WANACJA

(1529n. Venetia [ale: 1538 Wenecja, 1565, 1577 Venecia, 1629 Wenecya, 1649 Wenetia, 1662 Venecia] 1673 Wanacia, 1688 Wanacya, 1699n. Wenecya, 1747 Venetia, 1780 Wanacya, 1787 Wenecya, 1827 Wanacya, 1892 Wanacya Rządowa i Wanacya Księża; Kam. 212; Kop.K 295) dziś południowo-wschodnia cz. m. Starachowice, na prawym brzegu rz. Kamiennej; ok. 19 km na N od kl.

1. 1529n. pow. sand. (RP); 1827 pow. solecki (Tabela II 254); 1538n. par. Wąchock (ASK I/7 192), 1787n. par. → Wierzbnik (Spis II 132).

2. 1532 → Rzepin; 1546 sołtys → Michałowa otrzymuje m.in. łąkę w W. w osuszonym stawie rybnym „alias na Stawÿku”, k. rz., z jednej strony rz. Kamiennej (Kamÿona), między łąkami z dawna kmiecymi (AG 1895); 1546-7 rozgraniczenie W., Michałowa i → Dąbrowy oraz dóbr kl. wąch. Wąchock i Mirzec od wsi bpa krak. Tychów, Lipie, Małęczyn, Lubień (ZDP rps 10543 65; Niwiński 1930 74); 1662, 1670, 1771, 1780 → Wierzbnik; 1777, 1780 → Rzepin; 1780 graniczy od E i S z granicą świślińską bpa krak., od W z Krzyżową Wolą Cyst. wąch., od N ze stawem wierzbnickim; graniczy z Michałowem (Inw.Rzep. 18, 20); 1803 rozgraniczenie W. i Michałowa od Starachowic i Krzyżowej Woli (ZDP rps 10543 68v); 1820 graniczy z Wierzbnikiem (Wiś.Ił. 394).

3. Własn. kl. święt., od 1818 r. rządu.

1529 własn. kl. święt., pobór z 1 kwarty (RP); 1529 należy do stołu opata, płaci 2/36 grz. czynszu (LR 349); 1538 opat daje pobór od 1 zagr. (ASK I/7 192); 1546 łąka sołtysa Michałowa (→ p. 2), poddani klaszt. z → Dziurowa lub z W. mają pomagać sołtysowi Michałowa przy szarwarku przy stawach michałowskich (AG 1895); 1547 własn. kl. święt. (Niwiński 1930 74); 1565 poddani klaszt. z Dziurowa lub W. mają pomagać sołtysowi Michałowa przy szarwarku przy stawach michałowskich (AG 1897); 1569 opat święt. daje pobór od 4 kmieci na 2 ł. oraz z kuźnicy zw. Jakubek o 2 kołach z 3 czeladnikami (ASK I/7 417); 1571 opat święt. daje pobór z 2 ł. i położonej koło wsi kuźnicy Wierzbnik zw. Jakubkowa (ib. 264v, 339); 1577-8 opat święt. daje pobór od 4 kmieci na 2 ł. (ib. 590v); 1578 kl. święt. daje pobór od 4 kmieci na 2 ł. i 1 komor. (Paw. 196); 1629 opat święt. daje pobór od 4 kmieci na 2 ł. i 1 komor. z bydłem (RS 1629 68); 1673 pogłówne od zarządcy W. i Michałowa Gaspara Chrzonowskiego z żoną i niezamężną córką oraz 62 czeladzi folw. i mkw wsi (ASK I/67 236v); 1688 → P. 5;

1780 należy do klucza rzepińskiego dóbr stołu opata komendatoryjnego. 6 dymów. 6 zagr. (Felicjan Grunt, który jako gajowy jest zwolniony od powinności. Wincenty Jagiełła, Franciszek Gołyga, Wojciech Stępień, Benedykt Sławek, Alexander Koprowski). Wszyscy pracują po 3 dni tyg. pieszo dla pleb. Wierzbnika i dla dworu w Rzepinie, odrabiają po 2 dni powaby dla dworu i 6 łokci oprawy, płacą po 6 gr czynszu. Nie dają stróży, ale pracują przy stawie wierzbnickim. Subsidium charitativum wynosi 114 zł (Inw.Rzep. 17, 29-30); 1787 liczy 52 mkw (Spis I 416; II 132); 1817 opat odstępuje prep. Wierzbnika pola kopalne zw. Trzaźny w W. zamiast trzeciego zagrodnika „trzydniowego” (Wiś.Ił. 398);

1818 W. z całym kluczem wierzbnickim przejmuje rząd w zamian za folwarki → Stara Huta i → Nowa Huta (Gacki 244); 1819 wg spisu kasacyjnego kmiecie z W. podczas przyboru wody strzegli stawu w Wierzbniku (ib. 247); 1820 dobra rządowe, Dyrekcja Górnicza (Wiś.Ił. 394); 1827 ma 10 domów i 76 mkw (Tabela II 254); 1892 W. Rządowa ma 21 domów, 157 mkw i 290 mórg, W. Księża ma 9 domów, 55 mkw i 80 mórg (SG XII 933); ok. 1870 znajduje się przy wielkim stawie na rz. Kamiennej, ma 25 domów i 211 mkw (GACAV 239).

4. 1546 wójtostwo w W. (ZDP rps 10543 65 - wiadomość niepewna); 1553 Zygmunt A. przenosi na pr. niem. wyliczone wsie kl. święt., w tym W. (AG 909).

5. Dzies. należy do kl. święt., następnie do prep. Wierzbnika.

1688 opat święt. nadaje nowo utworzonej prepozyturze klaszt. w Wierzbniku dzies. z łanów poddanych w W., a 2 zagr. z W. ma po 3 dni tyg. pracować na potrzeby pleb. (Wiś.Ił. 404); 1747 dzies. należy do prep. Wierzbnika (AV XXXVII 197); 1780 dzies. snop. wytyczną dowożą prep. Wierzbnika (Inw.Rzep. 17); 1817 → p. 3.

7. ZDP rpsy 1297, 10645-6; Derwich 1992 wg indeksu; w dr. (i → Wierzbnik).