1364 trans. 1404 Starczinowo (Wp. 3 nr 1531), 1383 rpsy XV w. Starczinow (MPH 2, 733), 1392 or. Starczinowo (Lek. 1 nr 1253), 1423 Starczynowo (ACC 6, 50), 1500 Starczenowo (CP 111, 2), 1508 Starczino! (ASK I 3, 1), 1509 Starczinovo (ASK I 3, 35), 1509 Stharczynowo (CP 111, 26), 1510 Starczyno! (LBP 26), 1516 Starczynovo (CP 111, 42v), obecnie Starczanowo, 5 km na NW od Murowanej Gośliny.

1. 1508 n. pow. pozn., par. Białężyn (ASK I 3, 1).

2. 1461 rozgraniczenie, 1500-31 gaje, zarośla w S., 1500 wspomn. nie istniejący już młyn, 1527 łąki, 1527-31 stawy opust. →p. 3.

1500 granice S. są ze wszystkich stron w dobrym stanie, nie ma problemów z sąsiadami (CP 111, 2); 1509 konieczność ponownego rozgraniczenia między wsiami S., Uchorowo i Mściszewo, bo zniszczeniu uległy stare kopce gran. (CP 111, 26); 1516 droga do Poznania (CP 111, 42v); 1516-27 S. graniczy z Mściszewem, Radzimiem, Uchorowem i Białężynem, 1521 granice powinny być odnowione, 1527 granice są dobrze oznaczone znakami metalowymi, trzeba jednak odnowić granicę z Białężynem [biegnącą] w zaroślach (CP 111 k. 74, 92v, 108v); 1531 granice S. z Mściszewem kl. w Owieńskach, Białężynem, Uchorowem, Radzimiem i Poświątnym na rz. Warcie wymagają odnowienia, gdyż zostały zniszczone przez ludzi od sołtysa Jana Banka z Mściszewa; kmiecie z S. skarżą się, że w Radzimiu poddani i młynarz komandora joan. pozn. zniszczyli jaz, zbudowali nowy na rzece [najpewniej Warcie] od strony S. i skierowali nim wodę do młyna na rz. Warcie w Radzimiu, zamykając tym samym koryto (alveus) [rzeki] i kierując nurt wody w kierunku Radzimia ze szkodą dla S.; sołtys z S. posiada własny jaz na rz. Warcie [czy ident. ze wspomn. powyżej?], zniszczony obecnie w pewnych miejscach przez młynarza z Radzimia (CP 111, 117v).

1611 rozgraniczenie łąk i jezior [być może chodzi także o starorzecza Warty] pomiędzy wsiami Maniewo, S., Szymankowo, Gołaszyn, Gołębowo i Radzim oraz dobrami król. Oborniki (PG 665 s. 520, dawniej k. 265v).

3. Własn. kościelna – kapituły kat. pozn. 1364 Arnold kan. pozn. i regens (dominus) S. wsi kapituły pozn., 1404 Mik. Strzeszkowic kan. pozn. i regens S. →p. 4.

1426 młynarz Szymost z S. budował nową, „zapewne drewnianą” świątynię w Sobocie (Now. 2, 375 – podane tu źródła dot. jednak sporu Jana pleb. w Sobocie z plebanem w Chojnicy).

1426 Marcin karczmarz z S. w sporze z kmieciem Janem Czarnym z Sokolnik [najpewniej z Sokolnik Gwiazdowskich lub Sokolnik Drzązgowskich; obie wsie k. Kostrzyna, w pow. gnieźn., tuż przy gran. z pow. pozn.] (ACC 9, 304).

1432 w przeprowadzonym przez kapitułę kat. pozn. otaksowaniu jej dóbr postanowiono, że regens S. ma płacić do kasy kap. 3 grz. (CP 28, 80v); 1435 kapituła kat. pozn. wyznacza swoich przedstawicieli do otaksowania wsi kapitulnych, m. in. S. (CP 28, 149v).

1436 kan. pozn. Jakub z Wygonowa deponuje u Hektora [Starszego z Koziemina] prokuratora kapituły pozn. 6 1/2 grz. należnych kan. pozn. Andrzejowi z Bnina [późniejszy bp pozn.] z S. z pieniędzy po zm. Mik. [Sumińskim] scholastyku pozn. (CP 28 k. 169, 176).

1461 kap. wyznacza kustosza pozn. Mikołaja [z Soboty] do przeprowadzenia rozgraniczenia S. i poleca mu wypłacenie na ten cel 4 grz. (CP 30, 1v); 1472 kap. daje kustoszowi pozn. [Mik. Sobockiemu] 4 grz. z czynszu nal. jej z S. (CP 30, 139v); 1480 przedstawiciele wyznaczeni przez kapitułę oszacowali nal. jej czynsz z S. na 12 grz., [która to suma zostanie przeznaczona] na aniwersarz zm. [18 IX 1479 (CP 31, 35)] kustosza pozn. Mikołaja z Soboty (CP 31, 38).

1500 wizytacja S.: we wsi jest 11 półł. os. i 1 półł. opust., który za czynsz uprawiają 2 kmiecie, wcześniej osadzeni przez regensa na folwarku, ale żaden z nich nie pamięta, kiedy to było; z każdego półł. płacą czynsz [kapitule] po wiardunku, a regensowi po 3 gr oraz po 3 trojaki [z tytułu opłaty zw.] wieprzowe [za pr. wypasania trzody w lesie]; są 3 ł. soł.; jest też folw., który leży między łanami soł. i [kmiecie] nie pamiętają, które role składają się na 2 łany folw.; w S. są budynki domowe [dwór], stodoła, stajnia; izby biała i czarna z komorą (cum stuba) są w dobrym stanie, jednak rataje (coloni) powinni jeszcze poprawić izbę czarną; są gaje w dobrym stanie, regens wycina w nich tylko na potrzeby swego domu [dworu] w S., [drewno] rzadko jest natomiast wysyłane do Poznania; był też młyn, który stał na rzece [Warcie], ale kmiecie nie pamiętają, za którego regensa został zniszczony; kmiecie skarżą się na sołtysa z →Mściszewa [wsi klasztoru w Owieńskach] i jego ss., że ci grozili im i często na nich napadali, gdy uprawiali oni swoje pola, a także na drogach publicznych, kiedy odstawiali drewno do regensa w Poznaniu, oraz przy wielu innych okazjach; ranili tychże kmieci i nie udzielali im jakiejkolwiek pomocy; kmiecie z S. skarżą się też, że gdy komendarz [kościoła par. w Białężynie?, Radzimiu? czy Goślinie Długiej, do której nal. Łoskuń?] sam jeździ konno lub prowadzi wozy ze zbożem na drodze z Łoskunia do Radzimia, to jeździ przez ich zasiewy (sata) i czyni dużo szkód; kmiecie wdzięczni są regensowi, że nie mają z nim zatargów (CP 111, 2-2v).

1509 Wojc. Pakosławski kan. pozn. [1497-1520 (LutKap 79)] i regens w S. pozywa pracowitych Andrzeja sołtysa, Andrzeja, Andrzeja karczmarza, Jana Pyrka i Jana sołtysa w Bolechowie i Mściszewie¹Prawdop. sołtysem w Bolechowie był Andrzej, a w Mściszewie Jan, a pozostałe wymienione osoby pochodziły być może z obu tych wsi, chyba że chodzi o wspomn. 1500 sołtysa z Mściszewa i jego ss o 20 grz. z tytułu poręki za zm. Błażeja Strugałę z S.; pozwani podnoszą, że są osobami świeckimi i sprawa ma charakter świecki, proszą więc o odesłanie jej do sądu świeckiego (ACC 86, 44v).

1509 wizytacja S., regens kan. pozn. [Wojc.] Pakosławski; we wsi jest 12 półł. – 9 kmiecych os. i 2 kmiece opust. oraz 1 półł. folw.; 1 półł. opustoszał w ubiegłym roku po ucieczce kmiecia Jakuba Szurleja, po którym pozostały 2 klacze, które są u sołtysa, i 1 krowa znajdująca się we dworze regensa; drugi półł. opustoszał przed kilku laty po śmierci kmiecia i od kilku lat uprawiany jest przez [in.] kmiecia za czynsz (do zimy przyszłego roku); z półł. folw. regens zwyczajowo pobiera czynsz; z każdego półł. płacą czynsz po wiardunku [kapitule], a regensowi po 3 gr i po 3 trojaki z tytułu [opłaty zw.] wieprzowe, a także po 2 koguty i 15 jaj, nie dają owsa, zwolnił ich regens [w owsie wnoszono opłatę za korzystanie z pożytków leśnych]; w S. jest folw., który szacuje się na 2 1/2 półł., których się nie uprawia z powodu opuszczenia ich przez rataja i czeladź (laboratores); jest karczma, z której płacą regensowi wiardunek oraz na ś. Jana [24 VI] 2 koguty i 15 jaj; w S. są 3 półł. [!] os. soł.; budynki dworu regensa (curia) są w dobrym stanie, ale wymagają napraw, zwłaszcza przeciekające dachy, naprawy wymaga też stodoła; kmiecie skarżą się na Andrzeja Głażewskiego [z Białężyna] i kmieci z Uchorowa wycinających zarośla (rubeta) k. gaju, gdzie wedle dawnego zwyczaju kmiecie z S. wycinali na swoje potrzeby; skarżą się też, że kmiecie z Uchorowa jeżdżą przez ich zasiewy i uprawy, wytyczając sobie [bezprawnie] nowe drogi; starali się o tym rozmawiać z Potulickim, ale bezskutecznie (CP 111, 26).

1516 wizytacja S. i Trojanowa dokonana w trakcie żniw przez [regensa] Wojc. Gwiazdowskiego z powodu zniszczenia zasiewów przez grad: w S. we wszystkich zasiewach ozimych stwierdzono szkody, mianowicie w pszenicy, która została wymłócona przez grad, zwłaszcza duże szkody są na polach położonych w stronę Trojanowa i Białężyna; kmiecie ponieśli też (podobnie jak w Trojanowie) duże szkody w zasiewach jarych przy drodze do Poznania, dobry owies natomiast mają na 7 płosach o długości kilku stajań, położnych za wsią, naprzeciwko dworu [regensa]; wydaje się, że szkody kmieci należy wycenić na 1/3 [przewidywanych plonów] (CP 111, 42v-43).

1516 wizytacja S., regens kan. pozn. [Wojc.] Gwiazdowski: jest 11 półł., z czego tylko 8 os., siedzą na nich kmiecie, każdy na półł.: Szymon Paluba, Mac. Zawisz, Klemens Krakowka, Jan Krótki, Jan Misera, Andrzej Ogórek, Stan. Szepiolak (Schepyolak); z półł. os. płacą kapitule po 1 wiard., a regensowi po 20 trojaków wieprzowego, 2 koguty i 15 jaj; 2 półł. opustoszały za czasów regensa [kan. pozn. Szczepana] Rysińskiego [zm. 1507 (LutKap 77)]; 1 półł. opustoszał za regensa [Tomasza] Wilkowskiego [kan. pozn. 1511-15 (LutKap 79)] po śmierci kmiecia Stan. Sabelka; z pozostałego po Sabelce dobytku 2 konie przekazano sołtysowi, 2 woły zostały ukradzione, z 5 świń dwie obecny regens sprzedał kmieciowi Janowi Krótkiemu po 16 gr, 4 kozy otrzymał kmieć Mac. Szepiolak, ale ich zwrotu domaga się teściowa zmarłego z tytułu pr. bliższości, bo stanowiły one posag jej córki; 1 półł. opust. uprawiają Mac. Szepiolak i Andrzej Ogórek za czynsz, drugi półł. opust. regens polecił uprawiać dla siebie, a trzeci półł. opust. obecnie leży odłogiem, ale w przyszłym roku będzie go uprawiał za czynsz Mac. Zawisza; jest także karczma, w której w tym roku osiadł Walenty Panek z Waliszewa, ma on nieco roli, na rok wolniznę, potem będzie płacił 1 wiard., 2 koguty i 15 jaj; w S. jest także folw.: 2 półł., od 2 lat są nieuprawiane; między 11 ł. kmiecymi jest dwunasty łan folw., z którego regensowi należy się czynsz; sołectwo liczy 3 półł., na których rezyduje sołtys, który służy regensowi na koniu, gdy ten każe; są gaje (indagines), w których wycinają drewno na potrzeby budowlane, a kmiecie na ogrodzenia i opał biorą drewno z zarośli (rubeta) w tych gajach; szkód dokonują tam kmiecie z Uchorowa; dwór regensa, położony w znakomitym i przyjemnym miejscu, stoi opuszczony, nikt w nim nie mieszka; izba (stuba) biała i komora czarna z drewna, palacjum przed izbą, obok niego budynki; wiele budynków opustoszało za regensa [Wojc.] Pakosławskiego [kan. pozn. 1497-1520 (LutKap 79)], regens [Tomasz] Wilkowski niektóre naprawił; są 2 szopy – mają zniszczone ogrodzenie i dachy; stodoła ma dobry dach, ale ogrodzenie czyli okolniki wymaga naprawy, tak jak ogrodzenie dworu i sadu; jest jeden staw obok dworu, a 2 za (extra) wsią zniszczone przez spuszczenie wody, groble wymagają naprawy; kmiecie skarżą się na szkody w zasiewach jarych spowodowane przez grad [→wyżej]; po śmierci pana [regensa] Wilkowskiego [zm. prawdop. 1515 (LutKap 79)], jak zeznał kmieć Jan Krótki, który wtedy był zagrodnikiem, we dworze było 9 sztuk bydła: 2 stare krowy, 3 młode dwuletnie, 2 cielaki roczne i 2 małe cielaki, były 3 stare świnie, 4 wieprze, 4 prosiaki, 16 kogutów i łódka [?] (czymba) – cały ten dobytek wspomn. Jan Krótki zagrodnik i sługa we dworze w S. z polecenia pana Jastrzębskiego [LutKap nie zna kan. o takim nazwisku] zagnał do Trojanowa; do Trojanowa zostały też odwiezione: 14 miar pszenicy, 5 miar owsa, 5 korców prosa (scrutum), 7 korców grochu wymłóconego przez wspomn. Jana Krótkiego; reszta pszenicy i owsa pozostała w stodole w S. (CP 111, 73v-74).

1518 wizytacja w S. po śmierci regensa: we dworze [regensa] 6 krów, 7 cielaków, 2 cielaki tegoroczne, 1 świnia, 3 miary pszenicy, ok. 2 stogów siana, ok. 4 miar owsa w snopach; 1 ł. obsiany na zimę; w początkach stycznia nocą uciekł kmieć, którego w tym roku przyjęto (CP 111, 90).

1521 wizytacja S., regens [kan. pozn. Jan] Wolski: jest 11 półł. kmiecych, w tym 8 półł. os., z których płacą kapitule po 1 wiard., a regensowi po 20 trojaków wieprzowego, 2 koguty i 15 jaj; kmiecie (każdy na półł.) Piotr Duczka, Mac. Zawisza (Szawyssa), Klemens Krakowska [?] (Cracowka, Crakowssba!), Jan Krótki, Jan Misera, Wojc. Gałka, Andrzej Ogórek, Stan. Szepiolak; mieszkają tylko Klemens Krakowka, Piotr Duczka, Woj. Gałka i Maciej karczmarz [nie wymieniony wśród kmieci na półł.]; inni kmiecie uciekli z S.: 3 do →Pacholewa [5,5 km na N od S.] pana Wojnowskiego (Andrzej Ogórek, Mac. Zawisza i Jan Misera), Jan Krótki do →Słomowa [8,5 km na N od S.] pana Wojnowskiego [recte: Słomowskiego vel Zatomskiego!], a Stan. Szepiolak do Uchorowa pana Chodzieskiego czyli Potulickiego; regens Wolski wezwał wspomn. szlachtę do wydania tych kmieci, ale oni pod żadnymi warunkami nie chcą tego uczynić; panowie ciągnący na wojnę [pruską] siłą wzięli od kmieci stacje: Stan. Zbąski 3 1/2 miary owsa, Iłowiecki 3 miary owsa i 6 gr na piwo, Studzieński 8 miar owsa, szlachta nieznanego imienia i nazwiska 6 miar owsa, inni jeszcze 4 miary owsa i 6 gr na piwo, a idący od strony Wągrowca – zboże w snopach, Klemensowi Krakowce zabrali 2 woły wartości 13 wiard., Janowi Krótkiemu 1 wołu wartości 7 wiard.; w S. są 3 półł. opust., uprawiają je za czynsz Andrzej Ogórek, Stan. Szepiolak [ale jednocześnie obaj (a może to inne osoby?) wspomn. jako zbiegli kmiecie] i karczmarz Maciej; są dwie zagrody opust., nikt w nich nie mieszka; jest 1 karczma, w której mieszka Maciej, ma 3 l. wolnizny, która mija w tym roku, potem będzie płacił regensowi 1 wiard.; folw. regensa ma 2 półł.; między 11 półł. kmiecymi znajduje się dwunasty półł. folw., z którego, gdy będzie uprawiany, nal. się regensowi czynsz; są gaje, w których wycinają drewno na budynki, ogrodzenie i opał, ale tylko za zgodą regensa, czego pilnują sołtys albo zarządca (factor) regensa; dwór regensa stoi w dobrym miejscu, mieszka tam regens oraz kobieta (matrona) dobra i uczciwa; izba (stuba) biała i komora czarna są z drewna, palacjum k. izby odnowione przez regensa; są 2 małe szopy, ogrodzenia są dobre, ale dach zniszczony; stodoła ma dobry dach i ogrodzenie (sepes); ogrodzenia [we wsi?] są spalone przez szlachtę; ciągnący na wojnę szlachcice, których regens rozpoznał, wyrządzili szkody w dworze regensa: wymłócili 8 snopów owsa i pszenicy oraz zabrali całe siano; kmiecie skarżą się na panią Białężyńską czyli Słomowską z Białężyna, której kmiecie naruszają granice, pędząc bydło i trzodę [przez role S.] do swojej dziedziny (CP 111, 92-92v).

1527 wizytacja S.: 12 półł. – 11 kmiecych, a jeden wydzielony z folw., z niego wszelkie opłaty pobiera regens; 8 półł. kmiecych jest os., siedzą na nich: Mac. Zawisza (który uprawia 2 ł.), Klemens, Mac. Szepiolak, Jan Misera, Wojc. Gałka, Andrzej Ogórek, Jan Szepiolak, płacą czynsz z każdego półł. po 1 wiard. kapitule i po 20 trojaków regensowi wieprzowego, po 15 jaj i 2 kapłony, wykonują też roboty, które im zostaną zlecone; 3 ł. [recte: półł.] są opust., uprawiają je za czynsz: jeden Andrzej Ogórek i Bielakowicz, drugi [Maciej] karczmarz, a trzeci z powodu ucieczki kmiecia [Tomasza, →niżej] leży nieuprawiany; karczmarz Maciej, osadzony przez regensa Wolskiego, płaci regensowi czynsz: 1 wiard., 2 kapłony, 15 jaj; jest jedna zagroda, na której siedzi Marcin Jasiek osadzony przez regensa Wolskiego, płaci 7 trojaków czynszu; druga zagroda jest opust., ale nie pamiętają przez kogo; są 3 półł. soł., siedzi na nich sołtys Maciej, który służy regensowi na koniu; sołtys ma pr. łowić w rz. [Warcie] na potrzeby swoje i regensa; folw. ma przypuszczalnie 2 półł., lecz role, jak mówią kmiecie, w większości nie są uprawiane; k. dworu jest nieużywany staw, a za wsią dwa, ale bez ryb z powodu spuszczenia [wody]; w S. są niewielkie łąki (prata modica), z których zbierają ledwie stóg siana, oraz zarośla, z których biorą [materiał] na budowę stajni, obory i ogrodzenia; dwór regensa, w którym mieszka kucharka (focaria) z rodziną, położony jest w znakomitym i przyjemnym miejscu, w nim stare zabudowania: izba i palacjum, komora obok izby, a obok palacjum znajduje się zrujnowany budynek przypominający basztę, ze zniszczonym ze starości gontem, regens ma to naprawić; [poprzedni] regens Wolski postawił z drewna dębowego (de roboribus formatis) izbę, a przed nią szkielet (structura) palacjum – oba budynki nie mają dachu, klepiska, drzwi i innych przynależności; regens Wolski postawił też dobrą stodołę, w której obecny regens ma zboże i siano; konieczna jest naprawa starej stodoły; są 2 stare obory z uszkodzonymi dachami i ogrodzeniami; ogrodzenie dworu, mimo że w dobrym stanie, jest jednak nietrwałe, bo wykonane ze słabego chrustu; we dworze regens trzyma dobytek kmiecia Tomasza Korpeta (Corpeth), który zbiegł ok. ś. Marcina [11 XI] ubiegłego roku, tj. 2 dobre woły, 1 krowę, 1 konia; jak zeznają kmiecie, ów kmieć Tomasz był złym pracownikiem (malus laborator), a także nie wywiązywał się z opłat i robót na rzecz kapituły i regensa oraz generalnie był nieużyteczny; kmiecie skarżą się, że domownicy (familiares) pani Głażewskiej [Słomowskiej z Białężyna] zabierają drewno w zaroślach (rubeta) nal. do S., jeżdżąc tam wozami z końmi; kmiecie skarżą się na brak pomocy w tej sprawie z powodu nieobecności regensa [w S.] w minionym roku; poza tym kmiecie nie mają żadnych innych kłopotów z regensem czy sąsiadami (CP 111, 108-108v).

1531 wizytacja S., regens [kan. pozn. Andrzej] Malechowski: 11 półł. kmiecych, w tym 9 os., z których płacą czynsz po wiardunku kapitule, a 3 gr regensowi wieprzowego, dają 15 jaj i 2 kapłony; półłanki opust. uprawiają za czynsz kmiecie: Antoni (ma 3 konie), Tomasz, Zawisz, Klimek, Szepiolak, Jan Szepiolak, Błażej, Jan Misera, Wojc. Gałka; półłanki opust. uprawiają za czynsz kmiecie: Zawisz (półł. Wiórowski), Szepiolak i Gałka; wspomn. Antoni został uprowadzony w Wielkim Poście tego roku przez Jana Banka sołtysa z Mściszewa, który jednak ostatecznie go odesłał; w S. są 2 zagrody: jedna opust., brak w niej śladów budynku, z drugiej zagr. daje 1 wiard., 15 jaj i 2 kapłony oraz pracuje we dworze regensa, kiedy potrzeba; w karczmie siedzi Łukasz, który płaci regensowi 1 wiard., 15 jaj i 2 kapłony; folw. uprawia regens, ale wiele ról leży odłogiem; na 3 półł. soł. siedzi sołtys i służy regensowi zgodnie ze zwyczajem; jaz sołecki [→p. 2]; są 3 stawy rybne opust.; jest dąbrowa, z której [kmiecie] mogą brać na ogrodzenie pale dębowe i ciernie [gałęzie], w niej także są dęby rodzące żołędzie – nikt się o nie nie troszczy i wszyscy wycinają [drzewa]; dwór położony w przyjemnym miejscu, obok niego zaniedbany sad, mimo że znajdują się w nim rodzące owoce jabłonie i grusze; we dworze palacjum wyłożone gliną, nowa biała, ciasna izdebka (stubella) zbudowana przez regensa Wolskiego, a przed nią dom dobrze pokryty strzechą, strop i szczyty pokryte gliną, ale więźba (sella) źle wykonana, spichlerz w dobrym stanie; jest też stara biała izdebka, obok niej komora i palacjum, które wymaga naprawy; obok domu, od strony sadu, jest wieża, dobrze pokryta dachówką przez regensa [Feliksa] Gomolińskiego [kan. pozn. 1518-53 (LutKap 72)] i wzmocniona podporami, od strony dworu wymaga naprawy dachu; jest też obora i wąska szopa; stodoła dobrze nowo pokryta; regens ma 2 krowy, jałówkę i 2 cielaki, ale ani jednego kapłona, gęsi czy prosiaka, dwór jest prawie opust. i ku wstydowi kapituły szynkuje się w nim piwo; ogrodzenie dworu wykonane z brzeziny jest chybotliwe, a k. folwarku wymaga szybkiej naprawy, wrota dworu zniszczone; [regens] ma służącego (servitor) Szymka i rządczynię (factrix) Annę; zarządca (factor) odczuwa brak konia, przy pomocy którego mógłby czuwać nad dąbrową, czy jej nie wycinają [kmiecie], i troszczyć się o inne sprawy; stosunki z sąsiadami są dobre poza Radzimiem z powodu konfliktu o jaz [→p. 2] oraz Białężynem pani Słomowskiej, której kmiecie wypasają [bydło w] zasiewach (sata), bo granice są nieoznaczone; [dopisek na marginesie, inną ręką:] kap. nakazuje [regensowi], pod karą 20 grz., odnowienie granic oraz restaurację budynków, ogrodzeń i wrót (CP 111, 117v-118; o skargach kmieci także →p. 2).

1567 kap. kat. pozn. nakazuje chłopom z wsi kapitulnych mielenie zboża tylko w młynach kapituły; na posiedzenie kap. wezwano przedstawicieli kmieci m. in. z S.; regens w S. kan. pozn. Jakub Łącki ma zatrzymać dobytek kmiecia Waniora zbiegłego z S. do czasu okupienia się przez niego; tenże kmieć jest obecny na posiedzeniu kap. (LutKap 115).

1577 regens w S. Mac. Walowski →niżej.

1508, 1509 pobór od 8 półł. os. (ASK I 3 k. 1, 35); 1510 pobór od 8 półł., od 1 ł. soł. (ASK I 3, 245); 1563 pobór od 4 ł., od 1 karczmy dor. (ASK I 5, 213); 1577 pobór z S. [regensa] Mac. Walowskiego kan. pozn. (ASK I 5, 659); 1580 pobór z wsi kapituły kat. pozn. od 5 półł., 2 zagr. (ŹD 3).

4. 1364 Arnold kan. pozn. i regens wsi kapituły pozn. S. potwierdza, że Mikołaj zw. Miszka (Miska), Kosma i Mroczek, ss. Szołdry, sprzedali (występując także w imieniu innych swoich braci i sióstr [brak imion]) lokowane na pr. magd. sołectwo w S. Chwałkowi synowi zm. Pietrzyka kowala z Budziejewa [pow. gnieźn.]; Arnold potwierdza także przyw. soł.; sołtys posiada wolne: 3 ł. wraz z przyległymi rolami, 2 ogrody przy przeprawie przez Wartę, karczmę, przy której może mieć kowala, szewca oraz jatkę mięsną i chlebową; nal. do niego 1/3 opłat sąd.; sołtys osobiście lub jego zagrodnicy ma pr. połowu ryb z czółna na Warcie, wyłączając wszystkie duże i małe sieci [tj. wolno łowić wędką?]; sołtys ma pr. polowania na zające, cietrzewie, pardwy, przepiórki oraz w razie potrzeby także na in. zwierzęta i ptaki; podczas dwóch sądów gajonych [w roku] obiad (prandium) regensowi mają dawać kmiecie, a jeden raz sołtys, ponadto dadzą też za każdym razem regensowi po wiardunku; z tytułu czynszu kmiecie będą płacili [z łanu] na ś. Marcina [11 XI] po wiard. kapitule i regensowi; kmiecie (incole) z każdego łanu dadzą na Wielkanoc po 15 jaj, na ś. Piotra [i Pawła?, 29 VI] po 2 barany [tj. połcie baranie?] każdy wartości 2 skojców, a na Boże Narodzenie [25 XII] wieprza wartości 1 wiard. – z płatności tych zwolnieni są zagrodnicy na rolach soł.; zagrodnicy nal. do kapituły mają dawać rocznie z zagrody po 4 gr i 2 koguty i dadzą 1/3 opłat z tytułu podarków (honores): 1404 dok. ten na prośbę Michała z Bolechowa sołtysa w S. potwierdza Mik. Strzeszkowic oficjał gnieźn. oraz kan. pozn. i regens S. (Wp. 3 nr 1531; Wp. 7 nr 525).

1392 sąd ziemski pozn. postanawia, że sołtysi z S. powinni płacić 5 grz. od każdego łanu [nie podano, z jakiego tytułu] (Lek. 1 nr 1253).

1400 Michał sołtys z S. pozwany przez Mac. Wierzbę z Bolechowa [o nim →Bolechowo, przyp. 1] o kradzież (Kowalewicz nr 3); 1404 tenże Michał z Bolechowa sołtys w S. →wyżej.

1423 Mikołaj sołtys w S.; Piotr pleb. w Radzimiu w wyniku zawartej ugody ma mu w ciągu miesiąca zapłacić 1 1/2 grz. pod karą 5 grz. (ACC 6, 50).

1460 Jakub sołtys w S., śwd. (ACC 40, 90v).

1463 Jan sołtys w S.; kap. postanawia wydać mu nowy przyw. na soł. w S., w którym to przywileju do dawnych warunków nal. dodać obowiązek utrzymywania przez sołtysa na potrzeby służby regensowi konia o wartości 1 1/2 grz. (CP 30, 25v).

1508 uczc. wd. Elżbieta Sołtysowa [tj. wd. po sołtysie?] (Scholtissewa) z S. pozywa opatrznego Klemensa młynarza [z młyna →Jagata] na strudze Jagata w Troskotowie [potem Trzuskotowo, wieś obecnie nie istnieje, leżała ok. 5 km na W od Murowanej Gośliny] o 8 grz. na poczet należności za młyn [→Jagata] sprzedany przez nią za 26 grz.; pozwany wnosi o odesłanie sprawy do sądu świeckiego; ostatecznie wspomn. Klemens zobowiązuje się zapłacić tejże Elżbiecie należność za młyn [Jagata] zgodnie z aktem sprzedaży, dokonanym przed sądem świeckim, o ile nie będzie przeszkody ze strony opatki w Owieńskach [młyn był własn. klasztoru w Owieńskach] (ACC 85 k. 129, 131).

1500 w S. 3 ł. soł., 1509 3 półł. soł., 1510 1 ł. soł., 1516 3 półł. soł., 1521 sołtys, 1527, 1531 3 półł. soł., sołtys Maciej →p. 3; 1547 3 ł. soł. →p. 5.

1548 na odwrocie potwierdzenia przywileju soł. z 1404 [→wyżej] zapisano, że kan. [pozn.] Gorzeński zrezygnował [z sołectwa] na ręce kap. pozn. (DK 115).

5. 1423 (kop. 1488-92) wiard. dzies. z 6 ł. w S. nal. po połowie do uposażenia prepozyta kap. kat. pozn. oraz prebendy fundi „Krzesiny” [kan. pozn.] Hektora [Starszego z Koziemina], płacą 1 grz. 9 sk.; 1510 do uposażenia prepozyta kat. pozn. nal. m. in. wiardunki dzies. z 9 ł. w S., płatne po 6 gr z łanu, drugie 6 gr należy do uposażenia prebendy „Krzesiny” (LBP s. 26-27, 53-54).

1547 kan. pozn. Piotr Gorzeński, regens (tenutarius) w S. pozwany przez Jana pleb. w Białężynie o meszne z 3 ł. soł. z S. w wysokości miary pszenicy i miary owsa z każdego łanu; kap. pozn. nakazuje Gorzeńskiemu płacenie tego mesznego (CP 38, 165).

1628, 1696 z wizytacji kościoła par. w →Radzimiu: 1628 do parafii w Radzimiu nal. S., ale z łanów kmiecych i folw. [dziesięcinę] płacą do kościoła par. w Białężynie i tam przyjmują sakramenty [Radzim leżał na przeciwległym, lewym brzegu Warty] (AV 7, 46v-47); 1696 S. nal. do par. w Białężynie i nic nie płaci pleb. w Radzimiu (AV 18, 177-179v).

6. 1383 (rpsy XV w.) [podczas wojny domowej w Wlkp.] rozejm między starostą gen. Wlkp. Domaratem z Iwna a Mikołajem z Bogorii kaszt. zawichojskim i Krzesławem ze Szczekocin został zawarty [w miejscu] pomiędzy, przedzielonymi [rzeką Wartą (→Radzim, przyp. 4)], wsiami S. kapituły kat. pozn. [na prawym brzegu Warty] i Radzimiem [na lewym brzegu Warty] (MPH 2, 733 – kronika Jana z Czarnkowa; DA lib. X 166).

8. W północno-zachodniej części zalesionego ostrowa otoczonego od S obecnym korytem Warty, a od N i E starorzeczem, pomiędzy dawną leśniczówką Radzim a wsią S. zachowały się ślady grodziska stożkowatego →Radzim – kasztelania (do uwzględnionej tam literatury obecnie należy dodać: E. WielgoszSkorupka, Osadnictwo wczesnośredniowieczne (VI – 1 poł. XIV w.) na ziemi obornicko-rogozińskiej w świetle źródeł archeologicznych, w: ArchObor s. 391-392 nr 426-428 – tu omówione wyniki badań wykopaliskowych z 2002).