piotra Wysza bpa krak. z prezenty Michała prep. miech. na podstawie bulli papieskiej (RMiech., s. 128); 1399 po przejściu pleb. Przybysława na prepozyturę bożogr. w Gnieźnie pleb. w Uniejowie został brat Eliasz (RMiech., s. 129); 1400, 1402 brat Eliasz pleb. w Uniejowie (SP 8, 10342; RMiech., s. 130); 1403, 28 VI Bonifacy IX poleca [Kiełczowi] kustoszowi kościoła NMP w Łęczycy, aby z prezenty prep. miech. ustanowił brata Eliasza zakonnika tegoż klasztoru, plebanem kościoła w Uniejowie, przynoszącego 24 grz. dochodu, po rezygnacji Przybysława, złożonej na ręce bpa krak. (Bullarium 3, 921); 1404, 2 I kustosz łęcz. Kiełcz transumuje bullę Bonifacego IX z dn. 28 VI 1403, ustanawiającą go komisarzem w sprawie obsadzenia przez Eliasza s. Pawła z Wojczan brata z kl. miech. parafii w Uniejowie, która zawakowała po rezygnacji Przybysława. Papież nakazuje przeegzaminować Eliasza ze znajomości łaciny i umiejętności śpiewu oraz nakazuje wprowadzić go w posiadanie tegoż kościoła. Kiełcz podaje ten fakt do wiadomości (AG perg. 2450); 1413 Konrad Corihover (!) dr obojga praw i audytor papieski wydaje wyrok w sporze o kościół par. w Uniejowie między Piotrem s. Tomasza z Szadka a Eliaszem z Miechowa w związku z apelacją ww. Tomasza. Kościół zostaje przysądzony Eliaszowi; wyrok jw. wydany z udziałem dziekana Paterkora audytora papieskiego i Mikołaja prep. Ś. Jadwigi (AG perg. 2484-5); 1419 Jan s. Mik. Marszałkowica z Koźmina [? woj. pozn.] kleryk pozn. i wikariusz wieczysty w kat. pozn. prosi o prowizję na kośc. par. w Uniejowie, który bezprawnie okupuje brat Eliasz z kl. miech.; tenże prosi o prowizję na tenże kościół wakujący po śmierci pleb. Niemierzy, a okupowany przez ww. Eliasza; Paweł s. Stanisława z Kłodawy prosi o prowizję na tenże kościół, który trzyma przez własne zuchwalstwo ww. Eliasz, nie posiadający dyspensy papieskiej (Bullarium 4, 416, 438, 445).

1420 Marcin V na prośbę Władysława Jag. poleca prep. krak. inkorporować do kl. Grobu Pańskiego Ś. Jadwigi w Stradomiu kościoły par. należące dotąd do kl. miech., m.in. kościół w Uniejowie z dochodem 18 grz. (ZDK 2, 235 - reg.); Mikołaj s. Jana kleryk krak. prosi o prowizję na kościół w Uniejowie (16 grz. dochodu), trzymany bezprawnie przez brata Eliasza z kl. miech. (Bullarium 4, 722); 1421 Mikołaj z kl. Ś. Jana w Gnieźnie i Marcin Lugina (Lugyna) bracia zakonu Grobu Pańskiego, z polecenia prep. miech. Michała, rozsądzają spór między Eliaszem pleb. w Uniejowie a Andrzejem pleb. w Chodowie o dzies. z Chodowa. Arbitrzy przysądzają pleb. Eliaszowi dzies. snop. z wszystkich ról kmiec. w Chodowie, z ról zw. Niwka i Przymiarki z wyjątkiem łanu zw. Kressowski (ZDK 2, 238); 1422 inkorporacja kościoła par. w Uniejowie do kl. Ś. Jadwigi za zgodą kl. miech. i pleb. Eliasza. Do uposażenia pleb. w Uniejowie należą dzies. z Charsznicy i Chodowa (ZDK 2, 239); 1432, 13 II Eliasz pleb. w Uniejowie, bierze udział w wyborze nowego prep. miech. (ZDK 2, 305-6); 20 V zm. brat Eliasz (RMiech., s. 133); 2 VI Zbig. Oleśnicki bp krak., na prośbę Jana prep. miech., poleca wikariuszom kościołów w Miechowie i Uniejowie wprowadzić mistrza Jana z Lelowa brata kl. miech. w posiadanie beneficjum pleb. w Uniejowie wakujące po śmierci brata Eliasza (ZDK 2, 311).

1439 sobór bazylejski potwierdza kl. Ś. Jadwigi posiadanie kościołów par., m.in. kościół w Uniejowie (ZDK 2, 392); 1442 sędziowie polubowni przysądzają kl. Ś. Jadwigi przeciwko kl. miech. kościoły par., m.in. kośc. w Uniejowie. Pleban będzie prezentowany przez prep. miech. spośród zakonników kl. Ś. Jadwigi (ZDK 431); 1445 sobór bazylejski poleca bpowi przem. oraz archidiakonom krak. i lwowskiemu potwierdzić kl. Ś. Jadwigi inkorporacje m.in. kościoła w Uniejowie (ZDK 2, 485); 1451 Kazimierz Jag. suplikuje do Mikołaja V, aby zatwierdził włączenie do kl. Ś. Jadwigi kościołów par. w Uniejowie, Chodowie, Wrocieryżu i Chełmie, których pr. patronatu należało do kl. miech. (Bullarium 6, 590); 1452 Maciej pleb. w Uniejowie i włodarz generalny dóbr kl. miech. bierze udział w elekcji prep. miech. (Miech., s. 491); 1454 Paweł pleb. w Uniejowie, kan. reg. kościoła Bożego Grobu w Miechowie (Mp. 5 A-B/2 37); 1456 Paweł pleb. w Uniejowie, brat kl. miech., i jego zachodźca Piotr Sadowski, oskarżają Jana Ziarno z Charsznicy oraz 2 zagrodników stamtąd o wymłócenie należącej do Pawła dzies. w Charsznicy (GK 13 s. 294, 308, 325); 1474 Jakub Sieklucki profes miech. i pleb. w Uniejowie za ekscesy pozbawiony został parafii i wtrącony do więzienia, z którego wypuszczony został za poręczeniem. Jakuba zatrzymano w klasztorze a parafię w Uniejowie objął Wawrzyniec (OK 13 s. 362); 1493 Stanisław pleb. w Uniejowie obecny na elekcji prep. miech. (Miech., s. 562); 1517 Tomasz prep. miech. prezentuje Janowi Konarskiemu bpowi krak. brata Jana skarbnika kl. miech. na plebanię kościoła w Uniejowie, wakującą po rezygnacji brata Macieja (BCzart. Katalog 2, 799); 1529 pleb. Jan z Racławic profes kl. miech. (LR s. 187).

Wrocieryż. 1394 kl. miech. kupuje Wrocieryż z pr. patronatu kościoła → p. 3A; 1399 Michał prep. miech. wyznaczył swego neposa Ambrożego na pleb. w Uniejowie. Była to pierwsza nominacja na tę parafię dokonana przez klasztor (RMiech., s. 129); 1401 na jesieni podczas zarazy zm. Ambroży świecki pleb. we Wrocieryżu; jego następcą z prezenty Michała prep. miech. został także świecki Jan (RMiech., s. 129); 1420 Marcin V na prośbę Władysława Jag. poleca prep. krak. inkorporować do kl. Grobu Pańskiego Ś. Jadwigi kościoły par. należące dotąd do kl. miech., m.in. kośc. par. we Wrocieryżu z dochodem 12 grz. (Miech., s. 394-5; ZDK 2, 235 - reg.); 1422 inkorporacja kośc. par. we Wrocieryżu do kl. Ś. Jadwigi za zgodą kl. miech. i pleb. Jana. Do uposażenia pleb. we Wrocieryżu należą dzies. z ról we Wrocieryżu, należących do kl. miech. (ZDK 2, 239); 1439 sobór bazylejski potwierdza kl. Ś. Jadwigi posiadanie kościołów par., m.in. kościół we Wrocieryżu (ZDK 2, 392); 1442 sędziowie polubowni przysądzają kl. Ś. Jadwigi przeciwko kl. miech. kościoły par., m.in. kościół we Wrocieryżu. Pleban będzie prezentowany przez prep. miech. spośród zakonników kl. Ś. Jadwigi (ZDK 431); 1445 sobór bazylejski poleca bpowi przem. oraz archidiakonom krak. i lwowskiemu potwierdzić kl. Ś. Jadwigi inkorporacje kościołów, m.in. kościoła we Wrocieryżu (ZDK 2, 485); 1451 Kazimierz Jag. suplikuje do Mikołaja V, aby zatwierdził włączenie do kl. Ś. Jadwigi kościoły par. w Uniejowie, Chodowie, Wrocieryżu i Chełmie, których pr. patronatu należało do kl. miech. (Bullarium 6, 590); 1452 Piotr pleb. z Wrocieryża bierze udział w elekcji prep. miech. (Miech., s. 491); 1469, 28 I Jan z Grabkowa pleb. we Wrocieryżu nominowany przez bpa krak. Jan na stanowisko prep. miech., wakujące po usunięciu Mik. Lisowskiego (Miech., s. 528-9); 1493 Maciej pleb. we Wrocieryżu bierze udział w elekcji prep. miech. (Miech., s. 562); 1527 Tomasz prep. miech. prezentuje Piotrowi bpowi krak. brata Szczepana na plebanię kościoła we Wrocieryżu, która wakuje po śmierci brata Pawła (AG perg. 2703); 1528 Mik. Bedleński schol. i wikariusz generalny bpa krak. poleca wikariuszom wrocieryskim wprowadzić brata Szczepana w posiadanie tamtejszego kościoła (AG perg. 2704); 1529 brat Szczepan pleb. we Wrocieryżu (LR s. 92).

Sławice. 1402 br. Klemens i Zbyszek z Nasiechowic sprzedają kl. miech. pr. patronatu kościoła w Sławicach → p. 3A; 1410 dziedzice Sławic, prep. miech. Michał oraz Jan z Parkoszowic patroni kościoła w Sławicach, prezentują Piotrowi Wyszowi bpowi krak. Wojciecha Mścisławica z Kaliny [Wielkiej] jako kandydata na plebana. Jan kustosz i wikariusz generalny bpa krak. mianuje tegoż Wojciecha plebanem w Sławicach (ZDK 1, 181); 1410 → p. 3A; 1414, 1 I dziedzice Sławic oraz prep. miech. Michał prezentują bpowi krak. Marcina Świętosławica z Biskupic jako kandydata na pleb. w Sławicach (ZDK 1, 203); 1422 Stanisław s. Szczepana ze Sławic sprzedaje kl. miech. Sławice wraz z pr. patronatu kościoła → p. 3A; 1498 Marcin prep. miech., Jerzy Sokol, br. Jan i Andrzej, Pakosz pleb. w Obichowie i Jan bracia dziedzice ze Sławic, prezentują Fryderykowi Jag. arcbpowi gnieźn. i bpowi krak. Macieja „de Ychorsz” [nie zid.] na plebanię kościoła w Sławicach, wakującą po ustąpieniu pleb. Wojciecha (AG perg. 2663); 1528 Tomasz prep. miech. i 3 dziedzice Sławiccy z Polanowic prezentują Piotrowi bpowi krak. Jana z Krzeczowa na kościół par. w Sławicach, jeśli zawakuje po ustąpieniu Macieja (AG perg. 2706).

Chodów. 1404 kl. miech. kupuje wieś Chodów wraz z pr. patronatu kościoła → p. 3A; konsekracja kościoła par. Nawiedzenia NMP oraz ŚŚ. Jana Chrzciciela, Jana Ewangelisty i Małgorzaty (RMiech., s. 131); 1420 Marcin V na prośbę Władysława Jag. poleca prep. krak. inkorporować do kl. Grobu Pańskiego Ś. Jadwigi w Stradomiu kościoły par., m.in. kościół w Chodowie z dochodem 14 grz. (Miech., s. 394-5; ZDK 2, 235 - reg.); 1421 → wyżej: Uniejów; 1422 inkorporacja kościoła par. w Chodowie do kl. Ś. Jadwigi za zgodą kl. miech. i pleb. Andrzeja. Do uposażenia pleb. w Chodowie należą dzies. z ról folw. kl. miech. w Chodowie (ZDK 2, 239).

1438, 22 II Jan prep. miech. i inni bracia proszą bpa krak. Zbig. Oleśnickiego o nadanie bratu Maciejowi beneficjum pleb. w Chodowie, opróżnionego przez rezygnację Jana s. Skarbka z Pniowa [pow. urzęd.] i jego przejście na archidiakonat zawichojski (AG perg. 2536; ZDK 2, 371)55Wedle zapiski dorsalnej dok. ten został w dniu 18 VI 1439 r. przedstawiony Janowi Elgotowi do wpisania do ksiąg przez Macieja, proszącego o ustanowienie go pleb. w Chodowie, jednak Elgot wyznaczył trzeci termin sprawy na 7 VII t.r; 1438, 22 II Jan Elgot oficjał krak. z prezenty Jana prep. miech. i Jakuba prep. kośc. Ś. Jadwigi za murami Krakowa nadaje Piotrowi skarbnikowi i profesowi kl. miech. beneficjum pleb. w Chodowie, wakujące przez rezygnację Jana s. Skarbka z Pniowa archidiakona zawich. (BCzart. Katalog 1, 465); 1438, 30 V-18 VI Dziersław z Borzymowa archidiakon i Jan z Lgoty oficjał krak. rozsądzają spór między pleb. z → Chodowa Janem Pniowskim archidiakonem zawichojskim a Janem prep. miech. i Jakubem prep. kl. Ś. Jadwigi w Stradomiu oraz Maciejem z Miechowa włodarzem kl. miech. o kościół par. w Chodowie, z którego Pniowski został przez ww. kanoników wyrzucony w lutym t.r., i o zabranie dochodów, dzies., sprzętów domowych i wyposażenia kościoła, wszystko wart. 70 grz., a mianowicie dzies. snop. w Porębie Dzierżnej wart. 40 grz., dzies. z ról folw. kl. miech. w Chodowie wart. 6 grz., zboża plebańskiego tamże, siana i paszy dla zwierząt wart. 3 grz., dzies. snop. z Woli Chodowskiej, którą zwożono do domu pleb. wart. ½ grz., ponadto 40 korców owsa wart. 3 grz. i 8 sk., 2 korce jagieł wart. ½ grz., 1 ćw. prosa za 9 sk., 1 korzec maku za 1 wiard., tyleż siemienia kon. za 6 gr, 2 szynki za 3 wiard., 3 sadła za 9 sk., 2 garnce miodu za 8 sk., garniec masła za 3 gr, 1 ćw. mąki z workiem za 8 sk., 2 woły, 2 krowy, 2 cielęta wszystko wart. 6½ grz, 30 kur za ½ kopy gr, kajdany żelazne wart. 1 wiard., 2 świnki za 6 gr, łańcuch żelazny za ½ grz., 9 korców grochu za 1 grz. mniej 3 gr, beczkę kiszonej kapusty za ½ grz., 1 korzec suchych owoców za 8 gr, 2 brony żelazne za ½ grz., pług z oprzyrządzeniem za 9 sk., wózek domowy z dyszlem za 1 wiard., pierzynę, poduszkę, 2 poszwy i inne prześcieradła wart. 1 grz. należące do wikarego, miski, garnki, dzbany, pudła, kosze, łyżki i inne sprzęty domowe wart. ½ grz., 3 stoły za ½ grz., wielką skrzynię i 2 koryta za 9 sk., 2 miski i 3 ręczniki za 1 wiard., kość za 4 gr, nóż służący do koszenia siana dla koni za 3 gr, 4 sierpy za 7 gr, 5 barci z pszczołami za 1 kopę gr, 1 grz. zapisaną na kościół przez Piotra zw. Cosak kmiecia z Chodowa, 10 sk. zapisanych kościołowi przez karczmarkę Małgorzatę, 6 gr kolędnego oraz wyposażenie kościoła w Chodowie: srebrny kielich, 3 ornaty, srebrny krzyż pozłacany, mszał, ampuły, habity i kapy ołtarzowe, nakazując przywrócenie Pniowskiemu kościoła w Chodowie oraz zagarniętego uposażenia i mienia (ZDK 2, 377-8).

1439 Jakub bakałarz teologii i prep. kl. Ś. Jadwigi zgłasza do Stolicy Apostolskiej apelację od ww. wyroku w sprawie kościoła w Chodowie (ZDK 2, 379); sobór bazylejski potwierdza kl. Ś. Jadwigi posiadanie kościołów par. m.in. w Chodowie (ZDK 2, 392); 1440, 7 XI wyrok soboru bazylejskiego w sprawie wniesionej na drodze apelacji przez Jakuba bakałarza teologii i pleb. kościoła par. w Chodowie przeciw Janowi Pniowskiemu kan. krak. i jego słudze (familiaris) Szczepanowi z Trzcieńca; kościół zostaje przysądzony Szczepanowi (ZDK 2, 413); 21 XI Andrzej Hasselman dr dekretów, sędzia i pełnomocnik soboru bazylejskiego wydaje ostateczny wyrok w sprawie kaplicy w Chodowie w diec. krak. (BCzart. Katalog 1, 492); 1442 w związku ze sporem między kl. miech. a kl. Ś. Jadwigi w sprawie inkorporacji kośc. w Chodowie, kl. miech. ma pr. prezentowania plebana w Chodowie spośród braci kl. Ś. Jadwigi (ZDK 2, 431); Szczepan pleb. w Chodowie powierza duchownemu w tymże kościele Piotrowi Lelowskiemu z Miechowa na jeden rok kościół z tym warunkiem, że da mu dwie dzies., jedną w Woli [Miechowskiej] z ról sołtysich a drugą w Falniowie z ról prep. miech. wraz z kolędnym i ofertoriami należnymi temuż kościołowi, a także 1 grz. płaconą na niedzielę Letare. Piotr ma zaś obowiązek utrzymywać własnym kosztem konia, na którym zobowiązany będzie jeździć do kościoła w Chodowie w każde święto i odprawiać tam mszę i wygłaszać kazanie, kupować za własne pieniądze wino, ponadto ma przygotować tamże pokój dla plebana, jeśli ten zapowie się z przyjazdem (OK 8 s. 272); 1444 tenże Szczepan powierza wikaremu Pawłowi bratu z kl. miech. kościół w Chodowie na jeden rok i będzie mu płacił za wysługę 3 grz., dwie dzies., jedną w Falniowie, drugą w Woli Miechowskiej, Paweł zaś ma kościół obsługiwać wedle zobowiązania jak w ubiegłym roku (OK 8 s. 569-70); 1451 Kazimierz Jag. suplikuje do Mikołaja V, aby zatwierdził włączenie do kl. Ś. Jadwigi kościołów par. w Uniejowie, Chodowie, Wrocieryżu i Chełmie, których pr. patronatu należało do kl. miech. (Bullarium 6, 590); 1452 szl. Tomasz Sadowski pleb. w Chodowie wybrany na urząd prep. miech. (Miech., s. 491); 1469 Jakub pleb. w Chodowie, zakonnik miech. (GK 18 s. 706); 1493-8 Bartłomiej pleb. w Chodowie, administrator dóbr i skarbnik (1498) kl. miech. (Miech., s. 562; AG perg. 2663); 1493 tenże prezentuje Jana ongiś prep. w Bytomiu na stanowisko prep. miech. (Miech., s. 562); 1529 pleb. Jakub profes kl. miech. (LR s. 187).

Tarnawa. 1416 kan. krak. Niemierza z Krzelowa daje kl. miech. 1/3 pr. patronatu kościoła w Tarnawie → p. 5Bb.

5Db. Sieradz. [Szpital w Sieradzu za Bramą Warcką, w pobliżu drogi do Dzwigorzewa].

1415 Marcin Zaręba z Kalinowej [ziemia sier.] zapisuje 10 grz. kl. [Bożogr.] Ś. Ducha na przedmieściu Sieradza (AG, Księga grodzka sieradzka 3, s. 173 - cyt. za: M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 89)56U. Sowina, Sieradz. Układ przestrzenny i społeczeństwo miasta w XV-XVI w., W.-Sieradz 1991, s. 47-8, przyjmuje, że szpital w Sieradzu był fundacją Zarębów. Z poglądem Sowiny nie zgadza się jednak A. Szymczakowa, Szlachta sieradzka w XV w. Magnifici et generosi, Łódź 1998, s. 90, wedle której przeczy temu zarówno treść dok. z 1418 r., w którym nie ma żadnego odniesienia do Zarębów, jak i dok. z 1427 r., gdy kapituła miech. nie uwzględniła żadnych praw tej rodziny do szpitala w Sieradzu. Przypuszcza, że była to fundacja król., Zarębowie zaś przyłączyli się z darowiznami. M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 89-90, przychyla się jednak do stanowiska Sowiny, uzasadniając to brakiem jakichkolwiek nadań król. przed 1418 r; 1416 szlachta sier. zgromadzona na zjeździe generalnym w Sieradzu, wśród niej Marcin Zaręba z Kalinowej, dobrowolnie zobowiązuje się zapłacić na szpital Ś. Ducha za murami miasta po 1 grz. od kopii (J. Kobierzycki, Przyczynki do dziejów ziemi sieradzkiej, t. 1, W. 1915, s. 3); 1417 Marcin Zaręba z Kalinowej [ziemia sier.] kaszt. sier. i star. wiel. wraz z ss. Wawrzyńcem i Janem daje prep. miech. Michałowi i jego kośc. i szpitalowi Ś. Ducha na przedmieściu Sieradza wieś Garbów [k. Kalinowej, ziemia sier.], którą trzyma jako zastaw od króla Władysława, a w zamian kl. miech. daje im w dożywocie swoje wsie Grodzisko, Rokutów, Janków i Modłowo [ta ostatnia dziś nie istnieje, wszystkie wsie w woj. kal.] (Wp. 8, 807; DKM 94 s. 273); 1418 Władysław Jag. nadaje szpitalowi Ś. Ducha za murami Sieradza należącemu do kl. miech., na prośbę prep. tegoż szpitala Stanisława, 2 ł. zakupione dla tego szpitala przez króla i ziemian sieradzkich (DKM 95 s. 274); 1424 Władysław Jag. zamienia z kl. miech. swoją wieś Garbów w pow. sier. na wieś klasztorną Modłów w pow. kal. (Wp. 8, 1009; DKM 96 s. 275-6); 1427 kapituła kl. miech., wobec ustąpienia Stanisława z prepozytury kościoła Ukrzyżowania Pańskiego pod Sieradzem, prezentuje arcbpowi gnieźn. brata Marcina na tę prepozyturę (AG perg. 2511); 1442 Jan prep. i konwent miech. prezentują Wincentemu arcbpowi gnieźn. brata Grzegorza na stanowisko prep. szpitala k. Sieradza, wakujące po śmierci brata Pawła (AG perg. 2543); 1442 tenże arcbp. poleca pleb. i wikariuszom w Sieradzu wprowadzić brata Grzegorza w posiadanie tegoż szpitala (AG 2545); 1458 Jan z Lelowa prep. miech. prezentuje brata Stanisława na stanowisko plebana kościoła Ś. Ducha za murami Sieradza, wakujące po śmierci brata Grzegorza (AG 2591); 1493 Stanisław pleb. w Sieradzu bierze udział w elekcji prep. miech. (Miech., s. 562); 1510 Zygmunt I zezwala kl. miech. zamienić z Janem Zarębą z Kalinowej kaszt. pozn. wieś kl. Garbów w ziemi sier. (MS 4, 1023); 1513 Tomasz prep. miech. prezentuje Janowi arcbpowi gnieźn. brata Jana na prep. szpitala Ś. Ducha za murami Sieradza, wakującą po ustąpieniu brata Stanisława (AG perg. 2682).

5Dc. Wielkopolska.

Prepozytury.

Gniezno. [1163-98] 1198 brat Przełaj dał kl. miech. kościół „in Gnenezne” [w dzielnicy gnieźn. lub w samym Gnieźnie, ident. z kościołem Ś. Krzyża pod Gnieznem, zob. M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 86] i dwie wsie → p. 3A; 1243 ks. wielkopolski Przemysł I z młodszym br. Bolesławem [Pobożnym] i matką Jadwigą oddają Henrykowi prep. miech. w posiadanie i zarząd szpital w Gnieźnie. Prepozyt będzie wyznaczał godnego zarządcę (rektora), który będzie zabiegał o dobro szpitala, w przeciwnym razie na wniosek księcia, z upoważnienia arcybpa gnieźn. i kapituły, prepozyt mianuje innego magistra. Szpital winien opiekować się wszystkimi chorymi, którzy tego wymagają, na miarę możliowści, winien utrzymywać ubogich scholarzy, ale ich nie odziewać, jedynie za zgodą magistra szpitala. Arcybiskup i kapituła jako dziedzice przyjmują na siebie obowiązek obrony szpitala i jego dóbr. Uposażenie szpitala: Zdziechów z przypisańcami, „Leccovo” [nie zid., może osada k. Zdziechowa lub Imielinka], „Chemelino” [nie zid., zapewne wieś o tej nazwie k. Zdziechowej zanikła w XVII w.], Pawłowo [Żońskie] z jeziorem „Prenovo” [woj. kal.], Przysieka [w XVI w. cz. Dębłowa], „Cymellowo” [nie zid., może Imiołki k. Ujazdu], Ujazd, karczma w Kłecku, Jeziorzany [dzisiaj cz. Dębowca], „Jelemno” [nie zid., może Jemielno lub Jemielinko] z jeziorem, młynem i pr. połowu bobrów, „Stasin” [błędnie zamiast „Srasyn”, nie zid., może Zrazim] z jeziorem „Cubuchovo”, Łosinie [dzisiaj kolonia Osiniec 3 km na S od Gniezna], Konikowo [dzisiaj cz. Gniezna], „Kurrino” [nie zid., może zniekształcona nazwa wsi klaszt. Kantrin graniczącej ze Zdziechową i włączonej do tej wsi], młyn, ogród i rola k. szpitala [przy kościele Ś. Jana na terenie dzisiejszego Grzybowa, dzielnicy Gniezna - wszystkie wsie i obiekty w okolicach Żonia, Wągrowca i Gniezna w woj. kal.] (Wp. 1, 238; DHn. 7-8 s. 44-5).

1253 Przemysł I potwierdza kl. [miech.] Grobu Pańskiego [w Gnieźnie] następujące posiadłości: Kościół Grobu Świętego w Gnieźnie [czyli fundum klaszt., na którym zbudowano kościół Ś. Jana, dzisiaj Grzybowo, dzielnica Gniezna] z dwoma karczmami i młynem, wieś zw. „Kantrin”, Szczawinek [dzisiaj nie istnieje, leżała między Wełnicą a Gnieznem, nad jez. Wełnickim zw. też Szczawinek, wcielona w XVII w. do Wełnicy] pozyskany od Mieszka Starego w zamian za „Ostrovi” [nie zid.], Grochowiska [Księże], które należały ongiś do bpstwa wrocławskiego57Błąd koncypienta dok., który skojarzył „Groscovic” z dok. Monacha 1198 → 3A z nadania bpa wrocławskiego z Grochowiskami w Wielkopolsce, Pawłowo [Żońskie] z nadania Pawła, Grodzisko z nadania księżnej Eudoksji [→ 1198]. Imm. ekon. (Wp. 6, 10); 1255 → p. 4; 1262 Urban IV potwierdza kl. miech. nadanie pr. patronatu kościoła i szpitala Bożego Grobu w Gnieźnie przez ks. gnieźn. [Przemysła i Bolesława Pobożnego, → 1243] i ich matkę oraz nadanie tegoż kościoła i szpitala klasztorowi przez arcbpa gnieźn. Wikariusz winien być dobrze uposażony z dóbr tegoż kościoła (Wp. 1, 403; Bullarium 1, 726); 1263 Urban IV potwierdza kl. miech. nadanie pr. patronatu kościoła i szpitala w Gnieźnie przez ww. książąt Bolesława i Przemysła oraz nadanie przez arcbpa gnieźn. Pełkę temuż szpitalowi Zdziechowa wraz z dzies. (Wp. 1, 409; Bullarium 1, 748); 1366 Wasiło prep. szpitala Ś. Jana k. Gniezna, za zgodą kl. miech. jako domu głównego, zamienia z Jarosławem arcbpem gnieźn. opustoszałą wieś Witków, jezioro k. wsi Dziechowo i wieś Piaseczno w pow. nakielskim na wieś Włokna z dzies. i na dzies. z Kowalewa (Wp. 3, 1563); 1399 brat Przybysław pleb. w Uniejowie obejmuje prepozyturę Bożogr. w Gnieźnie (RMiech., s. 129); 1419 Mikołaj s. Wita z Łęczycy kan. kl. Bożogr. [w Miechowie] zostaje prep. kl. Ś. Jana za murami Gniezna (Bullarium 4, 518); 1458 brat Jan mistrz sztuk wyzwolonych i bakałarz, prep. kościoła Ś. Jana w Gnieźnie, wybrany na prep. miech. (Miech., s. 506-8; BCzart. Katalog 1, 586); 1493 Stanisław prep. kościoła Ś. Jana w Gnieźnie bierze udział w elekcji prep. miech. (Miech., s. 562); 1512 Tomasz prep. miech. prezentuje Janowi arcbpowi gnieźn. brata Leonarda na prep. kośc. Ś. Jana za murami Gniezna, wakującą po śmierci brata Michała (Katalog MNK, nr 70).

Grodzisk. 1301 Henryk prep. z Grodziska (Wp. 2, 845)58Jest to pierwsza wzmianka o prepozyturze w Grodzisku, która wyodrębniła się z prepozytury gnieźn. najpóźniej w końcu XIII w. 1448 Wincenty arcbp gnieźn. zawiadamia wikariuszy kośc. w Grodzisku o nadaniu z prezenty Jana prep. miech. bratu Wojc. Korabiowi parafii w Grodzisku, wakującej po śmierci brata Grzegorza poprzedniego plebana (AG perg. 2567); 1451 Jan prep. miech. prezentuje Władysławowi Oporowskiemu arcbpowi gnieźn. brata Stanisława na plebanię kościoła Ś. Mikołaja w Grodzisku, wakującą po ustąpieniu brata Mikołaja poprzedniego plebana; 1452 tenże wprowadzony w posiadanie kościoła (AG perg. 2576, 2578); 1479 Jan prep. miech. prezentuje Jakubowi arcbpowi gnieźn. brata Marcina na probostwo kościoła Ś. Mikołaja w Grodzisku, wakujące wskutek śmierci brata Jakuba; 1480 wprowadzony w posiadanie tego kościoła (AG perg. 2633, 2636); 1493 bakałarz Bartłomiej pleb. w Grodzisku bierze udział w elekcji prep. miech. (Miech., s. 562); [1511-23] Grodzisk, wieś kl. miech. z kościoła par. pw. Ś. Mikołaja, szkoła; pr. patronatu należy do kl. miech. (LBG 2 s. 31).

Pyzdry. 1372 Czcik prep. miech. poświadcza, że gdy w 1371 r. przybył do m. Pyzdry, tamtejszy mieszcz. Jan Waynknacht witryk kościoła i domu Bożogr. w Pyzdrach nagabywał tamtejszych rajców w sprawie naprawy kościoła, i wyłożył na dom 4 grz. gr pras. Prepozyt za zgodą zgromadzenia w Miechowie dał Wayknachtowi jatkę tamże należącą do kościoła, z tym jednak, że ma on na Ś. Marcina płacić czynsz 10 kamieni łoju. Obecnie Czcik odnawia to nadanie (Mp. 3, 849); 1417 prep. miech. Michał wydzierż. za 2 grz. czynszu mieszcz. z Pyzdr Andrzejowi Furmanowi 1½ ł. roli należącej do szpitala pod Pyzdrami, ale bez łąki (Wp. 8, 806); 1448 brat Mikołaj prep. w Łęgonicach przeniesiony przez Jana prep. miech. na prep. w Pyzdrach (ZDK 2, 515); 1474 Jan prep. miech. prezentuje Andrzejowi bpowi pozn. brata Tomasza na prep. w kościele Ś. Ducha pod Pyzdrami, która zawakowała po śmierci brata Andrzeja; 1475 wprowadzony w posiadanie kościoła (AG perg. 2623-4); 1493 Bartłomiej prep. w Pyzdrach bierze udział w elekcji prep. miech. (Miech., s. 562).

Koło. 1441 Wincenty arcybp gnieźn. i prymas nakazuje wprowadzenie brata Mikołaja bożogr. z Miechowa na stanowisko rektora kaplicy Ś. Ducha pod Kołem z prezenty Jana prep. miech., jedynego patrona tejże kaplicy, wakującej po rezygnacji brata Mikołaja także bożogrobca, poprzedniego rektora (Wp. 10, 1573); 1461 prep. miech. toczy jakiś spór przed kurią papieską o Koło (Miech., s. 514-5); [1511-23] patronat szpitala należy do rady miejskiej (LBG 1 s. 250-1).

5Dd. Śląsk.

Nysa. 1239 Tomasz bp wrocławski powierza Henrykowi prep. miech. w posiadanie i zarząd szpital dla ubogich i chorych w Nysie, ufundowany [1223] przez jego poprzednika [bpa Wawrzyńca], zostawiając sobie pr. patronatu i nadzoru. Zarządca szpitala ustanowiony przez prep. miech. podlegać będzie obediencji bpa wrocławskiego i będzie zasięgał jego rady w ważniejszych sprawach. Ponieważ ziemia nyska należy do stołu biskupiego, bp Tomasz zastrzega, że prepozyt nie ma prawa przyjmować na rzecz szpitala jakichkolwiek ziem lub dochodów z kasztelanii otmuchowskiej bez zgody biskupa i kapituły (Mp. 2, 415; SUB 2, 173); 1248 → p. 3A; 1262 Urban IV zatwierdza kl. miech. nadanie szpitala w Nysie (Mp. 2, 466; SUB 3, 420; Bullarium 1, 723); 1263, 9 XII tenże potwierdza kl. miech. nadanie przez bpa wrocławskiego szpitala w Nysie (AG perg. 2528 - w transumpcie z → 1434 r.; Bullarium 1, 747); 1339 br. Tylko prep. z Nysy obecny w kl. miech. (Mp. 3, 658); 1345 Henryk Czech wizytator zagarnął prepozyturę w Miechowie, którą w wyniku apelacji opuścił, złupił jednak kl. w Nysie (RMiech., s. 125; Mp. 3, 674); 1348 szpital w Nysie wraz z innymi zostaje wyłączony spod obediencji kl. miech. (RMiech., s. 125); 1372 Grzegorz XII na prośbę Czcika prep. miech. poleca oficjałowi pozn., aby rozpatrzył jego skargę przeciwko Janowi magistrowi szpitala NMP w Nysie, który wbrew tradycji wyłączył szpital spod jurysdykcji prep. miech. i poddał go pod jurysdykcję kl. Bożogr. w Zderazie w diec. pras., którego prep. Jan okupuje tenże szpital bezprawnie (Theiner 1, 916; Bullarium 2, 1985); 1375 Czako [=Czcik] prep. miech. i jego konwent ustanawiają Mikołaja pleb. w Uniejowie swym zachodźcą w sporze z Janem prep. klasztoru ze Zderaza w diec. pras. o szpital NMP k. Nysy. Strony mają wybrać arbitrów w tej sprawie (AG perg. 2375-6); 1434 sobór bazylejski na prośbę kl. miech. transumuje bullę Urbana IV z 9 XII 1263 r. → wyżej 1263 (AG perg. 2528; Bullarium 5, 1414); 1508 Andrzej Tile preceptor i bracia kl. Bożogr. w Nysie składają protest przeciw usiłowaniu ze strony kl. miech. poddania ich swojej zwierzchności na podstawie dawnej umowy, skoro ta nie uzyskała zgody papieskiej, i skoro nadal podlegają prepozytowi domu w Pradze (AG perg. 2676).

Racibórz. Szpital pw. Ś. Krzyża. 1295 Przemysł ks. raciborski funduje szpital w Raciborzu a jego patronat nadaje swemu kapelanowi Henrykowi prep. miech. i jego następcom (SUB 6, 209)59Szpital powstał na terenie założonego w 1294 r. Nowego Miasta za murami Raciborza (W. Dziewulski, Dzieje Raciborza od najdawniejszych czasów do zaboru Śląska przez Prusy, w: Szkice z dziejów Raciborza, Katowice 1967 s. 85; B. Kloch, Bożogrobcy na Górnym Śląsku do 1. połowy XIV w., w: Bożogrobcy, Jerozolima - Miechów - Chorzów, Chorzów Batory 2000, s. 60); [1302-6] Henryk bp wrocławski na prośbę ww. księcia przekazuje szpital klasztorowi Bożogr. w Nysie (Codex diplomaticus Silesiae, t. 16, nr 2689).

Chorzów. Bytom. Szpital pw. Ducha Ś.60Zdaniem K. Doli, Szpitale średniowiecznego Śląska, „Rocznik Teologiczny Śląska Opolskiego” 1, 1968, s. 266, fundatorem szpitala w Chorzowie był ojciec ks. Kazimierza bytomskiego Władysław opolski. Miało to miejsce ok. 1250 r. Brak jednak podstaw do takiego stwierdzenia. Szpital został przeniesiony z Chorzowa pod mury miejskie Bytomia między 1327 a 1338 r. z powodu położenia z dala od szlaków komunikacyjnych. Ze względu na przynależność archidiakonatu bytomskiego do diec. krak., szpital ten, w odróżnieniu od innych placówek śląskich bożogr., podlegał kl. miech. (DLb. 3 s. 36-7; M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 92-3) 1299 dochód z kar sądowych we wsiach Chorzów i Krasny Dąb kl. miech. będzie obracany na naprawę szpitala Bożogr. pod Bytomiem i przebywających tam ubogich → p. 3A; 1325-7 brat Henko magister szpitala Ś. Ducha w Chorzowie (in Carow) w pobliżu (iuxta) Bytomia (MV 3 s. 143); 1338 Władysław ks. bytomski potwierdza, że Piotr z Paniowów [Śląsk] w imieniu swej siostry Świętosławy nadał bratu Henkowi z zakonu Bożogr., prep. szpitala w Bytomiu 9 ł. we wsi Konary (J. Drabina, J. Horwat, Z. Jedynak, Bytom średniowieczny. Przekazy źródłowe 1123-1492, Opole 1985, nr 98); 1349 brat Piotr ze [szpitala w] Bytomiu włodarzem kl. miech. w Karniowie → p. 3A; 1470-80 szpital został założony przez księcia Kazimierza w 1300 r. we wsi Chorzów niedaleko od Bytomia, a wkrótce potem z powodu niedogodności położenia został przeniesiony pod mury Bytomia przed bramą miejską wychodzącą na Kraków; podlega kl. miech. (DLb. 3 s. 36-7); 1493 Jan prep. bytomski obrany na prep. kl. miech. po rezygnacji Jana z Pękosławia (Miech., s. 562).

5De. Mazowsze i Ziemia Dobrzyńska.

Prepozytury.

Wyszogród. Kościół par. 1320 Wacław ks. maz. i płocki nadaje kl. miech. kościoły w Rębowie i Wyszogrodzie [Mazowsze, ziemia wyszogrodzka] z pr. patronatu (Mp. 2, 581; NKMaz. 2, 156 - dok. transumowany; MS 5, 596); bp płocki Florian na prośbę brata Wilhelma zw. Kwas prep. wyszogrodzkiego domu Bożogr. i specjalnego prokuratora kl. miech. zatwierdza powyższe nadanie (Mp. 2, 581; NKDMaz. 2, 157); 1320 Wilhelm zw. Kwas prep. kl. Bożogr. w Wyszogrodzie → p. 5D; 1493 Stanisław prep. kl. w Wyszogrodzie bierze udział w elekcji prep. miech. (Miech., s. 561-2); 1496 prep. Bożogr. z Wyszogrodu pleb. kościoła, czyli kaplicy w Rębowie (SHGWyszogr., s. 47); 1505 Mateusz de Ubaldis bp lucerneński jako następca Merkurego audytora papieskiego nakazuje klerowi diec. płockiej i krak. pozwać przed jego sąd Jana Popilskiego w sprawie wytoczonej przez Marcina prep. miech. oraz brata Wojciecha, prezentowanego przez tegoż prepozyta na probostwo Ś. Jakuba w Wyszogrodzie, o bezprawne zagarnięcie tegoż probostwa (AG perg. 2673); [Prepozytura wyszogrodzka przetrwała do kasaty w 1819 r. Zob. M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 96-7].

Rypin. Kościół i szpital pw. Ś. Ducha. 1323 Władysław i Bolesław książęta dobrzyńscy oraz ich matka Anastazja fundują szpital w Rypinie [dzisiaj Starorypin] i uposażają go 30 ł., z czego 12 ł. pod grodem w Starym Rypinie, 18 ł. w Ruszkowie i 6 morgów łąk nad Rypienicą, oraz oddają go w zarząd czcigodnemu Volkmarowi i Piotrowi bratu bożogrobcy, fundatorom pierwszego kościoła NMP i ŚŚ. Piotra i Pawła tamże (DKM 18 s. 303-4); 1324 bp płocki Florian potwierdza bożogr. w Rypinie powyższe nadanie i zrzeka się dzies. z tej ziemi na rzecz szpitala (DKM 19 s. 304; NKMaz. 2, 169); 1347 suplika Elżbiety królowej Węgier, aby jej br. stryjecznemu Władysławowi ks. dobrzyńskiemu papież zezwolił ufundować i uposażyć kl. Bożogr. w Nowym Rypinie. Bracia tego zakonu są już w jego ziemi i cieszą się takimi samymi przywilejami, jak cały zakon; zgoda (MV 3, 319; Bullarium 2, 339); 1349 ww. książęta dokonują zamiany z kl. Bożogr. w Starym Rypinie dając im w zamian za 18 ł. w Ruszkowie tyle samo łanów [k. Nowego Rypina] przy drodze z Nowego do Starego Rypina między łanami wójtowskimi, górę zamkową, ogrody pod górą oraz łąkę w Ogniewiku. Książę dodaje ponadto młyn wodny z sadzawką i 2 morgami pod dawnym zamkiem. Na 8 ł. ww. ziemi w [Nowym] Rypinie. Bożogr. winni w ciągu roku zbudować kościół i nowy szpital [Ś. Ducha na przedmieściu Piaski] dla 12 chorych. Mają utrzymywać 3 braci kapłanów w nowym szpitalu i 1 w starym (DKM 32 s. 318); 1493 Maciej prep. w Rypinie bierze udział w elekcji prep. miech. (Miech., s. 562); 1551 Jan Czarny ze Lwówka prep. miech. sprzedaje za czynsz roczny 2 fl. Erazmowi Kretkowskiemu kaszt. brzeskiemu dobra klasztorne w ziemi dobrzyńskiej k. Rypina należące do szpitala Ś. Ducha na przedmieściu Rypina, zwłaszcza bór alias zarośl, poczynający się od ról wsi Starorypin do rz. Linowa lub Linownica, rozdzielającej ten bór od Rusinowa tegoż Erazma (MS 5, 5191). [Prepozytura w Rypinie przetrwała do kasaty klasztoru w 1819 r. Zob. M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 97].

Górzno. 1324 bracia z domu Bożogr. w Górznie: Henryk Gazo, Hanek (DKM 19 s. 304; NKMaz. 2, 169); 1325 bp płocki Florian eryguje i uposaża kościół par. Ś. Krzyża w Górznie, włączając do parafii wsie Górzno, Gołkowo, Suchowo [dzisiaj Szczutowo], Miesiączkowe i inne wsie k. zamku biskupiego w Górznie, i oddaje go braciom Domu Jerozolimskiego [z Miechowa]. Bożogr. mają obowiązek prowadzić posługę duszpasterską we wszystkich kościołach, które mogłyby powstać na obszarze parafii (NKMaz. 2, 174); 1381 instrument notarialny Adama Stefanowica z Poznania wystawiony w Miechowie, potwierdzający ww. dok. (AG 2337); 1443 Paweł bp płocki poświadcza, że brat Andrzej prep. bożogr. z Górzna okazał przywilej dla kl. Bożogr. [z Miechowa] erekcji kościoła par. Ś. Krzyża w Górznie z → 1325 r. (AG perg. 2548).

Kościoły.

Rypin → wyżej p. 5De).

Sumin. 1325 Franczek zw. Szenko, jego matka Klara, br. Wojciech, siostra i siostrzeniec dz. Sumina nadają kl. Bożogr. z M. kaplicę (capella) w Suminie z pr. patronatu i z dodaniem wszystkich praw, jakie posiadają kościoły we wsiach na pr. niem. Dodają 4 ł. osiadłe w Suminie wymierzone wg miary obowiązującej w ziemi dobrzyńskiej, tak jak inne łany kmiece, a ze swoich ról 8 ł. w Konotopie (Konottop) k. Sumina. Kmiecie osiadli na łanach w Konotopie będą płacić kaplicy z tytułu mesznego ½ ćw. żyta i ½ ćw. owsa. Bożogr. otrzymują w ww. dobrach pr. korzystania z lasów, łąk i pastwisk, na których mogą wypasać bydło wspólnie z bydłem kmieci lub osobno, ale własnymi pastuchami; mogą łowić ryby w jeziorze na własny użytek w jakikolwiek sposób, z wyłączeniem niewodu; mogą wznieść w Konotopie zabudowania folw. (allodium) wedle własnej woli (DKM 20 s. 305-6).

5Df. Ruś Koronna (ziemia przem.).

Prepozytury.

Przeworsk. 1394, 5 VII prep. miech. Stanisław dr dekretów przybył w niedzielę do Przeworska, gdzie przyjął dom, czyli kościół ufundowany przez bpa przem. Macieja i uposażony przez wwdę sand. i star. ruskiego Jana z Tarnowa. Pierwszym prepozytem ustanowił brata Bartłomieja Mazowitę, dodając mu do pomocy brata Chrystiana (RMiech., s. 127); 6 VII Jan z Tarnowa wwda sand. i star. ruski i pan Jarosławia uposaża ufundowany [1393-4] kl. Ś. Ducha w Przeworsku zakonu Bożogr. z Miechowa w diec. krak. przekazując mu 2 kościoły w m. Przeworsku, jeden [par.] Ś. Katarzyny w mieście i drugi w miejscu zw. Kniaże Grodziszcze lub Kniaże Dworzyszcze. Kościół w Kniażym Dworzyszczu, czyli Grodziszczu Tarnowski inkorporuje do klasztoru wraz z jego uposażeniem, tj. z 2 ogrodami ciągnącymi się aż do jeziora i 2 ł. poza miastem, z przeznaczeniem tego miejsca na kościół i cmentarz (pro ecclesia et cymiterio - wg Miech., s. 340: pro ecclesia seu cymiterio). Klasztorowi, czyli kośc. Ś. Katarzyny nadaje wieś Świętoniowa Wola oraz daje [z tytułu mesznego] po 2 kłody zboża z łanu na Ś. Marcina, jedną żyta a drugą owsa, w m. Przeworsku i wsiach: Studziana, Dębów, Hruska [=Grzęska?], Arnoltowa Wola [Gorliczyna], Świętoniowa Wola, Rozbórz, Mirocin. Prepozyta klasztoru będzie wybierał fundator spośród bożogr. z Miechowa. Bożogr. winni wybudować 2 kaplice (oratoria), jedną we wsi Rozborza, drugą we wsi Studzian, aby także starcy i kalecy mogli uczestniczyć w niedzielnej lub świątecznej mszy, którą winni odprawiać zakonnicy (ZDM 1, 1112)61Kościół par. Ś. Katarzyny w Przeworsku został ufundowany przez Jana z Tarnowa w 1393 r. za zezwoleniem bpa lubuskiego Jana, który uposażył go dzies. z Przeworska i nie wymienionych imiennie okolicznych wsi (ZDM 4, 1105). Nie ulega wątpliwości, że bożogr. otrzymali ponadto inny kościół wraz z uposażeniem, którego wezwania dok. nie odnotowuje, w miejscu zw. Kniaże Grodziszcze, a więc w zachodniej części miasta, w dawnym centrum grodu, gdzie później zbudowano klasztor, a nie miejsce tylko pod nowy kościół i cmentarz. Zob. dyskusję na ten temat T. M. Trajdos, Miechowici → p. 7, s. 74 n; bp przem. Maciej nadaje klaszt., czyli kośc. Ś. Katarzyny w Przeworsku, dzies. z Przeworska i wsi Studziona; pr. patronatu kościoła z nadania Jana z Tarnowa należy do kl. miech. (ZDM 1, 1113); Stanisław prep. miech. przyznaje Janowi z Tarnowa wwdzie sand. i star. ruskiemu, fundatorowi kl. Bożogr. i kościoła Ś. Katarzyny w Przeworsku, inkorporowanego do tegoż klasztoru, pr. prezentowania prepozytów spośród zakonników klasztoru w Miechowie (ZDM 8, 2548); 1401 na jesieni wskutek zarazy zm. w M. brat Bartłomiej prep. w Przeworsku (RMiech., s. 129).

1428 zm. Mikołaj prep. miech. przeznaczył 40 grz. na budowę kośc. klaszt. w Przeworsku (ZDM 2, 404 s. 97); Więcesław prep. przeworski obrany na prep. miech. (ZDK 2, 281); 1431 Więcesław prep. miech. prezentuje bpowi przem. Jakuszowi osobę brata Jana na prepozyta kl. Ś. Ducha i Ś. Katarzyny w Przeworsku (AG perg. 2523); 1469 Jakub z Cieszacina [Małego] i Ożańska [obie wsie w ziemi przem.] za zgodą Jana prep. miech. daje prep. kl. Bożogr. w Przeworsku dzies. i czynsz ze wsi Ożańsko w zamian za zwrócony mu przez klasztor łan, leżący między łanami kmiecymi w tej wsi, a rolami folw. sąsiedniej wsi Mirocin Rafała z Przeworska. Dzies. z tego łanu w wysok. 2 grz. dla kl. w Przeworsku (AG perg. 2614); 1471, 30 XII Jan prep. w Przeworsku ustanawia Mikołaja pleb. w Giedlarowej swym pełnomocnikiem na kapitułę generalną w Miechowie, zwołaną na Trzech Króli [1472] (AG perg. 2620); 1473 Jan prep. miech., wykorzystując pr. patronatu z nadania zm. Jana z Tarnowa wwdy krak. i Spytka z Jarosławia wwdy sand., prezentuje Mikołajowi bpowi przem. brata Grzegorza dawnego pleb. z Urzejowic na prep. kl. Ś. Ducha i kośc. NMP i Ś. Katarzyny w Przeworsku, wakującą po ustąpieniu brata Jana; Grzegorz zostaje wprowadzony w posiadanie tej prep. (AG perg. 2621-2); 1477 Rafał z Jarosławia, dz. Przeworska, marszałek Królestwa Pol. i star. ruski oświadcza, że sprzedał za 400 grz. Jakubowi Poszoskiemu (Poszosky) czynsz wieczysty 12 grz. ze wsi Nowosiedlec w pow. przeworskim, który Jakub przed śmiercią przeznaczył na odprawianie 6 mszy dla chorych w kaplicy szpitalnej w Przeworsku, należącej do kl. miech. Egzekutorem testamentu Poszoski ustanowił ww. Jarosławskiego (AG 2627); 1493 Grzegorz prep. przeworski bierze udział w elekcji prep. miech. (Miech., s. 562); 1516 Tomasz prep. miech. prezentuje Piotrowi bpowi przem. brata Marcina pleb. z Giedlarowej na prep. szpitala Ś. Ducha w Przeworsku, wakującą z powodu śmierci Macieja (AG perg. 2685); 1520 Tomasz prep. miech. prezentuje Tomaszowi z Grodziska kan. i administratorowi diec. przem. brata Feliksa z Miechowa na prepoztyturę Ś. Ducha w Przeworska, wakującą po rezygnacji brata Marcina; wprowadzony w posiadanie tej prep. (AG perg. 2693-4).

Leżajsk62Parafia w Leżajsku powstała po lokacji miasta w 1397 r., uposażona została przez Władysława Jag. w 1400 r. (ZDM 6, 1638). W dok. tym nie ma mowy o jej inkorporacji do kl. miech. M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 100-1 przypuszcza, że mogło się to stać dopiero po r. 1433, gdy starostwo leżajskie przeszło w ręce Tarnowskich, protektorów bożogr. Jest to teza bardzo prawdopodobna. 1471, 30 XII Marcin pleb. w Leżajsku ustanawia Mikołaja pleb. w Giedlarowej swoim pełnomocnikiem na kapitułę generalną w Miechowie, zwołaną na Trzech Króli [1472] (AG perg. 2620). [Parafia należała do bożogr. do 1839, zob. M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 101].

Kościoły.

Urzejowice. 1411 Jan alias Ilko, Mikołaj zw. Sienko i matka ich Stachna dz. Urzejowic nadają kl. miech. kościoła Ś. Mikołaja w Urzejowicach [Wielkich] dla klasztoru w Przeworsku; uposażenie 1 grz. czynszu, w połowie wybieraną z Urzejowic, w połowie zaś z karczem w Białobokach, ponadto siedlisko dla domu pleb. wielkości 5 ćwierci ról wolnych, 3 łąki i staw, meszne z tych wolnych ról, dzies. z roli dziedziców w obu wsiach Urzejowice [Wielkich i Małych]; meszne i danina w zbożu (annona) w Urzejowicach Wielkich i Małych, w Niedźwiedzy [dzisiaj Wolica, między Urzejowicami a Białobokami] i Białobokach; pleb. będzie wolny od młynnego; będzie wybierany za wiedzą i zgodą prep. w Przeworsku (ZDM 5, 1238, 1275)63Dok. fundacyjny sporządzony został nieudolnie, dopiero zatwierdzenie bpa przem. pozwala poprawnie ustalić zakres uposażenia. Znane są jeszcze 3 fals. dot. uposażenia kościoła w Urzejowicach: 1) Jan Ilko i Mik. Sienko oraz ich matka Stachna z Urzejowic uposażają miejscowy kościół, z daty 3 VII 1413 (ZDM 1, 1255, publik. na podstawie rzekomego or. AG perg. 2483 i oblat z XVIII; 2) Jan Iwaszko i Mik. Sienko uposażają kościół w Urzejowicach, z daty Przemyśl, 9 I 1420 (ZDM 1, 1315: na podstawie wpisu do ksiąg przeworskich z 1610 r.); 3) zatwierdzenie powyższego uposażenia przez bpa przem. Macieja, z daty Przemyśl, 9 I 1420 (ZDM 1, 1316: na podstawie wpisu do ksiąg przeworskich z 1610 r.; AG perg. 2502: nie wykorzystany przez wyd.). Te 3 dok. uznane zostały przez wyd. za fals., m.in. ze względu na rozwlekły dyktat dok. i wystawianie przez fundatorów kolejnych dok. Wzbudza też nieufność niezwykła szczegółowość opisu, zarówno obowiązków plebana, jak i uposażenia kościoła. Ogląd perg. 2502 potwierdza, że dok. ten to ewidentny fals., chyba z XVI w; 1416 bp przem. Maciej zatwierdza powyższe nadanie (ZDM 5, 1275); 1473 brat Grzegorz ongiś pleb. w Urzejowicach nowym prep. kośc. Ś. Ducha w Przeworsku (AG perg. 2622); 1491 Jan prep. miech. prezentuje Janowi bpowi przem. brata Bernarda na plebanię kościoła w Urzejowicach, wakującą po śmierci brata Mikołaja (AG perg. 2653); 1493 Bernard pleb. w Urzejowicach bierze udział w elekcji prep. miech. (Miech., s. 562); 1517 Tomasz prep. miech. prezentuje Piotrowi bpowi przem. brata Brykcego na plebanię ww. kościoła, wakującą po śmierci Grzegorza (AG perg. 2686).

Giedlarowa. 1439 Władysław Warn. poświadcza fundację przez Mik. Giedlara mieszcz. leżajskiego i sołtysa w Giedlarowej kościoła par. Ś. Michała w Giedlarowej w diec. przem. Pr. patr. kościoła będzie należeć do kl. miech. Uposażenie pleb.: 2 ł. i łąki, dzies. z ł. sołtysich, meszne 6 gr z ł. kmiec. Na skotnicę mają być przeznaczone 2 ł. (Miech., s. 463-4: najpewnej fals. sporządzony na podst. dok. lokacyjnego); 1471 Mikołaj pleb. w Giedlarowej pełnomocnikiem Jana prep. z Przeworska, Marcina pleb. w Leżajsku i Piotra pleb. w Rudułowicach na kapitułę generalną w Miechowie, zwołaną na Trzech Króli [1472] (AG perg. 2620); 1478 Andrzej bp warmiński, administrator bpstwa przem. poleca plebanom i ich wikariuszom w Giedlarowej, Przeworsku i Grodzisku wprowadzić brata Macieja z prezenty Jana prep. miech. w posiadanie kościoła par. w Giedlarowej, wakującego po ustąpieniu brata Mikołaja (AG perg. 2629); 1493 Mik. Prymus bp elekt przem. nakazuje pleb. w Giedlarowej i prep. w Przeworsku wprowadzić brata Macieja, z prezenty Bartłomieja administratora kl. miech., w posiadanie plebanii kościoła par. w Giedlarowej, wakującej po ustąpieniu Macieja z Leżajska (AG perg. 2658); Maciej pleb. w Giedlarowej bierze udział w elekcji prep. miech. (Miech., s. 562); 1502 Andrzej Róża arcbp lwowski i bp przem. nakazuje wikariuszom z Leżajska, Giedlarowej i Przeworska wprowadzić brata Marcina z prezenty Marcina prep. miech. na plebanię w Giedlarowej, wakującą wskutek uprowadzenia przez Tatarów brata Stanisława poprzedniego pleb. (AG perg. 2670); 1516 Marcin pleb. z Giedlarowej prezentowany przez Tomasza prep. miech. na pleb. kościoła Ś. Ducha w Przeworsku (AG perg. 2685).

Rudułowice i Tuligłowy. 1446 br. Jan z Mzurowa [ziemia przem.] stolnik przem. oraz Mikołaj z Rudułowic i ich ss. Jan i Mikołaj, nadają kl. miech. kościoły par. w Rudułowicach i Tuligłowach w diec. przem. Pr. prezenty plebana spośród braci zakonnych należy do prep. miech. Jeśli plebani okażą się niegodni, zostaną przez dziedziców ww. wsi odesłani do klasztoru, a w ich miejsce winni być przysłani inni bracia (ZDM 8, 2504); 1471, 30 XII Piotr pleb. w Rudułowicach ustanawia Mikołaja pleb. w Giedlarowej pełnomocnikiem na kapitułę generalną w Miechowie, zwołaną na Trzech Króli [1472] (AG perg. 2620); 1482 Michał z Kleparza archidiakon i administrator diec. przem. nakazuje plebanom i wikariuszom z Rudułowic, Pruchnika i Rokitnicy wprowadzić brata Grzegorza, z prezenty Jana prep. miech., w posiadanie kościoła par. w Rudułowicach i filialnego w Tuligłowach, wakujące wskutek ustąpienia brata Andrzeja (AG perg. 2639); 1489 Jan z Targowiska bp przem. nakazuje wikariuszom w Rudułowicach i Tuligłowach wprowadzić brata Jana z kl. miech. w posiadanie kościoła par. w Rudułowicach i złączonego z nim kościoła w Tuligłowach, które wakują po ustąpieniu brata Grzegorza (AG perg. 2649); 1493 Jan pleb. z Rudułowic bierze udział w elekcji prep. miech. (Miech., s. 562).

5Dg. Królestwo Węgier64W Gaboltovie na terenie Górnych Węgier w komitacie Szarysz istniała placówka zakonu rycerskiego, który identyfikowano z zakonem bożogr. na podstawie dok. z 1247 r. Wedle tego dok. Bela IV król węg. na prośby cystersów z Koprzywnicy [pow. sand.], przebywających przy kościele Ś. Idziego w Bardejowie [Słowacja], oskarżających Niemców z Preszowa o zniszczenie granic ich ziemi Bardejow i wytyczenie ich na nowo z krzywdą cystersów, nakazał żupanowi szaryskiemu Tekusowi, aby ponownie wytyczył dawne granice. Dobra Bardejow graniczyły m.in. „cum cruciferis [ziemiami bożogr.?] de Gyboltho” [=Gaboltov w komitacie Szarysz, Słowacja] (Codex diplomaticus et epistolaris Slovaciae, t. 2, ed. R. Marsina, Bratislaviae 1987, nr 274). Na tej podstaiwie część polskiej i słowackiej literatury uważa Gaboltow za posiadłość lub placówkę kl. miech. na obszarze Szarysza. T. M. Trajdos, Obecność polska w średniowiecznym Szaryszu, w: Początki sąsiedztwa. Pogranicze etniczne polsko-rusko-słowackie w średniowieczu, pod red. S. Czopka, M. Parczewskiego, Rzeszów 1996, s. 260 przypisuje nawet nadanie Gaboltova bożogr. przez Kazimierza Sprawiedliwego, którego władza sięgać miała na południe od Bardejowa. M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 81 przekonująco jednak dowodzi, że pogląd o przynależności Gaboltova do bożogrobców nie jest dostatecznie uzasadniony. Zdaniem M. Slivki, przytaczającego opinie literatury słowackiej, węgierskiej i niemieckiej, w Gaboltovie osadzeni byli joannici, których zadaniem było strzec szlaków handlowych na Stary Sącz i Kraków, zob. M. Slivka, Vzájomné väzby stredovekých kláštorov vo východnej časti Karpát (pol’sko-slovensko-ukrajinské), w: Początki sąsiedztwa, s. 314.

Chmelov (Szarysz).

1212 król węg. Andrzej II nadaje Bożogr. [z M.] niezamieszkały teren Zimná Studňa i Medzianky na Spiszu → p. 3A; 1244 król węg. Bela IV na prośby bożogr. [z Chmelova, węg. Cumlous, 15 km na NE od Preszowa] potwierdza nadania swego ojca Andrzeja II z r. → 1212 (Codex diplomaticus et epistolaris Slovaciae, t. 2, ed. R. Maršina, Bratislaviae 1987, nr 146); 1304 Władysław Łok. nadaje Piotrowi [z Dronowa, dzisiaj Drienov na Słowacji, węg. Somos] s. Jerzego [dziedzinę] Chmelow; 1305 Władysław Łok. nadaje br. Piotrowi i Janowi z Dronowa, którzy wysłali swych ludzi na pomoc księciu walczącemu z nieprzyjaciółmi, dziedzinę zw. Chmelow w ziemi szaryskiej [Szarysz], należącą do krzyżowców w Miechowie, obiecując zakonnikom w zamian inną dziedzinę w ziemi krak. lub sand. (ZDM 4, 889; Sroka Dokumenty 1, 7)65Dokument Łokietka z 1304 r. znany jest jedynie ze wzmianki w dok. sędziego nadwornego Bebeka z 4 X 1363 r., wobec którego potomkowie Piotra z Dronowa okazali 3 dok. tegoż księcia wystawione dla ich przodka: z 1304, 1305 i 1306 r. Dotychczas znany był tylko jeden z nich, z 1305 r., opublikowany już przez J. Dąbrowskiego, Z czasów Łokietka. Studia nad stosunkami polsko-węgierskimi w XIV w., RAUh 59, 1916, s. 308 i ponownie przez S. A. Srokę. Wzmianka o dok. z 1304 r. świadczy, że nadanie Chmelova miało miejsce już w 1304 r. Trzeci dok. z 1306 r. dotyczy nadania ww. Piotrowi m. Opatów [pow. sand.] (Sroka Dokumenty 1, 8). Zob. S. A. Sroka, Kontakty Władysława Łokietka z Węgrami w świetle nowych dokumentów, SH 38, 1995, z. 3, s. 304-7; 1313 → niżej: Lendak.

Lendak (Spisz).

1313 kapituła kościoła Ś. Marcina ze Spiskiej Kapituły poświadcza, że Henryk kan. jerozolimski i prep. miech. z Polski (de Polonia) zamienił z mgrami Kokoszem i Janem z rodu Berzewiczych swoją posiadłość zw. Chmelov (Komlos) w okręgu szaryskim, którą podarował kl. Bożogr. król Andrzej ojciec zm. króla Beli, za ich posiadłość Lendak wraz z kościołem Ś. Mikołaja i jego uposażeniem. Kokosz zobowiązuje się uwolnić kościół w Lendaku od wszelkich przysługujących mu praw (Regesta diplomatica nec non epistolaria Slovaciae, t. 1, ed. V. Sedlák, Bratislaviae 1980, nr 1079, 1090; J. Reychman, Klasztor → p. 7, s. 37-8); tenże Henryk przekazuje Heidenrykowi młodemu z Kieżmarku [Słowacja] do lokacji las zw. Prinicz [nie zid.] nad Dunajcem; zasadźca otrzymuje 16 lat wolnizny (Mp. 2, 559; Regesta diplomatica, nr 1098)66J. Reychman, Klasztor → p. 7, s. 41 dowodzi, że na tym terenie bożogr. założyli 2 wsie Hanuszowce i Łapsze Niżne, dokąd sprowadzili osadników z Polski. W XVI w. i w wiekach następnych w kościołach w tych wsiach poświadczony jest patronat bożogr. z Lendaku a później z Miechowa; 1315 Henryk prep. miech. i pan Lendaku w ziemi spiskiej ogłasza, że prep. spiski Paweł za zgodą kapituły zrzeka się wszystkich praw należnych mu w kościołach w Lendaku i Crucerdorf [dzisiaj Križova Ves, Słowacja] z tym, że z kościoła w Lendaku winien być wysyłany brat na coroczny synod w kościele Ś. Marcina w Spiskiej Kapitule, zaś w kościele w Crucendorf zachowuje sobie przysługujące temuż kościołowi sądownictwo w sprawach duchowych i o zabójstwo; oba kościoły z tytułu rekompensaty za uzyskane prawa winny płacić kościołowi Ś. Marcina w oktawę tegoż świętego 1 grz. czystego srebra wagi spiskiej (Sroka Dokumenty 1, 9); 1325 Karol Robert król węg. poświadcza w obecności br. Jana s. mgra Kokosza i mgra Rykolfa s. Rykolfa [Berzewiczych] z zamku Dunajec oraz brata Borzysława z zakonu bożogr. kl. miech. w Polsce, który przybył z pełnomocnictwem prep. miech., że ww. Kokosz i Rykolf, posiadając w Lendaku jedynie pr. patronatu kościoła ufundowanego i uposażonego przez przodków oraz pewne robocizny i kary sądowe od spraw krwawych, należnych zamkowi dunajeckiemu, zrzekają się tych praw na rzecz klasztoru. Bożogr. otrzymują pr. prezentowania na prepozytów tego kościoła godnych księży ze swojego zgromadzenia, z tym jednak, że winni oni składać przysięgę posłuszeństwa i wierności koronie węgierskiej przed prep. Ś. Marcina ze Spiskiej Kapituły (ZDK 1, 30); 1368 sędzia Jan zw. Rudger i starsi m. Kieżmarku [Spisz] w diec. strzygońskiej nadają kl. Bożogr. z Lendaku niższy kościół Ś. Elżbiety w Kieżmarku w obrębie murów miejskich z targiem serowym (foro caseorum) koło tegoż kościoła i z jego uposażeniem: 32 wolnymi niwami i 6 mniejszymi niwami (AG perg. 2360); 1399 wskutek niełatwych zabiegów prep. miech. Michała, Zygmunt [Luksemburski] król węg. zwrócił bożogr. klasztor w Lendaku, który został przed 9 laty zabrany przez jego ż. Marię (RMiech., s. 129).

[Dobra na terenie Spisza kl. miech. sprzedał w 1593 r. rodzinie Horwathów, pozostawiajac w rękach zakonu jedynie parafie, zob. M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 81].

6A. Prepozyci67Katalog prepozytów ułożono na podstawie zachowanych źródeł. Wykorzystano też bałamutny dla najstarszego okresu wykaz sporządzony przez Miech., uzupełniając w ten sposób luki w źródłach. Uzasadnieniem może być fakt, że Nakielski wykorzystał jakieś „libri mortuorum”, które do dzisiaj nie dotrwały. Niniejszy katalog pokazuje, że nie były one dokładne. Dla odróżnienia zaczerpnięte z Nakielskiego informacje ujęto w nawiasy kwadratowe.

[1163 - przed 1198] → p. 3 A, pod r. 1163 i 1198.

1163 [- przed 1198 Marcin Gall, pierwszy prep.], kan. jerozolimski, przybyły wraz z Jaksą z Jerozolimy (RMiech., s. 124, podaje datę przybycia konwentu z kanonikiem, którego imienia nie podaje; DLb. 2 s. 3, imię; Miech., s. 63 n., 81, podaje imię wraz z przydomkiem, informuje, że zm. w wieku ponad 80 lat, był prep. przez 33 lata [!], poch. w kaplicy Ś. Katarzyny - wiadomości pozyskane przez autora z jakiegoś rękopisu klaszt. [liber mortuorum?]).

[1198-1210 Jan Teutonicus, poch. w kościele klaszt.] (Miech., s. 122, 129, informuje, że był h. Doliwa, na podstawie wizerunku - trzy róże w skos. A zatem h. niem.).

[1211-23 Scholastyk Ślązak, zatwierdzony na urzędzie przez patriarchę jerozolimskiego Alberta w 1211, poch. w kościele klaszt.] (Miech., s. 130, 143, informacje na podstawie jakiegoś „Cathalogus”, może Libri mortuorum?).

[1223-33 Michał] (Miech., s. 144, 156-7, informuje, że dawne diariusze nie wspominają, skąd pochodził, że w arch. klaszt. znajduje się bulla Grzegorza IX dla Michała (roku nie podał), zezwalająca mu dowolnie wybrać sobie spowiednika, który udzieli mu rozgrzeszenia w godzinę śmierci; data końcowa urzędowania nie do przyjęcia, może to data śmierci).

1228 Jan (Mp. 2, 39468Prep. miech. o inicjale I. wzmiankowany w oryg. bulli z 1228 r. → p. 3A. Dok. z marca t.r. podaje pełne imię prepozyta; D. Karczewski, Nieznany dokument księżnej krakowskiej Grzymisławy z roku 1228. Przyczynek do najwcześniejszego uposażenia klasztoru Cystersów w Henrykowie, w: Venerabiles, nobiles et honesti, Toruń 1997 s. 98-9).

1234-62 Henryk (Pol. 1, 26; Mp. 2, 410, 415, 447, 453, 455, 467; ZDM 1, 1; SUB 2, 173; Miech., s. 158, 181, informuje, że pochodził ze Śląska a zatwierdzony został przez patriarchę Roberta; z podanych tamże dat urzędowania 1233-60 ostatnia nie do przyjęcia).

1267 Jan (DKM, nr 36 s. 207).

1274 Hugo (Mp. 2, 625).

1277 Gerard kapelan Bolesława Wstydl. (Mp. 2, 483; Miech., s. 182, 205, informuje, że był Czechem, urzędował w l. 1260-81, i że zatwierdzony został przez patriarchę Jakuba).

1287-90 Piotr (Mp. 2, 506, 509-10, 516, 544; Miech., s. 206-7, 221, informuje, że był Włochem (Gallus), przybył do Miechowa z Azji, że zwano go przeorem jerozolimskim, zatwierdzony przez patriarchę Angelo w 1281 r., że zm. i poch. w kościele klaszt. w 1295 r.).

1295-1318 Henryk, przedtem kustosz 1290, po buncie wójta Alberta na wygnaniu na Spiszu, gdzie był prep. placówki bożogr. w Lendaku, powrócił do Miechowa (Mp. 2, 529, 539, 541, 559; Sroka Dokumenty 1, 9; Miech., s. 223, 241, informuje, że był Czechem h. Ossoria, wybrany został na prep. 15 I 1295 a zatwierdzony został przez patriarchę Antoniusza, i błędnie że zm. w 1314 r. na wygnaniu w Pradze, Nysie lub Lendaku)69Wedle DLb. 3 s. 6 Henryk był bratem rodzonym wójta krak. Alberta. Zdaniem E. Długopolskiego (Bunt wójta Alberta, RK 7, 1905; Władysław Łokietek na tle swoich czasów, Wr. 1951) Albert miał brata Henryka ale on wraz z pozostałymi braćmi Jaszkiem i Piotrem byli współwłaścicielami wójtostwa krak. O pokrewieństwie nie wspomina Miech.

1324-27, rezygnacja przed 9 IX 1335 Benedykt, Bieniek magister, (Mp. 2, 586; 3, 643 - ongiś prep.; DSZ 2; MV 1 s. 118, 188; Miech., s. 243-4, 277, informuje, że był pierwszym Polakiem prep., że obrano go w 1319 r. po długim wakacie na urzędzie, a zatwierdzony został przez patriarchę Antoniusza).

1335-6 Mik. Gąska (Mp. 3, 643; MV 1 s. 335).

1339 Benedykt z Viviers (Francja), rezygnacja [kiedy?], wprowadzony następnie na prepozyturę siłą przez świeckich [kiedy?] w miejsce obranego kanonicznie na prep. Benedykta zw. Magister, złożony z urzędu przez Benedykta XII po 17 VI a przed 30 VIII t.r. (Codex diplomaticus Silesiae, t. 29, nr 6327; Bullarium 1, 1884).

1339-44 Benedykt zw. Magister, ponownie, złożony z urzędu przez Henryka z Mezeritz 1344 (Mp. 3, 658, 674).

1344 Henryk z Mezeritz (Mp. 3, 674).

1345-49 Benedykt ponownie (Mp. 3, 674, 692; Miech., s. 277, informuje błędnie, że zm. po miesiącu lutym 1353 po 33 latach rządów).

1354-71 Mik. Koniusza z Żarnowca, rezygnacja 29 IV t.r. w Awinionie przez brata Benedykta (Mp. 3, 704, 780, 839; ZDM 1, 119, 126; 4, 995; MPV 2 s. 318; Miech., s. 278, informuje, że obrany został w lutym 1353, był człowiekiem niskiego stanu, lecz niepospolitej erudycji i czystości obyczaju, zatwierdzony przez patriarchę Filipa)70Mikołaj pojawia się w wykazach poboru dwuletniej dzies. papieskiej za l. 1350-1, ale dat tych nie można wykorzystywać jako elementu chronologicznego. Od momentu ogłoszenia poboru do jego realizacji upływało zwykle wiele czasu, jak w przypadku dzies. wienneńskiej z 1311 r., którą w Polsce zbierano w r. 1327. Dzies. za l. 1350-1 zbierano z pewnością w r. 1353 lub nieco później, co potwierdza także niniejszy przypadek. Informacja Miech. o śmierci Benedykta w 1353 r. jest zapewne oparta na wiarygodnym źródle, podobnie jak o obiorze w t.r. na prep. Mikołaja. Taksę zapłacił „Nicolaus prepositus, qui successit Benedicto”, mowa zatem o świeżych wydarzeniach lat 1353-4.

1371-82 Marcin Czcik (Czako) z Pstroszyc [h. Radwan], zatwierdzony przez patriarchę Wilhelma 29 IV 1371, wikariusz generalny patriarchy jerozolimskiego na Węgry, Czechy i Slawonię od 1374 (Mp. 3, 840, 845, 849, 858, 861, 871, 875 - nazwany Mikołajem, 881-2, 884, 886; ZDM 1, 138, 169; DSZ 12, 15; Bullarium 2, 1985; Theiner 1, 916; RMiech., s. 126; Miech., s. 293, 323-4, informuje o herbie, i że przedtem był kustoszem klaszt., zm. 31 X 1382).

1383-95 Stan. Stojkowic, Stojek z Książa Wielkiego, w kl. miech. od 1371, potem student pr. kanon. w Perugii 1374-5, dr pr. kan. w Bolonii 1381, wikariusz generalny patriarchy jerozolimskiego od momentu zatwierdzenia na prepozyturze 3 II 1383 r., zm. 28 I 1395, poch. przed wielkim ołtarzem w kościele klaszt. pośrodku chóru (Mp. 3, 930, 941; 4, 973, 992, 998, 1005; DSZ 28, 30-1, 34-6, 39, 41, 46-52, 54-6, 59; ZDM 1, 183, 186, 196-7, 191, 199, 200, 202, 204, 206, 209-10; 6, 1550; 8, 2548; SP 8, 4847, 5491; KSN 35, 68, 303; OK 4 s. 38, 531, 569; RMiech., s. 126-8, informacja, że obrany na prep. 11 XI 1382, zatwierdzony przez patriarchę 3 II 1383 r.; Miech., s. 325, 351-2, informuje, że zatwierdzony został przez patriarchę 28 II 1383; K. Ożóg, Stanisław Stojkowic z Książa Wielkiego, PSB 42 s. 45-7).

1395-1424, zm. po 30 IX Michał z Radomska, w kl. miech. od 1384, przedtem kustosz, student w Pradze, przyjęty do zakonu 1384, zatwierdzony na stanowisku prepozyta przez papieża z powodu wakansu na stanowisku patriarchy (BCzart. perg. 247 vol. VI/94; ZDM 1, 213, 216, 218, 222, 224, 227, 229, 245, 257-8, 266, 293, 316, 318, 320-1, 326, 329, 338, 345; 2, 349, 371; 4, 1150; 6, 1644, 1662; DSZ 67-70, 75, 77, 88, 90-1, 93, 98-9, 104, 107, 111, 113, 116,127, 132, 136, 138, 140, 143-4, 149, 151-2, 158, 161-2; ZDK 1, 146, 162, 181-2, 195, 207; 2, 212, 238-9; Mp. 4, 1196, 1206; Pol. 3, 188; Wp. 8, 806-7; DKM 94; SP 2, 1273, 1484; KSN 778; Bullarium 3, 421, 1150; SP 8, 6891, 6764, 6891, 7137, 7932, uw. 230/55, 245/31, 32, Mog. 105; ZDK 1, 170; ZK 3b s. 323, 534, 543, 565, 572, 685; 3 s. 391-2, 475; 4 s. 227-8; 5 s. 60, 176, 359; 6 s. 367; 193 s. 106-7; 194 s. 7; 195 s. 146, 285-6; GK 1a, k. 50v, 152, 152v; 1 s. 440, 464-5, 467, 652, 701; 2 s. 195, 217, 224, 253, 261, 286, 295; KSN 653, 659, 713-4, 778, 1160, 1169, 1746, 2083, 2112, 2127, 2728; RMiech., s. 126, 128-33; Miech., s. 353-4, 416, informuje, że obrany został na prep. 31 I 1395, że zm. w końcu 1423 r. (błędnie), poch. przed wielkim ołtarzem; B. Wyrozumska, Michał z Radomska, PSB 20 s. 625-671Znany jest oryg. dok. Hugona patriarchy jerozolimskiego wystawiony w Ferrarze i datowany 15 III 1406, który zatwierdza elekcję brata Mikołaja na stanowisko prepozyta po śmierci Michała (ZDK 1, 170). Byłaby to zatem jedyna wzmianka o prepozycie Mikołaju, już bowiem od 9 IX t.r. ponownie wystepuje prep. o imieniu Michał, który regularnie pojawia się w źródłach od 1395 do 1424 r. Ten sam dok., opublikowany w Miech., s. 419, posiada datę roczną 1426. Wyd. ZDK nie odnosi się do tekstu opublikowanego w Miech. Przyjmuje datację za poprawną, w czym utwierdza go osoba patriarchy Hugona bpa Padwy, urzędującego od 1396 do najwyżej 1419 r., gdy występuje jego następca patriarcha Franciszek. Ten sam wyd. opublikował jednak inny dok. z 1425 r. → p. 6B, w którym występuje kolejny patriarcha jerozolimski o imieniu Hugo. Uznać zatem należy, że datacja dok. opublikowanego w Miech. może być prawidłowa, zakładając nawet, że wyd. dokonał emendacji doczytując się w formule datacyjnej brakującego słowa „vigesimo”. Ciagłość urzędowania Michała z Radomska na stanowisku prep. byłaby więc zgodna nie tylko z tradycją zakonną, w której nie ma miejsca na prep. Mikołaja, przekazaną przez Miech., ale też potwierdzona innymi źródłami.

1426-8, zm. 24 II Mik. Lugina (Lugyna) z Kazimierza, przedtem przez 15 lat prep. kl. Ś. Jadwigi w Stradomiu (ZDK 1, 170 - dok. z błędną datą 1406?; 2, 277; Bullarium 4, 1728; ZK 195 s. 390, 400-1, 406-7; 196 s. 13, 18, 20-1, 29, 30, 32; GK 2 s. 474, 553, 586-7, 624; ZDK 2, 277; Miech., s. 418-9, informuje, że pochodził z rodziny mieszcz., błędnie, że obrany prep. w początkach marca 1424, rok i data dzienna śmierci podana zapewne za „Liber mortuorum”)72Mikołaj nie mógł być wybrany na prepozyta w początkach marca 1424, jak informuje Miech., ponieważ Michał występuje do 30 IX t.r. W źródłach z 1425 r. brak jest wzmianek o prepozytach. Po raz pierwszy Mikołaj pojawia się z tytułem prep. 16 I 1426 r. jest jednak możliwe, że został prepozytem już w końcu 1424 r.

1428-32 Więcesław ze Zdziechowa, zatwierdzony przez bpa krak. Zbig. Oleśnickiego 19 III, przedtem prep. kl. Ś. Jadwigi w Stradomiu 1406-9 i klasztorze w Przeworsku 1409-28, zm. 10 II „in partibus et extra curiam Romanam” (ZDK 2, 281, 305; ZDM 2, 416-7; DSZ 171; GK 3 s. 34, 102-3, 113, 125, 146; 4 s. 412, 463; ZK 197 s. 60; AG perg. 2523; Miech., s. 424, 442, informacja, że był pochodzenia chłopskiego ze wsi kl. gnieźn.).

1432-52 Jan Oczko, przedtem prep. żarnowiecki 1404-32, elekcja 13 II, zatwierdzony przez bpa krak. Zbig. Oleśnickiego 26 II, zm. 25 XI (ZDK 2, 306, 311, 313, 343, 371, 377-8, 385, 403, 431, 515, 528; ZDM 2, 512; 3, 823; 7, 2112, 2122; 8, 2290; SP 2, 2395-6; DSZ 174, 176, 179, 197, 226; Bullarium 5, 145, 154, 667, 1380; Mp. 4, 1448; 5 A-B/1 37; Cracovia artificum suppl. 1451-1460, 13; RMiech., s. 134; ZK 11 s. 367, 374; 12 s. 108; 146 s. 474; 147 s. 6, 10-1, 20, 44, 36, 56, 58, 88, 92-4, 102, 108, 129-30, 158-9, 182, 185-7, 190, 208, 211, 214, 216, 218, 220, 248-51, 259-60, 271; 150 s. 280; 197 s. 233-4; 312 s. 447; 256 s. 185, 185a; 257 s. 173, 242; GK 4 s. 916; 5 s. 740; 6 s. 11, 51, 473-5; 7 s. 213, 246, 280, 309; 8 s. 452, 852; 9 s. 48, 253, 339, 506, 512, 632, 695, 733-4; 10 s. 50, 85, 118-9, 123, 168, 169, 196, 198, 220; 10 s. 298, 349, 633, 646, 662, 647; 11 s. 409, 420, 433-4, 459, 463, 465, 490-1, 505-8, 527-9, 533, 564, 592, 607; OK 1 s. 54, 137, 309; 5 s. 49, 91, 141, 287, 322; 6 s. 117, 146, 175, 274, 278, 612; BCzart. perg. 1273; AG perg. 2567, 2578; Miech., s. 444, 490).

1452-58 Tomasz Sadowski h. Nałęcz, poprzednio pleb. w Chodowie, elekcja 2 XII, zm. 9 I (BCzart. Katalog 1, 559=Miech., s. 491-3; Mp. 5 A-B/2 37; C 32; GK 12 s. 152, 161-2, 168, 181, 382, 393; 13 s. 9, 10, 20, 22, 44, 46, 48-9, 51, 68-9, 81, 101, 115-7, 140, 155, 247, 265, 297, 308-9, 325, 662, 679, 712, 727; ZK 14 s. 227-8; 15 s. 276; 314 s. 66; OK 7 s. 92, 544, 770, 888; Miech., s. 491-5, 500-1, 504).

1458-59 Jan z Lelowa dr prawa kan., poprzednio prep. gnieźn., zatwierdzony przez bpa krak. Tomasza Strzempińskiego 29 IV, zm. 16 III (BCzart. Katalog 1, 555, 586=Miech., s. 506; AG perg. 2591-3; ZK 15 s. 375-6; Miech., s. 505, 508, informacja o dacie śmierci).

1459-68 Mik. Lisowski z Krzelczyc h. Bończa, zatwierdzony 15 III, usunięty z urzędu 30 XII, potem brat w klaszt. a nastepnie prep. w Stawianach 1492 (ZK 15 s. 192; 16 s. 48, 60, 69, 82, 100, 108, 115, 121, 136, 145, 150, 159, 161, 178-9, 199, 223, 236, 250, 272, 293, 302, 313, 337, 354-5, 402, 414; 17 s. 209, 211; 147 s. 297, 342; 152 s. 115 - pomyłkowo Jan; 260 s. 17, 105, 128, 190; 314 s. 80; 315 s. 99, 275-6, 291, 298, 314, 347; GK 14 s. 473; 15 s. 424, 433; 16 s. 174, 260, 328, 345, 381, 728; 17 s. 106, 178, 207, 221, 243, 271, 289-90, 302, 307, 404-5, 423, 429, 468, 471, 545, 659-60, 835; 18 s. 3, 33, 41, 76, 146, 202, 266, 297, 359, 372, 378, 422, 652, 679-80, 682, 690, 731; OK 12 s. 362, 609, 615 (dokumentacja dot. Lisowskiego jako byłego prep.); Ep. 1 k. 20, 23-4; AG perg. 2598, 2600, 2611-2, 2615 - pomyłkowo Jan; BPAU/PAN, rps 6560, s. 71; Kop. miech., k. 82; RMiech., s. 135; Miech., s. 509, 528).

1469-83 Jan z Grabkowa, poprzednio pleb. we Wrocieryżu, zm. 14 IX (SP 2, 4273; ZK 16 s. 562, 584, 597, 608, 613, 631, 646, 657, 671; 17 s. 669; 18 s. 310a, 372, 383-4; 19 s. 2, 25, 62, 103, 113-4, 202, 227, 237; 20 s. 343, 365; 147 s. 454; 152 s. 312, 361; 201 s. 202; 262 s. 5, 49, 53; 315 s. 124, 127, 130, 139-40, 144, 156-9, 165, 176, 188, 198-9, 201, 214, 155, 218, 232, 248, 304, 403, 408, 413, 416, 421, 424-5, 427-8, 434, 532, 542; GK 18 s. 704, 731, 764, 782, 814, 829, 882, 924, 949, 976; 19 s. 606, 648, 658, 664, 747, 754-5, 803, 811-3, 830, 841, 850, 1002; 20 s. 63, 89, 128, 304, 345-6, 350, 382, 407, 621, 623, 638, 706, 715, 739, 788, 790, 795, 886, 931, 934, 957, 1030; 21 s. 248, 282, 429, 518, 572, 593, 614, 622, 642; OK 2 s. 107, 121, 128, 134, 136, 142, 175, 178, 241, 360, 385, 388, 390, 395, 450, 487, 743, 777; 13 s. 14, 362, 585-6; AG perg. 2616, 2620-2, 2624, 2629-39, 2633, 2636, 2639, 2644; Mp. 5 O 123; Q 5; Miech., s. 528-9, 542-3; Cracovia artificum suppl. 1462-1475, 114).

1484-93 Jan z Pękosławia h. Dębno, poprzednio pleb. w Skaryszewie, elekcja 19 IX, rezygnacja przed 23 XII (ZK 19 s. 249, 263, 283, 288, 300, 313; 20 s. 343, 365; 263 s. 222; GK 21 s. 1031, 1040; 22 s. 276, 304, 311, 336, 393, 497, 608-9, 789, 806, 812, 1067, 1086; 23 s. 371, 858, 1031; 24 s. 95-6, 132, 160, 168, 175; Miech., s. 545, 550, 560).

1493-94 Jan, poprzednio prep. bytomski, zatwierdzony przez kard. Fryderyka Jag. 23 XII, zm. 8 XI (GK 24 s. 857, 872, 883, 904, 951; Miech., s. 561-2, 566, informacja, że zm. 17 VI 1501, jednak data końcowa urzędowania nie do przyjęcia, raczej jako data śmierci)73Prep. Jan występuje po raz ostatni w źródłach 3 XII 1494 r. Nieliczne wzmianki o kl. miech. w l. 1495-7 wspominają tylko raz prep. miech. ale bez imienia. Następny prep. Marcin pojawia się regularnie w źródłach od 10 X 1496. Informacje Nakielskiego są zatem błędne i trudne do wyjaśnienia, ponieważ korzystał on z dok. klaszt., a w jednym z nich prep. Marcin wystąpił już w 1498 r.

1496-1508 Marcin z Radomia, mgr sztuk wyzwolonych 1485 (student Uniw. Krak. 1464?), przedtem prep. kl. Ś. Jadwigi w Stradomiu, zm. 14 XII (GK 27 s. 131, 185-6, 234, 346, 348, 436, 493, 691; 28 s. 511, 1177, 1188, 1228, 1353-4, 1357, 1366, 1392; ZK 23 s. 304; 154 s. 271, 313, 375-6, 393, 425-6; 262 s. 405-6; 264 s. 271; AG perg. 2361, 2663, 2670, 2672-5; Miech., s. 567-8, informacja, że inwestytura 12 XI 1501; Metryka UK 64e/064: s. Macieja, lub 67e/015: s. Macieja; Księga promocji 85/8M: sentencjarz)74Prep. Marcin regularnie występuje w sprawach sądowych kl. miech. od 1498 r., nie ma zatem wątpliwości co do piastowania już wówczas stanowiska prepozyta.

1508-42 Tomasz Bylica s. Mikołaja z Olkusza, student Uniw. Krak. 1494, bakałarz sztuk wyzwolonych 1496, s. Mikołaja, krewny astronoma Marcina Bylicy profesor Uniw. Krak., przedtem prepozyt w Skaryszewie, zatwierdzony przez bpa krak. Jana Konarskiego z prezenty króla 31 XII, zm. 7 III (DP 2, 221; ZK 155 s. 498-9; Ep. 13 k. 130v, 224, 229; BCzart. Katalog 2, 777, 799; Katalog MNK 70; AG perg. 2682, 2685-6, 2694, 2699, 2702-6; Miech., s. 577-9, 581-90, 618, 631; Metryka UK 94e/181; Księga promocji 96/61B; A. Birkenmajer, Bylica Tomasz, PSB 3 s. 168-9.

6B. Stosunki z władzami zakonnymi.

1262, 4 XI Urban IV uwalnia kl. miech. i jego filie w Polsce, Czechach, Slawonii i Rusi, Węgrzech i Niemczech od władzy i jurysdykcji duchowieństwa świeckiego, poddając go wyłącznej jurysdykcji i władzy patriarchy jerozolimskiego (Mp. 2, 468; BCzart. Katalog 1, 399; Bullarium 1, 731).

1341 Stefan de Pinn audytor papieski widymuje powyższą bullę, wyłączającą kościoły i klasztory podległe zakonowi Grobu Świętego spod wszelkiej jurysdykcji, a poddajacą je jurysdykcji papieskiej i patriarsze jerozolimskiemu (AG perg. 2346); 1365 Jan patriarcha jerozolimski na skargę prep. miech. komunikuje kapitule zakonu Ś. Grobu w Perugii, która uzurpuje sobie pr. zwierzchności nad kl. miech., nakłada nań różne daniny a nawet stosuje sankcje kościelne w celu ich wymuszenia, że klasztor podlega wyłącznie Stolicy Apostolskiej i patriarsze (Mp. 2, 785); 1372 Grzegorz IX na prośbę kl. miech. odnawia i transumuje bullę Marcina IV z 1281 r. (Mp. 2, 494) → p. 6C pod r. 1281 (Mp. 3, 848; Bullarium 2, 1914); 1372 Grzegorz IX na prośbę kl. miech. odnawia i transumuje bullę Urbana IV z 1262 r. (Mp. 2, 468) → wyżej 1262 (Theiner 1, 905; Bullarium 2, 1913); 1374 patriarcha jerozolimski Wilhelm ustanawia prep. miech. Czcika swym wikariuszem generalnym na Polskę, Węgry i Slawonię (Mp. 3, 861); 1383 patriarcha jerozlimski Ferdynand ustanawia Stanisława prep. miech. swym wikariuszem generalnym na Polskę, Węgry i Slawonię (Mp. 3, 930); 1401 Konrad arcbp Nikozji i kamerariusz papieski zaświadcza, że prep. miech. Michał, mając obowiązek złożenia wizyty raz na 2 lata w Kurii Rzymskiej, uczynił to przez swego pełnomocnika Kiełcza kustosza łęcz., który jednak podczas tej wizyty żadnej opłaty od prepozyta nie złożył (ZDK 1, 152); 1412 Jan Thomarii z Bolonii, dr. dekretów, kan. leodyjski, audytor Jana XXIII rozsądzając spór między Mikołajem Balioni z Perugii przeorem generalnym zakonu Grobu Pańskiego a Michałem prep. miech., reprezentowanym przez swego pełnomocnika Kiełcza kan. płockiego75Wyd. identyfikuje Kiełcza kan. płockiego z Kiełczem z Krzewa kustoszem łęcz., a w l. 1407-11 kanonikiem pozn. Jednak Kiełcz z Krzewa, pełnomocnik prep. miech. w Rzymie w 1407 r., jako kan. płocki nie jest znany, zob. A. Kowalska-Pietrzyk, Prałaci i kanonicy kapituły łęczyckiej do schyłku XV w., Łódź 2004, s. 177. Nie wiadomo zatem, czy to błąd wyd., czy przeoczenie autorki monografii kapituły łęcz, uwalnia Michała od obowiązku składania rocznej opłaty (ZDK 1, 195); 1414 ww. Jan Thomarii rozsądzając spór między Mik. Balioni z Perugii przeorem generalnym zakonu Grobu Pańskiego a Michałem prep. miech. o opłatę roczną 100 fl. w złocie, uznaje prep. i kl. miech. za wolnych od jurysdykcji przeora generalnego zakonu (ZDK 1, 207); 1421 Marcin V transumuje bullę Urbana IV [→ 1262 - Mp. 2, 468] wyjmującą kl. miech. spod jurysdykcji arcybiskupów i biskupów oprócz patriarchy jerozolimskiego (AG 2506; Bullarium 4, 816).

1425 Władysław Jag. zakazuje [prep. miech.] przyjmować Włochów przysyłanych przez patriarchę jerozolimskiego w celu wizytacji klasztorów Bożego Grobu i innych obcych osób duchownych, ponieważ pr. wizytacji i naprawy klasztorów należy z upoważnienia Stolicy Apostolskiej do bpa gnieźn. Wojc. [Jastrzębca]. Król obawia się przynoszonych przez nich do Królestwa Pol. osobliwych nowinek. Prep. nie może tych osób przyjmować, udzielać im schronienia i dawać prokuracji, powierzać jakichkolwiek zarządów, dawać poborów i subsydiów. Jeśli prep. złamie zakaz, to król już wyznaczył stren. [Klemensa] Wątróbkę wielkorządcę krak., który zasekwestruje dobra klaszt. (ZDM 7, 1985); 1433 Jan prep. miech. został wezwany do Perugii do przeora generalnego, podobnie t.r. został wezwany na sobór bazylejski, gdzie został uwolniony od zależności wobec przeora generalnego bożogr. w Perugii. Powróciwszy z Bazylei do klasztoru zastał go nie takim, jakim zostawił, lecz pogrążonego w licznych szkodach (RMiech., s. 134); 1434 sobór bazylejski na prośbę zakonu bożogr. odnawia ogólny przywilej Urbana IV dla tegoż zakonu z 4 XI 1262 r. (Mp. 2, 468) → wyżej (ZDK 2, 338 - reg.; Bullarium 5, 1413; BCzart. Katalog 1, 439); sobór bazylejski na prośbę kl. miech. potwierdza bullę egzempcyjną Urbana IV dla tegoż klasztoru z 9 VI 1262 r. → wyżej (Mp. 2, 460; BCzart. Katalog 1, 440); 1435 Jakub de Mansuetis przeor generalny mianuje prep. miech. wikariuszem generalnym → 1523.

1470-80 prep. miech. sprawuje władzę nad bożogr. z Galii, Hiszpanii, Anglii, Dacji i Neapolu; kl. miech. podlegał bezpośrednio patriarsze siedzącemu w Jerozolimie i płacił mu rocznie „pro pensione” 60 fl.; obecnie patriarcha ma siedzibę w Rzymie, nie tytułuje się patriarchą jerozolimskim i nie ma wielu dochodów; prep. miech. nie płaci mu i nie podlega oraz rości sobie prawo, aby był instytuowany na prepozyturę przez bpa krak. w wyniku elekcji i prezenty braci (DLb. 3 s. 1, 26).

1520 Leon X zwraca się do opatów kl. w Trzemesznie, Tyńcu i Czerwińsku polecając im, aby w razie potrzeby udzielili pomocy kl. miech. i jego filiom w egzekwowaniu bulli Urbana IV, mocą której kl. ten został wyłączony spod jurysdykcji biskupów diecezjalnych i wszelkiej władzy kościelnej, a poddany jedynie jurysdykcji i zwierzchności patriarchy jerozolimskiego (Miech., s. 598-600; BCzart. Katalog 2, 812); → p. 6Dc.

6C. Klasztor wobec papiestwa, władz duchownych i świeckich.

1208, 1220 → p. 3A; 1245? [1243!] Innocen- ty IV poleca archidiakonowi opolskiemu, aby rozsądził spór między kl. miech. a dziekanem i innymi księżmi m. Krakowa w sprawie krzywdy w legatach, jakich doświadczył klasztor (Mp. 2 s. XXXVII nr 8 - regest; Bullarium 1, 402); 1259 Aleksander IV poleca bpowi krak. i prep. miech. aby ogłosili publicznie, że dwa dok. tegoż papieża z 1256 r., mocą których Marcin przełożony generalny zakonu Pokutników otrzymał pr. przyjmowania do zakonu osób z innych zakonów, publicznego głoszenia wiary oraz spowiedzi, są falsyfikatami, a fałszerzy tych dok. ścigali (Bullarium 1, 679).

1262, 18 II Urban IV uwalnia zakon bożogr. reguły Ś. Augustyna od wszelkich świadczeń, tak w pieniądzach, jak i w robociźnie, na rzecz jakiejkolwiek osoby (BCzart. Katalog 1, 42); 12 III tenże uwalnia zakon bożogr. Ś. Augustyna od wszelkich wymuszeń i opłat (Mp. 2 s. XXXVII, nr 19 - regest: zapewne ident. z dok. poprzednim, lecz źle rozwiązana data dzienna); 9 VI tenże, podobnie jak jego poprzednik Aleksander VI, na prośbę zakonu bożogr. Ś. Augustyna zatwierdza jego przywileje i wolności, które niektórzy arcybiskupi, biskupi i prałaci chcieli naruszyć, próbując na soborze powszechnym obciążyć ich kościoły i ludzi nienależnymi dzies. i poborami pod grozą ekskomuniki i interdyktu. Ponieważ wolności te nabyte zostały przez zakon na 40 lat przed soborem, papież zakazuje obciążania kościołów i ludzi zakonnych nowymi dzies. i poborami, jak też nakładania na nich niesłusznych ekskomunik i interdyktów (Mp. 2, 460; BCzart. Katalog 1, nr 440); [1262] 1261, 10 VII Urban IV do arcybiskupów, biskupów i nuncjusza, aby braci kl. Bożogr. nie uciskano, niczego od nich nie wymagano, nie brano i nie nakładano (Mp. 2 s. XXXVII, nr 17 - regest: może ident z dok. z 1262 r., publik. w Mp. 2, 460, lecz z błędnie rozwiązaną datą roczną); 1262, 17 IX tenże wyjmuje braci zakonu bożogr. spod jurysdykcji duchowieństwa świeckiego (Mp. 2 s. XXXVII, nr 18 - regest z błędnie rozwiązaną data roczną); 26 IX tenże uwalnia kl. miech. od ewentualnych interdyktów i ekskomuniki kleru polskiego oraz od wszelkich opłat i ciężarów na jego rzecz (Mp. 2, 461; BCzart. Katalog 1, 43; Bullarium 1, 720); 3 X tenże poleca braci Grobu Pańskiego w Miechowie szczególnej opiece księcia pol. (Mp. 2 s. XXXVII, nr 20 - regest; Bullarium 1, 727); 4 XI tenże uwalnia zakon bożogr. od obowiązku wydawania prokuracji lub jakichkolwiek subsydiów na żądania duchowieństwa świeckiego, legatów i nuncjuszy, wyjąwszy kardynałów, i to tylko za zgodą papieską (Mp. 2, 469: w transumpcie arcbpa gnieźn. Jakuba z 1302 r.); → p. 6B; 1267 Jan prep. miech. wśród świadków ugody zawartej we Wrocławiu wobec kard. legata papieskiego Gwidona przez arcbpa gnieźn. Janusza między bpem włocławskim Wolimirem i Piotrem bpem płockim a ks. łęcz. i kuj. Kazimierzem o krzywdy i szkody wyrządzone obu kościołom (DKM nr 36 s. 207); 1281 → p. 3A; Marcin IV na prośbę kl. miech. zezwala używać na przyszłość przywilejów i indulgencji papieskich przyznanych temuż klasztorowi, które dotąd z powodu naiwności i nieznajomości prawa nie były używane (Mp. 2, 494; Bullarium 1, 828); 1283 → p. 3A.

1354 Innocenty VI poleca prep. miech., aby doprowadził do objęcia kanonii krak. przez Wojciecha s. Krystyna pleb. kościoła NMP w Zawichoście, który wiele lat pracował dla kamery papieskiej (Bullarium 2, 691; Theiner 1, 740); 1360 Innocenty VI na prośbę Kazimierza W. rezerwuje dla kleryka Mikołaja s. Jakuba z Nowej Góry beneficjum z kolacji prep. miech. (Bullarium 2, 1035; Theiner 1, 813); 1374-5 → p. 3A; 1376 Grzegorz XI na prośbę wójta, rajców i ławników m. Brzeska poleca prep. miech., aby rozpatrzył sprawę obłożenia interdyktem przez bpa krak. Floriana miasta Brzeska z powodu poranienia przez pewnych świeckich, nie urodzonych w tym mieście ani nie posiadających pr. miejskiego, pewnego księdza i okrutne zabicie jego sługi, gdy chcieli powstrzymać kłótnię między ww. świeckimi a miejscowym pleb. Janem (Theiner 1, 1007; Bullarium 2, 2390); 1383 Jan [Radlica] bp krak. zleca prep. skalbm. i kanclerzowi kościoła krak. oraz prep. kl. Bożogr. w Miechowie opiekę nad zakonem kaznodziejskim, powierzoną m.in. bpom krak. przez Stolicę Apostolską bullą z 1319 r. (ZDK 1, 840); 1389 Bonifacy IX na prośbę Władysława Jag. poleca prep. miech., aby zarezerwował dla Marcina s. Wrocława z Postękalic [woj. sier.] pleb. w Błogiem [pow. opocz.], kapelana kaplicy sine cura Ś. Mikołaja w Wiślicy, prebendarza kaplicy NMP na zamku w Melsztynie i kan. gnieźn., godność (dignitatem seu officium) w jednej z kolegiat diec. gnieźn., po objęciu której winien ustąpić z parafii (MV 8, 41; Bullarium 3, 118); tenże na prośbę Władysława Jag. poleca m.in. prep. miech. obsadzić Jana s. Tomisława z Zębocina pleb. Ś. Jakuba w Kazimierzu na kanonii włocławskiej (MV 8, 59; Bullarium 3, 128).

1390 Bonifacy IX poleca m.in. prep. miech., aby zaopiekował się probostwem w kościele NMP w Wiślicy, które nadane zostało po śmierci Świętosława (Swlatislai) Landulfowi kard. diakonowi bazyliki tytułu Ś. Mikołaja in Carcere, w imieniu tegoż kardynała (MV 8, 88; Bullarium 3, 142); tenże poleca prep. miech., aby dziekanię kol. Ś. Jana Chrzciciela w Kurzelowie, którą z rezerwacji papieskiej obejmuje mgr Jakub [z Kurdwanowa] s. Floriana kantor pozn. i kapelan papieski, zarezerwował dla kleryka krak. Szymona s. Piotra ze Stopnicy (MPV 8, 121; Bullarium 3, 163); 1391 tenże wyznacza m.in. prep. miech. na egzekutora prowizji pap. dla Stanisława s. Marka z Krosna na kanonię gnieźn., wakującą po śmierci Jana Pomorzanina (Pomerani) kapelana papieskiego (Bullarium 3, 261); tenże poleca prep. miech., aby zarezerwował dla Mikołaja z Wiślicy wikariusza wieczystego w kat. krak. beneficjum z kolacji kl. koprzywnickiego (AG perg. 5745; Bullarium 3, 272); 1393 tenże poleca prep. miech., aby autorytetem papieskim powtórnie przyznał Janowi s. Piotra kan. kol. Ś. Idziego w Krakowie kanonię krak., na którą zamienił z Dobiesławem s. Krzesława kanonię kol. NMP w Sandomierzu, i na którą został przedstawiony przez bpa krak. Jana, i o którą toczy spór w kurii z Pawłem archiprezbiterem kościoła NMP w Krakowie (Bullarium 3, 335); 1394 tenże wyznacza prep. miech. na egzekutora prowizji papieskiej dla Jana s. Jana z Tarnowa kustosza kol. NMP w Sandomierzu, na dziekanię kat. krak. i kanonię kol. Ś. Idziego w Krakowie, wakujące po śmierci Nawoja s. Andrzeja z Tęczyna, wyznaczone mu na prośbę królowej Jadwigi (Bullarium 3, 360); tenże poleca prep. miech., aby nie naruszano osoby opata i dóbr tyn. (Tyn. 118; Bullarium 3, 368); 1396 tenże poleca prep. miech. zbadać sprawę Szczepana pleb. z Wiśnicza oskarżonego przez Andrzeja s. Nawoja z Rudna Wielkiego, księdza z diec. wrocławskiej, który oskarżył go przed opatem tyn. o pokrzywdzenie na pieniądzach, posesjach i innych rzeczach. Szczepan nie chciał uznać wobec siebie jurysdykcji opata, lecz słowami jedynie daremnie apelował do Stolicy Apostolskiej, i nie stawił się na wezwanie opata, za co obłożony został ekskomuniką, dalej jednak odprawiał służbę Bożą. Jeśli prepozyt uzna zasadność ekskomuniki, winien odebrać Szczepanowi jego kościół; tenże papież nakazuje ww. prepozytowi usunąć Szczepana, i nadać jego kościół w Wiśniczu godnej osobie, którą wybierze (Bullarium 3, 446-7); 1399 tenże ustanawia na 5 lat opata kl. Ś. Wincentego za murami Wrocławia i prep. miech. konserwatorami kl. mstowskiego (Bullarium 3, 589).

1402 Bonifacy IX ustanawia m.in. prep. miech. egzekutorem prowizji dla Jana Parkoszowica pleb. w Minodze na pierwsze, drugie lub trzecie z kolei beneficja katedralne lub kolegiackie z rezerwacji pap. (Bullarium 3, 815); [1407] 1227 Bonifacy IX udziela Michałowi prep. miech. rozgrzeszenia w obliczu śmierci (Mp. 2 s. XXXVI, nr 3 - regest z błędną datą roczną; Bullarium 3, 1150); 1419 Marcin V wyznacza m.in. prep. miech. jako egzekutora prowizji dla Bernarda s. Jakuba z Jemielnicy kan. kol. Ś. Marcina w Opatowie i pleb. kaplicy Zwiastowania NMP na kościele par. Ś. Mikołaja za murami Krakowa, wakujący po śmierci Kiełcza s. Mścisława z Jastrzębia [nie zid.] (Bullarium 4, 441); 1420 Marcin V wyznacza m.in. prep. miech. na egzekutora prowizji dla Piotra s. Wita z kościoła alias z Łęczycy na objętą przezeń kanonię i altarię Ś. Marii Magdaleny w kat. w Eger i beneficjum wieczyste w kaplicy zamkowej tamże, a także na [ewentualne] kanonię włocławską i scholasterię kruszwicką, o które prowadzi spór, oraz kościół Ś. Wojciecha w Krakowie, wakujące po śmierci Angela de Reate pisarza i abrewiatora papieskiego (Bullarium 4, 732).

1424 Marcin V na suplikę kard. Brandy de Castiglione wyznacza m.in. prep. miech. na egzekutora prowizji dla Jana s. Szymka z Dziekanowic, domownika tegoż kard., na kanonię krak. lub kolegiacką oraz na beneficjum z kolacji bpa płockiego (Bullarium 4, 1357); 1425 tenże wyznacza m.in. prep. miech. na egzekutora prowizji dla Piotra s. Jakuba z Wilczyna kapelana w kaplicy sine cura w Kruszwicy i kan. kol. Ś. Piotra tamże na kościele par. w Ręcznie (Bullarium 4, 1588); tenże wyznacza m.in. prep. miech. na egzekutora prowizji dla Mikołaja s. Świętosława z Piasku Wielkiego na kościele par. w Kromołowie (Bullarium 4, 1595); tenże wyznacza prep. miech. na egzekutora zamiany przez Andrzeja Myszkę kan. krak. z Piotrem ze Lwowa archidiakonatu krak. na scholasterię gnieźn. (Bullarium 4, 1758); 1426 Wojc. Jastrzębiec arcbp gnieźn. ustanawia komisję mającą spisać i zbadać cuda królowej Jadwigi; w jej skład wchodzi m.in. prep. miech. (MPH 4 s. 763-5); 1427 Marcin V poleca prep. miech. aby przywrócił kl. tyn. dobra niesłusznie mu zabrane; tenże poleca temuż, aby rozsądził sprawę między klerykiem krak. Januszem Folinesem a kl. tyn. o pewną sumę pieniędzy, zasądzoną przez oficjała krak., i drogą apelacji powierzoną Stolicy Apostolskiej (Bullarium 1913-4; Tyn. 160-1).

1432 Eugeniusz IV poleca oficjałowi krak. zbadać okoliczności obłożenia przez arcbpa gnieźn. Wojciecha ekskomuniką Jana prep. miech., do czego arcybiskup nie miał prawa, i od której prepozyt złożył apelację do Stolicy Apostolskiej (ZDK 2, 313; Bullarium 5, 154); 1433 podczas zgromadzenia ogólnego Tomasz ze Strzępina kan. krak., Mikołaj prokurator bpa krak., Jan prep. miech. i niektórzy inni opaci zostali włączeni w poczet członków soboru bazylejskiego (Bullarium 5, 1380); 1435 Eugeniusz IV poleca prep. miech., aby zatrzymał dla Jakuba z Zaborowa kan. krak. i dr. dekretów na Uniw. Krak., który z powodu starości i choroby opuścił Kraków, dochody z posiadanych przezeń w Krakowie beneficjów (Bullarium 5, 464); 1436 tenże ustanawia m.in. prep. miech. na egzekutora prowizji z promocji Piotra bpa przem. dla Mikołaja s. Stanisława z Miłosławia [woj. pozn.] pleb. w Wieliczce, altarysty NMP w kat. krak. oraz Ś. Leonarda w kościele Wszystkich Świętych, na kanonię krak., wakującą po rezygnacji Jana Reja (Bullarium 5, 517).

1458 Pius II wyznacza m.in. prep. miech. na egzekutora prowizji dla Jana s. Mikołaja z Podłęża? [nie zid.] pleb. w Sędziejowicach w diec. gnieźn. na pierwsze lub drugie beneficjum z kolacji arcbpa gnieźn. oraz bpa krak. i kapituły; tenże wyznacza m.in. prep. miech. na egzekutora prowizji dla Andrzeja s. Mik. Róży z Boryszowic magistra sztuk wyzwolonych i kan. krak. na kan. krak. i beneficjum z kolacji arcbpa gnieźn. (Bullarium 6, 1333, 1340); 1461 tenże wyznacza m.in. prep. miech. na egzekutora prowizji dla Benedykta s. Tomasza z Łopienna kan. krak., sekretarza króla Kazimierza Jag. i posła król. do papieża, na kan. krak. i beneficja z kolacji arcbpa gnieźn. i bpa krak. (Bullarium 6, 1685).

1503 Aleksander proponuje senatorom, aby do instrukcji dla prep. wileńskiego Erazma Ciołka, jadącego w poselstwie z obedjencją do Rzymu, włączyć punkt z propozycją uposażenia kanclerzy prepozyturą miech., bo chociaż egzystuje ona jako zakon, to używają tam habitów księży świeckich, oznaczonych czerwonym krzyżem, który dodaje więcej czci, niż brzydoty; księża zaś w tym klasztorze tyleż powinni służyć bez uszczerbku dla kultu Bożego, ile teraz służą, w każdym razie kanclerz lub podkanclerzy, któremu dla urzędu powierzono by taką służbę, miałby fundusze nie do pogardzenia (AA s. 282).

1504 Aleksander w instrukcji dla poselstwa do papieża Juliusza II opisuje zmagania Polski z hordami tatrskimi i w celu przysporzenia dochodów dla obrony Królestwa i lepszego uposażenia biskupstw, zwłaszcza na Rusi, proponuje inkorporację prepozytury miech. do arcbpstwa lwowskiego, aby arcybiskup budował twierdze dla obrony przed poganami, podobnie jak to jest na Węgrzech, gdzie arcbp Koloczs i bp Nitry otrzymali opactwa (AA s. 447).

1506-25 sprawa włączenia dóbr kl. miech. do bpstwa przem.: [1506] 1505 na sejmie w Lublinie, po przyłączeniu probostwa zakonnego w Gostyninie do wikariuszy kat. płockiej, inni w Królestwie, widząc w nadaniach otwarte, hojne źródło [bogactwa], zamierzali opactwo tyn., prep. miech., opactwo sulejowskie i inne beneficja włączyć do kanclerstwa, podkanclerstwa, arcbpstwa lwowskiego i bpstw ruskich. Ponieważ zakonnicy odwołali się nie do króla, lecz do Stolicy Apostolskiej, ww. przyjęli inne beneficja z nadania króla (Maciej z Miechowa, Chronica Polonorum, s. CCCLXVIII; Miech., s. 590)76Autor kładzie datę opisywanych wydarzeń na 1505 r., „feria secunda in vigilia Mathie Apostoli”, czyli 23 II. Sejm lubelski odbywał się jednak w 1506 r., w miesiącach styczeń-marzec. Jest to pomyłka autora lub błąd drukarski; 1513 Leon X na prośbę kl. miech. oświadcza, że: 1) prepozytury, które leżą w heretyckim Królestwie Czeskim, i które podlegają kl. miech., mogą być zarządzane jedynie przez prepozyta, a nie przez komendarzy król.; 2) prepozytury i beneficja kl. miech., o które zabiegają na wypadek wakansu pewne osoby, tak duchowne jak świeckie, nie mogą być łączone z innymi klasztorami i beneficjami kościelnymi, lecz winny być zarządzane przez kl. miech.; 3) nie mogą być włączane do stołów biskupich, kapitulnych i kolegiackich (Miech., s. 590-2); 1517 Piotr Tomicki bp przem. uzyskuje zgodę króla i papieża na włączenie kl. miech. do diec. przem. (Arch. par. w Miechowie, Dispositio privilegiorum, scat. II - cyt. za: Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 318, 422; Miech., s. 593 - wzmianka); 1517-25 Tomasz z Olkusza prep. miech. wykorzystał środki ze stołu własnego i klasztornego na obronę kl. miech., zarówno w Rzymie, jak i w Królestwie Pol. Proces w Rzymie toczył się 9 lat i kosztował 200 zł każdego roku. Podczas pięciu kolejnych sejmów w Krakowie, Piotrkowie i in. prep. wydał każdorazowo po 300 fl., królowi dał 400 fl. w złocie, Krzysztofowi Szydłowieckiemu kaszt. krak. 40 zł, Andrzejowi Tęczyńskiemu wwdzie krak. 130 zł, panu Mieleckiemu 200 fl. Łącznie kl. miech. wydał 5660 fl. (Kronika klasztorna magistra Stanisława z Łowicza - cyt. za: Miech., s. 594)77Kronika ta jest znana Z. Pęckowskiemu, Miechów → p. 7, s. 318 tylko za pośrednictwem Nakielskiego. Stanisław Bieda wpisał się w 1524 r. na Uniw. Krak. i w czasie studiów wstąpił do kl. miech. W 1535 r. uzyskał tytuł magistra, po 1536 r. wrócił do klasztoru, gdzie w 1538 r. wydał w przekładzie łacińskim traktat o Niepokalanym Poczęciu NMP, który zadedykował prep. Tomaszowi z Olkusza. Od 1554 r. był prepozytem kl. Ś. Jana w Gnieźnie, gdzie zm. w 1574 r. (H. Barycz, Bieda Stanisław, PSB 2 s. 23). Nie znamy daty powstania jego kroniki, ale ze względu na niewielki odstęp czasu od opisywanych wydarzeń można przypuścić, że wiadomości o działalności prep. Tomasza mogą być wiarygodne; 1524 Klemens VII na prośbę kl. miech. unieważnia dekret Leona X o włączeniu dóbr kl. miech. do dóbr stołowych bpstwa przem., podobnie jak uczynił to już jego poprzednik Hadrian VI w 1522 r. (Miech., s. 604-6); 1525 Zygmunt I, unieważniając swe poprzednie zezwolenie na włączenie dóbr kl. miech. do dóbr bpstwa przem., przypomina, że uczynił to z tego powodu, że dochody biskupstwa bardzo się umniejszyły z powodu najazdów pogan na ziemie ruskie, i że decyzję tę zatwierdził [1520 lub 1521] pap. Leon X. Obecnie jednak, ze względu na prośby wielu osób, widząc, że byłby to przykład szkodliwy dla innych kościołów i służby Bożej, i byłoby to sprzeczne z intencją fundatorów, zachowuje kl. miech. w jego dotychczasowych prawach, zezwala też kanonikom obierać prepozyta ze swego konwentu, którego będzie zatwierdzał bp krak. (Miech., s. 606-7; BCzart. Katalog 1, 827).

1520 Leon X potwierdza dotychczasowe wolności i immunitety nadane kl. miech. przez jego poprzedników (Miech., s. 600); 1522 listy król. do opatów (ze specjalną klauzulą dla prep. miech.), aby na przyszły sejm w Piotrkowie mieli ze sobą wszystkie przywileje i imm. dla swych klasztorów (MS 4, 13379); 1523 Leon X zatwierdza nominację na wikariusza generalnego z 1435 r. (Miech., s. 600); 1523 Tomasz prep. miech. uczestniczy w pogrzebie w Krakowie Macieja z Miechowa dr medycyny (BJ rps 2482 s. 33; cyt. za L. Hajdukiewicz, Przyczynki → Miechów, p. 7, s. 268).

6D. Organizacja życia w klasztorze:

6Da. kanonicy, członkowie kapituły kl., bracia i konwersi: 1163 bracia bożogr. i jeden kanonik przybyli do Miechowa z Jerozolimy wraz z Jaksą → p. 3A; 1198 brat Krekocha → p. 3A; 1208 G[erard?] kan. jerozolimski (Mp. 2, 379; Bullarium 1, 88); 1225 N. przeor (Pol. 3, 71; Mp. 2, 390; Bullarium 1, 207); 1227 V. i B. bracia z M. (Mp. 2, 391-2: tu V. i G); 1234 bracia Gochutus, Gerard stary (senex), Kristayris, Paweł konwers (Mp. 2, 410); 1236 brat Wilhelm (Pol. 1, 26); 1251 N. przeor (Mp. 2, 435; Bullarium 1, 503); 1290 Henryk kustosz, Boguchwał przeor (Mp. 2, 516).

1303 Lambert kustosz, bracia Mikołaj s. Wiernka, Piotr, Szczepan, Henryk (Mp. 2, 541); 1318 Mikołaj kustosz, bracia Paweł z Nysy, Henryk z Sącza, Szczepan (ZDM 1, 22); 1325 brat Borzysław (ZDK 1, 30); 1333 brat Piotr z Miechowa (Mp. 1, 194); 1335 Henryk kustosz, Jakub ze Stawian, Truchlib klucznik, Andrzej Litwin, Mikołaj ze Skaryszewa (Mp. 3, 643); Benedykt kan. jerozolimski i były prep., Henryk kustosz, Jakub ze Stawian, Truchlib klucznik, Andrzej Litwin, Mikołaj ze Skaryszewa (Mp. 3, 643); 1339 Mikołaj zw. Anka, Tylko preceptor z Nysy, Henryk kustosz, Mik. Koniusza (Conussa), Fryczek, Sułek włodarz miech. (Mp. 3, 658).

1346 Jan włodarz kl. miech. (Mp. 3, 674); Henryk Calvus ksiądz (Theiner 1, 552; Bullarium 1, 1884); Mik. Czech (Boemus) usunięty z klasztoru z innymi kanonikami [w 1335 r.], wałęsał się po świecie, potem wrócił do klasztoru, następnie pleb. w m. Tarnowie → p. 6; 1349 Mikołaj szafarz i włodarz w Miechowie, Jan stolnik i włodarz w Kalinie [Małej] i Stawianach, brat Świętosław s. Wojsława włodarz w Uniejowie, brat Piotr z Bytomia włodarz w Karniowie → p. 3A; 1371 Mik. Skowronek pleb. w Chełmie wstąpił do klasztoru (Theiner 1, 904; MV 9 s. 57; Bullarium 2, 1809); bracia Andrzej pleb. w Skaryszewie, Jerzy kustosz (Mp. 3, 840); 1372 Jurek kustosz, Marcin preceptor, Mikołaj skarbnik, brat Jarosław (Mp. 3, 849); bracia Marcin włodarz klaszt., Sądek (ZDM 1, 137); Jurek kustosz, Marcin preceptor, Skopek pleb. w Skaryszewie, Mikołaj skarbnik, Wit (ZDM 1, 138); 1373 Mikołaj kustosz, Jarosław skarbnik, Marcin preceptor, Bartłomiej, Dziwnesberz, Franczo, Stanisław, Jan zw. Muskat (Muszath) (Mp. 3, 858); 1375 Mikołaj kustosz, Jarosław skarbnik, Sieciej, Mik. Gąska, Florian, Helwig, Wojciech (AG perg. 2375); 1376 Mik. Gąska, Jarosław skarbnik, Marcin preceptor, Jerzy, Florian, Stanisław, Filip, Paweł, Maciej (Mp. 3, 882); 1388 Andrzej zw. Skopek pleb. w Skaryszewie (ZDM 1, 191); 1394 Bartłomiej Mazowita ustanowiony prep. w Przeworsku, brat Chrystian jego wikary (RMiech., s. 127); 1395 Tomasz komendatariusz, Grzegorz włodarz, Jan Chechlink, Klamar, Piotr spowiednik (confessor), Maciej kantor, Paweł zakrystianin, Maciej skarbnik, Świętosław, Eliasz, Mirosław prezbiter hebdomadariusz, Tomasz kleryk, kanonicy regularni, administratorzy czasowi dóbr kl. miech.: Filip z Targowiska, Dziersław ze Szczepanowic, Wilhelm z Uniejowa, Stanisław z Brzuchani, Paweł z Szadowa (Miech., s. 353); 1396 kan. Michał kustosz (Miech., s. 356); kard. Franciszek [penitencjarz papieski] nakazuje prepozytom Bożogr. w M. i kan. regularnych w Mstowie przyjąć do jednego z tych klasztorów brata Marcina s. Jana z Wielunia, paulina z kl. w → Częstochowie, który popadł w zatarg z Mikołajem zw. Schurgost przeorem prowicji Paulinów w Polsce (DP 41); 1398 brat Eliasz (SP 8, 7268).

1400 Adam włodarz miech. i Eliasz pleb. w Uniejowie (SP 8, 10342); bracia Eliasz, Adam, Mirosław (ZDK 1, 146); 1401 zmarli w klasztorze podczas zarazy bracia: świecki Grzegorz włodarz w Stawianach, Borek wikary miech., Bartłomiej prep. w Przeworsku (RMiech., s. 129); 1402 brat Eliasz pleb. w Uniejowie (RMiech., s. 130); 1404 Wojciech z Glanowa (KK 2, 468); 1405 Mikołaj kustosz, Jan skarbnik, Włodek włodarz, Jan klucznik, Mikołaj wikariusz, Jakub wikariusz, Maciej, Stan. Węgier (Ungarus), Stanisław, Mikołaj, Wojciech, Henryk (Pol. 3, 188); 1408 Henryk (GK 1a, k. 112); 1412 Mikołaj kustosz, Jan skarbnik, Eliasz włodarz klaszt. (ZK 193 s. 106-7); 1419 Mikołaj s. Wita z Łęczycy kan. zakonu bożogr., prep. kl. Ś. Jadwigi w Stradomiu, zostaje prep. kl. Ś. Jana za murami Gniezna; Mikołaj s. Dobrogosta kan. zakonu bożogr. ustanowiony przez prep. miech. prep. kl. Ś. Jadwigi w Stradomiu (Bullarium 4, 518); 1419-20 brat Eliasz pleb. w Uniejowie (Bullarium 4, 417, 438, 445, 722); 1420 brat Szymek z Targowiska (GK 1 s. 328); 1421 Andrzej organista, Jakub kanclerz prep., Piotr s. Rufina (ZDK 2, 238); 1422 Marcin kustosz, Jan skarbnik, Bernard włodarz (ZDK 2, 239); 1426 Jan prep. w Żarnowcu, Stanisław z Miechowa zakonnik w Żarnowcu (Mp. 4, 1241); 1424 Szymon z Targowiska włodarz dóbr klaszt. (OK 4 s. 663); 1428 Piotr s. Wita z Łęczycy zrezygnował z kanonii płockiej i wstąpił do kl. miech. (Bullarium 4, 2113).

1432 Urban kustosz, Eliasz pleb. w Uniejowie, Stanisław włodarz, Piotr skarbnik, Paweł mistrz, Jan (ZDK 2, 305-6); 1433 Piotr konwers (ZK 197 s. 270); 1433 Paweł zakrystianin, Piotr skarbnik (GK 4 s. 916); 1434 Bernard włodarz kl. miech. [w Przecławicach?] (GK 5 s. 45, 60); 1434 brat Miłost (GK 5 s. 49); 1438 Maciej z Miechowa włodarz klaszt. (ZDK 2, 378); 1438 Wawrzyniec kustosz, Piotr włodarz, Piotr skarbnik, Grzegorz klucznik (ZDM 2, 371); Eugeniusz IV przyznaje księdzu Janowi z kl. miech. list spowiedni [=pr. wyboru własnego spowiednika, który raz w życiu udzieli rozgrzeszenia zupełnego] (Bullarium 5, 851); 1439 Andrzej de Sampolborg przepisał na polecenie prep. „Liber ruralium” Piotra Krescencjusza → p. 6Dd: nauka; Piotr włodarz majątku klaszt. (OK 5 s. 299); 1440 Urban kustosz, Piotr skarbnik, Piotr włodarz (ZDK 2, 403); 1440-1 Miłost konwers kl. miech. w Michałowicach (GK 7 s. 70, 104, 133, 311); 1441 Urban kustosz, Maciej włodarz generalny dóbr klaszt., Piotr skarbnik, Piotr włodarz, Jan klucznik (Wp. 10, 1573); 1442 ojciec Jan, kanonicy Stanisław z Działoszyc, Mikołaj z Ujazdu, Piotr ze Swojczan (ZDK 2, 431); 1447 Wawrzyniec kustosz, Paweł klucznik (ZK 257 s. 194); Stan. Garnisz (ZK 257 s. 209, 211, 213).

1452 szl. Jan Miłost konwers z M. (GK 11 s. 789); Tomasz Sadowski kapelan z M. (GK 11 s. 789); Jan kustosz i administrator dóbr kl. miech., Jan skarbnik, Wojciech i Mikołaj wikariusze, Piotr Rusinek, Stan. Latko, Marek, Jan i Mikołaj (Miech., s. 491); Maciej pleb. w Uniejowie i włodarz generalny dóbr kl. miech. (Miech., s. 491); 1453 Jan kustosz, Paweł skarbnik, Mateusz, Piotr Rusinek, Wawrzyniec, Wojc. Plewnia (Miech., s. 493); brat Jakub (OK 1 s. 521, 568); 1454 Dawid kustosz, Piotr Rusinek, Wojc. Plewnia, Stan. Piotrkowski, Jan Ziemiwół (Zyemywol), Jakub Scholussek, Paweł pleb. w Uniejowie, Urban, Jan skarbnik, Falibóg, Mik. Niemiec (Theutunus), Mik. Lisowski, Więcesław, Piotr kanclerz, Mikołaj zakrystian, Stanisław szafarz (dispensator), Jan kaznodzieja kan. reg. Bożego Grobu (Mp. 5 A-B/2 37); 1456 Maciej pleb. z Uniejowa włodarz dóbr kl. miech., Mik. Kolski prep. żarnowiecki, Maciej pleb. w Uniejowie (Miech., s. 503); Jan skarbnik, Wawrzyniec wikariusz kan. reg. zakonu Grobu Pańskiego (Mp. 5 C 32); 1458 Dionizy s. Piotra de Parcuck! [nie zid.], Wawrzyniec z Grodźca ongiś kustosz kl. miech. → p. 6Db; Jan bakałarz (AG perg. 2592); 1459 Stan. Mierhov zarządca dóbr kl. miech. (Bullarium 6, 1397).

1462 ks. Stan. Zarogowski zakonnik kl. miech. (GK 16 s. 260, 410-1, 733); 1462-8 Jan Zbigniewski mistrz kuchni kl. (OK 12 s. 61, 154, 541, 745, 845); 1463 Jan kustosz, Jan skarbnik, Jakub szafarz, Stan. Zarogowski i Mikołaj konserwatorowie, Mikołaj klucznik (Mp. 5 L 38; BCzart. Katalog 1, 606); 1463 brat Wojc. Plewnia (OK 12 s. 221); 1464 Stan. Zarogowski kapelan, ojciec Mikołaja z Zarogowa (ZK 16 s. 156; 17 s. 209, 210-1; 258 s. 411; 260 s. 64b); Stan. Zarogowski konserwator, Jan kustosz, Wojciech stary kustosz (ZK 260 s. 62); Jan dziekan (decanus), Mikołaj klucznik, Jan skarbnik (ZK 260 s. 75); 1465 Jakub kustosz, Wojciech wicekustosz, Mikołaj klucznik (ZK 260 s. 128-9); 1468 Jan szafarz, Wojc. Plewnia wicekustosz, Tomasz stary [...], Andrzej, Mikołaj, Mikołaj klucznik, Piotr, Jan pisarz, Stan. Plewnia, Bartłomiej s. Gotka (Gotkonis), Piotr z Szydłowa (ZK 260 s. 174, fragm. zap. uszkodzony); Jan kustosz i skarbnik, Wojciech, Tomasz, Jakub Jocundi, Jan organista, Andrzej Skalski, Mik. Pieczek (Pyeczk), Bernard, Bartłomiej i Jan szafarze, Tomasz (ZK 260 s. 220); Wojc. Plewnia wicekustosz, Jan kanclerz, Jakub prep. bytomski (GK 18 s. 378); Jan kustosz (GK 18 s. 652); Jan kustosz i skarbnik, Wojc. Plewnia, Jakub Jocundi, Jan organista, Tomasz, Mikołaj tercjan, Andrzej, Bernard, Bartłomiej, Jan szafarz, Stanisław Mołoda (Moloda?), Mikołaj stary klucznik, Stan. Plewnia młody klucznik, Wawrzyniec (AG perg. 2613).

1471 Tomasz kustosz (AG perg. 2620); brat Stanisław szafarz (OK 13 s. 27); 1473 Mik. Lisowski stary prep. (OK 13 s. 362); Tomasz kustosz, Bartłomiej skarbnik, Stanisław szafarz; brat Jan złożył rezygnację z prep. w Przeworsku, brat Grzegorz były pleb. w Urzejowicach nowym prep. w Przeworsku (AG perg. 2621-2); Jakub Sieklucki profes (Ep. 3 k. 97v); 1474 Wawrzyniec kustosz, Jan były skarbnik, Marcin Niemiec (Almanus), Tomasz senior, Jan prep. bytomski, Łukasz, Stanisław i Grzegorz konserwatorzy, Andrzej kantor, Marcin, Piotr; zm. brat Andrzej prep. kl. Ś. Ducha przed Pyzdrami, brat Tomasz nowy prep. tegoż klasztoru (AG perg. 2623-4); Jakub Sieklucki profes miech. i pleb. w Uniejowie za ekscesy pozbawiony został parafii i wtrącony do więzienia, z którego wypuszczony został za poręczeniem. Jakuba zatrzymano w klasztorze a parafię w Uniejowie objął Wawrzyniec (OK 13 s. 362); 1475 tenże Jakub procesuje się z Mik. Marcinkowskim pleb. w Chełmie (OK 2 s. 93, 121; 13 s. 258); 1476 Jan włodarz i brat Marcin (ZK 262 s. 5); Jan szafarz (OK 3 s. 32); Wawrzyniec kustosz, od 30 X t.r. ongiś kustosz (OK 2 s. 450, 465, 467, 469, 487); 1478 Jan kustosz, Bartłomiej skarbnik, Jan włodarz generalny; brat Mikołaj złożył rezygnację z pleb. w Giedlarowej, brat Maciej nowym pleb. tamże (AG perg. 2629); brat Wawrzyniec z Grodka [Mazowsze] profes kl. miech. (OK 13 s. 987, 994-5); 1479 Jan kustosz, Bartłomiej skarbnik, Jan szafarz, Wojciech, Jan, Stanisław, Marcin Niemiec (Almanus); zm. brat Jakub pleb. w Grodzisku, brat Marcin nowy pleb. w Grodzisku (AG perg. 2633).

1480 Marcin pleb. w Grodzisku; Jan kustosz, Bartłomiej skarbnik, Jan szafarz (AG perg. 2636); Wawrzyniec ongiś kustosz (OK 13 s. 1137); brat Piotr Zdunek (OK 2 s. 777); 1482 Jan kustosz, Bartłomiej skarbnik, Jan szafarz, brat Grzegorz pleb. w Rudułowicach (AG perg. 2639); Jan kustosz, Wojc. Plewnia, Jan Faber, Jan szafarz (AG perg. 2640); 1483 Andrzej kustosz, Wojciech, Stanisław, Marcin, Łukasz, Bartłomiej skarbnik, Stan. Lacus, Jerzy (AG perg. 2644); 1486 Jan Wdaniec konwers kl. miech. w Michałowicach (GK 22 s. 276, 304, 311, 336, 393); 1489 brat Jan pleb. w Rudułowicach i Tuligłowach (AG perg. 2649); Bartłomiej podskarbi (AG perg. 2650).

1491 brat Mikołaj pleb. w Urzejowicach umiera, brat Bernard jego następcą (AG perg. 2653); 1493 Grzegorz z Przeworska, Stanisław z Sieradza, Jan z Rudułowic, Stanisław ze Skaryszewa, Stanisław z Uniejowa, Jan z Żarnowca, Maciej z Wrocieryża, Maciej z Giedlarowej, Bartłomiej z Pyzdr, bakałarz Bartłomiej z Grodziska, Stanisław z Gniezna, Maciej z Rypina, Jakub z Łęgonic, mgr Marcin z kl. Ś. Jadwigi za murami Krakowa, Stanisław z Wyszogrodu, Bernard z Urzejowic prepozyci i plebani domów i kościołów Bożogr., Jan były prepozyt, Mik. Lisowski, Łukasz kustosz, Jan Jedwabny ojciec Stanisława, Piotr Garncarz, Grzegorz Kostka, Jakub cześnik, Jan konserwator, Maciej klucznik, Maciej ze Żmigrodu, Maciej Zielonka, mgr Stanisław, Mik. Tłusto, Jakub z Miechowa, Jan Garncarz, Stan. Grundy, Stan. Wolski, Grzegorz cześnik, Wojciech z Giedlarowej, Jan z Wyszogrodu, Stan. Zarogowski, Stanisław z Krakowa, Marcin z Nysy, Bartłomiej pleb. w Chodowie i administrator dóbr klaszt. (Miech., s. 561-2); Bartłomiej administrator dóbr klaszt., Łukasz kustosz (AG perg. 2658); 1496 Stan. Wolski szafarz kl. miech. (GK 25 s. 778); 1498 Łukasz kustosz, Bartłomiej pleb. w Chodowie i skarbnik klaszt., Maciej konserwator, Jan, Szczepan (AG perg. 2663).

1502 Łukasz kustosz (AG perg. 2670); 1509 Maciej kustosz, Jan skarbnik, Piotr, Szczepan, Andrzej, Wojciech (Miech., s. 579); 1512 Leonard prep. w Gnieźnie (Katalog MNK, nr 70); 1513 Stanisław prep. szpitala w Sieradzu; Jan prep. szpitala w Sieradzu (AG perg. 2682); 1516 Marcin pleb. w Giedlarowej, następnie prep. w Przeworsku (AG perg. 2685); 1517 Brykcy pleb. w Urzejowicach (AG perg. 2686); 1517 Jan skarbnik kl. miech. prezentowany na par. w Uniejowie (BCzart. Katalog 2, 799); 1520 Feliks prep. w Przeworsku po ustąpieniu brata Marcina (AG 2693); 1524 Jan kustosz (AG perg. 2699); po 1524 - zm. 1527 Jan Cholewka z Miechowa, student Uniw. Krak. 1517, bakałarz 1521 i magister sztuk wyzwolonych 1523, wstąpił do kl. rezygnując z kariery naukowej (L. Hajdukiewicz, Biblioteka → p. 7, s. 64), 1527 brat Szczepan pleb. we Wrocieryżu po śmierci brata Pawła (AG perg. 2703, 2704); 1527 Jan kustosz, Stanisław szafarz kowentualny (AG perg. 2715); 1528 Maciej kustosz, Jan skarbnik, Zygmunt szafarz (AG perg. 2705); 1529 brat Szczepan pleb. we Wrocieryżu (LR s. 92); 1533 Jan kustosz, Stanisław szafarz konwentualny, Walenty szafarz (AG perg. 2715); 1534 brat Duszak z kl. miech. pozwał Szymona z Proszowic o zwrot 1½ grz.; tenże Szymon, dla umniejszenia długu, złożył do akt rektorskich Uniw. Krak. ½ grz. dla ww. profesa i zostaje uwolniony od ekskomuniki, którą został obłożony na wniosek tegoż Duszaka (AR 3374); 1535 Stanisław kustosz, Wojciech skarbnik, Walenty i Leonard szafarze (Katalog perg. bitb. 232); 1540 mgr Stanisław kustosz, Jan szafarz, Maciej konserwator, Stanisław włodarz, Wawrzyniec z Ropczyc, Stanisław z Lipnicy (Katalog perg. bitb. 268); 1541 Stanisław magister sztuk wyzwolonych kustosz, Jan szafarz, Maciej konserwator, Wawrzyniec z Ropczyc, Stan. Lipnica (Ep. 19 k. 5).

6Db. wspólnota modlitewna:

1225 Honoriusz III zezwala prep. i braciom kl. Bożogr. odprawiać nabożeństwa w kościołach kolegiackich w prowincji gnieźn. w okresie interdyktu, ale bez bicia w dzwony, przy zamkniętych drzwiach i cichym głosem, wyłączywszy z udziału ekskomunikowanych i objętych interdyktem (Mp. 2, 390; Pol. 3, 71; Bullarium 1, 207); 1262 Urban IV zezwala prep. i braciom kl. miech. na używanie ołtarza przenośnego (Mp. 2, 465; Bullarium 1, 725); 1302 arcbp gnieźn. Jakub i bp krak. Jan widymują bullę Honoriusza III z 1225 r. → wyżej (Pol. 3, 71); 1470-80 prepozyt i bracia odprawiają godziny kanoniczne w dzień i w nocy słowem i śpiewem (DLb. 3 s. 3-4). Zob. też p. 6E.

6Dc. życie wewnętrzne:

1262 Urban IV wyraża zgodę, aby kanonicy i bracia kl. miech., przebywający na placówkach poza klasztorem i podlegający władzy prep., w czasie generalnego interdyktu mogli chować na cmentarzach kościelnych z zachowaniem pr. kanonicznego i pr. parafialnych ciała tych, którzy umierając chcieli być tam pochowani, o ile sami nie byli ekskomunikowani lub objęci interdyktem, nie byli ogłoszeni lichwiarzami, ani nie byli przyczyną interdyktu (Mp. 2, 463; Bullarium 1, 722); → p. 5D; 1281 Marcin IV na prośbę prep. miech. przyznaje mu pr. swobodnego karania braci zakonnych i konwersów przekraczających regułę zakonną, nie bacząc na ich apelacje, przez które zwykle pozostają bezkarni (Mp. 2, 492; tamże s. XXXVIII nr 23 - regest pod błędnie rozwiązaną datą 1283; BCzart. Katalog 1, 57; Bullarium 1, 826).

1339 Benedykt XII, wskutek skargi księdza Hermana Calvusa brata z kl. miech. i innych braci tegoż klasztoru, poleca arcbpowi gnieźn., aby usunął z prepozytury miech. Benedykta z Viviers [Francja] mieniącego się prep. miech. Tenże Benedykt po swej dobrowolnej rezygnacji ze stanowiska prepozyta, wszedł w posiadanie tejże prepozytury w wyniku symonii i przy pomocy siły świeckich, usunął z klasztoru kanonicznie obranego na prepozyta Benedykta zw. Magister oraz ww. Hermana i innych braci, którzy byli mu przeciwni i nie chcieli uznać go za prepozyta, zagrabił klasztorowi dobra ruchome i nieruchomości wart. 2000 złotych fl., pozostałe zaś roztrwonił i zrujnował; arcbp gnieźn. ma ww. przywrócić do klasztoru (Theiner 1, 552; Codex diplomaticus Silesiae, t. 29, nr 6327; Bullarium 1, 1884).

1345 patriarcha jerozlimski Piotr w liście adresowanym do brata Benedykta powierza mu prepozyturę miech. w miejsce dotychczasowego prepozyta Henryka prep. w Mezeritz [Morawy], wikariusza generalnego na Polskę, którego powołał na ten urząd dok. z daty 6 VI 1344 r. Benedykt był już kiedyś prepozytem z nominacji poprzedniego patriarchy Piotra de Palude. Patriarcha odwołując Henryka z urzędu czyni to na żądania króla, baronów i prałatów Królestwa, przyjmując ich argumentację, że jako Czech nie może on być administratorem, ponieważ między Polakami i Czechami panuje nienawiść i nie mogą oni żyć w zgodzie, ponadto w klasztorze dominują obecnie Polacy. Patriarcha nie sądzi, aby Henryk działał na szkodę zakonu, ale dla uniknięcia kłótni i sporów odebrał mu administrację i powierzył ją ponownie Benedyktowi z pełnią władzy. Ponieważ w Polsce jest mało braci bożogr. [zapewne w związku z odejściem Czechów], zezwala Benedyktowi przyjąć do zakonu 16 godnych braci. Dok. ten został przedstawiony Janowi wicearchidiakonowi krak., który go transumował (Mp. 2, 674).

1346 Klemens VI poleca prepozytom z Klosterneuburga, Zderaza, Padwy i Pragi oraz kan. ołomunieckiemu Henrykowi Rinheti z Brna, aby Mik. Czechowi (Boemo) kan. kl. miech. ponownie wyznaczyli kościół par. w Tarnowie (Bullarium 2, 256); tenże papież na prośbę Kazimierza W. w związku z powyższym udziela ww. Mik. Czechowi dyspensy od defektu urodzenia, przeszkód w wykonywaniu święceń i in. kar oraz zezwala mu na zatrzymanie kościoła par. w Tarnowie. Tenże Mikołaj wstąpił do kl. miech., gdzie z powodu defektu urodzenia z ojca księdza nie był dobrze widziany, złożył profesję i przyjął święcenia subdiakonatu. Jednak z powodu lekkomyślnego ducha opuścił klasztor i wiele lat się wałęsał, utrzymując się z prostego beneficjum przeznaczonego dla kleryków świeckich, a sprawując służbę Bożą przez księdza jako swego wikarego, popadł w ekskomunikę. Potem wrócił do klasztoru, gdzie został przyjęty przez przełożonego i uwolniony od kar i ekskomuniki, następnie zaś został na jego prośbę prezentowany przez patrona tegoż kościoła bpowi krak. na kościół par. w Tarnowie (3 grz. dochodu), ustanowiony jego plebanem i wyświęcony na diakona (MV 3 s. 312-3; Bullarium 2, 257)78W l. 1325-7 Mirosław pleb. w Tarnowie płacił dzies. od 3½ grz., na pewno więc chodzi o Tarnów własność Leliwitów (MV 1 s. 135, 207). W tej samej suplice prosi król o przyznanie kanonii krak. Nieustępowi synowi Spycimira. Można przypuszczać, że Mikołaj został odsunięty z powodu defektu od prowizji na tę kanonię, która została przyznana Nieustępowi. Parafia w Tarnowie mogła być zatem rekompensatą dla Mikołaja za utratę prowizji; 1347 tenże papież potwierdza, że Mik. Czech. kan. jerozolimski kl. miech. wraz z innymi kanonikami tegoż klasztoru sprzeciwił się narzuconemu siłą przez świeckich prepozytowi i poddał się władzy prawdziwego prepozyta, z tego zaś powodu ów prepozyt, Mik. Czech i inni kanonicy zostali ograbieni przez ww. świeckich z dóbr a nawet przez jakiś czas pozostawali w więzieniu. Po uwolnieniu owi szlachetnie urodzeni kanonicy zostali przyjęci przez swych krewnych i przyjaciół otrzymując środki do życia, Mikołaj zaś jako obcokrajowiec, nie posiadając nikogo, przyjął służbę u pewnego szlachcica [Spycimira z Tarnowa], który prezentował go bpowi krak. na beneficjum wieczyste sine cura w swym zamku w Tarnowie, skąd pobierał dochody przez wiele lat; po pewnym jednak czasie wrócił do klasztoru, po czym na prośbę króla Kazimierza Jag. został uwolniony od ekskomuniki, w którą popadł opuszczając klasztor, uzyskawszy zaś absolucję objął kościół par. w Tarnowie (Bullarium 2, 289); tenże Mikołaj, który przed wielu laty opuścił klasztor i wałęsał się po świecie, po powrocie zaś uzyskał dyspensę i osiadł jako pleb. w m. Tarnowie, ma zapłacić kamerze papieskiej 15 fl. (MV 2 s. 28 nr 40).

1371 brat Benedykt z kl. miech. przedstawia w Awinionie [Wilhelmowi patriarsze jerozolimskiemu] opieczętowany dok. perg., w którym prep. miech. Mikołaj zw. Koniusza upoważnił Benedykta do zgłoszenia jego rezygnacji z urzędu prepozyta z powodu nieuleczalnej choroby. Patriarcha przyjmuje rezygnację (Mp. 3, 839); Wilhelm patriarcha jerozolimski powiadamia brata Czcika z kl. miech., że brat Benedykt okazał dok. opieczętowany pieczęcią konwentu, wedle którego Czcik zgodnie z pr. kanonicznym wybrany został przez zgromadzenie prepozytem, i zatwierdza ten wybór. Poleca bratu Andrzejowi pleb. w Skaryszewie i bratu Jerzemu kustoszowi miech. aby wprowadzili Czcika na ten urząd (Mp. 3, 840).

1395, 2 II Baltazar prep. kl. Ś. Jadwigi w Stradomiu i wymienieni imiennie kanonicy i bracia kl. miech. [→ p. 6], jako administratorzy czasowi klasztoru, informują króla o śmierci w dn. 28 I t.r. prep. Stanisława, o jego pochówku w kościele zgodnie z tradycją oraz o zwołaniu kapituły w celu obioru jego następcy. Nowym prepozytem jednogłośnie obrano Michała [z Radomska] kustosza klasztoru, po czym zgodnie z obyczajem odśpiewano „Te Deum laudamus”, i dokonano jego instalacji. Prośba o przyjęcie decyzji zgromadzenia oraz wystosowanie listów protekcyjnych do papieża i patriarchy jerozolimskiego (Miech., s. 353-4); 15 VI Bonifacy IX zatwierdza wybór przez konwent kan. jerozolimskiego Michała na prep. miech. z pominięciem rezerwacji papieskiej i ustanawia go księdzem. Papież zastrzega na przyszłość tylko dla siebie pr. przedstawiania i zatwierdzania prepozytów i podporządkowuje klasztor bezpośrednio Stolicy Apostolskiej; nakazuje nowemu prep. Michałowi utrzymać niezmienioną liczbę kanoników i sług w klasztorze; bpom krak. i przem. poleca, aby odebrali od prepozyta przysięgę wierności (BCzart., perg. 246, vol. VIII/48 i 247, vol. VI/94; Miech., s. 354-6; Bullarium 3, 421); 1396, 31 XII bp krak. Piotr Wysz wykonując polecenie papieskie odbiera od prep. miech. Michała przysięgę i wręcza mu pierścień na znak władzy; kan. Michał kustosz klasztoru z polecenia bpa krak. dokonuje instalacji prepozyta (Miech., s. 356-7).

1400 → p. 6Fd; 1401 prep. miech. Michał przebywał w Rzymie (AG 2441); 1411 Jan XXIII nadaje Michałowi z Radomska prep. miech. i jego następcom pr. używania insygniów pontyfikalnych podczas mszy św.: mitry (infuły), pastorału, pierścienia i dalmatyki oraz pr. udzielania ludowi błogosławieństwa pasterskiego po mszach, nieszporach i uroczystościach porannych, tak w kościele klaszt. jak i w kościołach i domach podległych władzy prep.; Michał kupił za 60 grz. od dominikanów infułę ozdobioną perłami i innymi kamieniami oraz pastorał; insygniów tych wszyscy prepozyci winni używać także na synodach świętych, koronacjach królów i innych uroczystościach (ZDK 1, 197: pod błędnie rozwiązaną datą roczną 1412; Bullarium 3, 1326: data rozwiązana poprawnie - 1411; Miech., s. 390-1; RMiech., pod r. 1412); [1426] 1406, 15 III patriarcha jerozolimski Hugo zatwierdza wybór przez zgromadzenie brata Mikołaja na prep. miech. po śmierci prep. Michała (ZDK 1, 170, z błędną datą 1406, poprawnie w Miech., s. 419)79→ przypis 70; 1428 Zbig. Oleśnicki bp krak. zatwierdza na urzędzie prep. miech. brata Mikołaja, ongiś prep. w Przeworsku, obranego na ten urząd przez braci kl. miech. po śmierci brata Mikołaja [z Kazimierza] (ZDK 2, 281).

1432, 13 II bracia kl. miech. Urban kustosz, Eliasz pleb. w Uniejowie, Jakub prep. kl. Ś. Jadwigi, mistrz sztuk wyzwolonych i bakałarz teologii, Stanisław włodarz, Piotr skarbnik, mistrz Paweł i Jan zwracają się z prośbą do bpa krak. Zbig. Oleśnickiego o potwierdzenie wyboru na prep. miech. brata Jana prep. w Żarnowcu, po śmierci w dn. 10 II 1432 r. brata Więcesława. Wyboru dokonano jednogłośnie, ogłosił go publicznie brat Eliasz; elekta odprowadzono przy biciu dzwonów do kościoła śpiewając „Te Deum laudamus”. Świadkowie tego wydarzenia: Mikołaj s. Wojciecha z M. i Michał s. Jakuba z Bytomia klerycy krak. oraz Jan [z Kęt] bakałarz sztuk wyzwolonych i rektor szkoły w M.; Zbig. Oleśnicki poleca wprowadzić elekta Jana w posiadanie prep. miech. (ZDK 2, 305-6); Eugeniusz IV poleca oficjałowi krak. zbadać okoliczności obłożenia przez arcbpa gnieźn. Wojciecha ekskomuniką Jana prep. miech., do czego arcbp nie miał prawa, i od której prepozyt złożył apelację do Stolicy Apostolskiej (ZDK 2, 313); Eugeniusz IV udziela Janowi prep. miech. odpuszczenia grzechów w obliczu śmierci (Bullarium 5, 145).

1439 → p. 5D; 1452 Jakub z Krakowa mgr i profesor teologii, prep. kl. Ś. Jadwigi, Mik. Kolski prep. żarnowiecki, Jan kustosz i administrator dóbr kl. miech., Maciej pleb. w Uniejowie włodarz generalny, Piotr pleb. z Wrocieryża, Jan skarbnik, Wojciech i Mikołaj wikariusze, Piotr Rusinek, Stan. Latko, Marek, Jan i Mikołaj oraz konwent miech., zwracają się z prośbą do Zbig. Oleśnickiego kardynała i bpa krak. o zatwierdzenie wyboru na prep. miech. brata Tomasza Sadowskiego pleb. z Chodowa, szlachetnie urodzonego, wybranego na to stanowisko w dn. 2 XII przez cały konwent, po śmierci w dn. 2 XII t.r. brata Jana, poprzedniego prepozyta, który zgodnie z tradycją pochowany został w kościele klaszt. (Miech., s. 491-3; BCzart. Katalog 1, 555); 1453 Tomasz prep. miech., Jan kustosz, Jan skarbnik i inni bracia kl. miech. przyjmują do wiadomości decyzje bpiego sądu polubownego pod przewodnictwem bpa krak. Zbig. Oleśnickiego w sprawie legalności wyboru Tomasza na prepozyta. Bracia prepozyci: mgr Jan z Gniezna, Andrzej „de Sampolburg” [nie zid.], Wojciech z Pyzdr, Grzegorz z Sieradza, Stanisław z Grodziska oraz Piotr pleb. we Wrocieryżu pozwali ww. prep. elekta Tomasza, Jakuba prep. kl. Ś. Jadwigi ze Stradomia, Jana kustosza, Pawła skarbnika, Mateusza, Piotra Rusinka, Wawrzyńca, Wojc. Plewnię i cały konwent miech. o to, że nie zawezwali ich samych i innych prepozytów i braci tegoż zakonu w prowincji gnieźn. na elekcję, i zażądali jej anulowania. Sąd uznaje wybór brata Tomasza na prepozyta za ważny, ale nakazuje na przyszłość, aby wybory były dokonywane przez wszystkich prepozytów i plebanów prowincji gnieźn. Wszyscy zamiejscowi zakonnicy mają być na przyszłość zawiadamiani pisemnie w takim terminie, aby mogli zdążyć na kapitułę pod rygorem unieważnienia wyboru. Prepozyt elekt nie może wyrządzać krzywd Janowi prep. gnieźn. i jemu podobnym przeciwnikom jego elekcji. Co trzy lata winny być zwoływane kapituły generalne dla omawiania spraw dotyczących działalności całego zgromadzenia i spraw personalnych. Pośród świadków m.in. Jan Długosz kan. krak., sekretarz kard. Zbig. Oleśnickiego (Miech., s. 493-5).

1456 posiedzenie kapituły generalnej w obecności Tomasza prep. miech., mgra Jakuba profesora teologii i prep. kl. Ś. Jadwigi, Macieja pleb. z Uniejowa i Mik. Kolskiego prep. żarnowieckiego; uchwalono statuty dotyczące stosowania reguły, wzmocnienia dyscypliny i działalności gospodarczej: 1) zaniedbujący służbę Bożą i przekraczający dyscyplinę winni być karani wedle reguły; 2) sprzęt służący służbie Bożej winien być zawsze gotowy do użytku, podobnie księgi liturgiczne, wszystkie winne być z pilnością przechowywane; 3) ustanowiono urząd mistrza nowicjatu; 4) utrzymywać należy odpowiednią liczbę zakonników; 5) w refektarzu ma być czytane Pismo Święte; 6) przestrzegany ma być ubiór i tonsura zgodnie z regułą; 7) przestrzegana ma być cisza w kaplicy i dormitorium; 8) środków żywnościowych i innych potrzebnych do codziennego życia, tak braciom w klasztorze, jak i przebywającym poza nim na wikariatach, nie wolno wydawać w pieniądzach; 9) przy każdorazowym obiorze prepozyta należy sporządzać nowe inwentarze [dóbr]; 10) nie należy oddawać więcej dóbr konwentualnych w dzierżawę; 11) prep. ma obowiązek wizytować placówki poza klasztorem (Miech., s. 503: wypis z kodeksu z tejże kapituły); 1458, 29 IV Mikołaj z Kalisza dr dekretów, wikariusz in spiritualibus i Rafał ze Skawiny prep. kielecki i oficjał krak. ogłaszają dekret Tomasza Strzempińskiego bpa krak., potwierdzający wybór przez konwent miech. brata Jana mistrza sztuk wyzwolonych i bakałarza dekretów, prep. kościoła Ś. Jana w Gnieźnie na stanowisko prep. miech., wakujące po śmierci Tomasza Sadowskiego (Miech., s. 506-8; BCzart. Katalog 1, 586).

1458 Dionizy s. Piotra „de Paruck” [nie zid.] kapłan z kl. miech. suplikuje w sprawie brata Wawrzyńca z Grodźca, który był ongiś kustoszem w kl. miech., poczym wysłany został do innego klasztoru, w którym przebywał jeden rok lub dłużej, i gdzie był szanowany przez lud, został jednak odwołany do kl. macierzystego. Tu jednak pod wpływem gróźb opuścił klasztor i porzuciwszy habit i zakon został duchownym świeckim, służąc za kapelana u pewnego świeckiego, i odprawiając przez ok. ½ roku służbę Bożą. Po śmierci prepozyta, którego się obawiał, wejrzawszy w serce, powrócił do klasztoru prosząc o wybaczenie win i karę. Nałożoną przez kapitułę i przełożonego karę odpokutował, jak mógł, poczym uzyskał dyspensę i pr. odprawiania służby Bożej, jak przedtem. Po zasięgnięciu informacji obawiał się jednak, czy dyspensa jest prawidłowa, i z tym pytaniem zwraca się ww. Dionizy; otrzymuje potwierdzenie dyspensy (Bullarium 6, 1271).

1464 sprawa brata Stan. Zarogowskiego z Jakubem z Waźlina o konia wart. 3 grz. odesłana z sądu ziemskiego do sądu klaszt. (ad ius suum monasterii in M. - ZK 260 s. 64b).

1468, 30 XII Jan Rzeszowski bp krak., po wysłuchaniu opinii komisarzy i wizytatorów wysłanych do kl. miech. w osobach Stanisława z Sieradzic oficjała krak., Jan Długosza juniora kan. krak., mgra Jana ze Słupczy prof. teologii i pleb. kośc. Ś. Mikołaja za murami w celu przeprowadzenia śledztwa w sprawie występków i ekscesów prep. Mik. [Lisowskiego], zeznań świadków i samego prepozyta, wydaje wyrok: ponieważ potwierdziły się doniesienia o jego występkach i przestępstwach, roztrwonieniu dóbr, krzywoprzysięstwach i uprawianiu nierządu, co czyni go niezdolnym do wypełniania święceń, pozbawia Mikołaja wszelkich dostojeństw i beneficjów i usuwa go z urzędu prep. miech. Bracia zostają zwolnieni z przysięgi posłuszeństwa i mają czynić przygotowania do obioru nowego prep. (Ep. 1 k. 20); Mik. Lisowski prep. miech. [1459-68] przywłaszczał sobie dzies. klaszt. przez 8 lat, zniszczył wszystkie lasy, wsie, folwarki i cały klasztor, tak, że bracia nie mieli co jeść, ponadto kielichy, złote krzyże, srebrne łyżki i inne sprzęty domowe roztrwonił wraz z kochanką imieniem Siwatkowa (Syvathkowa) (RMiech., s. 135).

1470-80 zakon Grobu Świętego posiada znak podwójnego czerwonego krzyża; dochody kl. wystarczają na utrzymanie 60-100 braci, jednak w kl. przebywa ich znacznie mniej; prep. ma pr. używania infuły i pastorału; kanonicy noszą bardzo wytworne lecz skromne habity; bracia profesi noszą się na podobieństwo benedyktynów, czarna suknia z podwójnym krzyżem, płaszcz wierzchni; prepozyt i bracia odprawiają godziny kanoniczne w dzień i w nocy słowem i śpiewem; jest w kl. najgorszym obyczajem, dawno wprowadzonym, dusze prepozytów i braci plugawiącym i psującym, a panoszącym się do dnia dzisiejszego, że własność pewnych braci, której oni zrzekają się przysięgą podczas przyjmowania profesji zakonnej, publicznie jest rozkradana, a i należnego im z kuchni kl. posiłku dostają niewiele; inni każą sobie przygotowywać posiłki w mieście, i tam je spożywają w porze śniadań i obiadów, zamiast w refektarzu; dwóch spośród braci pełniących funkcje wikarych w parafii, ma specjalne wejście do kl., kustosz zaś, skarbnik, włodarz i inni urzędnicy kl. posiadający osobne wejścia, wykorzystali je do prywatnego użytku, plamiąc się bezbożnością i okrywając hańbą z tolerancją przełożonych (DLb. 2 s. 3; 3 s. 3-4, 26).

1471, 30 XII Jan prep. z Przeworska, Marcin pleb. z Leżajska i Piotr pleb. z Rudułowic ustanawiają brata Mikołaja z Giedlarowej swoim pełnomocnikiem na posiedzenie kapituły generalnej w Miechowie na Trzech Króli [1472], zarządzonej przez Jana prep. miech. (AG perg. 2620).

1493, 22 XII kardynał Fryderyk Jag. arcbp gnieźn. i bp krak. zatwierdza z prezenty brata Bartłomieja pleb. w Chodowie i administratora kl. miech. wybór brata Jana ongiś prep. w Bytomiu na stanowisko prep. miech., wakujące po rezygnacji Jana z Pękosławia. W elekcji wzięli udział: Jan były prepozyt, Mik. Lisowski, Grzegorz z Przeworska, Stanisław z Sieradza, Jan z Rudułowic, Stanisław ze Skaryszewa, Stanisław z Uniejowa, Jan z Żarnowca, Maciej z Wrocieryża, Maciej z Giedlarowej, Bartłomiej z Pyzdr, bakałarz Bartłomiej z Grodziska, Stanisław z Gniezna, Maciej z Rypina, Jakub z Łęgonic, mgr Marcin z kl. Ś. Jadwigi za murami Krakowa, Stanisław z Wyszogrodu, Bernard z Urzejowic prepozyci i plebani domów i kościołów Bożogr. oraz wymienieni imiennie bracia z kl. miech. (Miech., s. 561-2).

1508, 31 XII Jan Konarski bp krak. ustanawia brata Tomasza pleb. w Skaryszewie na stanowisko prep. miech., wakujące po śmierci brata Marcina (Miech., s. 577-7); 1509, 15 I Jan Amicinus sufragan krak. wprowadza Tomasza prep. elekta miech. do kościoła miech. (Miech., s. 578-9); 1517, 19 X odbyła się kapituła generalna bożogr. w M., na której Marcin Biem z Olkusza, astronom i profesor Uniw. Krak. wygłosił uroczystą mowę (L. Hajdukiewicz, Przyczynki → Miechów, p. 7, s. 268); 1520 Leon X udziela prep. miech. pr. obsadzania urzędów w placówkach zakonu Bożego Grobu w Wielkopolsce i na Rusi, ustanawia go swoim wikariuszem generalnym i przyznaje związane z tym uprawnienia powoływania do życia nowych domów, przeoratów i kościołów; nadaje kanonikom tegoż kl. pr. używania rokiet (Miech., s. 600-1); 1522 list król. do kl. miech. z zakazem przyjmowania do klasztoru plebejów (MS 4, 13380).

6Dd. nauka:

Studium klasztorne. 1456 kapituła gen. uchwala reformę studium zakonnego. Mistrz nowicjatu, należycie uzdolniony, ma uczyć nowicjuszy rzeczy duchownych i świeckich (in regulari observantia et primitivis scientiis) (Miech., s. 503).

Skryptorium kl.: → p. 6Fe.

Biblioteka i archiwum kl.: [Po kasacie zakonu w 1819 r. rękopisy i druki z biblioteki kl. zostały przejęte przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia i wywiezione przez Samuela Bogumiła Lindego do Biblioteki Publicznej Uniwersytetu Warszawskiego. Biblioteka liczyła wówczas 4677 książek i nieokreśloną bliżej liczbę inkunabułów i rękopisów. W 1826 r. część zbioru teologicznego, w związku z likwidacją Wydziału Teologicznego UW, przekazana została w grupie kilkuset dubletów do biblioteki nowopowstałego Seminarium Głównego Duchownego, stamtąd zaś została rozparcelowana między diecezjalne seminaria duchowne. Po Powstaniu Listopadowym biblioteka kl. została w l. 1832-4 wraz z innymi najcenniejszymi księgozbiorami (inkunabuły, rękopisy i Gabinet Rycin) wywieziona do Petersburga do Cesarskiej Biblioteki Publicznej (19 rękopisów miech. sposród tam się znajdujących zostało opisane w literaturze → niżej). Po trakcie ryskim w 1921 r. część księgozbioru wróciła do Warszawy (→ niżej), z czego do BUW trafił tylko gabinet Rycin, pozostałe zaś trafiły do nowopowstającej Biblioteki Narodowej, gdzie zostały spalone w 1944 r. Obecnie resztki księgozbioru po bożogr. miech. znajdują się w Bibl. Uniw. w Warszawie (zob. E. Truskolaska, Księgozbiór → p. 7, rękopisów nie posiada), Bibliotece Narodowej (6 średniowiecznych rękopisów → niżej), Bibliotece Seminarium Duchownego w Kielcach (1 rękopis i kilka druków) i Tarnowie, a zapewne i w Bibliotece Seminaryjnej Archidiecezji Warszawskiej w Warszawie oraz w arch. par. w Miechowie → niżej].

Pod koniec XIV w. prep. Marcin Czcik polecił uporządkować archiwum klaszt. i sporządzić urzędowe odpisy ważniejszych przywilejów lub je odnowić → Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 357 n.; 1377 za prepozytury Czcika sporządzono nową księgę żywotów świętych (legenda matutinalis), odczytywanych podczas jutrzni (RMiech., s. 126); 1390-1 Stan. Stojkowic z Książa Wielkiego prep. miech. sporządził kolekcję kazań niedzielnych i świątecznych na cały rok liturgiczny (sermones de tempore) „Opus sermonum dominicalium” lub „Postilla evangeliorum”, w 2 woluminach, rękopis przepisany w Miechowie w l. 1390-1 przez bożogr. Wacława ze Zdziechowa, późniejszego prep. miech. (RMiech., s. 128; K. Ożóg, Stanisław Stojkowic z Książa Wielkiego, PSB 42 s. 47); [1395-1424] Michał z Radomska kupił postyllę Konrada Waldhausena wraz z „Glossa super Psalterium” Konrada z Sołtawy z przeznaczeniem dla kaznodziejów kośc. miech. (A. Halban, Przyczynek do stosunków kościelno-naukowych Czech i Polski w wiekach średnich, „Biblioteka Warszawska” 55, 1895, s. 524-44; R. Skrzyniarz, Działalność duszpasterska → p. 7, s. 457); 1423 Stanisław „de Goiczow” [nie zid.] pisarz król. w sprawie, którą wytoczył Michałowi prep. miech. o pewną księgę „Speculum Vincencii prime partis historialis”, ustanawia swym zachodźcą Pawła z Kleczowa (Cracovia artificum 1410-1412, 1421-1424, nr 230); 1441 Wawrzyniec z kl. Dominikanów Ś. Trójcy żąda od brata Mikołaja z kl. miech. zwrotu wiatyku na pergaminie wart. 10 grz., który zastawił mu za 1 grz. (Cracovia artificum suppl. 1441-1450, nr 7).

[1514-18] Maciej z Miechowa dr medycyny leguje w testamencie kl. miech. następujące księgi z zakresu prawa kanonicznego: 1) „Liber extra (Quinque libri decretalium) Grzegorza IX; 2) „Decretum” Gracjana; 3) „Liber sextus decretalium” Bonifacego VIII (uzupełnienie dekretałów Grzegorza IX) i „Constitutiones Clementinae”; 4) „Expositio super totus corpus evangeliorum” Szymona Fidati de Cassia; 5) zbiór homilii ś. Augustyna „Explanatio psalmorum”; 6) „Summula” dominikanina Rajmunda de Pennaforte oraz dwa „Expositiones” do reguły ś. Augustyna Humberta de Romanis i Hugona od ś. Wiktora; 7) w jednym woluminie oprawionym w białą skórę nabijaną ozdobnymi guzami: „Didascalion (Eruditio didascalia)” Hugona od ś. Wiktora oraz „Summa collationum” Jana z Walles; 8) „Lumen animae seu liber moralitatum” oprawiony w białą skórą nabijaną ozdobnymi guzami; 9) „Summa angelica de casibus conscientiae”; 10) „Opera medicinalia” Jana Mesue młodszego wraz z dziełkami z zakresu medycyny innych autorów, zapewne wyd. weneckie z 1484 r., oprawione w białawy pergamin; tenże zapisuje w testamencie swemu serwitorowi Janowi Cholewce z Miechowa 76 ksiąg w bukowej skrzyni. [Po śmierci Cholewki książki te pozostały w bibliotece kl.] (L. Hajdukiewicz, Biblioteka → p. 7, s. 226-7: Testament Macieja z Miechowa).

Rękopisy bibliot. klaszt. lub proweniencji klaszt. przechowywane ongiś i dzisiaj w różnych bibliotekach i opisane w literaturze.

Biblioteka Cesarska w Petersburgu: 1) Lat.F.1 vel 51, rps z XIV w.; zawierał m.in. „Kazania o świętych” skompilowane przez Michała prep. z Wyszogrodu i dokończone przez kleryka Dobiesława de Pedimino w diec. kujawskiej w 1359 r. oraz „Rocznik miech.”; 2) Lat.F.I.3, rps z XIV w.; zawierał tekst racjonału; 3) Lat.F.I.14, rps z XIV w.; zawierał kazania Jan z Milicza archidiakona praskiego; w 1382 r. przywiózł go z Pragi Mikołaj pleb. w Uniejowie, drogą zamiany na kazania Jakuba de Voragine dostał się do bibl. kl. miech.; 3) Lat.F.I.14, rps z końca XIV w.; zawierał „Postylle” Konrada Sołtowa z Pragi; został zakupiony przez Michała prep. miech. za 2 kopy gr podczas jego studiów w Pradze; 4) Lat.F.I.38, rps z końca XIV w.; zawierał 1 tom kazań na niedziele Stan. Stojkowica prep. miech., przepisany przez w 1390 r. przez bożogr. Więcesława ze Zdziechowa; 5) Lat.F.I.51, rps pap. z końca XIV w.; zawierał „Postyllę” Macieja z Legnicy profesora wydziału artystów uniw. pras.; 6) Lat.F.I.77, rps pap. z pocz. XV w.: zawiarał „Postyllę” Wilhelma kanclerza uniw. pras.; przepisany przez Stanisława s. Przybysława z Milaczowa; na k. następnej po tym wpisie notka o zakończeniu rękopisu i data 27 IX 1405 (przepisywany w Miechowie?); 7) Lat.F.I.82, rps z XV w.; zawierał kazania Mikołaja s. Wiganda dziekana przem. oraz list Wincentego Kota arcbpa gnieźn. do Jana prep. miech. z 1 V 1438 r.; 8) Lat.F.I.209, rps z XV w.; zawierał kazania i żywot ś. Katarzyny ze Sieny oraz dok. do udziału Polski w soborze bazylejskim; 9) Lat.F.II.162, rps z końca XIV i pocz. XV w.; zawierał formularze prawne i akta z XIII i XIV w., m.in. bullę Urbana IV dla kl. miech. z 1262 r.; rps należał do Mikołaja z Wolborza, następnie trafił do kl. miech., gdzie znał go Nakielski; jego ręką robione były na kartach notatki; 10) Lat.F.IV.145.q, rps z lat 1540-1; zawierał 17 t. „Rzeczy polskich” Stan. Górskiego, m.in. list Zygmunta I do kl. miech. z dopiskiem Górskiego o reakcji króla na zajścia między bpem Gamratem a prep. miech. w 1539 r. → p. 6F: Wydarzenia; 11) Lat.F.XVII.76, rps z XV w.; zawiera „Liber ruralium” Piotra Krescencjusza z Bolonii, przepisany w 1439 r. przez brata Andrzeja de Sampelborg (występuje 1453 → p. 6Da) na polecenie prep. miech. Jana, traktat o sadzeniu drzew, słownik o treści gospodarczej, traktat lekarski z przepisami higienicznymi i lekarskimi oraz 2 listy, jeden Władysława Jag. z 1425 r. do prep. miech. → p. 6B i drugi, Władysława Warn. do prep. miech. z 1441 r. → p. 6F.; rps powstał w skryptorium klaszt., obecnie w Bibliotece Narodowej w Warszawie → niżej (Korzeniowski Zapiski, nr 3, 11, 13-15, 18, 19, 21, 27, 70a, 150, 186, 235); 12) Lat.Q.XVI.33 rps z XV w.?, zawierał słownik polsko-łaciński pisany przez Niemca; 13) Lat.F.I.79 słownik zakupiony w 1423 r. za 9 grz. bez 8 gr przez Michała prep. miech. dla biblioteki kl.; zawierał notatkę datowaną na 13 VII 1383 r.: Ungari intraverunt Mazoviam et cremaverunt Xansz oppidum prope Myechov; 14) Lat.F.I.294 słownik (Granarjusz) spisany w 1462 r. ręką Wojciecha z Miechowa i Nowy Testament; 15) Lat.F.I.338 słownik spisany w 1473 r. przez brata Andrzeja; (A. Brückner, Z rękopisów petersburskich. Średniowieczne słownictwo polskie, „Prace Filologiczne” 5, 1899, s. 4, 5-7: tu przytoczone fragmenty słownika, 11-2); 16) Lat.F.IV.3 rękopis ksiąg VII-XI historii Jana Długosza zawierający lata 1241-1434, zw. kodeksem Nakielskiego, obecnie jego fragm. w Bibliotece Narodowej w Warszawie (A. Białecki, Rękopisma Długosza w petersburskich bibliotekach, Petersburg 1860, s. 20-34); 17) Lat.F.IV.5 rękopis historii Długosza obejmujący lata 1449-1480, zniszczony w Warszawie (A. Białecki, Rękopisma, s. 41-45); 18) Mszał z połowy XV w. ofiarowany kl. przez wicekustosza kat. krak. Franciszka Sartorisa z Miechowa; 19) Biblia z XII w. z ilustracją „Księgi Rodzaju”, którą kardynał Andrzej Batory zabrał z kl. (F. Kopera, Miniatury rękopisów polskiego pochodzenia w Bibliotece Publicznej w Petersburgu. Wiek XIV i XV, „Sprawozd. Kom. Hist. Sztuki AU” 7, 1906, kol. 396-451).

Biblioteka Sztabu Generalnego w Petersburgu: rękopis historii Długosza obejmujący lata do 1406 r., opatrzony notami marginalnymi Nakielskiego, przepisany ok. 1646 r. przez Jana Wszeborowskiego, sygn. 2074, jego los nieznany.

Biblioteka Ordynacji Krasińskich w Warszawie: do 1944 r. znajdował się tu papierowy kodeks miech. 1198-1563 z uzupełnieniami do 1583 r. o sygn. 177, zatytułowany: „Acta actorum conventus Miechoviensis” z h. Junosza Szymona Ługowskiego prep. miech., zawierający dok. dotyczące kl. miech. Większość z nich przedrukował Samuel Nakielski w Miech. (F. Pułaski, Opis 815 rękopisów Biblioteki Ordynacji Krasińskich, W. 1915).

Biblioteka Narodowa w Warszawie: 3012 III Miscellanea przyrodniczo-medyczne z XIV i 1 połowy XV w. (sygn. petersburska: Lat.F.XVII.76); 3016 II Miscellanea theologica z 1456 r. (sygn. petersburska Lat.Q.I.89); 3019 III Sermones z ok. 1411 r. (sygn. petersburska Lat.F.I.518); 3023 III Sermones z ok. połowy XV w. (sygn. petersburska Lat.F.I.501); 3025 III Sermones dominicales per circulum anni (sygn. petersburska Lat.F.I.493); 3027 III Sermones dominicales z ok. połowy XV w. (sygn. petersburska Lat.F.I.470); BOZ 1289 Regestrum perceptarum Monasterii Miechoviensis. Opisy sporządził Sławomir Szyller z Zakładu Rękopisów Biblioteki Narodowej w Warszawie. Za ich udostępnienie składam serdeczne podziękowanie.

Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie. W dziale druków znajduje 40 woluminów książek XVI w. z biblioteki kl. miech., w tym 1 inkunabuł z 1495 r. (Katalog druków XV i XVI w. w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, t. 1, cz. 1-2, oprac. T. Komender, W. 1994), z czego 32 są opatrzone znakami własnościowymi Samuela Nakielskiego.

Biblioteka Jagiellońska: rps 2464 kancjonał z XV w. „Notae musicae cum regulis”.

Archiwum par. w Miechowie. Zachowało się 660 woluminów (z wyłączeniem 2 ksiąg brackich), z tego 4 inkunabuły z końca XV w. i 175 woluminów z w. XVI - na podstawie autopsji R. Skrzyniarza, przygotowującego pracę pt. „Biblioteka zakonu bożogrobców w Miechowie”, zob. tenże, Księgozbiór → p. 7, s. 75-6); Liber privilegiorum ad bona conventus Miechoviensis, z l. 1198-1602, tzw. Kopiarz miechowski, opis zob. Z. Pęckowski, Nie znane → p. 7; Iluminowany antyfonarz z 1562 r. z h. Leliwa z trzygłosową kompozycją „Laus domino resonat”, należący do klasztoru, przed II wojną w kościele par. w Miechowie, obecnie w Bibliotece Kurii biskupiej w Kielcach (J. Zdanowski, Iluminowane → p. 7, s. 30). Przed I wojną światową w archiwum par. znajdował się rps „Summa decretalium” z 1286 r. Mikołaja archidiakona krak. (Wiśn. M., s. 129).

Bracia z kl. miech. studenci w Uniw. Krak.: 1404 Mik. Drogosz; 1405 Lampert s. Piotra z Radomska; Klemens s. Świętosława; 1429 Jan; 1447 Grzegorz (Metryka UK 04/029; 05/120, 125; 29e/013; 47h/088); 1530 Jan s. Macieja ze Skaryszewa; Jan s. Jana z Przerębu; Maciej s. Jakuba z Proszowic (Al. 2 s. 254).

Fundacja dla studentów Uniw. Krak. braci kl. miech. 1531-33 kl. miech. kupuje czynsze z przeznaczeniem na fundusz dla studentów Uniw. Krak. spośród braci bożogr. → p. 3A; 1533 Tomasz Bylica z Olkusza prep. miech. ustanawia fundusz na naukę w Akad. Krak. dla dwóch wyróżniających się nowicjuszy. W tym celu wykupiono za 300 fl. czynsz wyderkafowy 8 grz. rocznie na wsi Sprowa od szl. Erazma Szczepanowskiego, inny czynsz 8 grz. na Libertowie, Gaju i Bestwinie wykupiono za 300 fl. od Mik. Taszyckiego oraz za kolejne 600 fl. czynsz 24 fl. we wsiach Mstyczów, Przełaj i Czepiec w pow. ksiąs. od Jakuba Płazy z Sieciechowic, co daje sumę 31 grz.; tenże prep. zawiera w powyższej sprawie umowę z Uniw. Krak., którą zatwierdza Piotr Tomicki bp krak. Pieniędzmi będzie zarządzał prowizor bursy. Z powyższej sumy przeznacza się 20 fl. na ewentualne promocje studentów-bożogr. na bakałarzy, mistrzów i doktorów jakiegoklwiek fakultetu, byle tylko starali się o te stopnie za zgodą przełożonych. Na utrzymanie 2 braci mieszkających w Bursie Jerozlimskiej przenacza się 13 grz., licząc po 6 gr na tydzień za każdego. Na wyżywienie dla tych braci przeznaczono co roku z kl. wsi Krzesławice 2 garnce masła, 2 kopy serów i 2 korce jagieł. Fiskus uniw. będzie pobierał od powyższej sumy 3 grz., a kasa Bursy Jerozolimskiej z tytułu wstępnego co roku po kopie groszy, aby nowo przybywający bracia byli wolni od tej opłaty. Prowizor Bursy za administrację i za pieczę będzie pobierał rocznie kopę gr i będzie się z tego rozliczał przed rektorem, dziekanami i starszymi Uniw. Prepozyt w celu zapewnienia korzyści szkole miech. zawiera z Uniw. Krak. układ co do sposobu kształcenia: bracia, którzy uzyskali jakiś stopień, mogą obowiązkowe dwuletnie lekcje odbywać w kl. miech. zamiast na uniw. według wskazówek swych przełożonych; lekcje te będą im zaliczone przy ubieganiu się o wyższy stopień z tym jednak warunkiem, że obowiązkowe w tym dwuleciu dysputy i responsy mają odbyć na uniwersytecie. Sentencjarze teologii mogą jednak po przeczytaniu dwu ksiąg sentencji w uniwersytecie czytać dalsze klerykom miech. Doktorzy teologii mogą wykładać w Miechowie przez 2 lata. Prepozyci pod karą 14 grz. mają obowiązek posyłać do Krakowa na studia 2 braci z Miechowa lub innych klasztorów, zaś gdy ukończą oni studia, mają być wysłani następni (Miech., s. 620-2); Piotr Tomicki bp krak. transumuje wszystkie powyższe dok. zakupu czynszu, który ma być przeznaczony na utrzymanie 2 braci z kl. miech. w bursie jerozolimskiej i studiujących na Uniw. Krak., zatwierdza powyższą fundację i ustanawia sposób jej funkcjonowania (Ep. 13 k. 221v-3, 252; Katalog UJ, 432).

6De. Klientela kl., dwory i domy kl., służba:

Klientela: 1411 Jakusz Proboło z Modlnicy i Andrzej z Łowini ręczą za prep. Michała → p. 3A; 1412 Florian z Knyszyna ręczy Boguszowi z Pstroszyc za prep. miech. (ZK 193 s. 93); 1417 Maciej Pstroski sędzia kaszt. i star. krak. Krystyna z Ostrowa opiekunem kl. (tutor monasterii - ZDM 1, 316); 1440 Zygmunt z Grabowej poręczyciel za konwersa Miłosta (GK 7 s. 70); 1446 Nieustęp z Książa Małego alias ze Słupowa ręczy za Jana prep. miech. (ZK 257 s. 173); 1451 Jan ze Śladowa ręczy za prep. miech. (ZK 258 s. 38); 1454 szl. Piotr Szadowski włodarz kl. miech. (Mp. 5 A-B/2 37); 1464 Stan. Połajowski → p. 3A; 1470-87 Jakub Wojszyk z Klonowa zachodźca prep. miech.(ZK 16 s. 608; GK 22 s. 608-9).

Dwory klaszt.: 1228 Janek magister dworu klaszt. w Skaryszewie; Zygfryd villicus tamże [=przedstawiciel ludności targu?] (Mp. 2, 395); 1375, 1432 w Uniejowie → p. 5Da: Uniejów; → p. 3D; 1397 w Smrokowie → p. 3A; 1402 w Krzesławicach → p. 3A; 1422 w Chodowie → p. 3A; 1444 w Michałowicach → p. 4B; 1456 Chodowie → p. 3G; 1456, 1459 w Ołudzy → p. 3D i 4B; 1461, 1487 Targowisku → p. 3A i 3D; 1467 we Wrocieryżu → p. 3D; 1470-80 Krzesławicach, Stawianach, Skaryszewie → p. 3F; 1503 dwór faktora w Smrokowie → p. 3G.

Domy klaszt. w Krakowie: 1344 kamienica w Krakowie naprzeciwko braci dominikanów (RMiech., s. 125); 1380 dom w Stradomiu za murami Krakowa k. mostu [przez Wisłę] na Kazimierz (Mp. 3, 914); 1404 Michał prep. zbudowal dobry i piękny dom w Krakowie dla kl. Ś. Jadwigi, który zaczął rok wcześniej (RMiech., s. 130); prep. Michał kupuje 3 domy z Siedliskami w Skaryszewie → p. 3A; 1465 dom panien dominikanek k. domu prep. miech. w Krakowie (GK 17 s. 529).

Domy klaszt. w Miechowie → Miechów p. 3A.

Służba prep.: 1412 Mikołaj sługa prep. miech. przeciwko kmieciowi Stan. Budce z → Lgoty o rany (ZK 193 s. 113-4); 1416 Andrzej sługa zachodźcą prep. w sprawie ze star. sądec. (ZK 194 s. 11); 1422, 1425 Grzegorz domownik (GK 2 s. 184, 196; ZK 195 s. 313); 1426 Barczałka z Uniejowa i jego pan prep. miech. (GK 2 s. 612); 1448 Andrzej domownik (GK 10 s. 647, 662); 1453 Pietrzyk domownik (GK 12 s. 161); 1468 Jan Lisowski kanclerz prep. Mik. Lisowskiego (OK 12 s. 488, 751); 1503 Jan Stańczyk sługa → p. 3C; 1467 Stanisław, Jerzy i Jakub słudzy familia prep. (GK 18 s. 41, 76, 146, 202, 297, 372); 1498 Wojciech z Parkoszowic faktor (GK 27 s. 185).

6E. Bractwo Zmartwychwstania Pańskiego. [1198] Monach patriarcha kościoła Zmartwychwstania Pańskiego przyjmuje wraz z kapitułą i zgromadzeniem braci do bractwa tegoż kościoła i do uczestnictwa w modłach i dobrodziejstwach kościoła jerozolimskiego wszystkich biskupów polskich, książąt, baronów, mężczyzn i kobiety, którzy dali jałmużnę kościołowi Grobu Pańskiego w M., i których imiona wylicza: książęta Bolesław [Kędzierzawy] z ż. Marią, Mieszko Stary, jego pierwsza ż. Elżbieta z ss. Odonem i Stefanem oraz druga ż. Eudoksja z ss. Bolesławem, Mieszkiem i Władysławem [Laskonogim], Kazimierz [Sprawiedliwy] z ż. Heleną i ss. Leszkiem [Białym] i Konradem [Mazowieckim], Bolesław [Wysoki] książę wrocławski z żoną i ss. Konradem, Jarosławem bpem [wrocławskim] i Henrykiem [Brodatym], Mieszko [Plątonogi] br. tegoż Bolesława i jego żona z dziećmi, panowie: Jaksa z żoną, bp krak. Gedko, Świętosław, komes Stefan, Mikora, Radosław, Żyra i jego s. Olto, Leonard, jego br. Włodzimierz, Gniewomir, jego żona i syn, komes Mikołaj wwda [krak.], Lasota, Bugiwoj, Gerloch, jego żona i synowie, Jan br. Mateusza, żona zm. Wszebora z dziećmi, Kanimir, Andrzej br. Mateusza, Wojsław br. bpa Gedki, Chryston br. Kanimira, Otto z Wierzbicy, komes Jakub [kaszt.] sand. z żoną, Tuto Niemiec, brat Przełaj, brat Krekocha, kleryk Hugold, Piotr arcbp gnieźn., Pełka bp krak., Goricho z żoną i dziećmi, Jan archidiakon lubelski, Ludwik „de Craco” [nie zid.]; [XIII/XIV w.?] brat Krystyn z Gniezna; Altman z żoną i dziećmi, Spanco z z żoną i dziećmi, Bertold z żoną i dziećmi, Otto; [XVI w.?] Szymon Pojałowski (Mp. 2, 376; Repert. 143); 1242 do bractwa przyjęci: Konrad ks. krak. i łęcz., jego żona [Agafia] i synowie [Bolesław I ks. mazowiecki, Kazimierz I ks. kujawski, Ziemowit I, późniejszy ks. mazowiecki i Mieszko zw. Chościsko] (Mp. 2, 421; KMaz. (Koch.) 1, 429); 1422 zm. Mikołaj arcbp gnieźn., przyjaciel kl. miech. i współbrat [=członek bractwa] (RMiech., s. 134); 1489 Mik. Synowiec [z Rzędowic] star. chęc. i burgr. krak. prosi o przyjęcie do bractwa (AG perg. 2650).

Sanktuarium Bożego Grobu i Męki Pańskiej.

1454 szl. Katarzyna [tercjarka] z zakonu dominikanów w Krakowie złożyła przysięgę, że gdy zachorowała na nogi, odbyła pielgrzymki do różnych świetych miejsc, mianowicie do Matki Boskiej w Częstochowie, do kl. Ś. Krzyża na Łysej Górze, do Męki Pańskiej (ad passionem Domini) w Miechowie, do Ś. Stanisława na Skałce, do Ś. Bernarda za murami Krakowa i do innych miejsc świętych; została uzdrowiona 8 dni temu po wizycie i modlitwach u grobu bł. Prędoty w kat. krak. (MPH 4 s. 449).

6F. Wydarzenia i incydenty.

6Fa. wizyty królów i książąt:

Władysław Łokietek: 1292 (DKM 22 s. 166: NKMaz. 2, nr 90)80Władysław Łok. wystawił dok. dla katedry płockiej „im dominico Crac. ante M”. Możliwa jest zatem jego obecność w klasztorze.

Kazimierz Wielki: 1367, 24 XI; [1360-70] 22 VIII (A. Gąsiorowski, Itinerarium króla Kazimierza Wielkiego. Materiały 1333-1370, RH 64, 1997, s. 175-208).

Władysław Opolczyk: 1377, 9 VI (S. Sroka, Itinerarium księcia Władysława Opolczyka z lat 1372-1378, „Rocznik Przemyski” 28, 1991/1992, s. 147-154; J. Sperka, Otoczenie Władysława Opolczyka w l. 1370-1401. Studium o elicie władzy w relacjach z monarchą, Katowice 2006, s. 369-81: Itinerarium).

Władysław Jagiełło: 1393, 16 XI; 1394, 15 III; 1408 III/IV; 1413, 2 IV; 1416, 28 III; 1418, 28 II; 1420, 16-17 III; 1421, 16 IV; 1422, 29 III; 1429 III; 1432 I, 2 IV; 1433, 26 III (A. Gąsiorowski, Itinerarium króla Władysława Jagiełły 1386-1434, W. 1972).

Kazimierz Jagiellończyk: 1447, między 12 a 17 VII (DHn. 12 s. 49); 1451, między 17 a 23 VI (DHn. 12 s. 102); 1452, między 9 a 15 VII (DHn. 12 s. 133); 1461 (DHn. 12 s. 316); 1462 (DHn. 13 s. 339); 1464, 20 VI (MS 4, 22365=MS 4 S 979=MS 5, 6999=Mp. 5 V 40); 1465 (DHn. 13 s. 413); 1475 (DHn. 13 s. 634); 1479 DHn. 13 s. 681) (G. Rutkowska, I. Sułkowska-Kurasiowa, Materiały do itinerarium Kazimierza Jagiellończyka, udostępnione przez G. Rutkowską).

Aleksander Jagiellończyk: 1504, 26 I (M. Neuman, Itinerarium Aleksandra Jagiellończyka wielkiego księcia litewskiego, króla polskiego (czerwiec 1492 - sierpień 1506), „Zeszyty Naukowe UAM” 74, Historia, z. 11, 1971, s. 117-155).

6Fb. wizyty ważniejszych osób duchownych i świeckich:

1268 kard. legat Gwido nadaje kl. miech. odpusty (Mog. 30); 1448 Mik. Pieniążek z Witowic star. biec. (ZDK 2, 528); 1539 Piotr Gamrat bp krak. → niżej p. d.

6Fc. klęski elementarne: 1292 → p. 5A; 1345, 1347, 1379 → p. 5A; 1401 jesienią w wyniku zarazy zmarli w kl. miech.: świecki brat Grzegorz włodarz w Stawianach, bracia Borek wikary w M., Bartłomiej prep. w Przeworsku, Ambroży świecki pleb. we Wrocieryżu (RMiech., s. 129); 1506 pożar klasztoru → p. 5A.

6Fd. Wydarzenia i incydenty lokalne: 1300, 1311, 1314, 1348, 1378 → p. 5A.

1387 pkom. królowej Żegota uwalnia kl. miech. i jego kmieci od odpowiedzialności i kary należnej królowej zw. ruszyca za zabójstwo pewnych kobiet we wsiach klaszt. Przecławice i Smroków (ZDM 1, 184).

1400 Franciszek [Carbonus] kardynał prezbiter bazyliki tytułu Ś. Zuzanny poleca bpowi krak., aby uwolnił Michała prep. kl. miech. oraz braci tegoż klasztoru, Adama, Eliasza i Mirosława od suspensy i odpowiedzialności za ukaranie śmiercią pewnego złodzieja w mieście klaszt. Miechów. Złodziej ten, pod nieobecność prepozyta, został schwytany na kradzieży pewnych rzeczy z klasztoru przez sługi klasztorne i brata Adama, zastępcę prepozyta, który kazał zakuć go w dyby z zamiarem ukarania chłostą. Podczas gdy Adam i jego słudzy spożywali posiłek, złodziej ten niewiadomym sposobem uwolnił się i zaczął uciekać. Zauważywszy to brat Mirosław począł krzyczeć: „złodziej ucieka”, dzięki czemu Adam ponownie go schwytał i uwięził aż do czasu przybycia prep. Michała. Po powrocie prepozyt za radą brata Eliasza kazał nałożyć na złodzieja skrzynię (pullam seu quodam vas) wypełnioną wapnem, poczym słudzy klaszt. powiedli go na rynek miejski, gdzie został wychłostany rózgą, a następnie miał być wypędzony z miasta. Jednak rajcy, ławnicy i mieszczanie, wbrew zakazowi prepozyta, aby nie czynić złodziejowi szkody na życiu, wyrwali go siłą z rąk sług klaszt. i powiedli na szubienicę. Prepozyt usłyszawszy o zdarzeniu przybył konno ze sługami, chcąc wyrwać złodzieja z rąk tłumu, jednak wbrew jego woli został on powieszony. Z tego powodu prosi o rozgrzeszenie siebie i braci (ZDK 1, 146).

1441 Władysław Warn. poleca Janowi z Czyżowa kaszt. i wwdzie krak. oraz namiestnikowi Królestwa Pol., aby zabronił urzędnikom ziemi rad. przeszkadzać w łowach we własnych dobrach Janowi prep. miech., wbrew przywilejom, tak na sarny i zające za pomocą sieci i psów, jak i na jelenie (ZDM 8, 2290); 1441 Piotr Chyla (Chela) nie stawił się w sądzie przeciwko Janowi prep. miech. o zabicie przez brata Marcina z kl. miech. żony tegoż Piotra. Marcin złożył przysięgę oddalając oskarżenia Chyły; sąd ziemski krak. poświadcza, że prep. miech. Jan ze względu na niestawiennictwo powodów został uwolniony od pozwu o główszczyznę wniesionego za życia podsędka Filipa z Chrobrza [1436-42, a zatem dok. nosi datę wniesienia pozwu] przez kmiecia, czyli plebeja Piotra Chylę z → Klimontowa [par. Mstyczów], i jego pana Andrzeja z Klimontowa za zabitą przez Marcina br. prepozyta żonę tegoż Piotra (ZK 256 s. 202; DSZ 190).

1459 Stanisław „Mierhov” [brat z kl. miech.?] suplikuje w następującej sprawie: został on przez prep. ustanowiony zarządcą i obrońcą dóbr kl. miech. z pr. karania krnąbrnych i nieposłusznych, i kiedy odnalazł we wsi Targowisko i dobrach tegoż klasztoru zaciężnych, którzy je niszczyli, prosił ich o opuszczenie tych dóbr, czego nie uczynili. Widząc zatem złośliwość tychże zaciężnych zwrócił się do pstar. krak., który z kolei prosił innego pana, aby napisał list do nich z prośbą o opuszczenie dóbr klasztornych, ów jednak niektórych zaciężnych poranił, innych zabił lub uwięził. Stanisław zaś, którego do tego nie przywołano, ani go tam nie było, nie mógł tychże zaciężnych wspomóc, udzielić im porady ani okazać łaski. Prosi zatem o uznanie, że nie jest winien zabójstwa (Bullarium 6, 1397).

1539 Piotr Gamrat bp krak., zajechawszy z licznym orszakiem prałatów i świeckich panów do kl. miech., oskarżył nieobecnego prep. Tomasza Bylicę o kontakty z mieszczką krak. Malcherową, złożył go z prepozytury i skazał zaocznie na dożywotnie więzienie. Po uiszczeniu biskupowi 2000 fl. prepozyt został przywrócony na stanowisko (Korzeniowski Zapiski → p. 7, nr 150; A. Birkenmajer, Bylica Tomasz, PSB 3 s. 169).

6Fe. dok. wystawione w klasztorze przez króla, prep., sędziów sądu nadwornego pr. niem. i urzędników (in M.; in domo seu monasterio; in monasterio; in refectorio; in curia monasterii; in stuba communi; in stuba monasterii; in cenobio; in conventu)81Uwzględniono też dok. wystawione w Miechowie w przekonaniu, że dokonano tego w klasztorze: 1268 (Mog. 30 - dok. legata Gwidona); 1318 (ZDM 1, 22); 1335 (Mp. 3, 643); 1339 (Mp. 3, 658); 1366 (ZDM 1, 119); 1369 (ZDM 1, 126; Mp. 3, 819); 1372 (Mp. 3, 845, 849; ZDM 1, 138); 1373 (Mp. 3, 858); 1375 (Mp. 3, 871, 879); 1376 (Mp. 3, 882, 886); 1377 (KK 2, 299); 1380 (Mp. 3, 917); 1381 (AG perg. 2337); 1385 (ZDM 1, 177; Mp. 3, 941-2); 1388 (ZDM 1, 191); 1390 (ZDM 1, 196); 1392 (ZDM 1, 200); 1399 (ZDM 1, 229); 1404 (ZDM 1, 257); 1410 (ZDK 1, 181); 1413 (Imbr. 15 - dok. król.); 1414 (ZDK 1, 203); 1417 (ZDM 1, 321); 1418 (ZDM 7, 1868 - dok. król.); 1427 (AG perg. 2511); 1428 (ZDK 2, 282); 1431 (AG perg. 2523); 1432 (ZDK 2, 305; ZDM 7, 2103); 1438 (ZDK 2, 371); 1442 (AG perg. 2543); 1448 (ZDK 2, 515, 528 - dok. star. biec.); 1449 (ZDM 3, 823); 1451 (AG perg. 2576); 1452 (BCzart. Katalog 1, 555); 1454 (Mp. 5 A-B/2, 37); 1458 (AG perg. 2591); 1460 (AG perg. 2598); 1467 (AG perg. 2611, 2615); 1468 (AG per. 2613); 1474 (AG perg. 2623); 1479 (AG perg. 2633); 1482 (AG perg. 2640); 1483 (AG perg. 2644); 1491 (AG perg. 2653); 1498 (AG perg. 2663); 1507 (AG perg. 2674); 1513 (AG perg. 2682); 1516 (AG perg. 2685); 1517 (BCzart. Katalog 2, 799; AG perg. 2686); 1520 (AG 2693); 1521 (AG perg. 2696); 1524 (AG perg. 2699); 1526 (AG perg. 2702); 1527 (AG perg. 2703); 1528 (AG perg. 2705); 1530 (AG perg. 2320); 1533 (AG perg. 2713, 2715); 1535 (AG perg. 2295, 2717); 1536 (AG perg. 2719); 1541 (AG perg. 2723-4, 2726).

7. Bożogrobcy w Polsce, praca zbior., Miechów-W. 1999; M. Czapnik, Bożogrobca Stanisław z Łowicza i jego księgozbiór, Z badań nad polskimi księgozbiorami historycznymi, 17, W. 1996; P. P. Gach, Kasata zakonu bożogrobców na ziemiach polskich w XIX w., w: Bożogrobcy w Polsce, s. 113-27; R. S. Gałczyński, Miechowski konwent bożogrobców do połowy XV w. Z badań nad prosopografią klasztorną, NP 98, 2002, s. 163-95; L. Hajdukiewicz, Biblioteka Macieja z Miechowa, Wr. 1960; M. Hornowska, H. Zdzitowiecka-Jasińska, Zbiory rękopiśmienne w Polsce średniowiecznej, W. 1947; A. Karbowiak, Miechowici a oświata, „Muzeum” 22, 1906, s. 429-56; J. Kopeć, Teksty oficjum sacrosancti Sepulchri Hierosolymitani u bożogrobców miechowskich i w Proprium Poloniae, w: Bożogrobcy w Polsce, s. 79-97 (przedruk z: ABMK 20-21, 1969-70, s. 179-194); J. Z. Łoziński, Miechowskie Sepulchrum Domini, „Biul. Hist. Sztuki” 31, 1969 s. 151-66; M. Machejek, Materiały źródłowe zakonu bożogrobców w archiwach watykańskich, w: Bożogrobcy w Polsce, s. 157-201; N. Mika, Bożogrobcy raciborscy w średniowieczu, w: Klasztor w mieście średniowiecznym i nowożytnym, pod red. M. Derwicha i A. Pobóg-Lenartowicz, Wr.-Opole 2000, s. 419-26; W. Oblizajek, Najstarsze dokumenty bożogrobców miechowskich (1198), SŹ 24, 1979, s. 97-107; Z. Pęckowski, Bożogrobcy w Polsce, w: Encyklopedia katolicka, t. 2, kol. 879-881; tenże, Miechów. Studia z dziejów miasta i ziemi miechowskiej do roku 1914, Kr. 1967; tenże, Nieznane dokumenty miechowskie, SH 5, 1962, s. 34-8; P. Pękalski, O początku, rozkrzewieniu i upadku zakonu XX. kanoników stróżów św. Grobu Jerozolimskiego, Kr. 1867; H. Piwoński, Antyfonarz bożogrobców z Miechowa, w: Musica medii aevi 6, W. 1977, s. 88-138; tenże, Liturgia wielkanocna u bożogrobców w Miechowie, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 16, 1969, z. 4, s. 93-102; tenże, Liturgia wielkoczwartkowa u bożogrobców, ABMK 35, 1977, s. 215-230; tenże, Liturgia wielkosobotnia u bożogrobców, „Studia Theol. Varsaviensia” 9, 1971, s. 131-146; Z. Piłat, Fundator i fundacja klasztoru bożogrobców w Miechowie, w: Bożogrobcy w Polsce, s. 11-43; J. Reychman, Klasztor w Lendaku i jego dawna przynależność do opactwa miechowskiego, NP 19, 1964, s. 33-60; F. Sikora, Najstarsze dokumenty i dzieje klasztoru Bożogrobców w Gnieźnie, SŹ 19, 1974, s. 47-74; L. Skórka-Florentine, Les chanoines du Saint-Sépulcre de Miechów et leurs archives de 1198 a 1428, (rozprawa doktorska, Paryż 1976); B. Skrzydlewska, Architektura i sztuka kościoła pod wezwaniem Grobu Świętego, w: Bożogrobcy w Polsce, s. 221-5; R. Skrzyniarz, Dyplomy pergaminowe zakonu bożogrobców w zbiorach archiwów państwowych w Polsce, ABMK 65, 1996, s. 401-23; tenże, Działalność duszpasterska zakonu bożogrobców w średniowiecznym Miechowie, w: Klasztor w mieście średniowiecznym i nowożytnym, s. 449-58; tenże, Gościeradów w dokumencie Monachusa dla bożogrobców miechowskich z 1198 r., ABMK 71, 1999, s. 399-405; tenże, Kazania świętokrzyskie a bożogrobcy, ABMK 64, 1995, s. 595-600; tenże, Księgozbiór historyczny bożogrobców w parafii Miechów, ABMK 77, 2002, s. 71-6; tenże, Początki archiwum zakonnego bożogrobców w Miechowie, ABMK 71, 1999, s. 407-11; tenże, Źródła archiwalne w Polsce do dziejów zakonu bożogrobców, w: Bożogrobcy w Polsce, s. 203-20; M. Starnawska, Bożogrobcy, w: tejże, Między Jerozolimą a Łukowem. Zakony krzyżowe na ziemiach polskich w średniowieczu, W. 1999, s. 73-106; Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XII w., t. 1-2, pod red. M. Walickiego, W. 1971; Z. Świechowski, Budownictwo romańskie w Polsce. Katalog zabytków, Wr. 1963, s. 165-7; M. Tobiasz, Bożogrobcy w Miechowie, NP 17, 1963, s. 5-60; T. M. Trajdos, Miechowici na ziemi przemyskiej za panowania Władysława II Jagiełły, „Folia Hist. Crac. 4-5: Facultas Historiae Ecclesiae PAT” 1997-1998, s. 67-98; tenże, W kwestii Miechowitów w Lendaku, Prace Pienińskie 6, 1993, s. 75-7; E. Truskolaska, Księgozbiór bożogrobców miechowskich w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie, ABMK 81, 2004, s. 353-369; A. Wędzki, Perspektywy dalszych badań nad źródłami do dziejów zakonu bożogrobców w Polsce, w: Scriptura custos memoriae. Prace historyczne, Poznań 2001, s. 183-192; L. Wojciechowski, Parafia w Miechowie w okresie przedrozbiorowym, w: Bożogrobcy w Polsce, s. 57-78; E. Wółkiewicz, Mieszczanie w klasztorze. Skład osobowy konwentu bożogrobców w Nysie w średniowieczu, w: Klasztor w mieście średniowiecznym i nowożytnym, s. 427-48; J. Zdanowski, Iluminowane rękopisy księgozbiorów kapitularza katedralnego i Seminarium Duchownego w Kielcach oraz kościoła parafilanego w Miechowie, Kielce 1929.

Dodatkowe skróty. Katalog MNK - Katalog dokumentów pergaminowych Muzeum Narodowego w Krakowie, oprac. J. Tomaszewicz, Kr. 1992; KMaz.(Koch) - Codex diplomaticus et commemorationum Masoviae generalis, ed. J. K. Kochanowski, t. 1, Varsoviae 1919; Kop. miech. - kopiarz miechowski w archiwum par. w Miechowie; Korzeniowski Zapiski - J. Korzeniowski, Zapiski z rękopisów Cesarskiej Biblioteki Publicznej w Petersburgu i innych bibliotek petersburskich, (Archiwum do dziejów literatury i oświaty w Polsce, t. 11), Kr. 1910; NKMaz. - Nowy kodeks dyplomatyczny Mazowsza, cz. 2: Dokumenty z lat 1248-1355, wyd. I. Sułkowska-Kuraś i S. Kuraś przy współudziale K. Pacuskiego i H. Wajsa, Wr. 1989; RMiech. - Rocznik miechowski, wyd. Z. Budkowa, SŹ 5, 1960, s. 119-135; Sroka Dokumenty - Dokumenty polskie z archiwów dawnego Królestwa Węgier, t. 1, wyd. S. Sroka, Kr. 1998; Theiner - Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae, ed. A. Theiner, t. 1, Romae 1860.

8. Zabytki kultury materialnej.

Kościół klaszt. pw. Grobu Pańskiego i Ś. Jakuba Młodszego: gotycki z w. XIV/XV z fragmentami romańskimi lat 30-tych XIII w., przebudowany w XVIII w.; korpus trzynawowy, bazylikowy, trójprzęsłowy; przy prezbiterium od pn. dwukondygnacyjna przybudówka (na dole zakrystia 1410). Z kościoła romańskiego zachowana zachodnia fasada z ciosów, wbudowana w fasadę kościoła gotyckiego, podzielona na dwie kondygnacje, z czworolistnym przeźroczem w kondygnacji dolnej; fragmenty ścian z ciosów w nawach bocznych i przedsionku zakrystii; portal późnogotycki. - W nawie głównej, w wewnętrznej wnęce pod chórem, malowidło ścienne sprzed 1379 przedstawiające Chrystusa na krzyżu w otoczeniu NMP, Marii Salome i Marii Magdaleny z jednej strony oraz Ś. Jana i jakiegoś rycerza z mieczem (fundatora Jaksy?); w kaplicy pn. krucyfiks późnogotycki z pocz. XVI w. W zakrystii posągi Chrystusa i anioła w Ogrojcu późnogotyckie z pocz. XVI w.; kielich późnogotycki ok. 1500 typu węgierskiego (KatZab. 1 s. 231-4; Sztuka polska → p. 7, s. 734; Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 251).

Klasztor: obecne zabudowania, trójkondygnacyjne (dawniej dwukondygnacyjne), zgrupowane dokoła prostokątnego wirydarza, zawierają partie gotycko-renesansowe; na parterze krużganki gotycko-renesansowe, nakryte sklepieniami krzyżowo-żebrowymi ze zwornikami w kształcie tarcz z herbami: Topór, Odrowąż, Łabędź, Dołęga; zbudowane przez prep. Tomasza z Olkusza po pożarze 1506 r. i wykorzystywane do procesji. - Zachowało się kilka wczesnorenesansowych i kilka późnorenesansowych obramowań okien; portale kamienne; dwa ostrołukowe z w. XIV/XV, jeden z XV/XVI w., jeden wczesnorenesansowy (1534), prowadzący z klasztoru na krużganki. - Kaplica Grobu Chrystusa dobudowana od wsch. ramienia krużganku zbudowana przez prep. Tomasza z Olkusza; kwadratowa, nakryta kopułą z latarnią; portal kamienny, podobny do portalu klaszt. z 1534 r.; w środku grób Chrystusa drewniany w kształcie prostokatnego budyneczku o dwóch kondygnacjach; mensa renesansowa. - Baszta w narożniku muru otaczajacego zabudowania klaszt. od wsch. i zach., może z czasów inkastelacji klasztoru w 1311 r. (KatZab. 1 s. 234-5).

Moneta odnaleziona w tzw. skarbie wąchockim z wizerunkiem podwójnego krzyża patriarchalnego i napisem SIGNUM CRUCIS przypisywana jest kl. miech. (S. Suchodolski, Moneta możnowładcza i kościelna w Polsce wczesnośredniowiecznej, Wr. 1987, s. 96-102; B. Paszkiewicz, Mennictwo klasztorne w średniowiecznej Polsce, w: Klasztor w kulturze średniowiecznej Polski, Opole 1995, s. 329; Z. Piłat, Fundator → p. 7, s. 38).

Za lekturę niniejszego tekstu i stosowne uwagi serdecznie dziękuję dr. Franciszkowi Sikorze.

1 Ta informacja tylko w Albumie miechowskim, Mp. 2, 376.

2 Powyżej wymieniono nadanie dzies. ze wsi o nazwie „Coccha”, utożsamianej z Goszczą k. Słomnik. Dalej wymieniono dwie wsie o nazwie „Coccha inferior” i „Coccha superior”, źreb „super Coccham”, czyli na rz. → Goszczy (dziś zwanej Pojałówką), lewy dopływem Szreniawy, i jakąś wieś „iuxta Coccham superiorem”. J. Długosz w DLb. 3 s. 5-6 identyfikował te wsie z Chotlą Wyższą i Chotlą Niższą, które lokalizował nad rz. Prosną w diec. gnieźn. Z kolei Miech., s. 101 uznał, że chodzi o zepsutą nazwę wsi Chycza Górna i Dolna w par. Dzierzgów w pow. lel., co przyjął bez zastrzeżeń Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 469; F. Sikora, Najstarsze dokumenty → p. 7, s. 48 i → Chycza Mała i Wielka, uznał identyfikację Nakielskiego za błędną, i przyjął identyfikację Długosza, której słuszność utwierdzać ma dok. Konrada Mazowieckiego z daty 1225 (poprawionej przez wyd. na 1245 r.), którym książę potwierdził kl. Bożogr. w M. nadanie przez rycerza Budzisława nie zlokalizowanej wsi Chotla z jeziorami i jazami na Wiśle. Już jednak Z. Podwińska, Zmiany form osadnictwa wiejskiego na ziemiach polskich we wcześniejszym średniowieczu. Źreb, wieś, opole, Wr. 1971, s. 258-9 zwróciła uwagę, że w dok. Monacha nazwą „Coccha” określono skupisko osad nie posiadających jeszcze nazw własnych, nazywanych wspólnie nazwą rzeki, nad którą były położone. Lokalizuje je ona nad strumieniem o nazwie → Goszcza, pr. dopływem Szreniawy, i na terenie dzisiejszej wsi o tej samej nazwie. Zdaniem autorki było to znaczne terytorium (4-6 km2), obejmujące co najmniej siedem osad. Identyfikację Z. Podwińskiej uściśla A. Wędzki, Glosy do Słownika historyczno-geograficznego województwa krakowskiego w średniowieczu (Szreniawa - Biskupice, „Coccha” - Szczepanowice), w: Homines et societas. Czasy Piastów i Jagiellonów, Poznań 1997, s. 75-80. Dowodzi on, że osady te leżały nie na terenie Goszczy, lecz dalej na wschód na terenie dzisiejszej wsi Szczepanowice nad rz. Goszczą (=Pojałówką), a właściwie Koszczą, w jej dolnym biegu. Etymologię nazwy tej rzeki, podobnie jak dwóch pozostałych dwóch rzek o nazwie → Goszcza (=Koszcza), wiąże z nazwą skrzypu wodnego (koszcz, chwoszcz). Autor przypuszcza zatem, że komes Szczepan posiadał nad rz. Koszczą dwie osady, z których jedną, Koszczę Górną darował klasztorowi, a druga przyjęła od jego imienia nazwę Szczepanowice. Wieś tę jego potomkowie darowali w → 1278 r. klasztorowi, który w ten sposób stał się właścicielem zwartego terytorium nad dolną Koszczą. Wymienione w dok. Monacha osady, tj. Koszcza Górna, Koszcza Dolna, źreb Hugona na rz. Koszczy i nie należąca do tego zespołu osada Leonarda, leżąca „iuxta Coccham inferior”, zostały więc najpewniej wchłonięte podczas lokacji na pr. niem. Szczepanowic przed 1383 r.

3 Według ident. Z. Pęckowskiego, Miechów → p. 7, s. 398.

4 W Albumie miechowskim nieco inny zapis: pan Gniewomir i jego żona z synem dali Łętkowice. Wydaje się jednak, że zgodny z prawdą jest zapis w dok. Monacha, który potwierdza czynność prawną, a tej, o czym zapewne doskonale wiedziano, dokonała żona Gniewomira z synem już po śmierci męża. Ponieważ Album nosi charakter zarówno księgi brackiej jak księgi benefaktorów, na listę dobrodziejów klasztoru wpisano również Gniewomira.

5 J. Długosz, DLb. 3, s. 7 nie potrafił zidentyfikować osady Łubnia-Dłubnia, która wchodziła w skład wąskiego lecz długiego (ok. 28 km) pasa osadniczego w dolinie rz. Dłubni, gdzie kilka osad, podobnie jak w przypadku wsi o nazwie „Coccha”, nosiło nazwę rzeki. Wydawca błędnie identyfikuje Dłubnię z → Imbramowicami, noszącymi jeszcze w początkach XIII w. nazwę Dłubnia, które były własnością biskupów krak. a od 1225 r. kl. Norbertanek. Taką identyfikację przyjął Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 470 i 478. Prawidłowej lokalizacji Dłubni na terenie dzisiejszej wsi → Michałowice dokonała dopiero Z. Podwińska, Zmiany, s. 259. J. Długosz, DLb. 1 s. 122, 3 s. 16, 425-6 odnotował Michałowice w opisie dóbr kl. Bożogr. w M. sądził jednak na podstawie jakichś fałszywych lub źle zinterpretowanych informacji, że należały one niegdyś do kl. mog. (opis tej wsi zamieścił także w części dotyczącej dóbr tego klasztoru), a potem dopiero przeszły na własność kl. Bożogr. w M.

6 Zob. przypis 1.

7 W literaturze przyjęła się nazwa wsi Białobrzezie. DLb. 1 s. 7 lokalizuje „Belobrzeze” w par. Mstyczów, myląc ją z → Białowieżą, w XV w. własnością Chrzelowskich h. Topór, ale nie posiada na jej temat żadnych innych informacji, poza tym, że wyszła ona z dóbr klasztornych. Podobnie czyni wydawca dok. W innym miejscu przytacza on jeszcze, za Grünhagenem, znane tylko z kopii, falsyfikaty z XVII lub XVIII w.: 1) Kazimierza Sprawiedliwego z daty 1190, który poświadcza nadanie kl. Bożogr. w M. przez Wojsława „de familia Richenboc” dzies. z Białobrzezia; 2) Bolesława Kędzierzawego z daty 1169 poświadczającego nadanie temuż klasztorowi przez Bogdana „de Richenboc” Bytomia; 3) Henryka Brodatego z daty 1244 zatwierdzającego nadanie klasztorowi przez Stefana „de Richenboc” 3 grz. dzies. z Gorzelic (Mp. 1 s. 4-5). Jego zdaniem fals. te miały dowodzić starożytnego pochodzenia śląskiej rodziny Reichenbachów. Informacje te nie zwróciły jednak jego uwagi na Śląsk.

Podstawą do lokalizacji i identyfikacji wsi jest dok. z → 1257 r. wystawiony w Czeladzi, którym Władysław książę opolski zezwolił kl. miech. lokować na pr. niem. wsie Chorzów [dzisiaj miasto, cz. aglomeracji Katowice] i „Balobreze” w swojej dzielnicy. W → 1299 r. Kazimierz książę bytomski nadał imm. wsiom kl. miech. Chorzów i Krasny Dąb, położonym w kasztelanii bytomskiej. Można zatem przypuszczać, że „Belobrese”, w momencie nadania leżące w dzielnicy krak., zostało w l. 1177-1179 w wyniku wypadków politycznych przyłączone do Śląska wraz z Oświęcimiem, Bytomiem i Siewierszczyzną, zaś w połowie XIII w. obie wsie należały do księstwa opolsko-raciborskiego. Monografista kościoła bytomskiego (Lieson, Die Kirche zum Hl. Geist in Beuthen O/S, „Oberschlesiche Jahrbuch” 2, 1924, s. 43) przyjął zatem, że „Belobreze” z dok. Monacha to starsza nazwa wsi Krasny Dąb (cyt. za: M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 91, przyp. 199). Również Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 470, lokalizuje tę wieś na Śląsku w pobliżu Chorzowa. Uważa on, że Białobrzezie zostało przed 1299 r. zamienione z rodziną Reichenbachów na osadę Krasny Dąb [dzisiaj Dąb, w 1924 r. włączony do Katowic - A. Gajewski, Nazwy administracyjne miast i osiedli 1918-1963, W. 1964, s. 50], która t.r. po raz pierwszy występuje wraz z Chorzowem jako własność klasztoru. Identyfikacja Krasnego Dębu z dok. z 1299 r. z Dębem wydaje się nie ulegać wątpliwości. W XIX w. Dąb należał do par. Chorzów, był tu również, oprócz trzech kopalni, folwark należący do bpstwa wrocławskiego, niegdyś własn. kl. Bożogr. z Miechowa (SG 1 s. 916).

Problematyczne jest jednak utożsamianie z Krasnym Dębem Białobrzezia, chociaż taką etymologię przyjmuje słownik Nazwy miejscowe Polski. Historia, pochodzenie, zmiany, pod red. K. Rymuta, t. 2, Kr. 1997, s. 271. Etymologicznie obie identyfikacje wzajemnie się wykluczają, ponieważ zamiana w 2 połowie XIII w. starej, topograficznej nazwy wsi, na inną nazwę topograficzną, wydaje się mało prawdopodobna. Ostatnio F. Sikora zidentyfikował Białobrzezie z Białym Brzegiem nad Przemszą w par. Dzieckowice na Śląsku Opolskim → Białowieża, Uw. W XVIII w. istniała tu już tylko karczma należąca do bpstwa krak. Identyfikację Sikory (bez zacytowania jego ustaleń) rozwijają R. Borowy i J. Horwat, Gdzie mogło leżeć Białobrzezie?, „Rocznik Muzeum w Gliwicach”, 9, 1993, s. 29-33, którzy przypuszczają, że w wyniku podziałów terytorialno-politycznych wieś Białybrzeg weszła w skład utworzonego w 1281 r. księstwa raciborskiego, i utraciła kontakt z Chorzowem pozostającym w księstwie bytomskim, zaś osadzeni tu bożogrobcy przenieśli się do założonego w 1285 r. szpitala bożogrobców w Raciborzu. M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 91 z rezerwą odnosi się do fantastycznych pomysłów obu autorów, pozostawiając wszak otwartą kwestię identyfikacji Białobrzezia.

8 W DLb. 3 s. 7 błędny zapis, że wieś Gościradzice nadał klasztorowi Włodzimierz br. Lasoty, podczas gdy Włodzimierz był br. Leonarda i nadał klasztorowi Białobrzezie, Gościradzice zaś były własnością książęcą. Ostatnio miejscowość ta jest ident. z Gościeradowem w woj. lubelskim (R. Skrzyniarz, Gościeradów → p. 7).

9 DLb. 3 s. 7 ident. wieś „Charncou” z Czarnkowem, nie potrafi jednak określić jej położenia. Wyd. z kolei identyfikuje ją z Czarkowami k. Skalbmierza w pow. wiśl. Miech., s. 103, trafnie przypuszcza, że była to wieś Karczów („Karczow et Ołudza in districtu leloviensi sitas”). W rzeczywistości Karczów leżał w woj. sier.

10 Wydawca błędnie identyfikuje Golchouo z Gotkowicami w par. Jerzmanowice. Nie identyfikuje tej wsi DLb. 3, s. 8, Miech., s. 103 ani Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 374. Z dok. z 1262 r. wiemy tylko, że klasztor pobierał dzies. ze wsi Gobelcho [=Golchouo] w diec. krak. J. Laberschek przypuszcza, że może to być wieś → Gołuchowice w pow. lel., leżąca koło klasztornej Ołudzy → Golchouo, o której pierwsze wzmianki pochodzą z 2 połowy XIV w. Wówczas była to wieś drobnoszlachecka.

11 Wsi tej nie identyfikuje DLb. 3 s. 8. Miech., s. 103 przypuszcza, że chodzi o Karcze. Istnieje taka wieś w woj. lub. w pow. łuk. Wydawca utożsamił Karohe z → Karczowicami w par. Mstyczów. Powątpiewa w to słusznie Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 374, wyklucza zaś taką identyfikację J. Laberschek → Karczowice.

12 W czasach J. Długosza, DLb. 3 s. 11, źródła solne w Przebieczanach i Sidzinie były wyczerpane.

13 DLb. 3 s. 11 ident. Bawół na terenie obecnego Kazimierza, ale nic nie wie o tej wsi, informując że została wyzbyta przez klasztor. Mogła to być zatem identyfikacja tylko na podstawie zbieżności nazwy. Z kolei Miech., s. 106, podaje że Bawół znajdował się w prowincji sand. i został nadany kl. miech. przez Andrzeja br. Mateusza z rodu Gryfów, s. komesa Wojsława, bratanka bpa krak. Gedki, a wnuka Klemensa z Brzeźnicy. Trudno zident. źródło tej informacji, warto jednak zwrócić uwagę, że Nakielski miał jednak dostęp do źródeł (i niedostępnej nam dzisiaj tradycji klaszt.), które obecnie już nie istnieją, na podstawie których identyfikował wsie klaszt. z powyższego dok. (np. Stawiany). W literaturze funkcjonuje jedynie identyfikacja Długosza. Ograniczony zasób źródeł dopuszcza obie identyfikacje. Klasztor w nieznanych okolicznościach pozbył się Bawołu, ponieważ wieś nie została więcej wymieniona w żadnym późniejszym źródle. W 1278 r. podkrakowski Bawół był w rękach Czewojów (to pierwsza wzmianka o tej wsi poza ww. dok.), którzy do początku XIV w. wykonywali pr. patronatu nad miejscowym kościołem par. Ś. Wawrzyńca, wedle Długosza ufundowanym przez Piotra Własta, które wraz ze wsią przeszło na własność kap. krak. Bawół był par. jednowioskową, stanowiąc enklawę w par. Ś. Jakuba w Kazimierzu, powstałej w 1 połowie XII w., niewątpliwie więc kościół powstał najwcześniej w 2 połowie XII w. lub nawet na początku XIII w. Zdaniem J. Wyrozumskiego, Dzieje Krakowa, t. 1, Kraków do schyłku wieków średnich, Kr. 1992, s. 139-40 kościół Ś. Wawrzyńca został ufundowany przez świeckich właścicieli w tej części wsi, która nie należała do klasztoru, zdaniem zaś M. Starnawskiej, Bożogrobcy → p. 7, s. 82-3 mógł on być wzniesiony w 1 połowie XIII w. jako placówka bożogr., lub przez nowych właścicieli już po utracie wsi przez klasztor.

14 Komes Radosław wystąpił po raz pierwszy w 1170 r. Przywilej targowy Kazimierza Sprawiedliwego dla Skaryszewa został nadany przed 1187 r. Zob. też K. Ożóg, Radosław (zm. po 1198), PSB 29 s. 746-7.

15 Datę tego wiecu próbowano kilkakrotnie ustalić i uściślić. Na 20 IV 1186 kładzie datę wiecu KMaz. (Koch.), nr 118 (za W. Kętrzyńskim, Studia nad dokumentami XII w., RAUf 26, 1891 s. 220 i 263). Z. Kozłowska-Budkowa, Repert., s. 110-111 datuje wiec w Świerżu na lata 1170-1187, a zatem w możliwie najszerszym przedziale lat urzędowania Lupusa na bpstwie płockim (jego następca Werner pojawia się w 1187 r.). Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 467-8, przyjmuje bez uzasadnienia datę 1170. J. Dobosz, Działalność fundacyjna Kazimierza Sprawiedliwego, Poznań 1995, s. 32-3, 109 dowodzi, że wiec odbył się najwcześniej w 1173 r. (śmierć Bolesława Kędzierzawego), kiedy to bp płocki stał się bliskim współpracownikiem ks. Kazimierza, najpóźniej zaś na Wielkanoc 1180 r. (ale bliżej tej daty), gdy książę spotkał się z abpem Zdzisławem w ramach przygotowań do zjazdu łęczyckiego. Datację tę - zdaniem autora - potwierdza aktywność komesa Radosława u boku ks. Kazimierza właśnie w latach 70-tych.

16 W. Kętrzyński, Studia, s. 220 i 263, zob. przyp. poprzedni; O początkach dyplomatyki polskiej, KH 7, 1893 s. 24 n. przyjmował, że istniały dwa dok. w związku z nadaniem Skaryszewa, jeden wcześniejszy, Kazimierza Sprawiedliwego, drugi późniejszy bpa Lupusa, wystawiony na wiecu w Świerżu. Z. Kozłowska-Budkowa, Repert., s. 110-111 przypuszcza, że zwrot „scriptum et sigillum” może oznaczać jedynie dodanie odpowiedniej klauzuli i przywieszenie swojej pieczęci na wspomnianym wyżej „liście” książęcym, a nie wystawienie dok. konfirmacyjnego. Podobnego zdania jest J. Dobosz, Działalność fundacyjna, s. 29, zob. przyp. poprzedni, który sądzi, że Lupus spełniał przy księciu funkcje kancelaryjne.

17 Wszystkie wymienione wsie leżały najpewniej w woj. sand. Wydawca błędnie zidentyfikował Modrzejowice („Modrelanc”) z Modrzanami w pow. krak., Odechów („Sdinechowice”) ze Śmiechowicami w pow. sand., a Krępę („Crampa”) z Krępą w pow. ksiąs. Jedynie Wierzbica została przez niego zlokalizowana poprawnie. Prawidłowej identyfikacji pozostałych wsi dokonał Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 392. Należy jednak dodać, że Wierzbica, położona na S od Radomia koło rzeczki Modrzejowicy, jest określeniem większej jednostki osadniczej, w skład której, poza samą Wierzbicą, wchodziły położone w najbliższym sąsiedztwie Pomorzany, Polany, Łączany i Zalesice, poświadczone jednak stosunkowo późno (XIII-XV w.), zaś w XV w. pozostające w par. wierzbickiej (Z. Podwińska, Zmiany, s. 262-4). Wierzbica została nadana kl. wąchockiemu w końcu XII w. przez Ottona z Wierzbicy. W 1234 kl. wąchocki zamienił z kl. Bożogr. dzies. we wsiach „Mechorech” i „Velice” [obie wsie nie zid., Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 392 identyfikuje je z Miechówkiem i Wielgiem k. Skaryszewa] należące do kaplicy Ś. Jakuba w Skaryszewie na dzies. z Łączan i Modrzejowic (Mp. 2, 410), co dowodzi, że kl. Bożogr. otrzymał dzies. z terytorium Wierzbicy obejmującej także późniejsze Łączany.

18 Rzepin jeszcze w 1228 r. był własnością kl. miech., bowiem występuje wówczas brat Niedobył z Rzepina, może zarządca majątku. Po tej dacie wieś przeszła do rąk ryc., ponieważ w 1339 r. podsędek krak. Przybek dał kl. łysogórskiemu Rzepin, Rzepinek, Żerniki i Szczybrze w zamian za Zborów i cz. Opatkowic w pow. wiśl. (Mp. 2, 395; 3, 660).

19 Wieś tę już w 1233 r. z powrotem posiadał „vir illustris Olto”, zob. KMaz.(Koch.), nr 328.

20 Miech., s. 115: „nunc Stawiany dicitur”. W Albumie podano, że Żyra dał Kije. Nadanie obu wsi miało miejsce najpóźniej w 1187 r., kiedy żył jeszcze Żyra. M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 77 przypuszcza, że darowizna mogła mieć związek z przywilejemi Kazimierza Sprawiedliwiego dla kl. miech. ogłoszonymi na wiecu w Świerżem.

21 Informacja, że Chrzczon był br. Kanimira tylko w Albumie.

22 DLb. 3 s. 14, błędnie: „Zdanov”. W Albumie: „Grocouic et pro Sclauono et eius decima”. Na prawidłową identyfikację ww. wsi zwrócił pierwszy uwagę F. Sikora, Najstarsze dokumenty → p. 7, s. 61, przyp. 77. Zob. też M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 76, która dopuszcza, że mogły to być również Sławno i Groszowice w pow. opocz., co należy wykluczyć, ponieważ Sławno opocz. było cały czas własn. szlach.

23 Może to późniejszy brat Gerard senex występujący w kl. w 1234 r. → p. 6Da.

24 Vlastivedný slovnik obci na Slovensku, t. 1, Bratislava 1977, s. 480, chyba niesłusznie identyfikuje Zimną Studnę z Chmelovem [węg. Komlos ok. 6,5 km na NW od m. Hanušovce nad Toplou]. Najnowszą dyskusję o dacie powstania Chmelova, późniejszej siedziby kl. Bożogr., zestawia M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 78-9. Należy dodać, że na współczesnej mapie topogr. 1:50 000 zaznaczona jest osada Zimná Studňa, ok. 4,5 km na W od Chmelowa [administracyjnie stanowi część wsi Nemcovce]. Jest ona również identyfikowana ze wzmiankowanym w niniejszym dok. terenem zw. „Frigidus fons” na Słowacji, Vlastivedny slovnik, t. 2, s. 290.

25 Topografię tego terenu interpretuje dość pobieżnie J. Beňko, Osídlenie severného Slovenska, Košice 1985, s. 185, 210. W literaturze powszechnie przyjmuje się, że niniejsze nadanie skierowane było do kl. Bożogr. z M. Ostatnio podważa tę tezę M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 79. Uważa ona, że nie ma podstaw przyjmować, że odbiorcą darowizny był M., skoro zarówno w tym dok., jak w dok. konfirmacyjnym dok. Beli IV z 1244 r. → p. 5B czy dok. z 1264 r. rozstrzygającym spór między Bożogr. z Chmelova a świeckim właścicielem ziemskim nie ma wzmianki o M. Za bardziej prawdopodobne uznaje, że nadanie przeznaczone było dla kl. Bożogr. w Głogownicy w Chorwacji, świeżo ufundowanego przez Andrzeja II w 1207, którego jednak związki z Chmelovem uległy rozluźnieniu w początku XIV w. Argumentacja autorki nie jest przekonująca ze względu na namnożenie hipotez nie do udowodnienia. Tymczasem Chmelov już w l. 1304-5 poświadczony jest wprost jako własn. kl. miech. → p. 5B, zaś obecność w północnych Węgrzech (Słowacji) polskich klasztorów, jak np. cystersów z Koprzywnicy czy Wąchocka, i ich akcja kolonizacyjna poświadczona jest już od początku XIII w. Wynikała ona m.in. z dobrych stosunków polsko-węgierskich, których wyrazem było przymierze księcia krak. Leszka Białego z królem Andrzejem II zawarte w 1214 r. na Spiszu, przypieczętowane małżeństwem syna Andrzeja Kolomana z córką Leszka Salomeą. Nie ma zatem potrzeby kwestionować obecności bożogr. z M. w Chmelovie od 1212 r.

26 Identyfikację Krampska umożliwia dok. Bolesława Wstydl. dla kl. miech. z 1259 r. → niżej. Książę, oprócz zezwolenia na lokację nowej wsi k. Krampska, zezwala także kl. zbudować karczmę k. Piotrawina. Lokalizację Krampska w kaszt. zawich. przesądza położenie niedaleko (zapewne) od Piotrawina i nadanie możliwe tylko we własnej dzielnicy księcia.

27 W 1228 r. Sulisława wd. po Marcinie i jej br. Krzyżon dzieci Gosława sprzedali za 6 grz. ss. Teodoryka Jakubowi, Henrykowi i Piotrowi, a także ich szwagrom Bogusławowi i Szczepanowi oraz zięciowi Janowi połowę Dzierzkówka (Mp. 2, 395).

28 M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 92 przypuszcza, że Colini to może Chorzów, a nie Kolnowice wg ident. wydawców. Jednak zapis nazwy tej wsi w wersji „Colinouich” w dok. z 1278 r. → niżej, wyklucza taką interpretację.

29 Chodzi najpewniej o zwolnienie od opłaty dla mincerzy książęcych z tytułu odszkodowania za utracone korzyści z opłat targowych.

30 Chodzi niewątpliwie o Wita prep. krak., który w 1236 r. → wyżej, sprzedał Smroków kl. miech. Pozywający podali częściowo nieprawdziwe informacje. Wit nie był prep. w kol. Ś. Floriana ale w kat. krak. (z tytułem tym wystąpił m.in. w l. 1234-5). Do swego dok. przywiesił wówczas obok swojej pieczęć kap. krak. Sprzedaż miała miejsce 50 lat wcześniej, pamięć o osobie stryja mogła się więc w rodzinie dziedziców Gręboszowa zatrzeć.

31 Może tożsamy z Janem Baranem dz. Komorowa w l. 1385-90, sędzią sądu dworskiego wyższego pr. niem. w Miechowie → Komorów par. Miechów.

32 Zapiska sądowa z daty 12 XII 1396 różni się od treści dokumentu z tej samej daty, który sporządzono na podstawie wpisu do księgi, niewątpliwie bowiem chodzi o tę samą transakcję. W haśle → Brzuchania pod błędną datą 1398.

33 Także i tę transakcję przeprowadzono 12 XII 1396, i także w tym przypadku zapiska sądowa różni się od treści dok. z tej samej daty, który sporządzono na podstawie wpisu do księgi, niewątpliwie bowiem chodzi o tę samą transakcję. Pisarz dok., odwracając strony, pomylił pokrewieństwo, czyniąc Elżbietę ż. Abrahama, a Dorotę jej córką. Poprawny winien być pierwotny zapis w księdze, ponieważ gdyby w trakcie spisywania dok. pomyłka wyszła na jaw, poprawiono by też imiona w księdze. Inna jest też suma transakcji XL zamiast LX grz., można to jednak złożyć na karb pomyłki pisarza. W haśle → Brzuchania pod błędną datą 1398.

34 Łan sołtysi w Smrokowie Henryk sprzedał klasztorowi, który jednak nie zapłacił mu pieniędzy od razu, lecz oddał go w zastaw do spłaty.

35 DLb. 3 s. 17 błędnie, że kl. miech. kupił Chodów od Dobiesława z Grzybowa h. Róża. Wg RMiech. dobra te zostały kupione za 1000 grz. od br. Jana i Mikołaja kaszt. wojn.

36 W 1403 r. Mik. Felcz dał kl. Ś. Jadwigi [w Stradomiu] w Krakowie cz. dziedziny w → Lgocie w zamian za młyn położony na rz. Prądnik między Zielonkami a młynem Swarczpesk blisko Krakowa (ZK 3 b s. 43; 3 s. 515; SP 2, 986-7).

37 DLb. 2 s. 32 błędna wiadomość jakoby Niemierza nadał Orłów kl. miech. w 1427 r.

38 W księdze sądowej podano sumę sprzedaży, której brak w dok. Zdaje się, że poprawniej też podano nazwę zarośli, które w dok. określono mianem: Boczanowska.

39 Dok. z datą 1463 wystawiony przez sędziego Jana Bohuna z Donosów, który na tym urzędzie poświadczony jest od 27 VIII 1464 r. (UM nr 387). Sędzia informuje, że transakcja miała miejsce za czasów zmarłego sędziego Jana Rokosza z Koszyc, dok. nosi zatem datę czynności prawnej. W haśle → Bełk błędna data tego dok.

40 Rolę tę klasztor otrzymał w 1433 r. w darowiźnie od Mik. Taszyckiego. W haśle → Łysokanie brak tej zapiski, zob. przypis 5 tamże.

41 Pod tą sygnaturą w AG jest inny dok.

42 Nie wiadomo, kiedy wieś ta weszła w posiadanie klasztoru lub kiedy została przez niego założona. Nakielski przypuszcza, że nadał ją wraz z Chełmem i Targowiskiem komes Mikora.

43 Nie wykorzystano tu rejestrów poborowych zawierających dane o poborze powszechnego podatku łanowego. Są one uwzględniane przy opracowaniu haseł dla poszczególnych wsi.

44 W niniejszym punkcie zestawiono dane jedynie z DLb. dla ogólnej orientacji w potencjale gospodarczym klasztoru. Pełne dane z wykorzystaniem rejestrów poborowych zamieszczane są w Słowniku przy poszczególnych miejscowościach.

45 W DLb. 3 s. 325 opis Ołudzy (tym razem jednak podano nie par. Kidów a par. Irządze) różni się od opisu Ołudzy zamieszczonego w opisie dóbr kl. miech. M.in. podaje on, że dzies. z całej wsi, oprócz folwarku, pobiera kl. Ś. Andrzeja w Krakowie. Informacje o odprowadzaniu dzies. z połowy Ołudzy dla tegoż klasztoru powtarza także LR s. 317.

46 W haśle → Bieńczyce nieprecyzyjny regest.

47 Zdaniem Miech. w kościele klaszt. pochowany został fundator kl. Jaksa wraz z rodziną. Resztki jego mauzoleum miały się dochować do czasu Nakielskiego (Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 30). Za pochówkiem Jaksy w Miechowie opowiadają się również J. Rajman, Pielgrzym i fundator. Fundacje kościelne i pochodzenie księcia Jaksy, NP 82, 1994 s. 11-2 (z zastrzeżeniem) i Z. Piłat, Fundator → p. 7, s. 24.

48 Miech., s. 219 podaje pod r. 1293 informację, że w t.r. bp krak. Prokop konsekrował kościół klaszt. pw. Ś. Ducha, którego budowa trwała 58 lat. Nie pisze nic o pożarze klasztoru. Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 250, przyp. b przypuszcza zatem, że z powodu błędu kopisty w RMiech. znalazł się nieprawdziwy zapis: „ecclesia M. cremata est” zamiast „creata”, i że nastąpilo to 5 V 1293, po śmierci bpa krak. Pawła z Przemankowa, który zm. 30 XI 1292. Tekst zapiski nie pozostawia jednak wątpliwości.

49 Wydawca identyfikuje Świniarsko ze Świniarami w pow. wiśl. (są jeszcze Świniary w pow. sand.), zaś Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 392 z rzekomymi Świniarami k. Skaryszewa w pow. radom., których w istocie nigdy tam nie było. S. Kuraś z kolei → niżej 1225, wskazuje z powątpiewaniem na Świniarsko w pow. sądec., własność bpa krak., do którego wszak należała też dzies. z tej wsi. Jednak sformułowanie dok. „in villa Budivogii, que vocatur Swinarovo” wskazuje, że może chodzi o → Budziwoja wieś (w haśle brak odniesień do tej wzmianki), znaną z 2 kopii dok. (właściwie fals.) bpa krak. Gedki z l. 1166-7 dla kl. jędrzej., a konkretnie o tę jej część, która nosiła nazwę Świniarowo bądź Świniarsko. We wspomnianym dok. bp Gedko nadał kl. jędrzej. dzies. z pewnej wsi nad rz. Nidzicą, w której siedziało dwóch koniarzy, leżącej „inter villa Bugivov” (w kopii 2: „villam filiorum Bugiwoi”) a wsią Niegosława. W literaturze identyfikowano ww. wsie z istniejącymi do dziś Niegosławicami i Konarami nad rz. Mierzawą, zaś nie istniejącą wieś Budziwoja ze Strzeszkowicami. W haśle → Budziwoja wieś poprawnie (bo zgodnie z treścią dok.) zlokalizowano wszystkie te wsie nad rz. Nidzicą, lewym dopływem Wisły, wskazując nawet na ewentualną identyczność wsi Budziwoja z Buszkowem, a wsi Niegosława z Nieszkowem. Nazwa wsi Świniarsko jest nazwą służebną, oznacza więc, że Budziwoj otrzymał zapewne od księcia osadę świniarzy, którą włączył do swojej wsi, i która przechowała swoją nazwę, ujawnioną w omawianym dok. Obecność na omawianym terenie świniarzy i koniarzy wskazywałaby, że istniały tam jakieś skupiska książęcej ludności służebnej, płacącej dzies. bpowi krak., nie została jednak ona utrwalona w nazwach miejscowych. Za lokalizacją Świniarska we wsi Budziwoja może także przemawiać jej bliskie położenie w stosunku do Miechowa. Wieś Świniarsko istniała zapewne jeszcze w początkach XIV w., potem zanikła. Świadczy o tym widymat bulli papieskiej z → 1225 r. Jakuba arcbpa gnieźn. i Jana bpa krak. z → 1302 r. Na odwrociu dok. zapisano bowiem ręką z XIV w.: „Decima de Suinarsco”, a w XVI w.: „Transsumptum copiatum pro decima in Skaresszow [...] 1535”. Nie wiedziano już wówczas nic o dzies. ze Świniarska.

50 Z. Pęckowski, Miechów → p. 7, s. 392 identyfikuje je z Miechówkiem i Wielgiem k. Skaryszewa.

51 M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 96 słusznie zwraca uwagę na zapis nazwy drugiego z klasztorów w Pol. 3: „Glogouica”, a nie „Glogouia”. Niewątpliwie chodzi zatem o kl. Bożogr. w Głogownicy w Chorwacji, równorzędny kl. miech., a nie o rzekomą prepozyturę tegoż klasztoru w Głogowie na Śląsku.

52 Widymowana bulla skierowana była do całego zakonu bożogr.

53 W hasłach → Chełm, → Chodów i → Charsznica błędne regesty.

54 DLb. 3 s. 95-6: Studzieniczno.

55 Wedle zapiski dorsalnej dok. ten został w dniu 18 VI 1439 r. przedstawiony Janowi Elgotowi do wpisania do ksiąg przez Macieja, proszącego o ustanowienie go pleb. w Chodowie, jednak Elgot wyznaczył trzeci termin sprawy na 7 VII t.r.

56 U. Sowina, Sieradz. Układ przestrzenny i społeczeństwo miasta w XV-XVI w., W.-Sieradz 1991, s. 47-8, przyjmuje, że szpital w Sieradzu był fundacją Zarębów. Z poglądem Sowiny nie zgadza się jednak A. Szymczakowa, Szlachta sieradzka w XV w. Magnifici et generosi, Łódź 1998, s. 90, wedle której przeczy temu zarówno treść dok. z 1418 r., w którym nie ma żadnego odniesienia do Zarębów, jak i dok. z 1427 r., gdy kapituła miech. nie uwzględniła żadnych praw tej rodziny do szpitala w Sieradzu. Przypuszcza, że była to fundacja król., Zarębowie zaś przyłączyli się z darowiznami. M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 89-90, przychyla się jednak do stanowiska Sowiny, uzasadniając to brakiem jakichkolwiek nadań król. przed 1418 r.

57 Błąd koncypienta dok., który skojarzył „Groscovic” z dok. Monacha 1198 → 3A z nadania bpa wrocławskiego z Grochowiskami w Wielkopolsce.

58 Jest to pierwsza wzmianka o prepozyturze w Grodzisku, która wyodrębniła się z prepozytury gnieźn. najpóźniej w końcu XIII w.

59 Szpital powstał na terenie założonego w 1294 r. Nowego Miasta za murami Raciborza (W. Dziewulski, Dzieje Raciborza od najdawniejszych czasów do zaboru Śląska przez Prusy, w: Szkice z dziejów Raciborza, Katowice 1967 s. 85; B. Kloch, Bożogrobcy na Górnym Śląsku do 1. połowy XIV w., w: Bożogrobcy, Jerozolima - Miechów - Chorzów, Chorzów Batory 2000, s. 60).

60 Zdaniem K. Doli, Szpitale średniowiecznego Śląska, „Rocznik Teologiczny Śląska Opolskiego” 1, 1968, s. 266, fundatorem szpitala w Chorzowie był ojciec ks. Kazimierza bytomskiego Władysław opolski. Miało to miejsce ok. 1250 r. Brak jednak podstaw do takiego stwierdzenia. Szpital został przeniesiony z Chorzowa pod mury miejskie Bytomia między 1327 a 1338 r. z powodu położenia z dala od szlaków komunikacyjnych. Ze względu na przynależność archidiakonatu bytomskiego do diec. krak., szpital ten, w odróżnieniu od innych placówek śląskich bożogr., podlegał kl. miech. (DLb. 3 s. 36-7; M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 92-3).

61 Kościół par. Ś. Katarzyny w Przeworsku został ufundowany przez Jana z Tarnowa w 1393 r. za zezwoleniem bpa lubuskiego Jana, który uposażył go dzies. z Przeworska i nie wymienionych imiennie okolicznych wsi (ZDM 4, 1105). Nie ulega wątpliwości, że bożogr. otrzymali ponadto inny kościół wraz z uposażeniem, którego wezwania dok. nie odnotowuje, w miejscu zw. Kniaże Grodziszcze, a więc w zachodniej części miasta, w dawnym centrum grodu, gdzie później zbudowano klasztor, a nie miejsce tylko pod nowy kościół i cmentarz. Zob. dyskusję na ten temat T. M. Trajdos, Miechowici → p. 7, s. 74 n.

62 Parafia w Leżajsku powstała po lokacji miasta w 1397 r., uposażona została przez Władysława Jag. w 1400 r. (ZDM 6, 1638). W dok. tym nie ma mowy o jej inkorporacji do kl. miech. M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 100-1 przypuszcza, że mogło się to stać dopiero po r. 1433, gdy starostwo leżajskie przeszło w ręce Tarnowskich, protektorów bożogr. Jest to teza bardzo prawdopodobna.

63 Dok. fundacyjny sporządzony został nieudolnie, dopiero zatwierdzenie bpa przem. pozwala poprawnie ustalić zakres uposażenia. Znane są jeszcze 3 fals. dot. uposażenia kościoła w Urzejowicach: 1) Jan Ilko i Mik. Sienko oraz ich matka Stachna z Urzejowic uposażają miejscowy kościół, z daty 3 VII 1413 (ZDM 1, 1255, publik. na podstawie rzekomego or. AG perg. 2483 i oblat z XVIII; 2) Jan Iwaszko i Mik. Sienko uposażają kościół w Urzejowicach, z daty Przemyśl, 9 I 1420 (ZDM 1, 1315: na podstawie wpisu do ksiąg przeworskich z 1610 r.); 3) zatwierdzenie powyższego uposażenia przez bpa przem. Macieja, z daty Przemyśl, 9 I 1420 (ZDM 1, 1316: na podstawie wpisu do ksiąg przeworskich z 1610 r.; AG perg. 2502: nie wykorzystany przez wyd.). Te 3 dok. uznane zostały przez wyd. za fals., m.in. ze względu na rozwlekły dyktat dok. i wystawianie przez fundatorów kolejnych dok. Wzbudza też nieufność niezwykła szczegółowość opisu, zarówno obowiązków plebana, jak i uposażenia kościoła. Ogląd perg. 2502 potwierdza, że dok. ten to ewidentny fals., chyba z XVI w.

64 W Gaboltovie na terenie Górnych Węgier w komitacie Szarysz istniała placówka zakonu rycerskiego, który identyfikowano z zakonem bożogr. na podstawie dok. z 1247 r. Wedle tego dok. Bela IV król węg. na prośby cystersów z Koprzywnicy [pow. sand.], przebywających przy kościele Ś. Idziego w Bardejowie [Słowacja], oskarżających Niemców z Preszowa o zniszczenie granic ich ziemi Bardejow i wytyczenie ich na nowo z krzywdą cystersów, nakazał żupanowi szaryskiemu Tekusowi, aby ponownie wytyczył dawne granice. Dobra Bardejow graniczyły m.in. „cum cruciferis [ziemiami bożogr.?] de Gyboltho” [=Gaboltov w komitacie Szarysz, Słowacja] (Codex diplomaticus et epistolaris Slovaciae, t. 2, ed. R. Marsina, Bratislaviae 1987, nr 274). Na tej podstaiwie część polskiej i słowackiej literatury uważa Gaboltow za posiadłość lub placówkę kl. miech. na obszarze Szarysza. T. M. Trajdos, Obecność polska w średniowiecznym Szaryszu, w: Początki sąsiedztwa. Pogranicze etniczne polsko-rusko-słowackie w średniowieczu, pod red. S. Czopka, M. Parczewskiego, Rzeszów 1996, s. 260 przypisuje nawet nadanie Gaboltova bożogr. przez Kazimierza Sprawiedliwego, którego władza sięgać miała na południe od Bardejowa. M. Starnawska, Bożogrobcy → p. 7, s. 81 przekonująco jednak dowodzi, że pogląd o przynależności Gaboltova do bożogrobców nie jest dostatecznie uzasadniony. Zdaniem M. Slivki, przytaczającego opinie literatury słowackiej, węgierskiej i niemieckiej, w Gaboltovie osadzeni byli joannici, których zadaniem było strzec szlaków handlowych na Stary Sącz i Kraków, zob. M. Slivka, Vzájomné väzby stredovekých kláštorov vo východnej časti Karpát (pol’sko-slovensko-ukrajinské), w: Początki sąsiedztwa, s. 314.

65 Dokument Łokietka z 1304 r. znany jest jedynie ze wzmianki w dok. sędziego nadwornego Bebeka z 4 X 1363 r., wobec którego potomkowie Piotra z Dronowa okazali 3 dok. tegoż księcia wystawione dla ich przodka: z 1304, 1305 i 1306 r. Dotychczas znany był tylko jeden z nich, z 1305 r., opublikowany już przez J. Dąbrowskiego, Z czasów Łokietka. Studia nad stosunkami polsko-węgierskimi w XIV w., RAUh 59, 1916, s. 308 i ponownie przez S. A. Srokę. Wzmianka o dok. z 1304 r. świadczy, że nadanie Chmelova miało miejsce już w 1304 r. Trzeci dok. z 1306 r. dotyczy nadania ww. Piotrowi m. Opatów [pow. sand.] (Sroka Dokumenty 1, 8). Zob. S. A. Sroka, Kontakty Władysława Łokietka z Węgrami w świetle nowych dokumentów, SH 38, 1995, z. 3, s. 304-7.

66 J. Reychman, Klasztor → p. 7, s. 41 dowodzi, że na tym terenie bożogr. założyli 2 wsie Hanuszowce i Łapsze Niżne, dokąd sprowadzili osadników z Polski. W XVI w. i w wiekach następnych w kościołach w tych wsiach poświadczony jest patronat bożogr. z Lendaku a później z Miechowa.

67 Katalog prepozytów ułożono na podstawie zachowanych źródeł. Wykorzystano też bałamutny dla najstarszego okresu wykaz sporządzony przez Miech., uzupełniając w ten sposób luki w źródłach. Uzasadnieniem może być fakt, że Nakielski wykorzystał jakieś „libri mortuorum”, które do dzisiaj nie dotrwały. Niniejszy katalog pokazuje, że nie były one dokładne. Dla odróżnienia zaczerpnięte z Nakielskiego informacje ujęto w nawiasy kwadratowe.

68 Prep. miech. o inicjale I. wzmiankowany w oryg. bulli z 1228 r. → p. 3A. Dok. z marca t.r. podaje pełne imię prepozyta.

69 Wedle DLb. 3 s. 6 Henryk był bratem rodzonym wójta krak. Alberta. Zdaniem E. Długopolskiego (Bunt wójta Alberta, RK 7, 1905; Władysław Łokietek na tle swoich czasów, Wr. 1951) Albert miał brata Henryka ale on wraz z pozostałymi braćmi Jaszkiem i Piotrem byli współwłaścicielami wójtostwa krak. O pokrewieństwie nie wspomina Miech.

70 Mikołaj pojawia się w wykazach poboru dwuletniej dzies. papieskiej za l. 1350-1, ale dat tych nie można wykorzystywać jako elementu chronologicznego. Od momentu ogłoszenia poboru do jego realizacji upływało zwykle wiele czasu, jak w przypadku dzies. wienneńskiej z 1311 r., którą w Polsce zbierano w r. 1327. Dzies. za l. 1350-1 zbierano z pewnością w r. 1353 lub nieco później, co potwierdza także niniejszy przypadek. Informacja Miech. o śmierci Benedykta w 1353 r. jest zapewne oparta na wiarygodnym źródle, podobnie jak o obiorze w t.r. na prep. Mikołaja. Taksę zapłacił „Nicolaus prepositus, qui successit Benedicto”, mowa zatem o świeżych wydarzeniach lat 1353-4.

71 Znany jest oryg. dok. Hugona patriarchy jerozolimskiego wystawiony w Ferrarze i datowany 15 III 1406, który zatwierdza elekcję brata Mikołaja na stanowisko prepozyta po śmierci Michała (ZDK 1, 170). Byłaby to zatem jedyna wzmianka o prepozycie Mikołaju, już bowiem od 9 IX t.r. ponownie wystepuje prep. o imieniu Michał, który regularnie pojawia się w źródłach od 1395 do 1424 r. Ten sam dok., opublikowany w Miech., s. 419, posiada datę roczną 1426. Wyd. ZDK nie odnosi się do tekstu opublikowanego w Miech. Przyjmuje datację za poprawną, w czym utwierdza go osoba patriarchy Hugona bpa Padwy, urzędującego od 1396 do najwyżej 1419 r., gdy występuje jego następca patriarcha Franciszek. Ten sam wyd. opublikował jednak inny dok. z 1425 r. → p. 6B, w którym występuje kolejny patriarcha jerozolimski o imieniu Hugo. Uznać zatem należy, że datacja dok. opublikowanego w Miech. może być prawidłowa, zakładając nawet, że wyd. dokonał emendacji doczytując się w formule datacyjnej brakującego słowa „vigesimo”. Ciagłość urzędowania Michała z Radomska na stanowisku prep. byłaby więc zgodna nie tylko z tradycją zakonną, w której nie ma miejsca na prep. Mikołaja, przekazaną przez Miech., ale też potwierdzona innymi źródłami.

72 Mikołaj nie mógł być wybrany na prepozyta w początkach marca 1424, jak informuje Miech., ponieważ Michał występuje do 30 IX t.r. W źródłach z 1425 r. brak jest wzmianek o prepozytach. Po raz pierwszy Mikołaj pojawia się z tytułem prep. 16 I 1426 r. jest jednak możliwe, że został prepozytem już w końcu 1424 r.

73 Prep. Jan występuje po raz ostatni w źródłach 3 XII 1494 r. Nieliczne wzmianki o kl. miech. w l. 1495-7 wspominają tylko raz prep. miech. ale bez imienia. Następny prep. Marcin pojawia się regularnie w źródłach od 10 X 1496. Informacje Nakielskiego są zatem błędne i trudne do wyjaśnienia, ponieważ korzystał on z dok. klaszt., a w jednym z nich prep. Marcin wystąpił już w 1498 r.

74 Prep. Marcin regularnie występuje w sprawach sądowych kl. miech. od 1498 r., nie ma zatem wątpliwości co do piastowania już wówczas stanowiska prepozyta.

75 Wyd. identyfikuje Kiełcza kan. płockiego z Kiełczem z Krzewa kustoszem łęcz., a w l. 1407-11 kanonikiem pozn. Jednak Kiełcz z Krzewa, pełnomocnik prep. miech. w Rzymie w 1407 r., jako kan. płocki nie jest znany, zob. A. Kowalska-Pietrzyk, Prałaci i kanonicy kapituły łęczyckiej do schyłku XV w., Łódź 2004, s. 177. Nie wiadomo zatem, czy to błąd wyd., czy przeoczenie autorki monografii kapituły łęcz.

76 Autor kładzie datę opisywanych wydarzeń na 1505 r., „feria secunda in vigilia Mathie Apostoli”, czyli 23 II. Sejm lubelski odbywał się jednak w 1506 r., w miesiącach styczeń-marzec. Jest to pomyłka autora lub błąd drukarski.

77 Kronika ta jest znana Z. Pęckowskiemu, Miechów → p. 7, s. 318 tylko za pośrednictwem Nakielskiego. Stanisław Bieda wpisał się w 1524 r. na Uniw. Krak. i w czasie studiów wstąpił do kl. miech. W 1535 r. uzyskał tytuł magistra, po 1536 r. wrócił do klasztoru, gdzie w 1538 r. wydał w przekładzie łacińskim traktat o Niepokalanym Poczęciu NMP, który zadedykował prep. Tomaszowi z Olkusza. Od 1554 r. był prepozytem kl. Ś. Jana w Gnieźnie, gdzie zm. w 1574 r. (H. Barycz, Bieda Stanisław, PSB 2 s. 23). Nie znamy daty powstania jego kroniki, ale ze względu na niewielki odstęp czasu od opisywanych wydarzeń można przypuścić, że wiadomości o działalności prep. Tomasza mogą być wiarygodne.

78 W l. 1325-7 Mirosław pleb. w Tarnowie płacił dzies. od 3½ grz., na pewno więc chodzi o Tarnów własność Leliwitów (MV 1 s. 135, 207). W tej samej suplice prosi król o przyznanie kanonii krak. Nieustępowi synowi Spycimira. Można przypuszczać, że Mikołaj został odsunięty z powodu defektu od prowizji na tę kanonię, która została przyznana Nieustępowi. Parafia w Tarnowie mogła być zatem rekompensatą dla Mikołaja za utratę prowizji.

79 → przypis 70.

80 Władysław Łok. wystawił dok. dla katedry płockiej „im dominico Crac. ante M”. Możliwa jest zatem jego obecność w klasztorze.

81 Uwzględniono też dok. wystawione w Miechowie w przekonaniu, że dokonano tego w klasztorze.