(1424 Mancirzisch, Manczyrysch, 1493 Manczirys Magna, Manczyrzysz Wielgi) 10 km na SW od Starego Miasta Warszawy, dziś Macierzysz.

1. 1434 n. distr. warsz. (MK 3, 138v); 1526 pow. warsz. (ASK I 27, 451); 1563 par. Babice (MH 9, 7).

2. 1514 w M. rąbano drwa brzozowe (ZR nr 2154).

3. Włas. szlach. 1424 szl. Paweł z M. (Warsz. 1, 108); szl. Jan z M. (Warsz. 1 k. 121, 154); 1425 [kmieć] Mikołaj Rojewic (Warsz. 1, 178); 1431 Wawrzyniec Malutka z M. bierze w zastaw na rok dom w Nowej Warszawie w 4 kopach gr (ŁawWN nr 132); 1432 Jachna c. zm. Pawła, ż. Mikołaja z M. (Warsz. 2 k. 172, 173); 1433 szl. Stanisław Opalic [z Orłów] winien szl. Mikołajowi z M. 4 kopy i 10 gr za stóg pszenicy (Warsz. 2, 201); 1433 siostry szl. Anna i Helena z M. powinny wydzielić 1/2 cz. w M. ciotce Wichnie z M.; kmieć z M. Katarzyny ż. Marcina z Otwocka (Warsz. 2, 206); 1433 siostry tejże Katarzyny: Anna, Jachna i Helena (Warsz. 2, 189); 1433 Wichna z M. pozywa Katarzynę z M. (Warsz. 2, 228); 1434 Wichna [c.] Dobiesława z M. daje 1/3 cz. swej ojcowizny w M. Annie, Jachnie i Helenie cc. Pawła z M. (MK 3, 138v); 1438 szl. Mikołaj z M. ma 10 kóp gr posp. u piekarza [warsz.] Mikołaja Niedospałka (PP 3 nr 433); 1438 Greta c. Pawła z M. sprzedaje Mikołajowi z M. cz. w M. odziedziczoną po Wichnie ciotce rodzonej (MK 3, 217); 1438 Jachna ż. Jana z Pęcławia wojskiego czer. sprzedaje za 13 kóp gr posp. Mikołajowi z M. cz. w M. odziedziczoną po siostrze! [ciotce] Wichnie (MK 3, 215); 1438 Jan z Promny zrzeka się pr. bliższości do [cz.] w M. na rzecz Mikołaja z M., któremu w 1437 zabezpieczył na niej dług (MK 3, 215v); 1439 Jan i Mikołaj z Promny sprzedają swoje i br. Klemensa pr. bliższości do M. Szczepanowi z Lisic (MK 3, 235); 1439 szl. Andrzej z M. ma 2 kopy gr u Stanisława Pieniążka mieszcz. warsz. (PP 3 nr 513); 1440 Katarzyna c. Romana z Arciechowa [z. nur.] ż. Falisława z Osieka sprzedaje swą cz. w M. Mikołajowi z M. (MK 3, 153); 1440 Mikołaj z M. kupuje wójtostwo w Serocku za 61 1/2 kopy gr w półgr od Jakuba z Golądkowa (MK 3, 238v); 1441 Mikołaj z M. sprzedaje z pr. odkupu czynsz roczny 4 grz. gr w półgr z M. i z wójtostwa w Serocku Mikołajowi plebanowi i kośc. NMP w Nowej Warszawie (MK 3, 265); 1443 Katarzyna c. Pawła z M., ż. Marcisza z Otwocka odstępuje swą cz. w M. Męcimirowi z Zerzeńskiej Woli (MK 3, 284v); 1445 Mikołaj z M. zamienia wójtostwo w Serocku za dopłatą 20 kóp i 1 grz. w półgr i stogu pszenicy z Filipem z Sokołowa za jego cz. nabytą w Chajętach [z. nur.] (MK 4, 75v); 1452 Dorota c. szl. Mikołaja Gdaka z M., ż. Mikołaja Szeligi ze Stoków kwituje ojca z zadośćuczynienia za dobra (MK 4, 9); 1452 Mikołaj Gdank! z M. sprzedaje [cz.] Chajęt, nabytą od Filipa z Sokołowa, Klemensowi pisarzowi z Piotrowic, Jakuszowi z Laskowa i Andrzejowi synowi Gotarda z Sokołowa za 90 kóp gr (MK 4, 12); 1453 Mikołaj z M. h. Broda (MZH nr 88); 1453 Szczepan z M. h. Pierzchała (MZH nr 96); 1454 tenże Szczepan Lisicki (ŁawWN nr 345, 369); 1454 opatrz. Wojciech z M. zabezpiecza dług 86 gr na dobrach w Nowej Warszawie (ŁawWN nr 370); 1454-56 Mikołaj Gdak z M. z ż. Dorotą (Sobol 23); 1458 opatrz. Mikołaj Długosz [z M.] ławnik Nowej Warszawy (ŁawWN nr 444, 446); 1468 Helena wd. po Szczepanie z Lisic z ss. Janem i Pawłem sprzedają z pr. odkupu czynsz roczny 5 grz. gr krak. z M. i Lisic w z. soch. Marcinowi z Nasierowa kan. warsz. za 50 kóp gr w półgr na ufundowanie ołtarza w koleg. warsz. (MK 5, 32; WarszDis. 17, 820); 1473 Anna Jabłecka c. zm. Pawła z M. i jej syn Jan z Jabłeczników sprzedają z pr. odkupu czynsz roczny 2 kopy gr w półg. z M. Andrzejowi ze Skarżyna altaryście koleg. warsz. za 26 kóp gr w półgr na jego ołtarz, za co ręczy Paweł Lisicki z M. (AGAD perg. 238; MK 9, 27; Warsz. 5, 342-343); 1480 Paweł z M. przekazuje Mikołajowi z Wierzuchowa Pruskiego dług zapisany przez Dziersława z Macierzysza-Szelig na 1 wł. w Macierzyszu-Szeligach (MK 32, 146); 1482 Anna [c.] zm. Szczepana Lisickiego z M., ż. Jakuba z Pielaszkowa kwituje swego br. Pawła Lisickiego z M. z zadośćuczynienia za dziedzictwo w M. i Lisicach (MK 9, 149v); 1482 Mikołaj syn zm. Szczepana z Lisic sprzedaje swą cz. w M. swemu br. Pawłowi za 100 kóp gr w półgr (MK 9, 141v); 1483 Mikołaj Długosz z M. (ŁawWN nr 963); 1484 szl. Paweł Lisicki z M. (MK 9, 161v); 1488 Paweł z M. sprzedaje z pr. odkupu czynsz roczny 1 grz. z M. kapitule koleg. warsz. i altaryście ołtarza fundacji zm. Pawła z Gołębi za 10 kóp gr w półgr (MK 9, 182); 1493 Jan syn zm. Andrzeja z Jabłeczników ze swymi bratankami Andrzejem i Pawłem, ss. Pawła z Jabłeczników sprzedają dział w M. Wielkim po Annie c. Pawła z M., matce tegoż Jana, ż. Andrzeja z Jabłeczników i Wąsów szl. Pawłowi synowi Szczepana Lisickiego z M. za 120 kóp gr w półgr (MK 9, 153; MK 18, 65); 1494 Wojciech Glazar i Wircięga kmiecie z M. (ZR nr 1757); 1505-06 Paweł Lisicki z M. (Warsz. 8, 1013; Tarcz. 5, 52v); 1508 kmieć z M. (ZR nr 1919); 1509 Jan syn szl. Pawła z M. pobił Jana Szeligę [z Macierzysza-Szelig] (ZR nr 2068 n.); 1509 Paweł z M. ma 2 kmieci: Stanisława Fałka i Andrzeja (ZR nr 2071); 1513 Paweł Lisicki → p. 6; 1515 Paweł z M. h. Pierzchała (MZH nr 931); 1524 stary Paweł Lisicki z M. daje dobra M. synowi Janowi (MK 32, 251); 1526 w M. 5 1/2 wł. os. (ASK I 27, 451); 1555 Stanisław Bielicki sprzedaje z pr. odkupu czynsz roczny 4 grz. z M. za 40 kóp gr na ołtarz fundowany w koleg. warsz. (KnapWar. 26); 1563 Stanisław i Jakub Bieliccy z W.M. h. Roch II [Pierzchała] (MH 9, 7); XIX w. M. wieś ma 436 mr., folw. 432 mr. [razem 29 wł.] (Małc. 192).

4. 1526 czynsz książ. z M. po 18 gr z 1 wł. os. (ASK I 27, 451).

5. 1439, 1441 i 1461 pleb. z Babic toczy procesy o dzies. z M. (NowDzieje 2, 521); 1603 dzies. z M. należy do kośc. par. w Babicach (ŁOp. 3, 317, NowDzieje 2, 521).

6. 1513 Paweł Lisicki [z M.] asesor sądu ziem. warsz. (Warsz. 9, 55).