1393 or. [nazwisko] Staviszky (WR 1 nr 1480a), 1415 or. Stavissino (PyZ 3, 67v), 1429 Stawyschino (KoścZ 9, 227), 1445 Stawyschin (PG 2, 113v), 1448 Sthawyszyno (PG 3, 5), 1449 Stauischyno (PyZ 10, 443), 1464 Stawyschinko (KoścZ 14, 398), 1466 Stawischinko (PG 7, 506, dawniej k. 273), 1470 Stawyszynek (PG 8, 55), 1518 Stawyszyn (PG 15, 239v), 1567 [dopełniacz] Sthawissinka (PP 1, 45v), 1610 Stawiszyn sive Stawiskie, Stawiszyn sive Stawyszynskie (KoścZ 111 k. 110v, 111), obecnie nie istnieje, leżał prawdop. w okolicach Jeżewa i m. Borek; Jeżewo 3 km na NW od Borku (→Uwaga 2).

1. 1445, 1448, 1539 pow. kośc. (PG 2, 113v; PG 3, 5; PG 17, 278; PyZ 17, 144v); 1466, 1470 n. pow. pyzdr. (PG 7, 273; PG 8, 55) [→Uwaga 2]; par. [Borek?, Jeżewo?]¹Za przynależnością do par. Borek może przemawiać fakt, że S. należał do dóbr Borek.

2. 1449 w rozgraniczeniu wsi Skoków [pow. pyzdr.] i →Jeżewo [pow. kośc.] wspomn. m. in. struga →Kostrzec, która stanowi granicę między S., Skokowem i Golą (PyZ 10, 443); 1567 rozgraniczenie opust. wsi S. Stan. Bnińskiego [syna Jana i Ludmiły z Milicza] oraz [części] →Jeżewa należącej do Adama Jeżewskiego: gran. biegnie od kopca narożnego S. i Skokowa (które też nal. do Stan. Bnińskiego), leżącego na suchym gruncie za brodem i drogą z Jeżewa do Jaraczewa nad strugą Przykuna [w pow. pyzdr., obecnie Pogona]; dalej tą strugą (łąki i struga należą do S., a suchy grunt z borem do Jeżewa) aż do strugi Kamionka, która wypływa z dziedziny jeżewskiej; następnie gran. idzie strugą Kamionka przez bór w kierunku stawu i grobli plebańskiej [w Jeżewie] aż do części Jeżewa nal. do Adama Jeżewskiego (PP 1, 45v-47); 1620 w rozgraniczeniu S. i Skokowa wspomn. m. in. kopce narożne S., Skokowa i Goli, a także drogę z młyna w Skokowie do Śremu, przekraczającą strugę Kostrzec (PP 5, 39).

1597, 1612 łąka Borowicz w opust. wsi S. (KalG 8, 68; PG 25, 202v).

3. Własn. szlach. 1393 Wojtek Stawiski [z naszego S. czy ze Stawiszyna w pow. kal.?] i Jan Piotrowski (Petrofszky) świadkowie Zofii [skąd?] w jej sporze z pasierbami (privigni): Wacławem Marzelewskim [z Marzelewa w pow. pyzdr., obecnie nie istnieje] i Jaśkiem Goryńskim [z Gorynina w pow. gnieźn., obecnie Goranin] (Lek. 1 nr 1480a).

1415 Mikołaj i jego bracia [brak imion] z S. w sporze z Mik. Górką [może z Góry k. Bnina?, →niżej] (PyZ 3, 67v).

1429 Wojciech z Góry [wieś obecnie nie istnieje, leżała k. Bnina w pow. pyzdr.] przedstawia dok. nabycia dziedzin →Jawory, S. i →Parsk [k. Dolska] od Tomisława z Babina [pow. pyzdr.] w drodze zamiany [dóbr] i za dopłatą 300 grz. (KoścZ 9, 227); 1445 tenże Wojciech stolnik pozn. sprzedaje Wincentemu niegdyś z Gorzycka i Mik. Chmielowi niegdyś z Bylina wieś S. w pow. kośc. za 100 grz. (PG 2, 113v); 1448 tenże Wojciech sprzedaje wspomn. Wincentemu niegdyś Gorzyckiemu wieś S. za 200 grz. (PG 3, 5).

1450 Szymon niegdyś Stawiski w sporze z Tyfanem z Goli; termin sąd. przekłada Mikołaj syn [czyj? (filius ipsius)] (PyZ 11, 16).

1464 Mac. Pogrzybowski [z Pogrzybowa k. Raszkowa, pow. kal., i] ze S-nka pozwany przez Katarzynę ż. Ubysława Lipowskiego [z →Lipówki k. Dolska] (KoścZ 14, 398).

1466 Andrzej z Borku [też z Bnina] kupuje od Mac. Pogrzybowskiego wieś S-nek w pow. pyzdr. za 400 grz. (PG 7, 506, dawniej k. 273); 1470 tenże Andrzej syn zm. Jana [z Bnina] kasztelana międz. otrzymuje w dziale dóbr m. in. Borek, Skoków i S-nek w pow. pyzdr. (PG 8, 55).

1506 Jan Bniński syn Andrzeja kasztelana kam. w dziale dóbr otrzymuje 1/3 m. Borek, części wsi Skoków, Zdzież, Przecianowo i S-nek oraz 1/3 z połowy wsi Bruczkowo i Zalesie, a także całe Bartoszewice; na tych dobrach zapisuje ż. Ludmile c. Zygmunta Korzboka ze Żmigrodu i Milicza po 600 grz. posagu i wiana (KalG 31, 104; PG 13, 80v; PG 15, 378v; PG 65, 107v); 1518 tenże Jan otrzymuje na 5 l. od swego bratanka Jana syna zm. Mikołaja m. in. jego 1/4 m. Borek i 1/4 przyległych wsi, w tym S. (PG 15, 239v).

1528-31 Mikołaj i Jan Bnińscy [ss. Mikołaja, bratankowie Jana] sprzedają z zastrz. pr. wykupu Jakubowi Jastrzębskiemu [z Jastrzębnik k. Kalisza] każdy swoją 1/4 m. Borek i 1/4 przyległych wsi, w tym S.: 1528 Mikołaj za 700 fl., 1531 Jan za 420 fl. (PG 16 k. 255v, 416v); 1538 wspomn. Jastrzębski sprzedaje z zastrz. pr. wykupu wymienione dobra Janowi Gostyńskiemu zw. Borek, odpowiednio za 500 i 530 fl. (PG 17, 207v); 1539 ciż Mikołaj i Jan Bnińscy sprzedają z zastrz. pr. wykupu Ludmile z Milicza wd. po Janie Bnińskim każdy swoją 1/4 m. Borek z częściami przyległych wsi, w tym S., odpowiednio za 1600 i 2500 fl. (PyZ 17, 144v; PG 17, 278).

1541 wspomn. Ludmiła Bnińska sprzedaje swoim ss. Stanisławowi i Andrzejowi części dóbr Borek, m. in. z częściami S., nabyte przez nią w 1539 [→wyżej: Jan], a 1545 także dzieli między swoje 6 córek 700 zł oprawy, które mąż zapisał jej [1506] na dobrach Borek, m. in. na S-nku (PG 17, 433; PG 18, 225).

1541-98 S. (zw. też niekiedy S-nek, →Uwaga 1) w dobrach Borek nal. do Bnińskich (TD); 1567 →p. 2; 1597, 1612 opust. wieś S. nal. do Andrzeja Jemiołkowskiego [męża Ludmiły c. Jana Bnińskiego i Ludmiły]; 1598 m. Borek wraz m. in. z opust. S. Piotr i Stan. Bnińscy ss. zm. Zygmunta sprzedają Andrzejowi Borzewskiemu (z ziemi płockiej) za 33000 zł (TD); 1610 Andrzej Borzewski dz. w miejscowościach Borek, Skoków i opust. S. (KoścZ 111, 110v-111); 1628 ss. zm. Andrzeja Jemiołkowskiego i Ludmiły Bnińskiej, dziedzice pustki S., w sporze z Andrzejem Borzewskim dziedzicem pustek S-nka; 1629 wspomn. Borzewski sprzedaje m. Borek z przyległymi wsiami, w tym z opust. S-nkiem, Stan. Przyjemskiemu, który w 1637 sprzedaje z zastrz. pr. wykupu te nabyte dobra (w tym S. w pow. pyzdr.) Katarzynie z Leszna ż. Jana Piotra z Bnina Opalińskiego podkomorzego kal. (TD).

[S. nie występuje w wykorzystanych przez nas rejestrach poborowych z XVI w.]

Uwaga: 1. W znanych nam przekazach źródłowych S. określane jest niekiedy jako Stawiszynek (co w haśle oddajemy jako S-nek) – po raz pierwszy w 1464. Wydaje się, że mamy tu raczej do czynienia nie z istnieniem dwóch osobnych osad, ale z zamiennym używaniem nazwy; możliwe, że formy Stawiszynek pisarze używali dla odróżnienia naszego S. od m. Stawiszyn w pow. kal. (→Uwaga 3). Nie można wszakże wykluczyć, że być może obok siebie leżały dwie wsie (S. i Stawiszynek) albo nazwa Stawiszynek odnosiła się do konkretnej części S. Gdyby jednak rzeczywiście była to wyodrębniona cz. S. lub osobna wieś, to bracia Jemiołkowscy, wnukowie Ludmiły z jej c. Ludmiły i Andrzeja Jemiołkowskiego, dziedziczyliby w Stawiszynku (na którym mąż zapisał jej oprawę), a nie w S. (→p. 3). Na zamienne używanie nazw S. i Stawiszynek lub nazywanie cz. S. Stawiszynkiem wskazywać zdają się także transakcje z początków XVII w. (→p. 3).

2. S. nie występuje na mapach Perthéesa, Gilly’ego i Gaula. Na MTop. 1950 widoczna 5,5 km na NNE od Borku leśniczówka Stawiszyn, na MTop. 1998 Stawiszczyn (u Gilly’ego w tym miejscu zaznaczona leśniczówka bez nazwy). W Wykazie urzędowych nazw miejscowości w Polsce, t. 3, Warszawa 1982, s. 341: leśniczówka Stawiszyn k. Borku Wlkp. W średniowieczu S. leżało tuż przy granicy powiatów kośc. i pyzdr. Położenie to sprawiło, że przynależność powiatowa w danym momencie determinowana była własnością, tzn. jeśli właśc. S. posiadał dobra w pow. pyzdr., to i S. traktowano jako przynależne do tego powiatu.

3. S. Kozierowski twierdził, że być może Zarembowie, którzy w 1333 „dzierżyli prawdop. Stawiszyn kal., przenieśli tę nazwę do włości swych pod Borek” (K 5, 346; w cytowanym tam dok. Wawrzyńca Zaremby świadkują wójt i pleb. ze Stawiszyna w pow. kal.: Wp. 2 nr 1124). W naszym S. nie są nam znani Zarembowie.