— opactwo Cyst. (1222 praedium, quod dicitur Mogila sive Tumba — Mog. 2; 1225—6 Mogila; Mogyla dicta Clara Tumba cenobium griseorum; Mogila, que Clara Tumba cognominatur cenobium griseorum — MPHn 5 s. 74, 240; 1225 Moghila — Mog. 4, w fals. z końca XIII w.; 1228 in domo ordinis Cisterciensis, que vocatur Clara Tumba — Codex diplomaticus et commemorationum Mazoviae generalis, t. 1, Varsoviae 1919, nr 255; 1228 monasterium de Clara Tumba Cisterciensis ordinis — ZDK 1, 6; 1230 Clara Tumba — Mog. 11; 1239 claustrum in Clara Tumba — Mog. 17 or.; 1241 abbas de Mongalą — StCist. 2 s. 237 nr 39; 1243 conventus de Clara Tumba ordinis Cisterciensis — Mog. 18; 1244 monachi Cisterciensis ordinis de Claratumba, quae vulgariter Mogila nuncupatur — Mog. 19; domus de Clara Tumba, quae vulgariter Mogila nuncupatur — Mog. 21; 1253 domus s. Marie de Mogila — Mog. 26; 1257 claustrum de Mogyla — KMK 1, 1; 1266 domus Claratumbensis — Mog. 27; abbatia, quae dicitur Claratumba, monasterium Claretumbensi — Mog. 28; 1273 coenobium in Mogila — Mog. 32; 1291 monasterium in Claratumba, quod vulgariter Mogyla appellatur — Mog. 4; 1303 monasterium S. Marie de Claratumba — ZDK 1, 16; 1320 monasterium Clara Tumba — MPHn 5 s. 122; 1348 domus Mogilensis — Mog. 66; 1353 domus de ClaraTumba prope Cracouiam — ZDM 1, 74; 1356 conventus monasterii de Mogyla prope Cracouiam — ZDM 1, 82; 1400 de Mogila alias de Claratumba — SP 8, 9770; 1428 Clostir czu Mogil — KMK 1, 126; 1434 monasterium Clara Tumba prope Cracoviam — Tyn. 173; 1439 conventus in laratumba alias in Mogiln — Bullarium 5, 1515); 1444 de Claro monte alias de Mogyla — ZK 12 s. 373; 1470—80 monasterium Claraetumbae, quod in polonico appellatur Mogyla — DLb. 1 s. 2; Clara Tumba alias Mogila — DLb. 3 s. 420; 1486 monasterium in Mogilno — MS 1, 1986; 1532 monachus Clare Tumbe in Mogyla — Wypisy 1530—1533, 825), położone w SE części dawnej wsi M., ok. 1,5 km od koryta Dłubni.
Treść hasła: 1. Położenie dóbr. 2. Położenie klasztoru i warunki topograficzne. 3A. Rozwój majątku klasztornego. -3Aa. Fundacja klasztoru, nadania, potwierdzenia nadań, kupna, zamiany, dzierżawy, czynsze, spory majątkowe. -3Ab. Posiadłości i czynsze w Krakowie. -3Ac. Posiadłości w Bochni i zapisy na żupie solnej. -3Ad. Posiadłości w Wieliczce i zapisy na żupie solnej. -3Ae. Legaty na rzecz klasztoru. 3B. Granice dóbr klasztornych i spory graniczne. 3C. Procesy i spory różne. 3D. Świadczenia na rzecz władcy i państwa. 3E. Areał dóbr klasztornych, folwarki, daniny i robocizny kmieci na rzecz klasztoru (wg DLb.). 3F. Młyny. 4A. Prawo niemieckie w dobrach klasztornych. 4B. Sołectwa. 4C. Sądownictwo opata w dobrach klasztornych. 5A. Klasztor. -5Aa. Kościół klasztorny i kaplica Ś. Bernarda. -5Ab. Budynki klasztorne. 5B. Kościoły i parafie inkorporowane, kościoły patronackie. 5C. Dziesięciny. 5D. Opłaty na rzecz papiestwa. 6A. Opaci. 6B. Stosunki z władzami zakonnymi i innymi opactwami cyst. 6C. Klasztor wobec papiestwa, władz duchownych i świeckich. 6D. Organizacja życia w klasztorze. -6Da. Członkowie kapituły, bracia, konwersi, włodarze. -6Db. Wspólnota modlitewna i życie religijne. -6Dc. Życie wewnętrzne. -6Dd. Bractwa przy kościele Ś. Bartłomieja. -6De. Dwór opata. 6E. Nauka. -6Ea. Skryptorium i biblioteka. -6Eb. Studium zakonne przy Uniwersytecie Krakowskim. -6Ec. Klasztor wobec Uniwersytetu. 6F. Wydarzenia i incydenty. 7. Literatura i dodatkowe skróty. 8. Kultura materialna.
1. Położenie dóbr.
[Kl. mog. na przełomie XV i XVI w. posiadał 22 wsie skupione w kilku kluczach majątkowych. Klucz mog. u ujścia Dłubni do Wisły obejmował Czyrzyny, Mogiłę i Przewóz oraz Łęg i Rybitwy. Na wschód od M. leżał niewielki klucz złożony z Wróżenic i Glewca, zaś w pobliskim Pobiedniku Małym i Wielkim klasztor posiadał sołectwo. W górnym biegu rz. Dłubni znajdował się niewielki klucz składający się z Kantorowic, Zesławic i pobliskich Wiktorowic. Na północ, nad rz. Szreniawą znajdował się najrozleglejszy i najbogatszy stary klucz z ośrodkiem w Prandocinie, w którego skład wchodziły Kacice, Muniakowice i Cholewice. Od zachodu nad rz. Skawą w ks. zator. leżał klucz złożony z Ryczowa, Woźnik, Półwsi i Żygodowic. Ponadto klasztor posiadał pojedyncze wsie: Sędowice k. Wrocieryża, dział w Opatkowicach k. Jędrzejowa i Stryszowa nad Rabą k. Dobczyc].
2. Położenie klasztoru i warunki topograficzne.
1225 konwent [cyst.] przeniesiony z Kacic do nowo ufundowanego kl. w M. nad Wisłą i Dłubnią → p. 3Aa; 1226 → p. 3Aa; 1257 → p. 3B; 1291 kl. w M. leży w ks. krak. (Mog. 4); [1329—56] za rządów opata Jana brat zakonny Franciszek z trzydziestoma towarzyszami wykopał koryto rz. [Dłubni] we wsi Krzesławice pomiędzy ogrodzeniami klaszt. po dziś dzień płynącej (Hoszowski, Obraz → p. 7, s. 14)1Chronologia niepewna. Hoszowski podaje tę informację za kronikami klaszt. W kronice Mikołaja z pocz. XVI w. (MPH 6) brak tej informacji; 1348, 1353, 1356—7, 1360—1 kl. Cyst. w M. k. Krakowa (Mog. 67, 74, 76—7; ZDM 1, 74, 82); 1353 kl. Cyst. k. wsi Mogiła (Mog. 69 or.); 1367 Kazimierz W. zatwierdza ugodę zawartą między opatem mog. Mikołajem a prep. Ś. Floriana w Krakowie Gerardem w sprawie kanału z wodą z rz. → Dłubni idącego przez Bieńczyce do kl. mog. Klasztor miał od fundacji i ma teraz prawo do doprowadzenia wody bez przeszkód ze strony prepozyta (Mog. 82); [1426—36] opat mog. Paweł wybudował wielką sadzawkę w kierunku Krakowa (Chronicon s. 454); 1426 wieś Branice leży za kl. mog. (ZDK 2, 270); 1433 most k. klasztoru → p. 5Aa; 1449 kl. w M. leży w sąsiedztwie Krakowa (KUJ 2, 151); 1453 wieś Grębałów leży k. kl. mog. (Mp 5 A—B 2, 87).
1470—80 klasztor leży niedaleko wsi M., jest położony na łąkach w dolinie wychodzącej w stronę Wisły, która daje miłe położenie i drewno na opał. Klasztor nazywa się po łacinie Jasna Mogiła. Koryto rz. Dłubni jest poprowadzone z Bieńczyc korytem otoczonym wałami. Jedno prowadzi do klasztoru, a drugie do sadzawki zbudowanej k. klasztoru, gdzie wlewa się przez wydrążone wzniesienie (cavato monte arduo immissus) oraz zasila inne liczne sadzawki urządzone sztucznie k. klasztoru, a także zasila młyn znajdujący się wewnątrz murów klaszt. i drugi młyn do cięcia drewna (czyli tartak), przynosząc liczne pożytki klasztorowi (DLb. 3 s. 422—3); wieś Pleszów leży w pobliżu kl. mog.; wsie Bieżanów i Kaim sąsiadują z klasztorem i wsią M. (DLb. 1 s. 113, 153); wieś Grębałów leży niedaleko od kl. w M. (DLb. 3 s. 368); od wsi Bieńczyce [do kl. w M.] rz. → Dłubnia uregulowana wałami. Jedna jej odnoga przepływa k. klasztoru [w M.] (DLb. 3 s. 422—3); 1475 rz. Dłubnia płynie od młyna w Krzesławicach na tej rzece do klasztoru → p. 3C; przed 1480 od zachodu Wisła przyjmuje m.in. rz. → Dłubnię ze źródłem k. wsi Jangrot i ujściem k. wsi i kl. M.; rzeka utrzymuje swe wody na jednakowym poziomie w ciągu całego roku, bez względu na upały czy mrozy, deszcze czy susze (DHn. 1 s. 78).
1525 most na rz. Dłubni niedaleko kl. w M. w kierunku Pleszowa → p. 3Aa; 1544 opat mog. Erazm Ciołek otrzymuje pozwolenie od prep. kat. krak. i kolegiaty Ś. Floriana na pobieranie wody z rz. Dłubni i prowadzenie jej przez grunty Bieńczyc do klasztoru, od jeziora do koryta zrobionego dla tej wody (ArchKlMog., rps 355 s. 9—10); 1677 kl. miech. i kl. mog. procesują się o bieg wody [= odnogę] rz. Dłubni płynącej przez pola Krzesławic kl. miech. i łąkę zw. Blecharka k. Wielkiej Łąki Mogilskiej aż do młyna kl. mog., który jest położony niżej, i wyrządzanie przez to szkody. Na mocy ugody rozgraniczają tereny wedle granic dzielących ww. łąki i wedle rzeczki, czyli kanału wiodącego do klasztoru. Prosta linia zostaje wytyczona kopcami do doliny oddzielającej Bieńczyce od pól mog., i od tej doliny przez Wielką Łąkę Mogilską do starego koryta Dłubni, które to koryto przylega do Krzesławic. Prep. miech. i mieszkańcy Krzesławic pozwalają na wolny przepływ wody do młyna kl. mog., która porzuciwszy stare koryto, ma płynąć przez łąkę kl. mog. pod doliną niedaleko kopca zw. Wanda (ArchKlMog., rps 355 s. 13—25; Rozwiązania funkcjonalno-przestrzenne → p. 7, s. 28—9).
3A. Rozwój majątku klaszt. -3Aa. Fundacja klasztoru, nadania, potwierdzenia nadań, kupna, zamiany, dzierżawy, czynsze, spory majątkowe. [Klasztor cystersów, założony w 1222 r. przez bpa krak. Iwona Odrowąża w Kacicach k. Prandocina, został w 1225—6 przeniesiony do M.].
1220 → Kacice p. 3; 1222 Iwo bp krak. poświadcza, że jego br. Wisław dz. z Prandocina nadał fundowanemu kl. [Cyst.] w Prandocinie [= w Kacicach] wieś Prandocin wraz z trzema innymi wsiami w dystrykcie prandocińskim: → Kacice, „Sacouici” i → Januszowice [par. Prandocin], w zamian za to Iwo nadaje Wisławowi i jego synowi [Dobiesławowi] wieś Końskie z 6 wsiami: Stary Odrowąż, Gosań, Nieświn, Modliszewice, Kazanów, Popowo [wszystkie wsie w pow. opocz.], ponadto temuż Dobiesławowi jako spadkobiercy po sobie pozostawia wieś Dziebałtów [pow. opocz.] ze wszystkimi urządzeniami. Iwo jako patron klasztoru po Wisławie i bp daje klasztorowi [w sumie] ok. 100 grz. Czystego srebra rocznie „de qinquaginta”, jak na to pozwalają kanony, jako nowo fundowanemu klasztorowi, tj. 20 grz. czystego srebra i 20 korcy biskupich ziarna. Aby w przyszłości nie kwestionowano tej darowizny, wyznacza klasztorowi dzies. we wsiach Januszowice, Smroków, Wężerów, → Cholewice jako rekompensatę 20 korcy zboża, a jako równowartość owych 20 grz. wyznacza dzies. w → Moniakowicach z przynależnościami: → Łękawa Marcinkowice, → Łękawa Nadolany, Przyśniów, → Klemencice, Pokrzywnica. Nadaje też klasztorowi za zgodą kap. krak. w ziemi Ś. Wacława Męczennika [tj. ziemi należącej do kat. krak. = Kantorowice nad Szreniawą?] źreb w sąsiedztwie erygowanego klasztoru. Jako fundator i patron dał już klasztorowi folwark i pr. patr. 3 prebend w kościele w Prandocinie. Daje wreszcie klasztorowi swój folwark zw. M. albo Tumba nad rz. Dłubnią z wszystkimi przynależnościami i należącą doń jurysdykcją w tej wsi oraz dziedziczne źródło solne. Zatem na budowę klasztoru przekaże przez pierwsze 3 lata cystersom 300 grz. Czystego srebra, 40 wołów, 300 owiec z przychówkiem w takiej liczbie, 20 korcy soli, 40 garncy miodu, 60 „modios epsicopales” [60 korcy zboża ze stołu biskupiego] i 100 wiązek żelaza. Ta czasowa i osobista donacja ma trwać przez pierwsze 3 lata urządzania klasztoru (Mog. 2; → Kacice p. 3); bp krak. Iwo funduje kl. Cyst. w → Kacicach i uposaża go wsiami Kacice, Prandocin, → Moniakowice i → Cholewice (DH 2 s. 212—3); Iwo bp krak. funduje kl. Cyst. we wsi ojczystej → Kacice k. Słomnik i uposaża go wsiami Kacice, Prandocin, → Moniakowice i Cholewice wraz z dzies. (DHn. 5—6 s. 235); 1223 → Kacice p. 3.
1225 Leszek Biały ks. krak. i sand. zaświadcza, że komes Wisław z Prandocina sprowadził cystersów z kl. w Lubiążu na Śląsku i nadał im swoje dobra: → Kacice i Prandocin z przynależnościami, za co dostał wraz z s. Dobiesławem od swego br. Iwona bpa krak. jego ojcowiznę Końskie z 7 wsiami. Iwo przeniósł konwent z Kacic do nowo ufundowanego klasztoru (cenobium) w M. nad [rz.] Wisłą i Dłubnią. Książę zatwierdza klasztorowi na prośbę wspomnianych braci posiadanie M., Kacic i Prandocina z całym dystryktem, a ponadto Mikułowic k. Szańca [pow. wiśl., par. Szaniec], → Bogucina za Przeginią, 2 jatek rzeźniczych w Krakowie i nadaje klasztorowi imm. ekon. i sąd. (Mog. 4 — dok. ten potwierdzony przez Wacława króla czeskiego, księcia krak. i sand. w 1291 r. jest zapewne falsyfikatem z końca XIII w.; Matuszewski Imm. s. 261—3); 1225—6 kl. [Cyst.] z Kacic przeniesiony do M.; w M. ufundowano kl. Cyst. (MPHn 5 s. 74, 240).
1226 bp krak. Iwo Odrowąż, chcąc polepszyć warunki założonego niedawno w → Kacicach kl. Cyst. — gdzie klasztor miał skromną murowaną kaplicę — gdy pojął, że położenie tej miejscowości jest nieodpowiednie dla klasztoru, za radą i zgodą swojej kapituły przeniósł go do wsi ojczystej M. w pobliżu Wisły, miejscowości urodzajnej, znanej i pod wieloma względami dogodnej, gdzie na łąkach tejże wsi ufundował nowy kościół i kl. Ś. Pawła Apostoła, i nadał mu dzies. ze stołu biskupiego w m. → Dobczyce, we wsi Winiary i w innych wsiach k. Dobczyc (DHn. 5—6 s. 245—6; DLb. 3 s. 421, 425).
1228 Pakosław s. Lasoty wwda sand. Darowuje kl. w M. łan z winnicą w Zabawie, polecając modlitwom mnichów siebie samego, żonę i syna, aby zaś zabezpieczyć darowiznę przed ew. przeszkodami ze strony innych osób szlachetnych i nieszlachetnych, czyni to na wiecu w obecności ks. Grzymisławy (Mog. 6 or.); Pęsław kustosz kat. krak. Darowuje kl. w M. wieś Smoniowice, którą kupił od Pakosława s. Lasoty, aby zaś zabezpieczyć darowiznę przed ewentualnymi roszczeniami różnych osób i krewnych, przywiesza pieczęć kapituły i bpa Iwona (Mog. 7 or.); Piotr sołtys krak. Sprzedaje za 50 grz. srebra Piotrowi opatowi kl. w M. wieś Trusinów, aby zaś zabezpieczyć transakcję przed ewentualnymi roszczeniami, przywiesza pieczęć kat. krak. i bpa Iwona (Mog. 8 or.); Grzegorz IX w odpowiedzi na skargi prep. miech. [Michała] poleca opatowi jędrz. [Teodorykowi] oraz dziekanowi i kan. wrocławskiemu Tomaszowi ostatecznie rozstrzygnąć spór między ww. prepozytem a opatem mog. [Piotrem] o należące do kl. miech. → Krzesławice nad Dłubnią [par. Pleszów], które bezprawnie trzyma kl. mog. (Mp. 2, 394; Bullarium 1, 232 reg.).
1229 Iwo bp krak. nadaje kl. w M. wieś Mikułowice [pow. wiśl., par. Szaniec] wraz z dzies. z tej wsi, stanowiącą uposażenie prebendy w Szańcu. Na dochody tej prebendy, oprócz ww. wsi, składają się dzies. z dwóch wsi Glewiec, dzies. miodowa ze wsi Końskie oraz źrebię, które posiadacz tej prebendy wybiera corocznie ze stada w Końskich. Biskup podzielił tę prebendę w ten sposób, że całą wieś Mikułowice z dzies. nadał klasztorowi, pozostałe zaś dochody pozostawił prebendzie. Pr. patr. Prebendy pozostawia klasztorowi. Aby utwierdzić to zarządzenie wprowadza w te dobra Guntera opata z Lubiąża i Mateusza mnicha z kl. mog. (Mog. 9 or.; SUB 1, 299).
1230 Racibor s. Wojciecha (filius Vogthesii) za zgodą s. Racława sprzedaje za 40 grz. Piotrowi opatowi kl. w M. wieś Sierachów, przylegającą do klasztoru, aby zaś zabezpieczyć transakcję przywiesza pieczęć swoją i katedry krak., i wraz z Hermanem kustoszem Ś. Michała przekazuje klasztorowi tę wieś wraz z niniejszą dok. wobec Leszka ks. krak. oraz jego 2 wojewodów, Marka krak. i Pakosława sand. Do tej wsi nie posiadają prawa ani bracia, ani krewni Racibora, a tylko on sam i jego syn (Mog. 10 or.); Marek z Bożej łaski wwda krak. Pod rządami ks. Władysława [Laskonogiego] poświadcza, że Piotr pierwszy opat kl. w M., przybywszy do Krakowa, wobec tegoż Marka i przebywających wraz z nim innych szlachetnych skarżył się, że komes Racibor — od którego klasztor kupił za 40 grz. srebra wieś Sierachów — zmarł nim opat, którego nie było wówczas w klasztorze, gdyż był w drodze na kapitułę gen., zapłacił mu pieniądze. Po śmierci tegoż komesa ów, który miał te pieniądze odebrać, nie chciał ich przyjąć bez zgody opiekuna spadkobierców zmarłego, tj. s. Racława i jego matki Mechtyldy, nie wiedząc poza tym kto nim jest, ci zaś także nie chcieli przyjąć pieniędzy bez obecności tegoż opiekuna. Komes zaś Bronisz kaszt. czech. s. Wojsława z Biechowa [pow. wiśl.] w odpowiedzi oświadczył, że jego zięć [lub szwagier] i krewny Racibor, będąc złożonym chorobą zakończoną śmiercią, to jego opiece polecił żonę, syna i wszystkie dobra, zatem on (Bronisz) przyjmuje pieniądze, za które kupi dla Racława inną wieś w miejsce sprzedanej klasztorowi. Obaj zobowiązują się bronić klasztoru przed pretensjami innych osób pod zakładem wsi Dłubni — Racibora i Biechowa — Bronisza. Pieniądze w srebrze i złocie zostały zbadane przez Piotra sołtysa ze strony klasztoru oraz przez Dionizego kupca krak. ze strony sprzedających i wręczone w obecności świadków (Mog. 11)2W UM, nr 26 dokument ten, w którym występuje m.in. kaszt. czech. Bronisz, datowany jest błędnie i bez uzasadnienia na 29 VII 1229. Przyjętą w literaturze prawidłową datę 19 XII 1230 utwierdza chronologia wypadków. W czerwcu 1230 Racibor sprzedaje klasztorowi wieś, zaś w grudniu już nie żyje. Błędne rozwiązanie daty ma też konsekwencje przy ustalaniu kadencji urzędniczej wojewody Marka, gdyż nie został tam uwzględniony (tamże, nr 435, 437).
1231 Saul i Sąd ss. Dobiesława, ich [br.] stryjeczny Dobiesław s. Wisława dziedzice Prandocina w części po Prędocie starym, od którego imienia ta wieś się nazywa, Krzesław, Prędota, Piotr, Paweł ss. komesa Sąda, sukcesorzy po tymże Prędocie oraz Mateusz, Sieciesław, Sąd, Mikuł, Iwan ss. Komesa Iwana oraz jego brata komesa Miłosława, także sukcesorzy po ww. Prędocie, w imieniu swoim i dzieci swych krewnych, których mają w opiece, oświadczają, że dotąd za poduszczeniem diabelskim czynili kl. w M. różne przeszkody, uważając, że fundacja ich stryja bpa krak. Iwona była nieprawa, gdyż ufundował on klasztor w dobrach dziedz., obecnie jednak za łaską Bożą, pomni na śmierć i zbawienie duszy swych rodziców i swoje własne, odstępują od niepokojenia klasztoru, zrzekają się praw do M., w której znajduje się klasztor, Prandocina i Mikułowic i biorą ów klasztor pod swoją opiekę (Mog. 12); 1232 Grzegorz IX poleca bpowi, scholastykowi i kantorowi krak. zatwierdzić ugodę między kl. miech. a kl. mog. o wieś → Krzesławice [par. Pleszów] zawartą przed dziekanem wrocławskim Tomaszem po wysłuchaniu świadków oraz dopilnować jej przestrzegania (Pol. 3, 12; Bullarium 1, 271 reg.); 1235 → p. 3D; 1236 Wisław bp krak. poświadcza, że Henryk opat kl. w M., za pośrednictwem komesa Sąda kaszt. wojn., Krzesława i jego br. Pawła, Dobiesława s. Wisława i Iwona kan. gnieźn., zawarł ugodę z wdową po komesie Budzisławie i jej s. Budzisławem w sporze o pr. patr. prebendy w Szańcu. Klasztor zachowa wieś Mikułowice z dzies. z nadania bpa Iwona, pr. patr. zaś należeć będzie do wdowy i jej syna (Mog. 14); 1238 Henryk ks. krak. i śląskiego nadaje kl. mog. źreb zw. Truskilewic w → Czyrzynach oraz pr. łowienia bobrów na rz. Dłubni w obrębie dóbr klaszt. (Mog. 15; SUB 2, 145); 1239 tenże książę krak., śląski i polski poświadcza, że Sąd s. Dobiesława nadał kl. mog. za zbawienie duszy [br.] stryjecznego Dobiesława i swojej wieś Wrocieryż zw. też Sędowice z przyległościami (Mog. 17; SUB 2, 168); 1244 subdiakon Jan s. Bogufała s. Zdzisława nadaje kl. mog. swoją połowę dóbr Wachów w księstwie [opolskim] księcia Mieszka Kazimierzowica, które to dobra ma po ojcu wraz z bratankami Piotrem i Jakubem ss. Jana. Dla uwierzytelnienia dok. Przywiesza pieczęć bpa krak. Prędoty (Mog. 19; SUB 2, 261); → p. 3Ad; 1245 Innocenty IV na prośbę prep. miech. potwierdza ugodę z kl. mog., w wyniku której wieś → Krzesławice [par. Pleszów] przysądzono kl. miech. i poleca dziekanom krak. i wrocławskiemu, aby dopilnowali jej przestrzegania (Mp. 2, 426; Bullarium 1, 403 reg.).
1250 Andrzej i jego s. Wojciech pozywają Aleksandra opata mog. o źreb w → Czyrzynach, który należał do Truszila (Truszilonis) ojca Andrzeja, a który klasztor sobie przywłaszczył. Opat przedkłada księciu dok. księżnej [Grzymisławy] z pieczęcią księcia [Bolesława Wstydl.] świadczący, że jego poprzednik opat Gerard [1244—9] pozyskał prawnie tenże źreb. Michał kaszt. krak. oświadcza, że oprócz tego źrebu była w Czyrzynach ziemia, której zwrotu słusznie ww. dziedzice się domagają. W dniu sądu ks. Bolesława Wstydl. nie stawili się ww. dziedzice i kasztelan, a książę oznajmia, że w Czyrzynach ani pozywający dziedzice, ani nikt z ich krewnych, a tylko kl. mog. wieczyście posiada pr. do ww. źrebu i ziemi wokół leżącej (Mog. 22); Więcław kapelan kościoła Ś. Wojciecha w Krakowie sprzedaje za 23 grz. kl. mog. wieś swoją → Czyrzyny jako jej prawowity dziedzic. Z tej sumy 10½ grz. Otrzymał [niejaki] Bartłomiej; Pełka dziekan krak. Potwierdza tę transakcję; ww. Więcław w obecności opata Aleksandra stwierdza wobec Pełki abpa gnieźn., Prędoty bpa krak. i Nankera bpa lubuskiego, że sprzedał kl. mog. swoją wieś → Czyrzyny z łąkami, gajami i wszystkimi przynależnościami (Mog. 23—5); 1266 → p. 3D; [1266—77] → p. 4B.
1273 Bolesław Wstydl. bierze w opiekę kl. mog. ze wszystkimi jego posiadłościami. Książę potwierdza, że komes Wisław z Prandocina sprowadził do Kacic dla założenia tu kl. Cyst. z Lubiąża na Śląsku, nadając im posiadłość w tej wsi oraz wieś Prandocin z okręgiem i przyjął swojego br. Iwona bpa krak. do współudziału w fundacji, za co uzyskał od biskupa dla siebie i s. Dobiesława jego ojcowiznę Końskie z 7 wsiami. Książę potwierdza przynależność do klasztoru następujących wsi: → M., Kacie i Prandocin z okręgiem, Mikułowice k. Szańca, Bogucin za Przeginią oraz 2 jatki rzeźnicze w Krakowie (Mog. 32 or.); 1278 → p. 4A; [1283—90] za czasów opata Engelberta kl. mog. otrzymał od ks. bytomskiego Kazimierza pierwszy przywilej dla Dąbrówki i przywilej uwalniający 3 ł. tamże (Mog. s. 34); 1284 Przemysław ks. Opolski i ośw. w zamian za 6 ł. uprawnych w Spytkowicach daje kl. mog. 16 ł. frank. w lesie książęcym k. granic → Łączan (Mog. 36; SUB 5, 161); 1291 Wacław król czeski, ks. krak. i sand. Potwierdza i transumuje przywilej Leszka Białego z → 1225, zatwierdzający kl. mog. posiadanie wymienionych wsi z wszystkimi dobrami i nadający zwolnienia od pewnych ciężarów oraz imm. sąd. (Mog. 4); tenże na prośbę opata mog. Teodoryka, w zamian za dług 150 grz. srebra ks. śląskiego i krak. Henryka, nadaje kl. mog. 50 ł. frank. w sąsiadujących ze sobą wsiach → Klemencice i Pokrzywnica (Mog. 40).
1302 Mieszko ks. cieszyński i ośw., za zgodą synów, nadaje kl. mog. za zbawienie rodziców, zmarłej żony i za odpuszczenie własnych grzechów las w swoim ks. [ośw.] między → Łączanami, Zajączkowicami [dziś nie istnieją] i Spytkowicami oraz zezwala klasztorowi lokować w tym lesie wsie na pr. niem., mieszkańców zaś uwalnia od opłat, posług i poborów, nie mają też być sądzeni przez inny sąd, jak tylko przez klasztor lub jego włodarza (Mog. 45 or.); 1304 tenże za zgodą synów nadaje kl. mog. w swoim księstwie [ośw.] las między → Łączanami i drogą, która prowadzi do Woźnik, Bachowic i Spytkowic, z prawem lokowania wsi na pr. niem., której mieszkańcy zostają uwolnieni od posług i opłat, stanu, stróży, przewozu, daniny owcy, krowy i wołu. Będą sądzeni przez klasztor lub jego włodarza (Mog. 46 or.); 1315 Jan zw. Ursus pleb. z Mstyczowa w imieniu swoim, ojca i brata rezygnuje na rzecz kl. mog. z roszczeń do źrebu przyległego do wsi → Bogucin (Mog. 48 or.); [1319—29] za czasów opata Stefana ks. Bytomski Władysław nadał kl. mog. wieś Dąbrówkę; za tegoż opata wieś ta była opuszczona, lecz wielkim wysiłkiem doprowadzono ją do odbudowy, i odtąd aż do dzisiaj [czyli do 1505] pozostaje przy klasztorze (Mog. s. 34); 1323 Mszczuj sędzia ziemski krak. poświadcza, że szl. Mikołaj s. Henryka zw. Borusza ongiś mieszcz. krak. i sołtys w Prandocinie pożyczył od opata mog. 42 grz. gr pras., pod które zastawił 6 ł. wolnych w Prandocinie i łąkę w Kacicach oraz trzeci denar z kar sąd. w Prandocinie. Do czasu wykupienia tych dóbr nie może ich zastawiać, a gdyby chciał je wykupić, klasztor ma je zwrócić. Daje też klasztorowi pożytki z tych dóbr do czasu wykupienia (Mog. 51 or.); 1324 Jan opat koprz. Daje kl. mog. źreb k. drogi z Krakowa do dóbr kl. mog. Pracze [nieistniejąca dziś osada służebna, granicząca z Dąbiem], otrzymując w zamian źreb takich samych rozmiarów, mianowicie → Łęg nad rz. Wisłą [obecnie cz. Nowej Huty] (Mog. 52).
1324 Jan ks. ośw. i scholastyk krak. wraz z matką Eufrozyną poświadczają, że Mik. Byczko za zgodą braci i sióstr sprzedał Stefanowi opatowi mog. wieś Woźniki (Mog. 53 or.); 1328 Jan ks. ośw. wraz z matką Eufrozyną poświadczają, że Wyszek pleb. w Leśnicy, br. Byczka, za zgodą siostry Elżbiety ż. Marka Radwanity zrzekł się praw do wsi Woźniki, którą klasztor kupił od Byczka (Mog. 56 or.); Jan XXII poleca prepozytowi, scholastykowi i oficjałowi w Miśni [Rzesza Niemiecka] po zbadaniu sprawy wydać wyrok w sporze między kl. mog. a kl. w Tyńcu o pr. patr. kościoła w Woźnikach. Spór ten był sądzony najpierw przez oficjała krak. a następnie przez arcbpa gnieźn. (ZDK 1, 31—2; Bullarium 1, 1493); 1336 Kazimierz W. zatwierdza przywileje i wolności dóbr będących w posiadaniu klasztoru → p. 3D; 1344 Jan ks. ośw. na podstawie ugody do jakiej doszło między nim a opatem mog. Janem za pośrednictwem sędziów polubownych z bpem krak. Janem [Grotem], zobowiązuje się zwrócić kl. mog. do Bożego Narodzenia klaszt. wieś Woźniki, którą przedtem zastawił za pewną sumę pieniędzy swemu słudze, oraz 4 grz. gr pras. z dochodów za ten rok, w przeciwnym razie na niego samego i na m. Oświęcim nałożony zostanie interdykt. Pragnąc ułatwić klasztorowi lokację tejże wsi, uwalnia mieszkańców Woźnik i Żygodowic na 6 lat od ciężarów (Mog. 62 or.); 1345 Jan [Grot] bp krak. informuje plebanów w Zatorze, wsi Hartmana (villa Hartmani, niezid.] i Oświęcimiu, że Jan ks. ośw. na mocy ww. ugody, zawartej pod zakładem 20 grz. i karą ekskomuniki, zobowiązał się zwrócić kl. mog. wieś Woźniki z zasiewami ozimymi, którą zastawił swemu słudze Sezemie, nie naruszać wolności wsi Ryczów, które nadał jej mieszkańcom jego dziad Mieszko, nadać 6 lat wolnizny ludności zniszczonych przez nadmierne pobory wsi Woźniki i Żygodowice oraz zapłacić klasztorowi 4 grz. gr z dochodów za rok 1344, wszelako całkiem niedawno książę powtórnie zezwolił ż. Sezemy zająć wieś i usunąć z niej zakonników, wobec czego biskup poleca plebanom, iż jeśli do ś. Małgorzaty książę nie wykona własnego przyrzeczenia i nie zwróci klasztorowi ww. wsi, mają ogłosić ekskomunikę na niego, Sezemę i jego żonę, zaś po 14 dniach, jeśli to nie poskutkuje, obłożyć interdyktem m. Oświęcim do czasu wypełnienia zobowiązania (Mog. 63 or.); 1346 Jan ks. ośw. oświadcza, że szl. Klara ż. Sezemy s. Beronona z Brzegu [Śląsk] i wnuczka (nepta) zm. Mik. Byczka, z tytułu roszczeń do spadku po Byczku, z autorytetu księcia przez kilka lat okupowała wieś kl. mog. Woźniki, co doprowadziło do sporu między księciem a klasztorem, w wyniku czego bp krak. Jan obłożył go ekskomuniką a m. Oświęcim interdyktem. Książę wszakże, mając na względzie prawa ww. Klary, zażądał, aby klasztor udowodnił swe prawa dokumentami i przywilejami, widząc zaś te dokumenty, za radą swego stryja Władysława ks. Bytomskiego orzeka, że kl. mog. kupił wieś Woźniki od ww. Byczka, jego br. Wyszka pleb. w Leśnicy, sióstr Elżbiety ż. Marka Radwanity i Hanki ż. Leonarda z Boskowic, Klara zaś i inni krewni Byczka nie mają przeto do tej wsi żadnego prawa. Celem naprawienia szkód książę uwalnia mieszkańców Woźnik i Żygodowic od wszelkich ciężarów na 6 lat, klasztor zaś na 8 lat (Mog. 64).
1348 Kazimierz W. poświadcza, że Włodzimierz z Zesławic sprzedał kl. mog. za 100 grz. gr pras. całą cz. ojczystą w Zesławicach (Mog. 66 or.); tenże nadaje kl. mog. wieś król. → Dąbie Polskie k. Krakowa z oboma brzegami Wisły i pr. połowu ryb, ponadto zezwala mu lokować karczmę [Kamienną] w dobrach klaszt. na końcu mostu stojącego nad bagnem → Czyrzyny (Mog. 67 or.); 1350 tenże nadaje kl. mog. łąkę należącą do wsi król. → Januszowice, położoną między górą [Truszczyn] a łąką klaszt., po obu stronach rz. Szreniawy. Nadanie to jest wynagrodzeniem za szkody wyrządzone przez sadzawkę król. w Słomnikach na folwarku, w młynie, karczmie i na łąkach wsi klaszt. → Kacice. Na rz. Szreniawie klasztor może zbudować młyn z ogrodem, założyć karczmę i korzystać z drogi od Januszowic do zbudowanego młyna (Mog. 68); tenże poświadcza, że Czader z Zesławic sprzedał Janowi opatowi mog. za 100 grz. ¼ dziedziny w Zesławicach, która należy mu się z ról, łąk i młyna z tytułu ojcowizny (ZDM 1, 60; Mog. s. 55); 1351 tenże poświadcza, że Mik. Przybysławic z Zesławic i synowiec jego Adam Mścisławic z Owczar sprzedali Janowi opatowi mog. za 100 grz. cz. wsi Zesławice wraz z łąką, którą ma w zastawie wielkorządca [krak.] Herman (ZDM 1, 63; Mog. 56); tenże poświadcza, że Mirosław z Zesławic sprzedał Janowi opatowi mog. za 80 grz. gr pras. swoją cz. w Zesławicach w ziemi krak. wraz z młynem (ZDM 1, 64; Mog. s. 56); 1353 tenże poświadcza, że Krystyna wd. Po Paszku wraz z s. Wincentym oraz cc. Eufemią i Stanisławą odstąpili Janowi opatowi mog. cz. Ojczystą i cz. spuścizny (pusczyna) po krewnych we wsi Zesławice za 31 grz. i cz. Giebułtowa (ZDM 1, 70); tenże poświadcza, że br. Piotr i Paweł odstąpili Janowi opatowi mog. cz. ojczystą z młynem we wsi Zesławice w zamian za źreb w Giebułtowie i za 33½ grz. gr pras. (ZDM 1, 71); tenże poświadcza, że pani Boguwłość (Boguvloscz) sprzedała Janowi opatowi mog. za 80 grz. cz. wsi Zesławice z młynem (ZDM 1, 72; Mog. s. 57); tenże poświadcza, że Przecław i Zbigniew s. Przecława sprzedali Janowi opatowi mog. za 80 grz. cz. wsi Zesławice (ZDM 1, 73; Mog. s. 57); tenże poświadcza, że Włodzimierz s. Mikołaja dz. Zesławic sprzedał za 40 grz. Gr pras. Janowi opatowi mog. cz. wsi Zesławice, która należy mu się z tytułu ojcowizny (ZDM 1, 74; Mog. s. 57).
1354 sąd ziemski krak. poświadcza, że na mocy ugody z opatem mog. Janem, Barbara dz. Zesławic z c. Felicją zrzekły się wszelkich pretensji do cz. Zesławic, opat zaś dał jej ogród przylegający do jego siedliska, do którego przyłączył ¼ ł. Strony zobowiązują się pod zakładem 20 grz. Przestrzegać powyższej ugody, a Barbara zobowiązuje się ponadto, że gdyby w razie konieczności była zmuszona sprzedać swoją cz. Zesławic, sprzeda ją tylko klasztorowi (Mog. 70); 1356 Herman kanclerz kujawski i wielkorządca krak. i sand. poświadcza, że Mikołaj s. Imrama z Gruszczyc w pow. sier. sprzedał za 130 grz. Mikołajowi opatowi mog. cz. po matce w → Moniakowicach, z czego wziął obecnie od klasztoru 70 grz. w gotówce, a wcześniej 30 grz. w suknie i 1 koniu, zaś pozostałe 30 grz. Zapisuje klasztorowi na dzieła dobroczynne i na modlitwy za zbawienie swoje i rodziców (Mog. 73); Kazimierz W. poświadcza, że Mikołaj dz. Gruszczyc w ziemi sier., zwrócił się do niego z prośbą o zgodę na sprzedaż cz. w → Moniakowicach w ziemi krak., którą miał w wyniku zamiany od swej matki Jadwigi wd. Po Imramie, polecił więc zbadać tę sprawę Wilczkowi kaszt. sand. i Andrzejowi pkom. krak. Król po zbadaniu przez nich dok. powyższej zamiany, który transumuje (ZDM 1, 80), wyraża zgodę na sprzedaż i poświadcza, że Mikołaj sprzedał tę część za 130 grz. Mikołajowi opatowi mog., przenosi ją z pr. pol. na niem., jakie posiada wieś Prandocin, i uwalnia od ciężarów prawa pol. (ZDM 1, 82); 1357 Herman wielkorządca krak. i sand. Zwraca Mikołajowi opatowi mog. łąkę w Zesławicach, którą trzymał w zastawie za 12 grz. (Mog. 74).
1359 Kazimierz W. poświadcza, że Barbara, jej c. Filka oraz ss. Szymek, Miczek i Staszek ongiś dziedzice Zesławic sprzedali Mikołajowi opatowi mog. za 30 grz. gr pras. ich cz. dziedz. w Zesławicach i zatwierdza sprzedaż kl. mog. tej cz. i innych przez: panią Boguwłość (Boguvloscz) i jej siostrę Świętoszkę, Czadra, Mirosława z br. Włodzimierzem, Zbigniewa i Przecława ss. Przecława, Mikołaja s. Przybysława dziedziców Zesławic, Adama s. Mścisława dz. Owczar, br. Piotra i Pawła, Mirosława br. Paszka, Krystynę wd. po tymże Paszku wraz z s. Wincentym i cc. Eufemią i Stanisławą, Przecławę wd. po Falibogu dz. Więcławic z s. Wisławem i c. Wisławą, ongiś dziedziców tej wsi, którzy sprzedali klasztorowi swe części w różnym czasie. Nadaje ponadto tej wsi wolności, z jakich korzystają inne wsie klaszt. (ZDM 1, 92; Mog. s. 55—6, z datą 1350); 1360 tenże poświadcza, że Adam z Adamowic sprzedał za 120 grz. gr pras. w gotówce, wałacha wart. 20 grz. oraz postawy sukna wart. 20 grz. Mikołajowi opatowi mog. cz. w → Moniakowicach w dystr. miech., którą ma po matce, pragnąc zaś uczestniczyć w bractwie tegoż klasztoru, daje mu 40 grz. Król przenosi tę wieś z pr. pol. na niem., jakim cieszy się wieś Prandocin i uwalnia ją od ciężarów pr. pol. (Mog. 76 or.); 1361 tenże poświadcza, że br. Wiktor i Piotr ze Zborowa [pow. wiśl.] i Niemierza z Racławic [pow. prosz.] sprzedali za 160 grz. Mikołajowi opatowi mog. swe części po ojcu w → Moniakowicach w ziemi krak., i przenosi je z pr. pol. na niem., jakim posługuje się Prandocin (Mog. 77); tenże poświadcza, że Barbara oraz jej c. Filka i ss. Szymek Miczek i Staszek sprzedali za 30 grz. szer. gr pras. Mikołajowi opatowi mog. Całą swoją cz. w Zesławicach, i potwierdza klasztorowi posiadanie tej części oraz innych części, które nabył poprzedni opat Jan (ZDM 1, 99; Mog. s. 57).
1366 kl. zwierzyn. sprzedaje za 80 grz. Mikołajowi opatowi mog. dziedzinę zw. → Domaszów między Mogiłą a Pleszowem z wszystkimi przynależnościami i oboma brzegami Wisły (Mog. 81); 1367 → p. 2; [1370] Andrzej z Wawrowic podsędek ziemski krak. przysądza Mikołajowi opatowi mog. Zesławice wbrew pretensjom Krystyny wd. Po Paszku i jej dzieci Wincentego, Eufemii, Machny i Stanisława oraz Bronki i Machny cc. Jakuba (DSZ 6); 1375 Mikołaj opat i kapituła kl. mog. poświadczają, że klasztor wziął w zastaw za 50 grz. gr od Imrama s. stren. Zawiszy kaszt. wiśl. i jego ż. Anki c. zm. Leonarda dz. z Pleszowa siedliska 6 rybitwów na nabrzeżu Pleszowa [→ Brzegi] i zbiór żołędzi w tamtejszym lesie (Mog. 88 or.); 1376 Jan Kmita star. krak. poświadcza, że Hanek dz. → Moniakowic, jego ż. Katarzyna i pasierb Szczepan dz. Przesławic sprzedali za 380 grz. Gr pras. i wałacha wart. 20 grz. Piotrowi opatowi mog. cz. w Moniakowicach z młynem → Barłóg i innymi przynależnościami (Mog. 89; DLb. 3 s. 429); Elżbieta królowa Węgier i Polski zatwierdza powyższą transakcję i przenosi tę cz. Moniakowic z pr. pol. na niem., z jakiego korzysta Prandocin (Mog. 90); sąd ziemski krak. poświadcza kupno przez kl. mog. od Hanka Kopacza, jego ż. Katarzyny i pasierba Szczepana wsi → Moniakowice z przynależną do niej cz. młyna zw. → Barłóg, leżącego na rz. Szreniawie, którą mieli po Janie ojcu tejże Katarzyny (DSZ 18); 1377 bp krak. Florian na prośbę opata mog. Piotra transumuje okazany przez niego dok. bpa Iwona Odrowąża z 1222 r., opatrzony dwiema pieczęciami (Mog. 2), dotyczący uposażenia kl. mog. w Prandocinie (KK 2, 298; Mog. s. 3 reg.); 1379 → p. 3B; 1380 Sędziwój star. krak. poświadcza, że br. stren. Mikołaj i Paszek z Bogorii [pow. sand.] za radą krewnych sprzedali za 360 grz. gr pras. Piotrowi opatowi mog. dziedzinę Rybitwy przed Krakowem, zaś matka ich Wichna zrzekła się praw do tej dziedziny (Mog. 94, w transumpcie Ludwika Węg.); 1382 Ludwik Węg., na prośbę Piotra opata mog., transumuje dok. starosty krak. Sędziwoja z 1380 r. i przenosi wieś klaszt. Rybitwy z pr. pol. na niem. i nadaje jej imm. sąd. (Mog. 94); 1382 sąd ławniczy m. Krakowa potwierdza, że pani Ożanna i jej s. Piotr Tan (Than) jako opiekun odstąpili Mik. Bielicowi jatkę w Krakowie, z której płacili kl. mog. 4 grz. i 1 wiard. rocznego czynszu, czyli o 3 wiard. mniej, niż z innej jatki (Mog. 95); [ok. 1383] opat mog. Piotr kupił za 404 grz. cz. w → Barłogu i łąki. W tym też czasie klasztor uzyskał przyw. „super granicies in campo etc. et via per prata in B.” (Chronicon s. 449); 1383 Więcesław z Rosiejowa burgr. krak. poświadcza, że Helena ż. stren. Mik. Pieniążka z Witowic z c. Hanką i jej mężem Ramołdem potwierdzili darowiznę ww. Pieniążka na rzecz kl. mog. wsi Stryszowa w pow. krak., której dokonał w obliczu śmierci (Mog. 96); 1384 Sędziwój wwda kal. i star. krak. zatwierdza powyższe nadanie (Mog. s. 80 reg. w transumpcie Władysława Jag. z 1389); 1385 sąd ziemski krak. poświadcza, że Paszek ze Skotnik i opat mog. zawarli umowę tej treści, że klasztor zwróci mu wieś Rybitwy, którą kupił od Mikołaja i ww. Paszka z Bogorii, jeśli Paszek zwróci klasztorowi na 3 dni przed Bożym Narodzeniem równowartość ceny jej kupna (DSZ 25).
1386 Władysław Jag. potwierdza, że Tomek z Węgleszyna sprzedał za 300 grz. gr pras. kl. mog. wieś Wiktorowice w ziemi krak., uwalnia tę wieś od ciężarów, jakie obowiązywały dotychczasowych właścicieli, i nadaje jej takie prawa, jakie posiadają inne wsie klaszt. (Mog. 98); 1389 tenże zatwierdza nadanie kl. mog. przez Mik. Pieniążka z Witowic wsi Stryszowa, transumuje dok. Sędziwoja wwdy kal. i star. krak. w tej sprawie z 1384, i przenosi tę wieś z pr. pol. na niem. średz. (Mog. s. 80); 1389 Piotr opat mog. w obecności świadków poświadcza, że rajcy krak. wypłacili kl. mog. 400 grz., z których klasztor przeznacza 250 grz. na kupno dziedziny w → Moniakowicach a 150 grz. na kupno dziedziny w → Łęgu [dziś cz. Krakowa od strony Nowej Huty]. W zamian klasztor przekazuje rajcom i m. Kraków wieś → Dąbie (Mog. 99; KMK 1, 67); opat Konrad i kapituła kl. koprz. sprzedają za 475 grz. i za połowę parceli w Krakowie, położonej za dworem kl. mog. k. domu kl. staniąt. w kierunku kościoła szpitalnego Ś. Krzyża, Piotrowi opatowi mog., wieś → Łęg od dawna należącą do klasztoru (Mog. 100); Szymon archidiakon krak. jako konserwator praw kl. mog. poświadcza, że opat Piotr i kl. mog. sprzedali rajcom krak. i m. Kraków wieś → Dąbie z oboma brzegami Wisły. Za tę sumę, tj. za 250 grz., klasztor kupił od Stanisława z Makowa [par. Szreniawa] 4 źreby, czyli łany w Moniakowicach, a za 150 grz. od opata kl. koprz. [pow. sand.] wieś → Łęg (KMK 1, 68, 71); wd. po Paszku Ampule nie stawiła się w sprawie przeciwko opatowi mog. o Rybitwy. Święch egzekutor (SP 8 uw. 158/46); [1390—1403] Mikołaj opat mog. kupił dla klasztoru pewne cz. w Moniakowicach, → Barłóg i Zesławice; tenże opat kupił za 500 grz. cz. w Moniakowicach i Barłóg, uprzywilejowane następnie przez Władysława Jag. (DLb. 3 s. 435; Chronicon s. 456); 1390,1391 Konrad opat i kapituła kl. w Koprzywnicy potwierdzają, że sprzedali za 475 grz. i za parcelę w Krakowie Piotrowi byłemu opatowi mog. i nowemu opatowi Mikołajowi wieś → Łęg, pieniądze zaś ze sprzedaży przeznaczyli na spłatę 800 grz., za które kupili od Paszka z Bogorii wsie w pow. biec. Zręcin, → Machnówkę, Stanowiska, → Kopytową z połową → Łubna i → Łajsc, pr. patr. Kościoła w Zręcinie a także cz. w Krobielicach i Świężycach [obie wsie w pow. sand.]; Jan klucznik i pozostali członkowie kapituły kl. mog. poświadczają, że kupili od kl. koprzywn. wieś Łęg za 476 grz., połowę parceli w Krakowie k. płotu oraz k. parceli i dworu kl. staniąt. i k. tej połowy parceli położonej od strony murów miejskich (Mog. 101—3); 1394 Mikołaj opat mog. poświadcza wobec Piotra nowego opata kl. koprz., że nieżyjący już opat mog. Piotr kupił od Konrada ongiś opata kl. w Koprzywnicy za 475 grz. i za połowę parceli w Krakowie znajdujący się za dworem klaszt. k. domu kl. staniąt., naprzeciw kościoła szpitalnego Ś. Krzyża wieś → Łęg (Mp. 4, 1028; DLb. 3 s. 382); 1395 opat mog. Zastawia za 40 grz. Jakuszowi i Wojciechowi z Kałoszyna [woj. sier.] wieś Stryszową k. Dobczyc (ZK 2 s. 222); 1399 Jan z Tęczyna kaszt. krak. rozstrzygając spór między Mikołajem opatem kl. mog. a stren. Warszem z Mychowa [pow. sand.] o połowę pożytków z jeziora pospolicie zw. Nieciecza i z gaju Ostrów w granicach Płaszowa, utworzonego przez opływające ów Ostrów wody jeziora wypływające z Wisły, przysądza te dochody kl. mog. na podstawie dok. Sięgniewa z Płaszowa [z 1324, Mog. 54 or], który nadał je kl. koprz. a ten sprzedał kl. mog. (ZDM 1, 231); Władysław Jag. zatwierdza sprzedaż przez Piotra opata kl. w Koprzywnicy Mikołajowi opatowi mog. wsi → Łęg (Mog. s. 85).
1400 kl. mog. występuje przeciw Imramowi z Pleszowa o las, jezioro i łąki zw. → Domaszów (SP 8, 9770); 1401 kl. mog. sprzedaje za 150 grz. temuż Imramowi dziedzinę → Domaszów naprzeciw drugiej dziedziny także zw. Domaszów blisko Pleszowa (ZDM 5, 1155; Mog. s. 68 reg.; ZK 3a s. 298); 1404 sąd ziemski krak. poświadcza, że Piotr, Imram, Jan i Hanek ss. Hanka dz. Chełmu, ręcząc za matkę Katarzynę i swych [młodszych] br. Mikołaja i Jakuba, sprzedali za 400 grz. gr pras. kl. mog. całą ich wieś → Kantorowice (ZK 4 s. 147; Mog. 110 or.; DLb. 3 s. 430, 435); Jan s. Hanka z Chełmu oświadcza, że pobrał od opata mog. sumę 250 szer. gr pras. z racji długu za dziedzinę → Kantorowice sprzedaną temuż klasztorowi za 400 grz. (ZK 3b s. 459); ww. Piotr i Imram kwitują opata mog. z sumy 250 grz. gr pras. Wypłaconej im z racji sprzedaży → Kantorowic (ZK 364 s. 46); 1405 ww. br. Piotr, Imram, Jan i Hanek oświadczają, że opat mog. spłacił 250 grz. gr pras. za Kantorowice; Jan i Hanek z Chełmu, ręcząc za innych braci oświadczają, że opat mog. zapłacił im sumę 100 grz. gr pras. stanowiącą ostatnią ratę za wieś → Kantorowice (ZK 4 s. 159, 211); Władysław Jag. potwierdza dok. z 1404 dotyczący sprzedaży kl. mog. wsi → Kantorowice (Mog. s. 94); 1406 sąd ziemski krak., wobec niestawienia się na roczkach Paszka z Barućwierdzy, przyznaje pr. Własności wsi → Kantorowice Janowi opatowi mog. Wbrew pretensjom Paszka wysuwanym z tytułu pr. Bliższości (DSZ 122); sąd ziemski krak., z powodu nieobecności na rokach, oddala pretensje Praksedy ż. Paszka z Barućwierdzy wobec kl. mog. o wieś Rybitwy i przysądza tę wieś klasztorowi (DSZ 123); Tomasz z Palczowic sędzia nadw. i ziemski ośw. wraz z Wacławem pleb. w Spytkowicach i Hynkiem Szeligą star. ośw., jako sędziowie polubowni, rozstrzygają spór między Janem opatem mog. a Paszkiem dz. Radoczy o staw młyński w Woźnikach. Opat ma i będzie miał w Woźnikach staw młyński poniżej obu brzegów rz. Skawy, nad którą będzie młyn, będzie miał też pr. pobierać połowę wody [z rzeki] k. stawu Paszka, czy będzie mała czy duża. Jeśli którykolwiek brzeg zostanie zniszczony przez kamienie, każda ze stron winna swój brzeg naprawić i wyrównać koryto. Jeśli młyn opata zostanie kiedyś zbudowany ponad młynem Paszka, wody Skawy od młyna Paszka nie powinny szkodzić młynowi opata (Mog. 111 or.).
[ok. 1407] opat mog. otrzymuje przyw. Oddalający pozew o granicę „et submersione molendini per elevacionem molendini in Barlog” (Chronicon s. 452); 1407 sąd ziemski krak. rozstrzygając spór między opatem mog. Janem a Andrzejem sołtysem z Woli Lipskiej [dziś Lipna Wola] o łąkę w → Januszowicach, położoną między wsią Smroków i młynem w Kacicach po obu brzegach rz. Szreniawy, przysądza ją kl. mog. (DSZ 124; Mog. s. 59 reg.); Jan opat mog. pozyskał na sołtysie Andrzeju łąkę w Kacicach (ZK 5 s. 1 — karta uszkodzona); 1410 Jan opat mog. oddala roszczenia Jachny sołtyski ze Szklar ż. Latoszka o dziedzinę Wężerów, ponieważ całkowicie ją spłacił (ZK 5 s. 210); 1417 kl. mog. kupuje miary w młynach w Krakowie i Borku → p. 3Ab; 1414 → p. 3Ad; 1428 Mikołaj z Wężerowa sprzedał za 150 grz. i za łan w Ryczowie Janowi [!] opatowi mog. całą cz. dziedz. swoją i br. Andrzeja w Wężerowie. Andrzej winien na najbliższych rokach złożyć rezygnację, za co ręczy Maciej z Pstroszyc, jeśli zaś będzie zgoda król., Mikołaj winien ją przysłać, w przeciwnym razie sprzeda ów łan za 50 grz. Irzykowi (ZK 196 s. 209); → p. 3B; 1431 → p. 3Ad; 1442 br. Falisław i Piotr z Czechów zawierają ugodę z Dominikiem opatem mog. w sprawie zamiany dóbr [dalej tekst zniszczony]. Podobnie opat oddaje tymże braciom łąkę zw. Mogilska przed dziedziną Czechy oraz postaw sukna czeskiego i postaw innego w zamian za łąkę w Czechach przed młynem Barłóg k. drogi i łąki tegoż opata (ZK 150 s. 250); [1442—60] Tomasz opat mog. kupuje za 120 grz. połowę wsi Dąbrówka w ziemi bytomskiej, drugą poł. Klasztor otrzymuje w jałmużnie (DLb. 3 s. 431).
1445 Tomasz opat mog. wraz z kapitułą kl. Wydzierżawił na 5 lat za 22½ grz. na każde Suche Dni, tj. 90 grz. rocznie, Stan. Koczwarze i jego ż. Elżbiecie wielką sadzawkę między klasztorem a Czyrzynami, począwszy od dnia ś. Jerzego [22 IV]. Klasztor zrobi przekopę od tej sadzawki dla spuszczenia wody podczas generalnego wyławiania ryb przez Koczwarę, który obyczajem klaszt. da klasztorowi 21 worków chleba i trzy achtele piwa przez okres połowu. Na każde Suche Dni i w każdy piątek winien dawać klasztorowi na znak szacunku misę ryb. Gdyby w okresie dzierżawy Koczwara wskutek władzy panów, a w szczególności króla lub baronów i magnatów [przebywających w klasztorze na stacji?], poniósł jakieś szkody, tj. uszkodzenie upustu i zalanie młyna, to szkodę tę weźmie na siebie klasztor. Na okres zimy Koczwara przyśle swojego sługę dla opieki nad sadzawką, którego klasztor będzie utrzymywał jak swojego, otrzyma zaś do pomocy z klasztoru ludzi, którzy będą wyrąbywać dziury w lodzie dla dotlenienia wody, i będą pracować tak, jak się temu słudze będzie podobało. Jeśli wynikną z tego jakieś szkody, poniesie je Koczwara. Gdyby chciał on zrezygnować któregoś roku na ś. Jerzego z dzierżawy, to pod warunkiem, że wyda klasztorowi 20 kop szczupaczków, tyleż kop linów i 10 kop okoni (percis alias careschow [= karasi]) wg miary ustalonej wcześniej przez obie strony. Wśród świadków m.in. Mikołaj z Weissenburga [Alzacja], mgr Henryk ze Strzelec [Śląsk Opolski, prokurator klasztoru], Jan sługa opata (OK 8 s. 809—11; Cracovia artificum suppl. 1441—1450, 414); czynsz z jatki w Krakowie → p. 3Ab.
1449 Tomasz ze Stryszowej nie stawił się na terminie przypowieszczonym przeciwko Tomaszowi opatowi mog., który na wiecu pozyskał na nim dziedzinę Stryszów (ZK 13 s. 318); 1450 sąd ziemski krak. poświadcza, że Świętochna ż. Tomasza ze Stryszowej odstąpiła Tomaszowi opatowi mog. całą dziedzinę Stryszowa (Mog. s. 80—1); Wacław ks. ośw. i zator. poświadcza, że Mik. Szaszowski z Gierałtowic sprzedał za 120 grz. Tomaszowi opatowi mog. wieś Półwsie w pow. zator. [dziś Półwieś, par. Ryczów] położoną między granicami wsi Ryczów, Łączany, Kosowa i Tłuczań (Mog. 135); 1452, 15 I Stan. Koczwara z Krakowa w obecności prokuratora [w konsystorzu] opata mog., zgodnie z wezwaniem wedle umowy zawartej z Marcinem skarbnikiem kl. mog. [w sprawie dzierżawy sadzawki klaszt. → wyżej 1445], gotów był zapłacić i dać narybek szczupaczków do zarybienia stawu. Dlatego kupił od Stróży 6½ korca ryb i napomniał prokuratora, aby przyjął zapłatę i narybek. Ten jednak się nie stawił. Koczwara składa więc protest wnosząc o uwolnienie od zobowiązania, ponieważ wedle umowy poniósł szkodę, gdyż obecnie sadzawka jest skuta lodem i zmącona, więc nie da się jej zarybić, oraz okazuje przed sądem te ryby oraz składa 2 fl. do odbioru przez klasztor (OK 1 s. 268); Maciej z Grojca [Mazowsze] w imieniu kl. mog. kwituje Stan. Koczwarę ze spłaty 2 fl.; Jan klucznik i Jan z Pyzdr w imieniu opata mog. Tomasza kasują zobowiązania tegoż Koczwary za narybek (OK 9 s. 359).
[1452] Andrzej Odrowąż ze Sprowy wwda i star. ruski, po śmierci ojca Piotra Odrowąża wwdy i star. ruskiego, pomny jego kultu dla kl. mog., nadaje temuż klasztorowi wieś Ślęcin w pow. żarn. Klasztor będzie posiadał tę wieś tak długo, dopóki nie zostanie ona sprzedana lub zamieniona (Mog. 136, dok. bez daty rocznej. Na odwrocie: medietas ville Slenczin est nobis per dominum Odrawansz testamentaliter donata 1452)3Dokument musiał być rzeczywiście wystawiony w 1452. Należy tutaj zawierzyć mnichom opiekującym się archiwum klaszt. w pocz. XVI w. Jest on różny od dokumentu z 1456 w tej sprawie [→ niżej]. Jeden ze świadków na tym dokumencie, Bartosz Obulec z Gór sędzia ziemski krak., zm. przed 2 XI 1453; 1453 Wacław ks. zator. potwierdza sprzedaż przez Mik. Szaszowskiego kl. mog. wsi Półwsie → 1450 (Mog. s. 124); 1456 Andrzej Odrowąż ze Sprowy wwda i star. Ruski wraz z braćmi nadaje kl. mog. jako jego opiekun i fundator ½ wsi Ślęcin w ziemi krak. w zamian za modlitwy za duszę ojca Piotra Odrowąża. Chce też, by cała wieś należała do klasztoru, obiecuje więc wykupić część, która do niego nie należy. Część ta ma kosztować 150 grz., a ponieważ nie jest w tej chwili zasobny w pieniądze, w celu szybszego wykupienia tej części zastawia klasztorowi w tej sumie cz. Sprowy, która wróci do niego po uzyskaniu przez klasztor tej sumy od braci lub z czynszów (Mog. 136); Marta Konarska ż. Jakuba Wojta kwituje Tomasza opata mog. z 14 grz. za wieś Stryszową, którą mu sprzedała (OK 9 s. 1019); 1460 Stachna Prusinowa z Tropiszowa sprzedaje za 1 grz. Mniej 3 gr Tomaszowi opatowi mog. ½ domu we Wróżenicach między bednarzem a sadzawką (GK 15 s. 233).
1462 członkowie rodu Odrowążów Jan ze Sprowy arcbp gnieźn. i prymas, Mikołaj z Błażejowic bp przem., Mikołaj ze Sprowy opat kl. cyst. w Jędrzejowie, Andrzej Odrowąż ze Sprowy wwda lwowski i star. ruski, Jakub z Dębna alias ze Szczekocin podskarbi Królestwa, Eustachy ze Sprowy kaszt. rad., star. opocz. i uniejowski, Dobiesław ze Sprowy alias z Żurawicy kaszt. przem. i star. łowicki, Stanisław z Szydłowca kaszt. żarn., Paweł ze Sprowy stolnik lwowski, Dobiesław ze Szczekocin podstoli sand., Paweł ze Szczekocin star. olsztyński, zawich. i łukowski, Jakub Obulec z Gór podczaszy krak. i star. olsztyński, Piotr Godowski chor. halicki, Henryk ze Szczekocin star. lubelski na prośbę opata mog. Piotra i pewnych innych członków zgromadzenia, którzy przybyli na sejm piotrkowski i przedłożyli stary i z odłamaną pieczęcią dok. dziedziców Prandocina z → 1231 r., którzy zrzekli się na rzecz kl. mog. wsi M., i wzięli klasztor w opiekę, uznają kl. mog. za fundację rodzinną i przyjmują go pod opiekę (Mog. 140); 1463 sąd ziemski krak. poświadcza, że Piotr opat mog. odstąpił Maciejowi ze Sprowy alias z Miżyńca i Mistkowic [obie wsie w ziemi przem.] wojskiemu samborskiemu wieś Stryszową w zamian za całą jego cz. we wsi Sprowa w pow. lel. Dorota ż. Macieja zrzeka się oprawy na tej części (ZK 17 s. 80—1; Mp. 5 L 40; Mog. 141, dok. sądu ziem. krak. z odpisu XVI w.); 1464 kl. mog. daje Mik. Kołudzkiemu z Kołudzy [Kujawy]4Nie jest pewne, czy chodzi o Kołudę na Kujawach inowrocławskich, czy może jednak o Kołuszyn (dziś Kałoszyn) w ziemi sier. W DLb. 1 s. 24, jako dziedzic Ślęcina występuje Mik. Kołudzki h. Gryf. Boniecki zestawia rodziny Kołudzkich, jednak żadna z nich, poza wiadomością z Długosza, nie pieczętuje się h. Gryf a h. Kotwica i Pomian wieś Ślęcin w zamian za łan osiadły w Kołudzy (Koluczin) i za dopłatę 300 grz. (ZK 260 s. 36—7); 1467 Jan Odrowąż ze Sprowy stolnik sand. i star. samborski poświadcza, że jego zm. br. Andrzej wwda lwowski i star. ruski zapisał w testamencie kl. mog. jako fundacji rodzinnej 400 grz., a ponieważ do tej pory nie mógł tych pieniędzy przekazać klasztorowi, odstępuje mu w tej sumie cz. Sprowy w pow. żarn. z pr. Odkupu (Mog. 143); 1468 Mik. Kołudzki ze Ślęcina, odstąpiwszy od swego pow. żarn., podzastawia za 13 grz. Piotrowi opatowi mog. łan w Damianicach k. Bochni z kmieciem Maciejem Skórką płacącym 1 grz. i 1 wiard. czynszu, który ma w zastawie za 10 grz. od Mikołaja i Piotra z Damianic, do rąk Stanisława z Dąbia; tenże Kołudzki ma pod karą XV zapłacić opatowi 3 grz. (GK 18 s. 523 zp., 524 zp.).
1470—80 Wisław komes z Prandocina s. Prędoty, od którego imienia wieś ta wzięła swoją nazwę, ufundował na nawsiu w tej wsi [= Kacicach] klasztor, i ze swojej ojcowizny nadał mu 4 wsie: Prandocin, Kacice, „Zakowicze” [= „Saccouici”] i Januszowice w ujeździe (in circuitu) prandocińskim, a z kościoła par. w Prandocinie wyznaczył dzies. snop. dla klasztoru, którego siedzibę umieścił w → Kacicach [p. 3]. Iwo Odrowąż bp krak., bliski krewny Wisława, oddał za to Wisławowi i jego s. Dobiesławowi wsie ze swojej ojcowizny: Końskie, Stary Odrowąż, Gosań, Nieświn, Modliszewice, Kazanów, Popowo [wszystkie w pow. opocz.], przejmując po Wisławie pr. patr. nad klasztorem. On to w 1222 r. za zgodą kapituły nadał kl. w Prandocinie [= Kacicach] „de quinquagesima episcopatus” [pięćdziesiąta cz. dochodów bpa] 20 grz. czystego srebra i 20 korcy biskupich ziarna każdego roku, aby zaś w przyszłości nie kwestionowano tej darowizny, wyznaczył klasztorowi dzies. we wsiach Januszowice, Smroków, Wężerów, Cholewice jako rekompensatę 20 korcy zboża, a jako równowartość 20 grz. dzies. we wsiach Moniakowice, Łękawa Marcinkowice, Łękawa Nadolany, Przyśniów, Klemencice i Pokrzywnica. Ponadto nadał klasztorowi w ziemi Ś. Wacława [należącej do kat. krak.] źreb w sąsiedztwie klasztoru [= Kantorowice nad Szreniawą, dziś nie istnieje], zaś jako patron kościoła w Prandocinie pr. patr. 3 prebend tamże i przekazał należne biskupowi dochody z tego kościoła, a ze swojej ojcowizny wieś i folwark M. nad rz. Dłubnią i źródło solne. Na budowę klasztoru przez 3 lata przekazał 300 grz. czystego srebra, 40 wołów, 40 krów, 300 owiec z całym przychówkiem, 23 [błędnie = 20 korcy?] soli, 40 garncy miodu, 60 „modios epsicopales” [korcy zboża], 100 wiązek żelaza. Widząc zaś lepsze miejsce k. wsi M., założył na łąkach tej wsi nad Wisłą, w miejscu żyźniejszym i dogodniejszym, nowy klasztor, w które w 1226 r. przeniósł za zgodą kapituły konwent z Kacic i nadał mu dzies. ze stołu biskupiego z Winiar i wsi dokoła Dobczyc oraz zbudował kościół, częściowo z ciosanego kamienia, częściowo z wypalanej cegły, rzadkiej piękności. Przekazał następnie temu klasztorowi kościół par. Ś. Bartłomieja i połączył z parafią w M. duszpasterstwo w kościele par. w sąsiednim Pleszowie, a dzies. i dochody z kościoła Ś. Bartłomieja przekazał klasztorowi. Zbudował też dla mnichów cele i mieszkania oraz nadał im [→ wyżej 1229] wieś swego dziada i ojca „Michalow” [= Mikułowice, pow. wiśl.]. Po śmierci Iwona nadanie dla klasztoru zakwestionowali jego krewni jako nielegalne w prawie polskim, ale 1231 r. [→ wyżej] odstąpili od rewindykacji dóbr i wzięli klasztor pod opiekę (DLb. 3 s. 420—2).
Do klasztoru należały lub należą następujące wsie: → Cholewice; → Czyrzyny; → Dąbie, którą opat Mikołaj sprzedał [→ wyżej 1390] rajcom krak., a za uzyskane pieniądze kupił wieś Łęg; Dąbrówka w ziemi bytomskiej (połowa tej wsi została kupiona przez opata Tomasza, połowa zaś została nadana klasztorowi w jałmużnie); → Glewiec; → Januszowice, przeszły na własn. króla; → Kacice; → Kantorowice kupione przez opata Jana Stechera Rusina za 400 grz. szer. gr [→ wyżej 1404]; → Łęg, opat mog. Piotr kupił tę wieś w 1394 od Konrada opata kl. koprz. Przedtem wieś była sprzedana radzie miejskiej w Krakowie, lecz kl. mog. pozyskał ją pr. bliższości; → Michałowice, przeszły na własn. kl. miech.; → Mogiła z nadania bpa Iwona; → Moniakowice, wieś składająca się z licznych źrebiów skupionych za 380 grz. Przez opata Mikołaja; Smroków; Półwsie, kupione za 120 grz. przez opata Tomasza [→ wyżej 1450]; Prandocin z nadania bpa krak. Iwona; Przewóz; Rybitwy, kupione za 360 grz. przez opata Piotra Lipkę; Ryczów, lokowany w lesie nadanym przez Przemysła ks. opolskiego; Sędowice; Sprowa, klasztor posiada jedną jej część z donacji Andrzeja Odrowąża wwdy i star. lwowskiego [→ wyżej 1456, 1467]. Wieś tę klasztor sprzedał w 1475 r. [→ niżej 1476, 1477] za 375 grz. [Janowi] Pieniążkowi z Iwanowic i kupił za te pieniądze wieś Opatkowice; Sędowice; Stryszowa; Trusinów, Pożaków i Cholewice zostały połączone w jedną wieś z Prandocinem5Cholewice zostały włączone do Prandocina po 1336, kiedy klasztor uzyskał dla tej wsi pr. lokacji na pr. niem. → p. 4; Wiktorowice, kupione przez opata Piotra Lipko za 300 grz.; Woźniki, kupione w 1323 [→ wyżej, p. 3Aa: 1324, 1328, 1346, 1359] przez opata Stefana; Wróżenice; Zesławice, wieś składająca się z licznych źrebiów skupionych przez opata Mikołaja pierwszego; Żygodowice, kupiona przez opata Tomasza od rycerza Floriana (DLb. 1 s. 58; 2 s. 32—3, 58—9, 159; 3 s. 382, 398, 423—32); w pow. zator. kl. posiada wsie: Dąbrówka, której połowa kupiona została przez opata Tomasza za 120 grz., a połowa nadana kl. w jałmużnie; Ryczów, lokowany w lesie nadanym przez Przemysława ks. opol. [→ wyżej 1284, 1302]; Woźniki; Żygodowice (DLb. 2 s. 234; 3 s. 429—31).
1476 Jan Pieniążek z Iwanowic i Marcin opat mog. zamieniają dobra. Pieniążek daje kl. mog. cz. dziedz., które kupił od Jana Dikasza w Opatkowicach oraz lecieństwo w Zygartowicach w zamian za cz. dziedz. klasztoru w Sprowie, z tym zastrzeżeniem, że jeśli Pieniążek zechce sprzedać tę część komuś spoza Odrowążów, klasztor odkupi ją od niego za 400 grz. (Mog. 146); Piotr z Opatkowic oświadcza, że Marcin opat mog. zapłacił mu całą sumę za cz. dziedziny w Opatkowicach, którą mu sprzedał i wpisał transakcję do ksiąg ziemskich w Żarnowcu, i ręczy za ż. Helenę, że na najbliższym terminie w Żarnowcu zrzeknie się oprawy posagu i wiana na tych dobrach (GK 20 s. 314—5); 1477 Kazimierz Jag. zatwierdza zamianę przez kl. mog. wsi Sprowa, posiadanej przez klasztor z zapisu zm. Andrzeja ze Sprowy wwdy ruskiego, na wieś Opatkowice w pow. krak. (Mog. 147); 1480 w sprawie między Marcinem opatem mog. a Marcinem i jego matką Katarzyną z Garbar, na żądanie Bernarda z Mianowa [woj. sier.] prokuratora klasztoru, sąd ustanawia zakład 200 grz., że Marcin i Katarzyna nie będą osobiście ani przez inne osoby nękać pozwami do sądów duchownych i świeckich Doroty siostry zm. Jana Polskiego garbarza jako donatorki klasztoru; na wniosek ww. Doroty siostry Jana Polskiego garbarza z przedmieścia Krakowa oraz sukcesorów pozostałych po nim dóbr Marcin prebendarz z Niedźwiedzia pozywa mgra Mikołaja z Poręby prokuratora i syndyka kl. mog. dla złożenia zeznania w sprawie między opatem mog. a Katarzyną wd. po tymże Janie Polskim i jej s. Marcinem, którą Katarzyna wytoczyła opatowi o 65 grz. i inne rzeczy, które zostały pożyczone klasztorowi przez jej brata, gdy jeszcze żył, zaś nowy opat uznał, że zapisane w ich księgach pieniądze i rzeczy zostały klasztorowi darowane. Ugoda (OK 2 s. 794—5); 1481 → p. 5Aa; Piotr prep. i Anna przeorysza kl. zwierzyn. oraz sąd wyższy pr. niem. w Zwierzyńcu aprobują i poświadczają, że Jakub z Dębna kaszt. i star. krak. Darował kl. mog. sołectwo w Wielkim i Małym Pobiedniku zobowiązując ich do określonych modlitw za siebie i rodziców wg zwyczaju liturgii klaszt. (Katalog perg. bitb. 94; AS 2, 184 reg.); 1484 Kazimierz Jag. zatwierdza nadanie kl. mog. przez Jakuba z Dębna kaszt. i star. krak. sołectwa w Pobiedniku Małym i Wielkim (AS 2, 186 reg.); 1489 tenże poświadcza, że Urszula Gazalina ze Słomnik odstąpiła kl. w M. ⅓ młyna zw. Gazaliński na rz. Szreniawie w Słomnikach, częściowo za 30 grz., częściowo zaś tytułem darowizny (Mog. 150; MS 1, 1986); 1495 kl. mog. wydzierż. Janowi starszemu z Żerotyna [Czechy] i jego wspólnikom na 10 lat wieś Dąbrówkę (Tym. k. 370); 1496 sąd ziemski poświadcza, że Jan prep. i Anna przeorysza kl. zwierzyn. Sprzedali Janowi opatowi mog. za 16 grz. płaconych corocznie wieś Pobiednik (MS 2, 640); kl. mog. Wydzierżawia na 6 lat Mik. Mokrskiemu całą cz. klaszt. w Opatkowicach w pow. ksiąs. → Mokrsko Dolne i Górne, p. 3a; 1497 sołectwo w Pobiedniku należące do kl. mog. skonfiskowane za nieobesłanie wyprawy (MS 2, 984); Stan. Brudzowski mieszcz. krak. potwierdza odbiór od Jana z Raciborza opata mog. nogi srebrnej częściowo pozłacanej jako zastaw za pożyczkę 150 fl. (Tym. k. 377r—v; KatArchKlMog., s. XVI); 1498 Jan Olbracht na prośbę dra dekretów Jana opata mog. zatwierdza kupno przez kl. mog. Od kl. zwierzyn. wsi Pobiednik (MS 2, 1218).
1502 Janusz ks. ośw. sprzedaje Janowi z Raciborza [Śląsk] opatowi mog. za 60 fl. monety polskiej pr. zwierzchnie we wsi Półwsie w ks. zator. (Mog. 158); Jan opat mog. otrzymuje kwit król. na 5 bałwanów soli rumowej z żup krak. (Teki Pawińskiego 1 s. 2); 1504 opat mog. otrzymuje kwit na 8 bałwanów soli z żup krak. (Teki Pawińskiego 1 s. 107); 1508—9 → p. 4B; 1510 Jan opat mog. wraz z całą kapitułą wydzierżawia dożywotnio za 200 grz. Andrzejowi z Kościelca kaszt. wiśl., podskarbiemu Królestwa, star. spiskiemu, bydgoskiemu i ośw., wielkorządcy i żupnikowi krak. wsie klaszt. Pobiednik [Wielki] i Pobiedniczek [Pobiednik Mały] z sołectwem i pr. patr. kościoła w Pobiedniku [Małym]. Po śmierci kasztelana [zm. 16 IX 1515] wsie te wrócą do klasztoru z połową bydła i trzody z przychówkiem, małymi końmi zdatnymi do orania, stogami i zbożami, ziarno zaś wysiane na rolach folw. przypadnie także klasztorowi, a spadkobiercy nie będą do tego zgłaszać roszczeń. Druga połowa wróci do krewnych. Klasztor będzie płacił kl. zwierzyn. 13 grz. czynszu uwalniając od tego kasztelana. Pr. prezenty na plebanię w Pobiedniku należeć będzie do Kościeleckiego; opat mog. składa protest przeciwko Janowi prep. zwierzyn., ponieważ objął aresztem ww. dobra nie oczekując na zakład ani na rozstrzygnięcie sprawy między nimi w sądzie duchownym; Kościelecki otrzymuje wwiązanie do ww. wsi (ZK 155 s. 15—7, 29); Andrzej prep. i Anna Słupowska przeorysza kl. zwierzyn. oświadczają, że na mocy ugody z Janem opatem mog. pozyskali całą ich wieś Pobiednik, o którą toczyli spór przed sądem duchownym, i którą klasztor wraz z sołectwem sprzedał dożywotnio ww. Kościeleckiemu. Obecnie, jako właściciele tej wsi, aprobują i potwierdzają tę sprzedaż. Po śmierci kasztelana wieś wróci do kl. zwierzyn., zaś sołectwo do kl. mog. (ZK 155 s. 130—3).
1515, przed 18 X kl. zwierzyn. wydzierżawia w dożywocie za 10 grz. rocznie Krzysztofowi Szydłowieckiemu wwdzie i star. krak. oraz kanclerzowi Królestwa wieś Pobiednik w pow. prosz., aby miał klasztor w lepszej opiece; Jan opat mog. Wydzierżawia dożywotnio za 100 grz. ww. Szydłowieckiemu sołectwo dziedz. w Pobiedniku i Pobiedniczku. Po jego śmierci wróci ono do klasztoru z połową bydła i trzody z przychówkiem, małymi końmi zdatnymi do orania, stogami i zbożami, ziarno zaś wysiane na rolach folw. sołeckiego przypadnie także klasztorowi, a spadkobiercy i kl. zwierzyn. Nic do tego nie będą mieć. Pozostałe po jego śmierci bydło i trzoda oraz ruchomości w sołectwie także wrócą do klasztoru (ZK 157 s. 2a—4); 1520 Jan opat mog. wraz z kapitułą sprzedają z pr. odkupu za 400 fl. wikariuszom kat. krak. Piotrowi [Postawie] z Proszowic i Maciejowi z Kościana [woj. pozn.] czynsz roczny 14 fl. pol. ze wsi M. i Czyrzyny, przeznaczając te pieniądze na nagłe potrzeby, naprawy oraz budowy w klasztorze (Wypisy 1516—1525, 169); [1522—48] opat mog. Erazm [Ciołek] sprzedał wieś Dąbrówkę i za część uzyskanych ze sprzedaży pieniędzy sprawił dla klasztoru złoty kielich i patenę (Mog. s. 34).
1524 Zygmunt I zatwierdza wyrok sądu polubownego w sprawie między Anną Nowakową mieszczanką krak. a Erazmem opatem mog. o karczmę → Kamienną, którą nadał Annie w dożywotnie posiadanie jego poprzednik opat Jan [Weinrich], a z której wbrew umowie została wyrzucona, ograbiona ze sprzętów domowych, inwentarza żywego, zboża, klejnotów oraz uwięziona. Sąd ten umorzył sprawę w wyniku ugody stron, obecnie zaś król nakazuje Annie wieczyste milczenie w tej sprawie (ArchKlMog., perg. 238; MS 4, 13750); 1525 tenże pozwala kl. mog. pobierać cło mostowe na rz. → Dłubni z obowiązkiem utrzymywania grobli i mostu znajdującego się niedaleko klasztoru w kierunku Pleszowa (Mog. 161); 1527 kl. mog. posiada sołectwo we wsi Pobiednik, z którego płaci kl. zwierzyn. 5 grz. czynszu rocznie (Mog. 162); Zygmunt I potwierdza i transumuje dok. przedłożone przez kl. mog. z lat → 1456, 1463, 1467 i 1476 w sprawie Sprowy (ArchKlMog., perg. 240; Mog. s. 31, 116, 126, 129, 131—2, nr 141, 143 i 146); Salomon opat sulejowski jako komisarz kl. mog. z ramienia Andrzeja opata w Lubiążu poświadcza, że Stan. Górski pstar. krak. z rodu Odrowążów a z rodziny Obulców, pragnąc przyjść z pomocą podupadłemu kl. w M., spłacił niektóre zobowiązania pieniężne klasztoru, a mianowicie wykupił za 300 fl. węg. od wikariuszy krak. czynsz 14 grz., zaś za kolejne 300 fl. czynsz 5 grz., który kl. mog. płacił kl. zwierzyn. z sołectwa w Pobiedniku. W zamian klasztor będzie odprawiał za dobrodzieja jedną mszę tygodniowo, ponadto każdy z braci głoszący kazanie w kościele par. Ś. Bartłomieja winien się za niego modlić, zaś po jego śmierci także za jego ż. Beatę z Nowego Dworu z rodu Awdańców i dzieci (Mog. 162); 1528 Erazm [Ciołek] opat mog. sprzedaje za 600 grz. z pr. odkupu sław. Janowi Czymermanowi [złotnikowi] mieszcz. i rajcy krak. dla altarii w kościele NMP 15 grz. czynszu rocznego na wsiach kl. mog. Prandocin i → Kacice oraz na wszystkich kamienicach i siedliskach w obrębie murów Krakowa przy ul. Świńskiej [odcinek dzisiejszej ul. Solskiego między Plantami a ul. Ś. Krzyża] z powodu odbudowy domów zniszczonych pożarem (Wypisy 1526—1529, nr 211).
1529 kl. mog. pobiera czynsz wieczysty: — w Kacicach, Prandocinie, Moniakowicach oraz z karczem dziedz. w tych wsiach łącznie 98 grz. i 22 gr; — w opustoszałych Cholewicach czynsz wieczysty 35 grz.; — w Sędowicach 28½ grz.; — we Wróżenicach 7 grz.; — w Glewcu 11 grz. i 2 gr; — w Ryczowie, Woźnikach, Półwsi i Żygodowicach 31 grz.; — w Krzesławicach i Kantorowicach z karczmami i młynami 33 grz.; — w żupie boch. 8 grz.; — w żupie wiel. czynsz wykupny 40 fl. w złocie, co daje 33 grz. i 16 gr; — w obydwu Pobiednikach [Małym i Wielkim] i z sołectwa tamże 9½ grz.; — w Krakowie ze słodowni i pewnych domów przylegających do dworu opata 30 grz.; — z karczmy Kamiennej k. Krakowa 15 grz.; — w M. z blechu 12 grz., od kmieci, karczmy, młyna i papierni 49½ grz.; — w Łęgu [par. Ś. Mikołaja za murami Krakowa] 15 grz.; — w Czyrzynach 11½ grz.; — w Wiktorowicach 3½ grz. i 12 gr; — w Krakowie z 2 jatek rzeźniczych 4 grz., z 3 kramów 3 grz., młyna pod zamkiem 18 grz.; — w Strzyżowie 7 grz.; — w Bochni z zagrody 1 grz. Dochód opactwa [wraz z dzies. tu niewymienionymi → p. 5] 609½ grz i 5 gr. (LR s. 236—7).
1533 → p. 3Ac; 1536 Zygmunt I daje zgodę Mik. Lutomierskiemu wojskiemu sier. i celnikowi krak., aby zapisał Erazmowi opatowi mog. za sumę 1250 fl. czynsz roczny na wsiach Kazimierza i Januszowice w pow. wiśl. (MS 4, 18234); 1540 Erazm opat mog., dla lepszego zagospodarowania wsi, wydzierżawia Jakubowi Wilamowskiemu sekretarzowi król., jego ż. Katarzynie i s. Janowi wieś Stryszową. Wilamowski może osadzić tam kmieci i zbudować dwór i folwark, a czynsz będą płacić jego sukcesorzy, ż. Katarzyna 7 grz., a syn 8 grz. (ArchKlMog., perg. 259, wzm. w dok. z 1560); 1541, 1543 tenże za pośrednictwem Piotra Tanigela rajcy krak. Kwituje Bartłomieja Kremfelta i jego ż. Barbarę ze spłaty kolejnych rat, w sumie 308 fl. długu wedle zapisu z 1539 r. (Rad. 438 s. 328; 439 s. 167); 1564 kl. mog. posiada łąkę i ½ jeziora we wsi Płaszów należącej do wielkorządców krak. (LK 1 s. 37).
-3Ab. Posiadłości i czynsze w Krakowie. 1225 Leszek Biały zatwierdza kl. mog. posiadanie m.in. jatek rzeźniczych w Krakowie → p. 3Aa; 1273 Bolesław Wstydl. potwierdza przynależność do kl. mog. 2 jatek rzeźniczych w Krakowie → p. 3Aa; 1336 Kazimierz W. potwierdza kl. mog. Posiadanie 2 jatek rzeźniczych w Krakowie, nadanych przez jego przodka Bolesława [→ wyżej 1273] na oświetlenie kościoła → p. 3D; 1341 Piotr przeor i Mikołaj klucznik z kl. mog. za zgodą opata Jana sprzedają Hankowi Romanczowi dom z gruntem k. kamienicy klaszt., który niegdyś należał do Jaszka Siepolaka (KRK 1 s. 156 nr 1417); 1362 sąd wójtowski w Krakowie poświadcza, że Jakub pisarz pana Wawrowskiego podsędka krak. Sprzedał Mikołajowi opatowi mog. dom w Krakowie przy ul. Świńskiej (Mog. 78 kop.); 1367 Herman Krancz sprzedaje kl. w Staniątkach kamienicę k. szpitala naprzeciwko domu kl. mog. (Krzyż. 119); 1370 sąd ławniczy krak. poświadcza, że Piotr Weinrich, jako opiekun spadkobierców zm. Peterlina żupnika boch., sprzedał w ich obecności Mikołajowi opatowi mog. dziedzinę w Krakowie k. dworu [kl.] mog. na rogu ul. Ś. Krzyża (Mog. 85); 1374 Jan Orient sprzedaje Janowi Goldsmetowi jatkę położoną między jatką kl. mog. a jatką wdowy po kuśnierzu Fryczku (Krzyż. 1102); 1375 sąd ziemski krak., jako sąd [nadworny] delegowany przez królową Elżbietę oznajmia, że Marcin br. zm. Kochana z Opatowa pozwał Mikołaja opata mog. o dom murowany i parcelę z tyłu tegoż domu przed sąd miejski, sprawa jednak została na żądanie królowej odesłana przez rajców i ławników przed sąd król., któremu podlegają sprzedaże i rezygnacje, i orzeka, że z powodu niestawiennictwa Mikołaja, wywołanego przez woźnego zgodnie z prawem ziemskim trzykrotnie, przysądza ten dom opatowi a Mikołajowi nakazuje wieczyste milczenie w tej sprawie (Mp. 1, 327); 1382 czynsz z jatki w Krakowie → p. 3Aa; 1389, 1391 parcela w Krakowie za dworem kl. mog. k. domu kl. staniąt. w kierunku kościoła Ś. Krzyża → p. 3Aa; 1397 kl. mog. posiada w Krakowie 4 dwory (curias) wymierzonych wg zwyczaju miejskiego po 6 łokci z przodu i z tyłu (KRK 2 s. 165).
1406 słodownia mog. (BJ, rps 5350 k. 16); 1408 Mik. Kromer sprzedaje Janowi Orientowi kram k. kramu kl. mog. (APKr., Scabinalia Crac. 4 s. 8); 1409 dom z przylegającą do niego słodownią i browarem przy ul. Szewskiej k. dworu kl. mog; kram Jana Orienta k. kramu kl. mog. (APKr., Scabinalia Crac. 4 s. 17—9); 1413 Marcin słodownik kl. mog. w Krakowie (Rad. 428 s. 49); 1417 Krystyn z Ostrowa kaszt. i star. krak. poświadcza, że Małgorzata wd. pod Henczmanie młynarzu z młyna pod zamkiem krak. oraz jej dzieci Jan i Katarzyna i zięć Michał złotnik krak. sprzedali kl. mog. Za 156 grz. szer. gr pras. ½ miary z młyna na podzamczu, ½ miary z młyna za bramą miejską w kierunku Kazimierza oraz ½ miary z młyna w → Borku [dziś Borek Szlachecki, par. Krzęcin]. Wedle testamentu zm. Kaspra Krugila mieszcz. krak., spisanego przez rajców krak., zapisał on kl. mog. swoją cz. Miary w młynach na podzamczu i za bramą (Mog. 120); 1420 Mikołaj z Michałowa [pow. wiśl.] kaszt. i star. krak. potwierdza kupno w 1417 przez kl. mog. miary z 2 młynów w Krakowie i młyna w Borku (Mog. s. 102); Niklos Kromer sprzedaje dzieciom Pechtegila kram w pobliżu kramu kl. mog. (APKr., Scabinalia Crac. 4 s. 19); 1425 kram między kramem kl. mog. a kramem Tarnowskiego (APKr., Scabinalia Crac. 5 s. 112); 1428 w wyniku ugody między kl. mog. a rajcami m. Krakowa wszystkie dziedziny, jakie klasztor posiada w Krakowie, mianowicie dwór k. szpitala, 3 słodownie i domy należące do dworu, parcele zabudowane i niezabudowane, zamieszkałe bądź opustoszałe, 3 jatki i 2 kramy mają być wolne od opłat i służebności miejskich, z wyjątkiem tych mieszkańców, którzy przyjmą pr. miejskie, ponadto dziedziny te i grunty będą wolne od szosu, zaś przywileje wszystkich tych, którym zostały one z tytułu ww. ciężarów dawniej odebrane, zostaną im teraz zwrócone. Wodę ze słodowni k. szpitala, która płynęła k. murów miejskich i od wielu lat je osłabiała i podmywała z wielką szkodą dla miasta, rajcy zobowiązują się poprowadzić innym korytem poza murami z wielkim pożytkiem dla obu stron w przyszłości (Mog. 123; KMK 1, 126).
1438 rajcy krak. starzy i nowi sprzedają Mik. Edererowi opatowi mog. dom w Krakowie między dworem klaszt. a domem narożnym Jerzego Wojciechowica przy ul. Krowiej. Klasztor jest zobowiązany płacić z tego domu wszystkie podatki miejskie, utrzymywać stróżę na wałach, oczyszczać ulicę i wykonywać inne nakazane roboty, tak jak inne domy miejskie, nie mogą też w nim mieszkać osoby nieposiadające pr. miejskiego (Mog. 130; KMK 3, 120—1); 1439 Jerzy Arnsberg wójt i ławnicy m. Krakowa poświadczają, że Jan Gryfnik sprzedał Mik. Edererowi opatowi mog. na ręce Jana Pitczina plenipotenta tegoż klasztoru dom z browarem i słodownią przy ul. Świńskiej na takich warunkach, jak w dok. rajców → 1438 (Mog. s. 117 reg.); 1440 Rafał ze Skawiny kan. i oficjał krak. poświadcza, że Salomea wd. po Mik. Brenerze z Krakowa zapisała testamentem kl. mog. dla chorych zakonników kram bogaty pośród kramów rajców, trzeci od strony wagi miejskiej w kierunku kościoła NMP (Mog. 131; OK 8 s. 78); 1445 rajcy m. Krakowa w sporze między Zygmuntem rzeźnikiem krak. a kl. mog. o czynsz z jatki należącej do tegoż Zygmunta, którego obecnie nie płaci klasztorowi, orzekają że w wyniku ugody Zygmunt będzie płacił klasztorowi 1 grz. czynszu z połowy jatki, gdyż czynsz z drugiej połowy należy do króla, mianowicie z tej połowy położonej k. jatki Pawła Rudela, czyli szóstej w kolejności od krzyża w kierunku domu Hawera. Zygmunt stawia warunek, że będzie płacił czynsz kwartalnie po 1 wiard., zaś od spłaty zaległego czynszu będzie wolny (Mog. s. 79); 1449 rajcy m. Krakowa poświadczają, że za pozwoleniem opata mog. Tomasza Michał skarbnik klaszt. zgodził się, by Piotr Kupczowic mógł zbudować mur między domami klasztoru i własnym przy ul. Świńskiej. Gdyby w przyszłości klasztor używał muru, zobowiązuje się zwrócić połowę kosztów budowy (ArchKlMog., nr 191); 1463 dom Mikołaja handlarza końmi k. dworu opata mog. w Krakowie → p. 3D.
1470—80 w Krakowie kl. posiada obszerny dwór i kamienicę k. szpitala Ś. Ducha, wolną od czynszu miejskiego i innych poborów (DLb. 3 s. 431); 1478 dom opata w Krakowie (KUJ 3, 257); [1494] wkrótce po obiorze opata Jana Taczela w 1493 r. pożar zniszczył niemal połowę Krakowa wraz dworem kl. mog. i przylegającą do niego słodownią, a ponadto domem przy ul. Świńskiej. Maciej Górka Ślązak dr medycyny i przyjaciel opata dał wówczas na odbudowę budynków 1000 fl. w złocie (Chronicon s. 472); 1503, 6 VIII Jan skarbnik i profes kl. mog. w imieniu opata Jana i kapituły klaszt. Sprzedaje za 100 grz. z pr. odkupu wikariuszom wieczystym w kol. PM w Sandomierzu czynsz 4 grz. na domach i dobrach kl. mog. w Krakowie, a zwłaszcza na długiej kamienicy (longa lapidea) pokrytej dachówką, czyli słodowni w sąsiedztwie dworu tegoż klasztoru. Pieniędzy tych klasztor potrzebuje na restaurację strawionych przez ogień budynków w Krakowie. Pieniądze na zakup tego czynszu pochodzą z zapisu dla tychże wikariuszy zm. Stanisława de Fulky [niezid.] pisarza Jana Baruchowskiego kan. krak. i ongiś wikariusza in spiritualibus (Ep. 4 k. 217v; Mog. 160); 1504 Jan Konarski bp krak. Potwierdza zakup czynszu i transumuje powyższy dok. (Pergaminy AKapSand. → p. 7, nr 103); 1504 dwór opata → p. 6Fc; 1528 → p. 3Aa; 1529 Marcin Ziółko wikariusz wieczysty w kol. sand. oświadcza w imieniu swojej wspólnoty, że z powodu spalenia słodowni i in. budynków należących do kl. mog., na których ww. wikariusze mają 4 grz. czynszu, pragnąc aby Erazm opat mog. gorliwiej je odbudował, obniża ten czynsz do 3 grz. (Wypisy 1526—1529, 373; LR s. 395).
1529 kl. mog. pobiera czynsz wieczysty w Krakowie ze słodowni i pewnych domów przylegających do dworu opata 30 grz., z 2 jatek rzeźniczych 4 grz., z 3 kramów 3 grz., młyna pod zamkiem 18 grz. (LR s. 236—7); 1533 dekret król. w sprawie między Erazmem opatem mog. a Anną ż. Mik. Włoszka krawca krak. i siostrą Macieja z Krakowa profesa kl. mog. o połowę domu w Krakowie przy ul. Grodzkiej (MS 4, 16945); dwór drewniany opata mog. w Krakowie → p. 3Ac; 1536 Erazm opat mog. i kan. krak. ustępuje kapitule krak. części (sortes) w dwóch młynach w Krakowie, jednego pod zamkiem a drugiego za bramą Stradomską k. kościoła Ś. Bernarda [z dochodem 18 grz.] w zamian za dzies. snop. wart. 16 grz. (Wypisy 1536—1538, 102); 1541 posiedzenie sądu gajonego w Krakowie w domu opata mog. przy ul. Krowiej (APKr., Scabinalia Crac. 12 s. 438).
-3Ac. Posiadłości w Bochni i zapisy na żupie solnej. 1334 Kazimierz W. w sporze między opatem mog. Janem a mieszczanami z → Bochni o posiadanie 5 wolnych jatek przyznaje ich własność klasztorowi (Mog. 58 or.); 1364 sąd wójtowski w Bochni poświadcza, że rajcy boch. dali Mikołajowi opatowi mog. jedną jatkę w Bochni, zaś mieszcz. boch. Jan Czyrwyn drugą, którą kupił za 20 grz., wobec czego klasztor posiada w mieście 4 jatki (Mog. 79); 1369 → p. 3E; 1371 sąd wójtowski w Bochni poświadcza, że Gisko mieszcz. wiel. sprzedając N. Radakowi dom → w Bochni zastrzegł, że każdego roku winien on płacić kl. mog. 6 gr szer. czynszu (Mog. 86); 1373 rajcy m. Bochni sprzedają kl. mog. jatkę w → Bochni, którą kupili od Stan. Gnysta (Mog. 87); 1378 rajcy boch. w zamian za dwa dwory z domami przy ul. Ś. Krzyża w pobliżu dworu kościoła par. Ś. Mikołaja w → Bochni, odstąpione im przez kl. mog., uwalniają 5 jatek tegoż klasztoru od wszelkich opłat na rzecz miasta (Mog. 91).
Ok. 1407 klasztor otrzymał przywilej na ogród w Bochni, który odziedziczył brat Jakub (Chronicon s. 452—3); 1410 rajcy boch. poświadczają, że Mik. Ungirfynt mieszcz. boch. i prowizor szpitala w → Bochni darował kl. mog. 2 jatki mięsne w Bochni, zrzekając się 60 kamieni łoju, za które jatki te były klasztorowi zastawione (Mog. 114); 1411 sąd ławniczy boch. poświadcza, że kl. mog. odstąpił Mik. Parszczkowi i jego ż. Annie 2 jatki mięsne w → Bochni z obowiązkiem dawania przez nich klasztorowi z każdej jatki 10 odlanych kamieni łoju (Mog. 115); 1413 Piotr Szafraniec z Łuczyc alias z Pieskowej Skały pkom. krak. i star. łęcz. poświadcza, że Urban s. Piotra Penaka sprzedał opatowi mog. Janowi za 80 grz. otroka z toporowym [czynsz wieczysty] i z 8 gr czynszu tygodniowego w szybach Wojewodzia Góra i Szewcza Góra w → Bochni (Mog. 116); 1414 Jan opat mog. sprzedaje za 1 grz. rocznego czynszu wieczystego Stan. Seduli i jego ż. Małgorzacie ogród z domem, sadem, ogrodzeniami, położone w pobliżu → Bochni, k. drogi która prowadzi do młynów na rz. Rabie naprzeciw krzyża (Mog. 117); 1417 wójt i ławnicy boch. poświadczają, że opat mog. za pośrednictwem opiekuna Jana Czufumfe sprzedał Stan. Seduli ogród położony na Górze Salomona, między ogrodem Andrzeja Więcka a ulicą prowadzącą do młynów na rz. Rabie (Mog. s. 99); 1433 Władysław Jag. na prośbę Pawła opata mog. potwierdza przedłożone przez niego 2 dok. dot. czynszu z szybów w Bochni, jeden Gniewosza z Dalowic pkom. krak. poświadczający nabycie przez Piotr Penaka mieszcz. boch. kopacza z toporowym w szybach Wojewodzia Góra i Szewcza Góra oraz drugi, Piotra Szafrańca pkom. krak., poświadczający sprzedaż przez Urbana mieszcz. boch. w → 1413 kl. mog. ww. otroka z tymże czynszem (Mog. s. 98 reg.); 1461 Kazimierz Jag. potwierdza na prośbę Piotra opata mog. dok. króla Władysława Jag. z 12 I 1433, który potwierdził zakup przez klasztor w 1413 czynszu tygodniowego w wysok. 8 gr na żupach w Bochni. Król poleca żupnikom Jerzemu i Magdalenie Morsztynom, aby wypłacali ten czynsz (Mp 5 H 14; BCzart., rps 2181 III s. 32—3; KatArchKlMog., s. XIV nr 40).
1470—80 w Bochni kl. posiada 5 jatek rzeźniczych wieczyście, 2 jatki rzeźnicze z nadania rajców i mieszczan, z których płaci czynsz, osobną jatkę rzeźniczą kupioną za drobną monetę, z której kl. ma czynsz w kamieniach łoju, ponadto kolejne 2 jatki, częściowo sprzedane klasztorowi, częściowo zaś ofiarowane, czynsz tygodniowy 8 gr z żupy, ogród przynoszący 1 grz. czynszu oraz 6 gr czynszu z domu mieszczańskiego (DLb. 3 s. 431).
1529 kl. mog. pobiera czynsz wieczysty w żupie boch. 8 grz., z zagrody w Bochni 1 grz. (LR s. 236—7); 1533 Erazm [Ciołek] opat mog. i Paweł Jangrocki cieśla z Bochni zawierają w izbie drewnianego dworu opackiego w Krakowie umowę w sprawie należącej do klasztoru zagrody w Bochni położonej k. zagrody Strakuszowskiej i obok drogi wiodącej do młyna, że tenże Paweł z nową ż. Katarzyną i dziećmi Maciejem i Katarzyną będą posiadać tę zagrodę i będą z niej płacić 1 grz. czynszu (Wypisy 1530—1533, 1007); tenże opat, przyjąwszy z rąk Hier. Ursyna pisarza Seweryna Bonera kaszt. żarn., żupnika i wielkorządcy krak. 800 fl. węg., za którą to sumę król Kazimierz zakupił dla klasztoru 40 fl. czynszu na żupach krak., kwituje Bonera ze spłaty tej sumy (Wypisy 1530—1533, 951).
1564 m. Bochnia daje z jatek 100 (!) kamieni łoju dla kl. mog. Czynsz z żupy boch. 8 gr tygodniowo (LK 1 s. 65; 2 s. 112).
-3Ad. Posiadłości w Wieliczce i zapisy na żupie solnej. 1244 Bolesław Wstydl. i jego matka Grzymisława poświadczają, że Grzegorz s. Fryderyka scholastyk krak. nadał kl. mog. do eksploatacji źródło solne zw. Moristras [→ Morycowe źródło] położone w Wielkiej Soli [= Wieliczce] k. → Marcinkowic [dziś cz. Wieliczki] na takim prawie, na jakim sam je posiadał, a klasztor ma je przystosować do swoich potrzeb (Mog. 21); 1312 Gerlach z Kulpen wójt dziedz. Wieliczki wraz z ż. Adelajdą i dziećmi zapisują kl. mog. 4 jatki rzeźnicze w Wieliczce na końcu pewnego miejsca naprzeciw dworu Henryka Gierwaszowica w stronę żupy, z przeznaczeniem na oświetlenie kościoła [klaszt.] (Mog. 47 or.)6Darowizna nie jest potwierdzona w późniejszych źródłach, nie doszła zatem do skutku w wyniku konfiskaty wójtostwa Gerlachowi z powodu jego udziału w buncie wójta Alberta; 1414 Władysław Jag. nadaje kl. mog. z żup wielickich 1 bałwan soli wagi 6 cetnarów na każde Suche Dni (Mog. 118); 1431 Władysław Jag. Nadaje kl. mog. z żup wiel. 3 ćw. białej soli miałkiej na każde Suche Dni (Mog. s. 100); 1470—80 do klasztoru należało źródło solne w Wieliczce, lecz klasztor od dawna już go nie posiada, ma jednak w Wieliczce 4 jatki rzeźnicze, które zostały mu nadane za tę sól, a ponadto 4 bałwany soli ziarnistej i 12 ćw. soli miałkiej z nadania króla Władysława [Jag.] (DLb. 3 s. 420—9); 1529 kl. mog. Pobiera w żupie wiel. czynsz wykupny 40 fl. w złocie, co daje 33 grz. i 16 gr (LR s. 236—7); 1533 → p. 3Ac; 1564 kl. mog. ma donatywę soli miałkiej z żupy wielickiej; dla kl. mog. na każde Suche Dni bałwan soli donatywnej i 3 ćw. soli warzonej (LK 2 s. 101, 115).
-3Ae. Legaty na rzecz klasztoru. 1312 nadanie Gerlacha z Kulpen jatek z przeznaczeniem na oświetlenie kościoła → p. 3Ad; 1393 Jan Ederer [mieszcz. krak.] zapisuje kl. mog. w testamencie 20 grz. (Krzyż. 1676); 1416 Piotr przeor kl. mog. poświadcza, że przyjął od Katarzyny wd. po Frydlu rękawiczniku z Krakowa, który legował klasztorowi te pieniądze w testamencie; tenże w sporze z ww. wdową (Rad. 428 s. 90, 92); 1440 zapis Salomei wd. po Mik. Brennerze z Krakowa → p. 3Ab; 1449 ksiądz Teodor Weinrich z Krakowa zapisuje w testamencie kl. mog. 600 fl. węg., za które egzekutorzy za zgodą opata mają kupić czynsz, albo obrócić te pieniądze na potrzeby klasztoru. W zamian mnisi zobowiązują się odprawiać każdego tygodnia 5 mszy dopóki darczyńca żyje, zaś po jego śmierci w te dni mają odprawiać msze za zmarłych. Klasztor ma postarać się o zatwierdzenie tej umowy w kapitule generalnej zakonu w dwóch egzemplarzach, z których jeden przekazany zostanie egzekutorom, a drugi pozostanie w klasztorze (KMK 3, 432); 1452, 1456 nadania Andrzeja Odrowąża ze Sprowy → p. 3Aa; 1454 → p. 5Aa; 1467 zm. Andrzej Odrowąż ze Sprowy zapisał kl. mog. 400 grz. → p. 3Aa; 1474 nadanie Małg. Luge [Zuge?] z Krakowa na budowę kościoła klaszt. → p. 5Aa; 1481 nadanie Jakuba z Dębna → p. 3Aa; 1489 nadanie Urszuli Gazaliny ze Słomnik → p. 3Aa; [1494] zapis 1000 fl. Przez dra Macieja z Górki Ślązaka za zbawienie duszy → p. 3Aa; 1511 Bernardyn Gallus z Zadaru [Dalmacja] kustosz, wikariusz in spiritualibus i oficjał krak., transumuje dok. Jana Żyromskiego faktora wsi Sędowice, który w testamencie zapisał kl. mog. różne sumy pieniężne, które winni są mu dłużnicy (ArchKlMog., perg. 234); 1527 Stan. Górski z rodu Odrowążów pstar. krak., pragnąc przyjść z pomocą podupadłemu kl. mog., spłacił pewne jego zobowiązania → p. 3Aa.
3B. Granice dóbr klasztornych i spory graniczne.
1257 Bolesław Wstydl. nadaje m. Kraków pod pola i pastwiska m.in. użytek Wisły z obu brzegami (ripa Vysle fluuii = Pleszowski Brzeg) od granicy Zwierzyńca do granicy [dóbr] kl. mog. (KMK 1, 1); 1329 Maciej kan. i oficjał krak. oraz sędziowie polubowni, wśród nich Mikołaj i Fryderyk cystersi z kl. mog., rozstrzygają spór między kl. mog. a kl. tyn. o pr. patr. kościoła w Woźnikach i cokolwiek, co jest z tej strony Skawy, mianowicie źreby, łąki i lasy. Sędziowie schodząc z drogi, która prowadzi do Ryczowa [należącego do kl. mog.] k. starego dworu kl. mog., od potoku zw. Strumień [niezid.], orzekają, że pr. patr. kościoła w Woźnikach oraz źreb położony między → Łączanami a Zajączkowicami [dziś nie istnieją] nad Wisłą i wszystko, co jest z lewej strony tej drogi, ma należeć do kl. mog., a co jest po prawej stronie potoku i drogi do kl. tyn. (ZDK 1, 33; Tyn. 1 fragm.; Mog. s. 44 fragm.); 1379 Mściwoj pkom. krak. Rozstrzygając spór graniczny o Wisłę między Piotrem opatem mog. a Mikołajem kaszt. zawich., jego br. Paszkiem, ich matką Witosławą oraz ich siostrami Anną, Beatą i Praksą dziedzicami wsi Rybitwy, przeprowadza rozgraniczenie w ten sposób, że czwarta część Wisły tejże wsi Rybitwy od strony klasztoru będzie wraz z brzegiem należeć do klasztoru, druga czwarta część Wisły na drugim brzegu będzie podzielona po połowie, dolna część przypada klasztorowi a górna dziedzicom Rybitw (ZDM 1, 156); 1389 Spytek z Tarnowa pkom. krak., w związku ze sprzedażą przez kl. mog. wsi Dąbie rajcom krak., określa jej granice, przywołując jako świadków mieszkańców sąsiednich wsi Łęg i Pracze → Dąbie, p. 2; opat z M. ze [Zbyszkiem z Łapanowa] łowczym krak. [o granice] (SP 8 uw. 180/2); 1394 Klemens komornik winien stawić Piotra kapelana z Łapanowa (któremu się wyspowiadał), w sprawie przeciwko opatowi mog. o granice, wychłostanie kmiecia i porąbanie pługa. Termin na wiec; w tej samej sprawie Pełka z Lubczy winien stawić kapelana Jakuba z Lubczy przeciwko ww. opatowi o krzywdy. Termin na wiec; tenże opat z Pełką z Łapanowa o granice między Sędowicami i Lubczą; ciż na wiec o pastwiska (ZK 2 s. 45, 150, 172); 1395 Spytek [z Tarnowa] pkom. krak. poświadcza ugodę Mikołaja opata mog. Jako dz. Sędowic z Klemensem, Pełką, Zbigniewem bpem laodycejskim i Mikołajem kan. krak. Braćmi Zbigniewa z Łapanowa, dziedzicami w Woli Lubeckiej oraz s. Niemierzy ongiś wojskiego krak. o granice między tymi wsiami, której arbitrami byli, ze strony klasztoru Strasz z Kościelnik kaszt. małog., a ze strony Łapanowskich Borek z Trzcieńca. Klasztor odstępuje ww. braciom sporną cz. Sędowic, która przylega do Woli Lubeckiej w pobliżu granic ustanowionych przez Sułka z Bieniaszowic [pow. wiśl.] brata pkom. krak., które zaczynają się od granic Nawarzyc należących do kl. jędrz. i dochodzą poprzez pola i łąki aż do granic wsi Wrocieryż (Mog. 104); 1398 opat mog. jako zachodźca Strasza [z Białaczowa kaszt. małog.] i jako powód oddala przez okazanie dok. sąd. pretensje Zbigniewa z Łapanowa [bpa laodycejskiego] o 100 grz. zakładu i pozyskuje na nim wieczyście granice między Sędowicami a Wolą Lubecką wedle tego, jak zostały usypane; sąd ziemski krak. uwalnia tegoż Strasza z Białaczowa kaszt. małog., poręczyciela kl. mog., pozwanego przez Zbigniewa z Łapanowa bpa laodycejskiego o zapłacenie 100 grz. zakładu, gdyż znaki graniczne między ww. wsiami zostały usypane inaczej niż poręczał Strasz, zaś po zbadaniu sprawy i okazaniu dokumentów sąd. okazało się, że granice te zostały usypane zgodnie z prawem (SP 8, 7568; DSZ 76; Mog. s. 13 reg.); 1398—9 opat mog. z Małgorzatą wd. po Klemensie z Zesławic oraz jej ss. Dziersławem, Florianem i Piotrem o granice między Wężerowem a Prandocinem i bezprawne zaoranie [ról] powyżej tych granic oraz o to, że nie stawiła się w sprawie o wpis do ksiąg (SP 8, 7313, 7514, uw. 258/6, 259/60, 260/90, 266/59, 268/15, 270/38, 271/15, 277/34); 1399 spór o granice między Prandocinem kl. mog. a Wężerowem należącym do Piotra, Dzierżka, ich braci i siostry Staszenicy. W sporze biorą także udział kan. krak. Niemierza z Orłowa i prep. miech. Michał [jako dziedzice Smrokowa]. Granice między tymi wsiami odnawia pkom. krak. Gniewosz [z Dalewic] przez swego komornika Piecza. Poczynają się one od przekopy i od rz. Szreniawy i biegną przez pola i role aż do góry i zarośli zw. Sławicki Chrust (Mog. 105).
1424 Jan opat mog. z Maciejem Smarzem, Piotrem Bachaltowicem, Świętosławem Jaźwcem, Piotrem Bolą, Pawłem Staroszowicem, Łukaszem Szulowicem, Marcinem Szewką, Mik. Opatowicem, Piotraszkiem, Marcinem Bykiem, Filipem i Witkiem Łysym o granice między Wolą Lipską a Kacicami wedle pozwów król. i star. krak.; świadkowie i zakonnicy tegoż opata przeciwko kmieciom z Lipskiej Woli o granice między Lipską Wolą a wsią klaszt. → Kacice (GK 2 s. 273—4; 300); 1426—8 Zbigniew z Przestańska i jego kmiecie [z Woli Lipskiej] w sporze z opatem mog. Pawłem, który pozwał ich o to, że przeorali granice czyli ujazd (limes alias viasdz) między Kacicami a Przestańskiem i o 100 grz. szkody (ZK 195 s. 376; 196 s. 84, 95, 158); 1426 Maczek z Woli [Lipskiej] kmieć Zbigniewa z Przestańska pozyskuje na opacie mog. Pawle 4 grz. mniej wiard. za rany krwawe i sine, ponieważ przysiągł, iż Stanisław kmieć z Sędowic w obliczu śmierci nie wyraził skruchy za te rany. Opat płaci karę XV Zbigniewowi (ZK 195 s. 416); 1428 Bartosz Obulec z Mikułowic zobowiązuje się być zachodźcą swej siostry Jagienki przy Zbigniewie z Przestańska w sprawie przeciwko opatowi mog. o wytyczenie granic między Przestańskiema Kacicami wedle starych kopców (ZK 146 s. 107); Paweł opat mog. pozywa kmieci z Woli [Lipskiej] o rozwalenie i przeoranie 9 kopców granicznych na szkodę 30 grz.; ww. kmiecie okazują przywilej swego pr. dowodząc, że nie muszą odpowiadać w sporze o granice przed sądem grodzkim; opat Paweł przełożył termin sprawy z tymi kmieciami, ponieważ ma większą sprawę przed Warcisławem komornikiem (cancellario) sędziego sand. w Chęcinach z Mikołajem z Wierzbicy o 60 grz.; strony zawierają ugody (GK 3 s. 59, 64, 77, 96, 108, 122, 128, 137, 146, 173, 192); kl. mog. i rajcy krak. zawierają ugodę w sprawie nowych granic między dobrami kl. mog. a dobrami m. Krakowa, które od czasu sprzedaży przez klasztor rajcom wsi Dąbie [→ 1389] nie były przestrzegane. Granice zaczynają się od → Kamiennego Mostu, tj. od → Czyrzyn niedaleko podstawy tegoż mostu w kierunku Krakowa, od miejsca w którym woda płynęła niegdyś kanałem pod tym mostem, idą dalej pasem ziemi w kierunku długiej fosy do ról wsi Pracze, na której wierzchołku jest mogiła i kamień, albo też jakieś wzniesienie. Fosa, która stanowiła dawną granicę, jest zniszczona i zasypana, rajcy więc zobowiązują się ją odbudować i ustanowić znaki. To będzie granica miasta wraz z Dąbiem, które miasto kupiło od klasztoru. Tytułem rekompensaty, wszystkie dziedziny, jakie klasztor posiada w Krakowie, mianowicie dwór k. szpitala, 3 słodownie i domy należące do dworu, parcele zabudowane i niezabudowane, zamieszkałe bądź opustoszałe, 3 jatki i 2 kramy mają być wolne od opłat i służebności miejskich, z wyjątkiem tych mieszkańców, którzy przyjmą pr. miejskie, ponadto dziedziny te i grunty będą wolne od szosu, zaś przywileje wszystkich tych, którym zostały one z tytułu ww. ciężarów dawniej odebrane, zostaną im teraz zwrócone71658 bp krak. Andrzej Trzebicki w sporze kl. mog. z rajcami m. Krakowa o płacenie szosu od budynków posiadanych w mieście przez klasztor wydał wyrok uwalniający klasztor od tego obowiązku, powołując się na dok. z 1428. Wspomniane zabudowania leżały przy ul. Różanej (Mog. s. 109). Wodę ze słodowni k. szpitala, która płynęła k. murów miejskich i od wielu lat je osłabiała i podmywała z wielką szkodą dla miasta, rajcy zobowiązują się poprowadzić innym korytem poza murami z wielkim pożytkiem dla obu stron w przyszłości. Dziesięciny z Dąbia, które od czasu ww. zamiany nie przypadały ani klasztorowi, ani miastu, mają odtąd wieczyście należeć do klasztoru. Klasztor ma nadal posiadać karczmę przy Kamiennym Moście w Czyrzynach z pr. propinacji. Karczmarz może wypasać bydło na pastwiskach miejskich k. Czyrzyn, tak jednak, by bydło, pędzone przez Kamienny Most, nie uszkadzało rowów (Mog. 123; KMK 1, 126).
1441 Zbigniew z Przestańska pozywa Dominika opata mog. o granice między Przestańskiem a Kacicami. Odesłano na termin przed pkom. lub jego zastępcą na granicy. Bartosz z Gór staje w sprawie obok Zbigniewa (ZK 147 s. 11); 1443 Tomasz opat mog. i Jakub z Boturzyna zostają odesłani do pkom. w sprawie rozgraniczenia ich dziedzin Glew Jakuba i Glewiec kl. mog. (ZK 147 s. 47); 1444 Tomasz opat. mog. i Jan prep. miech. zostają odesłani do pkom. w sprawie o granice; tenże opat i Piotr z Połajowic zostają odesłani do pkom. w sprawie o granice (ZK 147 s. 93); 1451 Tomasz opat mog. i Jana prep. miech., pozywający siebie nawzajem, zostają odesłani do pkom. o granice między obiema M. (inter Mogyla utraque) a Krzesławicami i Zesławicami oraz między Sędowicami a Wróżenicami (ZK 147 s. 271); 1458 panowie wyznaczają Rafała ze Skawiny prep. kiel., kan. i oficjała krak. oraz Jana Długosza seniora kan. krak. do wytyczenia granic między Zesławicami kl. mog. a Mistrzowicami kap. krak.; Jakub z Węchadłowa komornik pkom. krak. Krzesława [Wojszyka z Wójczy] rozgranicza Mistrzowice od wsi kl. mog. Zesławice. Granice → Mistrzowice p. 2; 1464 Piotr opat z M. alias z Cholewic z Janem Szantą z Waganowic w sporze o granice zostają odesłani do pkom. (ZK 146 s. 640—1); 1467—8 Piotr opat mog., dz. Sprowy, pozywa Iwana i Cherubina oraz innych braci z Obiechowa, jeśli są, o granice (ZK 315 s. 292, 427; GK 18 s. 577); tenże opat dz. Sprowy z Janem, Mikołajem, Dobiesławem i Stanisławem ze Szczekocin o granice; sąd nadworny odsyła sprawę granic do pkom. (ZK 315 s. 299, 317, 427; ZK 147 s. 437); 1467 tenże opat dz. Sprowy pozywa Piotra z Raszkowa o granice (ZK 315 s. 291, 322).
1487 Kazimierz i Janusz książęta ośw. i zator. wytyczają granice między Ryczowem kl. mog. a Spytkowicami Jana Szaszowskiego. Granice zaczynają się od brzegu Wisły k. źrebu Zajączkowice, od wierzchołka przekopy czyli strumyka między tym źrebem a starą drogą zw. graniczna, gdzie jest stary wielki kopiec, następnie od tego kopca biegną wspomnianą drogą graniczną do końca łąki zw. Kadnica (Cadnycza), przez las, gdzie na końcu tej drogi polecono wyciąć narożnik lasu wchodzącego w obręb tej łąki, dalej zaś wycinano znaki Kadnicy aż do dwóch starych kopców granicznych leżących naprzeciw siebie k. tej łąki, powyżej drogi oddzielającej role Spytkowic i Ryczowa. Dalej w tą stronę już nie procedowano, rezerwując sobie wytyczenie granicy Spytkowic i Bachowic z Ryczowem na inny termin, odnowiono jedynie wspomniane dwa stare kopce. Potem zawrócono, sypiąc dwa nowe kopce po obu stronach wspomnianej drogi, do starego kopca czyli jeziorka k. przekopy, gdzie usypano dwa inne nowe kopce, jeden po jej lewej stronie, drugi po prawej. Wszystko, co jest po lewej stronie należeć będzie do Spytkowic, zaś to co po prawej, do Ryczowa. Strony nie będą naruszać granic pod zakładem 200 fl. (ArchKlMog., perg. 220); 1488 Paweł z Glewu oddala pretensje Marcina opata mog. dz. wsi Glewiec o granice między Glewem a Glewcem i 100 grz. (ZK 202 s. 198).
1503 Jan ks. ośw., w związku ze sporem między kl. mog. a kl. tyn. o jezioro łączańskie [w → Łączanach] i jego brzeg, przeprowadza rozgraniczenie dóbr obu klasztorów. Kl. mog. na dowód, że brzeg jeziora k. lasu, przy wsi Półwsie jest jego własnością, przedstawił 3 przywileje donacyjne książąt ośw. Także opat tyn. przedłożył przywilej wskazujący, że jezioro w całości, z pewnymi częściami lasu oraz „decimum grossum proventum” ze wsi Ryczów należały do jego klasztoru. Książę przysądza w całości jezioro kl. tyn., który winien z niego dawać kl. mog. ryby wart. ½ grz. rocznie. Kl. mog. wolny jest od płacenia kl. tyn. dziesiątego gr czynszu w Ryczowie, dania lasu w obszarze 40 kroków i drewna na cele budowlane. Równocześnie książę anuluje postanowienia przedłożonego przez kl. tyn. dok. Książęcego w tej sprawie. Granice dóbr obu klasztorów, zgodnie z treścią przedłożonego przez kl. mog. dok., mają iść z Ryczowa k. potoku Okleśna i od niego aż do jeziora, do którego tenże potok wpływa i dalej do mostu nad Strumieniem, a od niego starą drogą z Ryczowa do Wisły. To, co jest na lewo od tej drogi, ma należeć do kl. mog., jak od 209 lat [tj. od 1294] należało, z niwami: Pliska, Wilczancka lub Wilczanka, Ostra, Zajączek, a to, co jest po prawej stronie potoku [Okleśna] i starej drogi w kierunku Ryczowa, ma należeć do kl. tyn., jak i przedtem, od paruset lat należało [→ 1329]. Od Ryczowa granica idzie k. [potoku] Okleśna aż do jeziora, które w całości ma należeć do kl. tyn., i k. jeziora aż do granic Kosowej, czyli do Czartorii, którą zwą Przewłoka (Przewloca), gdzie rz. [→ Czartoria] płynąca z → Czartorii [wąwozu] wpływa do ww. jeziora. Wszystko, co jest na prawo, k. jeziora, mianowicie las z łąkami aż do Czartorii i od Czartorii w górę, aż do granic Tłuczani, ma wieczyście należeć do kl. mog. (Mog. 159).
1529 Stan. Płaza pstar. ośw., Wawrz. Milanowski pstar. zator., Piotr Porębski sędzia ośw., Jan Frydrychowski i Stan Rajski jako sędziowie polubowni wytyczają granice między wsiami Woźniki kl. mog. a Graboszycami i Radoczą Aleksego i Mik. Brandysów. W rozgraniczeniu wzięli udział kmiecie z Woźnik i Radoczy, którzy wskazywali dawne granice między tymi wsiami. Granice między Graboszycami Aleksego Brandysa a Woźnikami zaczynają się od ściany wsi Grodzisko Wawrz. Myszkowskiego kaszt. ośw. wedle rz. Czarnczy [dziś Czarczówka, pr. dopływ Skawy, uchodzący pod Grodziskiem] i Starego Rzeczyska, skąd ludzie prowadzili ją z Woźnik wedle starej przekopy młyńskiej pana Brandysa do Wyspy na rz. Skawie przy starym jazie [dziś Wyspa, cz. wsi Woźniki — Mapa Obrębów]. Tę granicę ludzie pana sędziego oznaczyli kopcami. Stąd prowadzono ją dołem albo rzeczyskiem wedle kątu [= roli] „Dubicza Krzemneho”, gdzie odnowiono stare kopce, do brzegu rz. Skawy i wzdłuż rzeki do kopca narożnego wedle jeziora, skąd granica skręca na wschód k. kąta Strzydzowca (Strzizowec) [dziś pole o tej nazwie w Graboszycach — UN 12 s. 58] i dalej idzie do kąta Klimaszowskiego [niezid.] i wedle tego kąta do rz. Skawy. Dalej prowadzono granicę od kąta dziedziny Radoszyc od ujścia Starego Stawiska do rz. Skawy i dalej kopcami do Starego Rzeczyska wedle kąta „Manczkowskiego” i środkiem Rzeczyska wedle kąta Grabowca [niezid.] do kopców, gdzie ludzie z Woźnik mieli zaprzysiąc tę granicę, lecz Brandys ich uwolnił, widząc gotowość złożenia przez nich przysięgi. Stąd dalej biegła granica między łaziskami a narożnikiem Grabowca i Radoszyc do Starego Stawiska, gdzie jest kopiec narożny Radoczy i Woźnik. Następnie rozgraniczano wsie Radoczę Mik. Brandysa i Woźniki, gdzie doszło do niezgody w sprawie przynależności kąta Jadwiżyńskiego [lub Jadwiżowskiego, niezid.], gdyż poddani Brandysa twierdzili, że należy do Radoczy, zaś poddani opata z Woźnik wskazali granicę od ujścia Starego Stawiska do rz. Skawy i dalej rzeczyskiem między kątem Jadwiżańskim a kątem Maniowskim wsi Radoczy do kąta Młyńskiego wsi Woźniki. Wówczas, na żądanie Mik. Brandysa, 7 wskazanych spośród 18 kmieci z Woźnik bosymi nogami, w koszulach bez pasów, każdy z nich klęcząc w dole w ziemi wykopanym, podniósłszy dwa palce na wchód słońca, złożyło przysięgę na krzyż, że jest to starodawna granica między ww. wsiami (ArchKlMog., perg. 248, w transumpcie Zygmunta I z 13 V 1540).
1540 rozgraniczenie Bieżanowa od Śledziejowic, położonych k. posiadłości kl. mog. nad rz. Drwinią, która też odgranicza Bieżanów od Śledziejowic (Mog. s. 178 nr 3).
3C. Procesy i spory różne.
1389 Mikołaj z Czernichowa [par. Igołomia i Czulice] i opat mog. winni przedłożyć dok. pkom. krak. w sprawie o przywilej i podwójną kradzież; obaj mają wyznaczony termin do ugody (SP 8, 5319, uw. 189/6: tu błędny odczyt Alberto zamiast abbate); Adam z Janikowic nie stawił się przeciwko opatowi mog. o 2 sztuki utraconego bydła (SP 8 uw. 197/9); 1394 Mikołaj prep. [kol.] Ś. Floriana płaci niestanne w sprawie przeciwko opatowi mog. o 300 korcy żyta i 300 korcy niezżętego i zalanego przez wodę (ZK 2 s. 147); 1397 opat mog. z Piotraszem i Paszkiem z Czechów o łąkę (ZK 2 s. 505, 516, 525); tenże z Mik. Kępskim z Niedźwiedzia o to, że wraz z 14 ludźmi bezprawnie polował w lesie za pomocą klepy [= sieci] (pro venacione ... violenter seu wlgariter clepal, ZK 2 s. 527, 530); 1398—9 opat mog. w sporze z kmieciami z Woli Lubeckiej: 1398 Bartek karczmarz z Woli Lubeckiej nie stawił się w sprawie z opatem mog. o kradzież siana wart. 1 kopy gr, płaci więc niestanne (SP 8 uw. 257/65); 1398—9 tenże z kmieciami z Woli Lubeckiej o odbicie ciążenia; ciż kmiecie spowiadają się kapelanowi przeciwko temuż opatowi; ciż powierzają swoją sprawę bpowi Zbigniewowi [z Łapanowa]; tenże biskup z opatem mog. i Piotrem kmieciem z Woli [Lubeckiej] (SP 8, 8090, uw. 259/71, 262/80, 263/46, 263/46, 272/56, 276/53, 54, 283/65); bp [laodycejski] Zbigniew pozywa opata mog. i kmiecia z Woli [Lubeckiej] (SP 8 uw. 276/54); 1398 opat mog. i Stanisław [konwers i włodarz] z Kacic z Klemensem z Nasiechowic o kmiecia; tenże opat i Stanisław dwornik z tymże Klemensem i jego kmieciami z Janikowic (SP 8 uw. 258/8, 259/46, 262/29, 268/13, 270/28); opat mog. z Przecławem z Opatkowic o wspólną porękę za konia (SP 8 uw. 259/61, 260/54); Jan [wójt] z Myślenic przeciwko opatowi mog. o 2 grz. (SP 8 uw. 259/63); Przecław z Grodziny z opatem mog. (SP 8 uw. 262/82); opat mog. z Piotraszem z Górki [par. własna, dziś Górka Kościelnicka] o odbicie i zabranie ciąży złożonej na polu i odganianie swoich kmieci od ich robót (SP 8, 264/22); 1398—9 opat mog. z Piotraszem z Wężerowa oraz Małgorzatą, Piotraszem i Mikołajem ze Słupowa i Janką ż. Miłoty z Chodenic mają termin na wiec o dokument (SP 8 uw. 266/59, 270/38, 277/34); 1399 Mik. Kępski [z Kępy w par. Niedźwiedź] zobowiązuje się zapłacić 1 kopę gr opatowi mog. lub jego zachodźcy Jaszkowi z Polanowic za przywilej pod karą XV dla sądu i Jaszka (SP 8, 8063); opat mog. pozywa Borzysza z Jelczy [Małej i Wielkiej] o to, że samopięć najechał nocą dom sołtysa w Sędowicach i poranił jego kmieci (SP 8, 8537); 1399—1400 Mik. Kurta nie stawił się na terminie nadwornym przeciwko opatowi mog. o 16 grz. szer. gr i 1 grz. w kwartnikach (SP 8, 8424, 8503, 9861, 9857); 1399—1400 → Domaszów, p. 2 (i nieprzytoczone tam sygnatury: SP 8 uw. 326/14, 344/3).
1400 opat mog. z Szymkiem sołtysem w Nawarzycach mają termin do ugody, w przeciwnym razie Szymek stawi się osobiście w sądzie w sprawie o 2 woły wart. 3 grz. i o wóz; tenże Szymek ma zapłacić 3 grz. kary opatowi do rąk Jaszka z Polanowic i do najbliższej niedzieli zwrócić wóz pod karą XV; nie zapłacił (SP 8, 10037, 10067, 10294); Dobiesław z Zębocina i Mikołaj z Jelowic ręczą opatowi mog. za Małgorzatę wd. po Janie z Niezwojowic i jej dzieci spłatę 50 grz. w ciągu 5 lat. Jeśli spłaty jakiejś raty rocznej zaniedbają, opat zajmie pod ciążę 20 wołów (SP 8, 10161); 1401 Dobiesław z Zębocina wyspowiadał się Mikołajowi prebendarzowi w Zębocinie przeciwko opatowi mog. Termin nadworny o 20 grz. kapitału i tyleż szkody. Spłacone; Więcesław komornik oświadcza, że ww. Dobek zapłacił opatowi 10 grz., o które był pozywany (ZK 3a s. 238, 268); opat mog. z Marcinem z Górki i jego s. Piotrem o sadzawkę we Wróżenicach i o wyłowienie z niej ryb; tenże opat z Maciejem i jego s. Wyszkiem ratajami i zagrodnikiem Janem Krężelem z Górki o wyłowienie nocą ryb z sadzawki [we Wróżenicach] (ZK 3a s. 294—5 zp.; ugoda); opat mog. z prep. miech. o cz. Dziedziny (ZK 3a s. 315 zp.); opat mog. z prep. miech. Mają termin wizji o zrobienie przekopy na polecenie opata [na Dłubni w Krzesławicach] i zniszczenie pola przez zrobienie drogi (ZK 3a s. 317); 1401—3 kl. mog. z kl. miech. o upust wody z rz. Dłubni w Krzesławicach (ZK 3 s. 567; 3a s. 422, 432, 452, 484, 514, 542, 643; 3b s. 121, 142, 153, 177; SP 2, 687; DSZ 90; → Miechów klasztor p. 3C); 1402 opat mog. z Mikołajem z Szarbi o przemoc w dziedzinie opata w Glewcu i poranienie kmieci (ZK 3a s. 565, 573, 585); Dobek z Zębocina wyspowiadał się Mikołajowi wikaremu z Zębocina przeciwko opatowi mog. o 10 grz. kwartników i tyleż szkody (ZK 3b s. 616); spowiednik Miczka z Jelowic wyspowiadał się Falisławowi pleb. z Wrocimowic przeciwko opatowi mog. (ZK 3b s. 630); opat mog. z Janem z Szarbii o 4 konie niesłusznie zabrane i o zabrane mu 2 gr (ZK 3b s. 639); → Dłubnia; 1403 → Krzesławice, par. Pleszów p. 2; 1404 opat mog. ma termin z Janem Wężerowa, na który ma stawić kmiecia rzekomo poranionego przez Jana (ZK 3b s. 427); Mikołaj klucznik kl. mog. z Dobkiem z Zębocina o 40 grz. poręki; tenże z Mikołajem z Jelowic o 40 grz. poręki; tenże ma termin z Dobkiem z Zębocina, na którym ma on stawić swojego spowiednika Lamperta ołtarzystę z Zębocina (ZK 3b s. 525—6, 532, 544); → Krzesławice, par. Pleszów p. 3a; 1405 Dziersław z Zębocina i Mikołaj z Jelowic zobowiązują się zapłacić opatowi mog. 40 grz. za Małgorzatę z Niezwojowic (ZK 4 s. 220, 251); 1406 ksiądz Gisek włodarz opata mog. Oskarża Szczepana Mgurę mieszcz. ze Słomnik o 7 kop [gr] z tytułu kar w imieniu swojego pana, których nie zapłacił, o to, że wespół z sąsiadami (vicinis) nie wykonał prac na rzecz wielkorządów krak., w wyniku czego prokurator poniósł niemałą szkodę na 2 grz., a Szczepan nie złożył przysięgi przeciwko temuż Giskowi, że niesprawiedliwie zniesławił jego samego i jego współbraci, z czego jest szkoda na 3 grz. Na te zarzuty Szczepan nie chciał przed sądem wyższym pr. niem. odpowiedzieć, otrzymuje więc na to 14 dni; sąd orzeka, że Gisek winien stawić ławników z Prandocina i udowodnić swoje racje, ponieważ Szczepan oddał mu 1 ł. roli i konia z tytułu kar i 2 grz. (KSN 1755, 1766).
1407 wd. Małgorzata z Bieżanowa pozywa klucznika z [kl.] w M., który zobowiązuje się pod karą XV zapłacić jej 10 grz. po jednej grz. tygodniowo, które na nim pozyskała w zamian za bezprawne zasiedlenie jej domu; tenże klucznik mając okazać dokument, nie okazał go, lecz oznajmił, że dom ten posiada prawnie, ponieważ syn tej wdowy ukradł z tego domu „stratum” [= łóżko, kołdra, dywan?]; tenże klucznik ma zapłacić karę 6 sk. alias poteczna vina [kara za niesprawne wykonanie przysięgi] (GK 1a k. 7, 13, 16v—7); Paweł rybak z ul. Ś. Marka z domu Szydły pozywa Piotra i Macieja sługi opata mog., który winien okazać przywilej, na mocy którego nie musi odpowiadać przed tym sądem; Mikołaj i Piotr rybacy z domu Szydły ręczą pod zakładem 10 grz. za Pawła s. Sądka, że zachowa pokój z ww. Piotrem i Maciejem; opat mog. Pozywa tegoż Pawła, aby złożył przysięgę, że nie wiedział o prawie czyli przywileju opata [do nieodpowiadania przed tym sądem] (GK 1a k. 19v, 20, 22); 1408 opat mog. ustał termin z rybakiem z Krakowa zw. Smald, który miał przysiąc, że nie wiedział nic o prawie opata, więc zostaje skazany na karę XV opatowi i winien wykupić dokument z sądu (GK 1a k. 24v); tenże pozywa wd. [Magorzatę] z Bieżanowa a ta przypozywa klucznika z M., z którym ma termin przed starostą trzeciego dnia po przyjeździe króla do Krakowa; pozyskuje na kluczniku mog. 10 grz., gdyż nie ustał on terminu i sąd daje Małgorzacie woźnego do ciążenia jego dóbr (GK 1a k. 32, 36v—7, 44v, 46v); tenże otrzymuje termin do wyznaczenia i stawienia świadków w sądzie ziemskim w sprawie z Andrzejem sołtysem w Woli o łąkę, z której został usunięty, nie mając żadnej mocy jej odzyskania (GK 1b s. 155); klucznik z M. z Janem włodarzem i 4 kmieciami z Pleszowa o imionach Mikołaj, Malec, Polak (Polach), Grzegorz, którzy przepędzili 20 macior do sołectwa pleszowskiego; opat mog. z ww. Janem i kmieciami, którzy przełożyli sprawę, opat pozyskuje więc na nich 30 macior, które gwałtem uprowadzili z lasu; opat mog. ustał termin przeciwko Janowi z Płaszowa o zaprzysiężenie 3 kmieci z Płaszowa, którzy uprowadzili 30 macior z pastwiska (GK 1a k. 95, 97, 100v, 120v); Piotr wójt z Bochni i Jan wójt z Myślenic poręczają opatowi mog. zwrot przez Jana Wałacha 30 grz. szer. gr pras. pod rygorem podwojenia tej sumy (ZK 5 s. 49); 1410 Piotr z Wilczkowic, Mik. Kuszak z Łuszczowic, Stanisław s. Szymona z Łuszczowic i Wojc. Szniwonicz z Damic, wyręczając z więzienia Stan. Świątka ongiś młynarza w Kacicach, zobowiązują się płacić opatowi mog. Janowi przez 6 kolejnych Suchych Dni, począwszy od najbliższych, 6 grz. i 8 sk., a w pozostałe 6 grz. i 2 sk. pod karą XV stronie i sądowi (ZK 5 s. 220); 1412 Jan Piórko z Krzyszkowic nie stawił się w sprawie z opatem mog. o zabranie kuszy i siodła; tenże skazany na karę XV za niezapłacenie 2 grz. Imramowi z Czulic i opatowi mog. i takąż karę za niezwrócenie opatowi kuszy i siodła (ZK 193 s. 89 zp., 94 zp.); 1413 Rafał z Mychowa [pow. sand.] zobowiązuje się wypłacić Jakuszowi z Boturzyna 15 grz., które przyjął od opata mog.; Jan opat mog. zobowiązuje się zapłacić Imramowi z Czulic 130 grz. od Szymona z Połajowic (ZK 5 s. 336); → Mogiła wieś p. 3b; 1414 Dziersław z Zesławic nie stawił się przeciwko opatowi mog. o 100 grz. półgr długu swojego syna (ZK 5 s. 400).
1415 Więch kmieć z Sędowic skazany na karę XV opatowi mog. i sądowi za odejście przed czasem do Grodziny; Dominik kmieć z Sędowic skazany na karę XV opatowi mog. i sądowi, ponieważ osadzony przez opata w Zagajowie, odszedł stamtąd przed czasem. Ma wrócić do opata (ZK 193 s. 219 zp., 321); Imram z Czulic poręczyciel za Jana opata mog. zobowiązuje się zapłacić 150 grz. półgr Tomkowi z Trzecierza i Wojtkowi z Jasienia, w przeciwnym razie zapłaci 200 grz. zakładu i 150 grz. Głównego długu lub wwiąże ich w Czulice. Opat Jan z kapitułą klaszt. zobowiązują się zwrócić te pieniądze Imramowi (ZK 6 s. 36); Jan opat mog. pozyskuje na Małgorzacie matce Dziersława z Zesławic 100 grz. długu i podwójną karę XV przez zgodne z prawem zaskarżenie jej niestawiennictwa; taż Małgorzata skazana na potrójną karę XV z powodu niezapłacenia tych pieniędzy i przez to, że Stan. Gamrat, jej zachodźca, domagał się uznania za bezprawne zaskarżenie przez opata niestawiennictwa Małgorzaty; Małgorzata płaci po 6 sk. opatowi i sądowi za wsteczę; woźny wyznaczony do ciążenia jej dóbr (ZK 6 s. 126); 1416 Maczek z Czernichowa [par. Igołomia] skazany na karę XV opatowi mog. i sądowi za poranienie 2 kmieci z Wróżenic (ZK 194 s. 9, 14); 1418 → Moniakowice p. 3b; 1419 Niemierza kan. krak. pozywa opata mog., na którego dziedzinie w chlewie (in pascilio alias chlewye) zatrzymano konia tegoż Niemierzy (GK 1 s. 172, 176); 1419—20 Stan. Gamrat z Dziesławic [pow. wiśl.] kaszt. poł. i jego kmiecie w sporze z opatem mog.; tenże ma zapłacić 6 grz. do zapustów Janowi opatowi mog. „pro traccione”, w przeciwnym razie za każdą grzywnę da 2 sztuki bydła rogatego staroście i 2 sztuki opatowi (GK 1 s. 206, 219, 241 zp.); 1420 Jarzyna podrzędczy z Proszowic z Maczkiem konwersem z M. i opatem o 2 rany krwawe i sine. Płaci karę opatowi (ZK 195 s. 81; 7 s. 164); 1421 Jan opat mog. przywodzi swoich kmieci z Czyrzyn przeciwko ż. Piotrka [woźnicy król.] z Biskupiego (GK 1 s. 594); Jan Jarzyna ma zapłacić opatowi mog. za poranienie jego kmieci (ZK 7 s. 164); 1421 → Mistrzowice p. 3b; 1424 woźny Tomek ma odbyć wizję krzywd opata mog., który zeznał, że pochwycił kmieci z Woli [Lipnej?] na tym, jak spaśli jego łąkę w Sędowicach i zasypali przekopę (ZK 195 s. 270); 1425 Wierzbięta i Laczek z Piekar oświadczają, że Jakub z Boturzyna podsędek krak. i Piotr z Pisar zapłacili im 100 grz. szer. gr poręki za Jana opata i kl. mog. (ZK 195 s. 296); Andrzej krawiec z Krakowa pozyskuje na opacie mog. 3½ grz. długu, ponieważ opat bezprawnie trzykrotnie przełożył termin przez swego posłańca Wojciecha z Będkowa z powodu większej sprawy (ZK 8 s. 76, 91); 1426 Krzesław z Jemielnicy zobowiązuje się przedłożyć dok. star. krak., że starosta uwolnił opata mog. i jego włodarza [z Zesławic] Pszonkę od sprawy o 2 wyżły, w przeciwnym razie zapłaci Więcesławowi Wiewiórce 6 grz. za te psy — dok. Został złożony (ZK 195 s. 415 zp.); Małgorzata z folwarku (predio seu allodio) Gotarda mieszcz. krak. Pozywa Klemensa ongiś włodarza w Zesławicach a obecnie domownika opata mog. oraz Stanisława włodarza z Czyrzyn (GK 2 s. 513, 579, 584); Piotr mieszcz. ze Słomnik pozywa Hinczę konwersa z [kl. w] M., że siłą zabronił mu uprawiać rolę w Prandocinie; opat Jan ma rozsądzić sprawę (GK 2 s. 534, 582); 1428 Wincenty prep. miech. pozywa Pawła opata mog. o to, że Jakuba kmiecia z Krzesławic, który przybył do niego w sprawie uwolnienia od ciążenia swych rzeczy, zakuł w dyby i kajdany i uwięził w piwnicy (GK 3 s. 102—3, 113, 125); tenże opat i prepozyt ugodzili się we wszystkich sprawach (GK 3 s. 146).
1430 Maciej konwers z M. pozywa Piotra z Łuczanowic o przywłaszczenie trzech psów (GK 4 s. 161); 1431 Paweł opat mog. pozywa pana Pawła Giżyckiego [scholastyka krak.] o stawienie sługi Stryczka, którego woźny aresztował szyjącego z łuku do ludzi opata, w przeciwnym razie pozwie samego Giżyckiego, gdyż woźny widział, jak aresztowany strzela z domu tegoż Giżyckiego; opat przełożył termin sprawy ze Stryczkiem br. Scholastyka z powodu choroby, i w związku z tym ma złożyć przysięgę, Stryczek zaś ma przysiąc, że tego dnia był na wyprawie (GK 4 s. 328—9, 347); kmiecie z Mistrzowic pozywani czterokrotnie głosem przez opata mog. nie stawili się w sądzie, ani nie chcieli okazać przywileju (GK 4 s. 348); opat mog. okazuje przywilej swego prawa w następującej sprawie: Jan dz. Goszczy oświadcza, że miał konia należącego do Marka celnika i mieszcz. krak. w kl. w M. Woźny Święch Polewka poświadcza, że widział konia osiodłanego i z wędzidłem i oznaczonego znakiem, czyli godłem, w karczmie na końcu Kamiennego Mostu [w Czyrzynach] należącej do kl. mog.; Klemens pisarz ww. celnika pozywa Mikołaja karczmarza i jego towarzyszy z karczmy na końcu Kamiennego Mostu w kierunku M., Pawła i Mikołaja kmieci z Łęgu o to, że poranili go na drodze król. Marek celnik staje o swoją karę (GK 4 s. 371, 394); 1433 Paweł opat mog. i jego kmieć Jakub z folw. klaszt. k. Kamiennego Mostu [w Czyrzynach] pozywają Marcina Birowo z Przybenic i jego sługę Hanusza o to, że najechali ten folwark z dwoma innymi, wyważyli drzwi, wyrzucili przebywającego tam gościa z izby i zadali jemu i jego żonie 11 ran krwawych i 7 sinych. Opat staje o swoją karę. Birowo przekłada termin z powodu większej sprawy o 100 grz. przed Janem burgr. w Nowym Mieście [Korczynie] (GK 4 s. 909); 1434 → Kościelniki p. 2; 1435 Jan Strasz z Kościelnik pozywa Mik. Loszka ze Stradomia o nienaprawienie grobli przy sadzawce w Kościelnikach na szkodę 100 grz. i o młyn, który nie może mielić, tj. o 100 miar pszenicy, 200 żyta, 50 słodu i 50 grochu. Strony wzywają m.in. opata mog. [jako dz. Wróżenic i tego, który winien także groblę dopełnić], aby podczas wizji na miejscu zeznawał przed woźnym Bogutą; na wezwanie ww. stron opat mog. winien obejrzeć ww. sadzawkę i zasięgnąć porady młynarza i kołodzieja oraz innych fachowych ludzi, i wedle ich wskazówek winna być kontynuowana budowa grobli w Kościelnikach (GK 5 s. 248, 305, 396—7); Mik. Pszonka ongiś z Racławic winien pod zakładem 100 grz. uwolnić Pawła opata mog. od pozwów o krzywdy i spory (GK 5 s. 339); → Kościelniki, p. 2; 1437 Mikołaj opat mog. uzyskuje wyrok skazujący w sporze z Mikołajem ongiś z Sudołku obecnie z Nasiechowic, który trzykrotnie pozywany (pro tribus evocacionibus alias o wyswanye) przed sąd grodzki, nie stawił się jako oskarżony o zabranie 3 sieci wart. 1 grz. i 30 gr, szkody oraz o nałożone kary (SP 2, 2703); 1439 Jan konwers z kl. mog. pozywa Piotra Rypkę włodarza z Raciborowic o to, że samotrzeć, uzbrojony w kuszę, naszedł wieś Zesławice kl. mog., posiekał drzwi do dworu i poczynił szkody na 10 grz. Dominik opat mog. staje o swoją karę (GK 6 s. 191—2, 210); → Mistrzowice p. 3b.
1440 → Moniakowice p. 3b; 1441 Franciszek prep. kol. Ś. Floriana na Kleparzu jako powód nie stawił się na terminie ostatecznym przeciwko Dominikowi opatowi mog. w sprawie o wołu, którą odesłano z sądu grodzkiego do sądu ziemskiego; tenże Franciszek nie stawił się przeciwko temuż opatowi o to, że pozwał opata do sądu grodzkiego, gdzie nie powinien być sądzony (ZK 11 s. 493, 502; SP 2, 2921); 1442 Ożanna wd. po Bartoszu z Górki pisarzu ziemskim [krak.] pozywa Macieja konwersa kl. mog. z Wróżenic o to, że w jej gaju wyciął 106 dębów owocujących, które woźny u niego odnalazł, i pozwał opata o stawienie tegoż Macieja o 100 grz. za dęby i tyleż zakładu (GK 7 s. 797—8, 801, 848—9); 1444 Tomasz opat mog. pozyskuje 30 grz. na Janie Gromczycu (Gromczicz) medyku z Krakowa, o które pozywał go już zm. opat Dominik; tenże Jan płaci karę XV, ponieważ przegrał sprawę o ww. pieniądze (ZK 12 s. 273, 313); 1446 Piotr młynarz z podzamcza krak. zobowiązuje się pod zakładem 100 grz. wobec Jana Rokosza pstar. krak. i Tomasza opata mog., że nie będzie uciekał z tego młyna (GK 9 s. 777); 1447 Mik. Niklos Stampel rzeźnik z Bochni, będąc winien Tomaszowi opatowi mog. 20 kamieni łoju, zobowiązuje się w rozliczeniu zapłacić za część tego łoju 3 grz., za pozostały zaś zapłaci tyle, ile się obecnie za niego płaci (OK 8 s. 974).
1452 Andrzej młynarz z [młyna] Barłóg pozywa Jakuba Kitę (Kyta) karczmarza z Brończyc. Tomasz opat mog. staje o swoją karę [przy młynarzu] (GK 11 s. 672, 687); Tomasz opat. mog. w imieniu swoim oraz bracia Stanisław przeor i Bartosz klucznik oświadczają, że opat nie opuści granic Królestwa do przybycia króla Kazimierza do kraju i do Krakowa pod zakładem 1000 grz., pod którym odstąpił od swego prawa odpowiadania przed sądem duchownym (GK 121 s. 875—6); Tomasz opat mog. pozywa Gawła [zbiegłego] młynarza w Sędowicach, obecnie w Pawłowicach (GK 11 s. 897); 1453 Piotr włodarz w Rakowicach, ręcząc za Stan. Prawkę z młyna Zesławskiego [w Zesławicach na Dłubni], który zbiegł z tego młyna, zobowiązuje się zapłacić Tomaszowi opatowi mog. 4 grz., ten zezwala mu wejść w posiadanie dóbr i rzeczy tego młynarza (OK 9 s. 479); 1455 Stan. Braniec z Woli Knyszyńskiej zobowiązuje się zapłacić 7 grz. Tomaszowi opatowi mog. na ręce brata Marcina z M. (GK 12 s. 430—1); 1456 Mikołaj z Młodocina pstar. krak. i Mikołaj podrzędczy krak. pozywają Stanisława karczmarza z karczmy na końcu Kamiennego Mostu, należącej do kl. mog. (GK 13 s. 206); 1457 Mikołaj z Zakrzowa [pow. wiśl.] pozywa Franciszka konwersa kl. mog. z Sędowic i tamtejszych kmieci (GK 13 s. 592); Jan Młoszowski, Mik. Synowiec z Rzędowic i Jan Szanta z Niedźwiedzia ręczą za Andrzeja Młoszowskiego s. tegoż Jana i jego klienta Stanka z Łęczycy Janowi Gałce z Niedźwiedzia i Jakubowi Obulcowi z Gór opiekunom kl. mog., że pod zakładem 300 grz. nie będą niepokoić, prześladować, grozić i pozywać klasztoru i kmieci z wsi klaszt. Jeśli złamią zobowiązanie, wówczas poręczyciele zapłacą 300 grz. pod groźbą zorganizowania przez Jana Gałkę i Jakuba Obulca najazdu na dobra dziedziczne poręczycieli i dzierżenia ich do pełnej spłaty tej sumy (GK 13 s. 763—4; → Młoszowa p. 3a); 1458 → Mistrzowice p. 3b; 1459 Jakub z Wiślicy [woj. sand.] i jego teść Urban kwitują opata mog. z 30 grz. za wydatki, fatygę, szkody i rany, jakie zadali im i ich sługom kmiecie opata z Sędowic (GK 15 s. 83 zp., 133); 1459 Tomasz opat mog. procesuje się z Jakubem prep. kościoła Ś. Floriana na Kleparzu [o wodę z Dłubni?] (ZK 147 s. 313).
1460 Tomasz opat mog. i jego kmieć Pakol powodowie przekładają termin z Tomaszem Lipowskim ze Ślęcina, ponieważ mają większą sprawę o 100 grz. z Mik. Mleczką przed Janem Majem sędzią grodzkim w Radomiu; Mik. Pieniążek z Witowic pkom. i pstar. krak. Ustanawia zakład między szl. Wilhelmen [konwersem] z M., kmieciami i plebanem ze wsi klaszt. Ślęcina a Tomaszem Lipowskim ze Ślęcina; Stan. Chrząst ze Ślęcina wraz z opatem mog. mają przełożony termin z ww. Tomaszem Lipowskim, gdyż ma on większą sprawę o 100 grz. i przemoc z Jakubem Rakoskim w sądzie grodzkim w Chęcinach; ww. Wilhelm konwers z M. i jego kmiecie ze Ślęcina Piotr i Mikołaj oraz opat Tomasz mają przełożony termin ze Stan. Sołtyskiem sołtysem ze Ślęcina, ponieważ ma on większą sprawę o 100 grz. i przemoc z Jakubem Rakoskim w sądzie grodzkim w Chęcinach (GK 14 s. 378, 380—1, 387, 393); 1463 Rafał z Tarnowa kan. krak. oskarża Piotra opata mog., że nie stawił przed sądem Mikołaja podkoniego [= handlarza końmi?] (marsalcus equorum de Cracouia roztrucharz, marsalcus subagazo) mieszkającego k. dworu opata w Krakowie, którego zatrzymano w tymże dworze, a który od ponad 3 lat nie przestrzegał kary ekskomuniki, którą go obłożono podług statutów zm. króla Kazimierza (GK 16 s. 912, 923—4, 939, 1000, 1019; 17 s. 13, 75, 107; SP 2, 3727).
1464 Piotr opat mog. i dz. Sprowy pozywa Świętopełka ze Słupi [pow. lel.] o to, że z 3 towarzyszami równymi mu stanem, uzbrojeni w kusze najechali i zajęli dwór opata w Sprowie, zabrali stamtąd i przepędzili przez granice do Słupi 2 woły i 5 krów wart. 10 grz., z domu kmiotki uprowadzili do Słupi kmiecia Jakuba, jego żonę i dzieci zabierając też ruchomości należące do klasztoru wart. 20 grz. Kmieć i całe bydło zostali zatrzymani tamże przez woźnego. Świetopełk nie przyznaje się do winy; sąd skazuje tegoż Świętopełka na karę XV dla opata, nakazuje mu zwrócić kmiecia i jego rzeczy oraz bydło; tenże ma zapłacić opatowi 6 grz. kary do rąk podrzędczego Stanisława (ZK 17 s. 162 zp.; GK 17 s. 169, 197—8, 218, 265, 288); Niemierza z Woli [Lubeckiej] i jego kmieć Jakub przegrywają sprawę ze Stanisławem włodarzem opata mog. w Sędowicach i Tomaszem opatem mog. o złośliwe aresztowanie, ponieważ Dobiesław i Jakub z Jemielnicy zachodźcy opata zeznali, że zezwolił na wycięcie drzew czyli stępów nie w lesie Niemierzy, lecz w swoim, i nie sprzedali mu tego drzewa; tenże opat przysiągł, że Niemierza spasł bydłem łąki w Sędowicach na 20 grz. — zap. zepsuta (ZK 259 s. 87—8, 106; 260 s. 70, 73); 1464—5 Jakub Wężyk z Giebołtowa pozywa Wojciecha konwersa z M. włodarza w Kacicach, jego pomocników i opata Tomasza, jednak termin przełożyli pozwani z powodu większej sprawy o 150 grz. i przemoc z Janem z Zimnejwódki [Ruś] przed sądem grodzkim we Lwowie; sąd nakazuje pozwanym dać Wężykowi z tytułu poręki konia i wóz (GK 17 s. 335, 353); → Moniakowice p. 3b.
1465 Piotr opat mog. i jego włodarz w Sędowicach z Niemierzą z Woli Lubeckiej i jego kmieciami Maciejem i Wojciechem (ZK 259 s. 110, 122, 146, 152); Jakub z Dębna ustanawia zakład 200 grz. między Wojciechem konwersem z M. i włodarzem w Kacicach a Stanisławem s. Sędziwoja z Wężerowa, że zachowają pokój (GK 17 s. 674); 1466 Jan konwers kl. mog. i włodarz w Sędowicach ma złożyć przysięgę wobec Niemierzy Przestańskiego z Woli Lubeckiej, że łąki i żyto [klaszt.] pod Wolą nie zostały spasione bydłem z Sędowic, lecz przez bydło tegoż Niemierzy i jego kmieci. Jeśli złoży taką przysięgę, to Niemierza zapłaci za szkody wedle wyceny Jana (GK 17 s. 987); 1467 Piotr opat mog., dz. Sprowy, cała gromada (communitas) ze Sprowy i pewni ludzie stamtąd, specjalnie wyszczególnieni imiennie w pozwie, z br. Mikołajem i Janem Raszkowskimi z Raszkowa we wszystkich sprawach (ZK 315 s. 291); Piotr opat mog. pozywają Stanisława z Psar [par. Dzierzgów] o zbiegłego ze Sprowy kmiecia Piotra; Stanisław ma złożyć przysięgę, że nie ma tego kmiecia, ani nie należy on do niego; tenże opat na prośbę Mik. Reszki kmiecia ze Sprowy pozywa tegoż Stanisława o to, że podczas najścia jego domu zabrał mu płótno wart. 1½ grz. (GK 18 s. 223, 295); Jakub z Dębna podskarbi i star. krak. ustanawia zakład 200 grz. w sprawie między Pszonką z Więcławic a Piotrem opatem mog. i jego kmieciami i sługami z dworu w Kacicach i ze wsi Kacice, Prandocin i Moniakowice, że będą żyć w pokoju, a Pszonka nie będzie im wyrządzał krzywd i czynił gwałtów (GK 18 s. 339—40); 1467—8 opat mog. z Mik. Kołudzkim ze Ślęcina o zwrot pieniędzy (GK 18 s. 228, 298, 409, 520).
1468 Piotr opat mog., dz. Sprowy wnosi oskarżenie przeciwko Piotrowi Snopkowi kmieciowi z Raszkowa o to, że woźny zatrzymał u niego 3 krowy wart. 6 grz., które zabrał ze Sprowy. Mik. Raczkowski wnosi o odesłanie kmiecia do jego sądu pr. niem., lecz Stanisław włodarz w Sprowie nie wyraża na to zgody, ponieważ ten sąd wyznaczył kaucję poręczycielską i nakazał wydać krowy włodarzowi (ZK 315 s. 344, 348); 1472 Grzegorz konwers z M. rezydujący w Kacicach pozywa Zbigniewa z Tęczyna alias z Przesławic, aby stawił w sądzie Marcina młynarza z Przesławic (GK 19 s. 568, 591); 1473 Piotr z Dziewięczyc alias z Czernichowa ręczy Piotrowi opatowi mog. dz. Glewca za Mik. Bartisa kmiecia zbiegłego z Glewca, że do Bożego Narodzenia osadzi jakiegoś człowieka albo swego syna na roli, siedlisku i domu, z którego uciekł, oraz w ciągu 2 tygodni uiści czynsz 1 grz. za ubiegły rok i da 2 kapłony i 30 jaj (GK 19 s. 847—8); 1474 Bartosz z Bochni zobowiązuje się zapłacić opatowi mog. 13 kamieni łoju z tytułu pewnego długu; Jakub powroźnik z Bochni zobowiązuje się zapłacić opatowi mog. 1 grz. z tytułu pewnego długu po 6 gr na każde Suche Dni (OK 13 s. 531—2); → Mistrzowice p. 3b; 1475 Jan Pieniążek z Iwanowic zobowiązuje się zapłacić w ciągu roku 350 fl. węg. Piotrowi opatowi mog. lub wwiąże go w Przestańsko (GK 19 s. 1024); Marcin opat mog. pozywa Jana młynarza z Krzesławic [par. Pleszów] o zagrodzenie rzeki Dłubni płynącej od młyna na tej rzece do klasztoru, co spowodowało straty w prowentach klaszt. na 30 grz. (GK 20 s. 214, 240, 245—6); 1477 Jan Opatkowski ze Święcic [pow. ksiąs.] powód z Marcinem opatem mog. o to, czy sprawa zostanie odesłana do pow. krak., czy sądzona w tym sądzie [ksiąs.], ponieważ w pozwie nie wymieniono dóbr należących do tego powiatu, lecz jedynie należących do pow. krak., w którym leży M. (ZK 261 s. 18); 1479 Marcin opat mog., dz. Sędowic, przeciwko Marcinowi z Bełku, który winien przysiąc, że nie wyciął drzew w gaju na szkodę 10 grz. w klaszt. cz. Opatkowic (ZK 261 s. 52, 69, 79, 87, 95).
1480 Bartłomiej skarbnik kl. mog. w imieniu opata w sprawie z Jakubem Lelowskim kan. krak. okazuje 2 dok., jeden donacyjny bpa krak. Prędoty pod jego pieczęcią [→ p. 5B: 1266], drugi na imię Świętosława oficjała krak. i Macieja dra dekretów, kanoników krak. [→ p. 5B: 1367], opatrzonego ich pieczęciami (OK 2 s. 802); 1481, 21 VII magistrzy Stanisław z Brzezin i Jan z Oświęcimia, profesorowie teologii i kolegiaci Uniw. Krak., egzekutorzy testamentu Jana Dąbrówki kan. krak., wzywają opata mog. i innych, którzy mają zobowiązania dłużne wobec egzekutorów, do składania skarg, obrony i przysiąg; 27 VII Marcin opat, Piotr przeor, Benedykt podprzeor i Krzysztofor profes kl. mog. stanęli przed mgrem Jakubem z Szadka drem dekretów, wikariuszem in spiritualibus i kan. krak. Dzierżąc w ręku pełnomocnictwo na papierze pod pieczęcią opata, w którym zostali upoważnieni przez wspólnotę do podejmowania zobowiązań. Oświadczają więc, że zawarli ugodę z ww. egzekutorami i okazują dok. pod pieczęcią opata, wystawiony w kl. w M. w dniu 25 VII t.r. Na jego mocy zobowiązują się zwrócić egzekutorom 150 fl., które, jak wynika to z pewnego okazanego im dokumentu, pożyczył od zm. Jana Dąbrówki zm. opat Piotr, a to w ten sposób, że na każdą Wielkanoc będą płacić po 30 fl. aż do spłaty tej sumy (OK 3 s. 242, 261, na marginesie: spłata zakończona w 1487); 1485 Marcin opat mog. pozywa Kaspra i Jana ss. zm. Pawła Bera z Krakowa oraz ich matkę (OK 11 k. 47v, 61v); tenże wnosi o kary XV dla Mikołaja z Sienna kan. krak. z Bosutowa, ponieważ nie stawił w sądzie Marcina karczmarza z karczmy Kamiennej [k. Kamiennego Mostu w Czyrzynach], który zbiegł do Bosutowa zabierając wyposażenie kuchenne, ławy do siedzenia, łańcuchy i inne sprzęty nie należące o niego, zniszczył płoty i karczmę na szkodę o wart. 10 grz. (GK 22 s. 74—5); 1493 Warcisław ze Sławic wnosi o karę XV dla Bartłomieja opata mog., ponieważ nie stawił w sądzie kmiecia Piotra zbiegłego ze Sławic [z robociznami] wart. 10 grz., którego woźny zatrzymał w M.; Bartłomiej oddala pozew Warcisława (GK 24 s. 93, 115, 120); 1495 star. krak. Ustanawia zakład 120 grz. w sporze Jana opata mog. i jego poddanych z Sędowic ze Szczepanem Wolskim ze Strzeszkowic o krzywdy (GK 25 s. 352); 1502 Jan opat mog. dz. Pobiednika z Janem prep. i Anną przeoryszą kl. zwierzyn. (ZK 23 s. 81); 1503 brat Stanisław bakałarz z kl. mog., włodarz we wsi klaszt. Czyrzyny zobowiązuje się zapłacić 16 grz. Janowi Przyjacielowi (Amicinus) z Krakowa drowi dekretów i pleb. kościoła Ś. Mikołaja za murami Krakowa (Ep. 4 k. 173); 1507 Jan opat mog. jako dz. Pobiednika z Janem prep. i Anną przeoryszą kl. zwierzyn. jako dz. Luboczy (ZK 22 s. 42); 1510 Jan opat mog. pozwany przez Sebastiana z Woli z tego powodu, że opat zatrzymał 3 jego konie we dworze opackim i dotąd ich nie zwrócił (Ep. 5 k. 155); 1511 Hieronim z Kurozwęk, Kościelnik i Stanisławic oddala pozew Jana opata mog. o to, że jego rządca z Kościelnik wraz 10 równymi mu stanem pomocnikami, a chlebojedźcami tegoż Kurozwęckiego, za jego wolą, zgodą i na jego polecenie bezprawnie zagarnęli łódź tegoż opata, która stała na jazie k. wsi Rybitwy w celu łowienia łososi, i zaciągnęli ją do wsi Stanisławice, gdzie we dworze widział ją woźny. Łódź ta każdego roku przynosiła 20 grz. pożytku (ZK 24 s. 275).
3D. Świadczenia na rzecz władcy i państwa.
1235 Henryk ks. śląski i krak., dowiedziawszy się podczas wyprawy do Prus, że wieś Prandocin już dawniej była wolna od płacenia stróży, na prośbę [dawnych jej] dziedziców Sąda i Krzesława, potwierdza tę wolność kolejnym dziedzicom, tj. kl. w M. (Mog. 13; SUB 2, 106); 1238 Włodzimierz wwda krak., opierając się na zeznaniach świadków stwierdza, że wieś kl. mog. Prandocin wraz z przynależnościami: Pożaków, → Kacice i źrebem w → Januszowicach [par. Prandocin] płaci „zupam” zw. stanem w srebrze (Mog. 16); 1243 Bolesław Wstydl. z matką Grzymisławą, na prośbę Prędoty bpa krak., uwalniają ludność dóbr kl. mog. Prandocin, Sędowice z przyległościami, które zwą Wrocieryż i → Bogucin od obowiązku budowy grodów i wypraw poza ziemię krak., z obowiązkiem jednak udziału w wojnie obronnej, od stróży, przewodu, z wyjątkiem przewodu ryc., mianowicie przewozu mąki, dziczyzny, ryb, więźnia skutego i złota, oraz nadaje tym wsiom imm. sąd. W Prandocinie zaś opat mog. posiadać ma takie samo prawo, jakie posiadał Prędota stary, mianowicie pr. wody i kija (Mog. 18); 1266 Bolesław Wstydl. wraz z ż. Kunegundą, dowiedziawszy się podczas konsekracji kościoła kl. od opata mog. Hartliba, że niektórzy kwestionują prawomocność przywileju dla klasztoru z → 1243, ponieważ przywieszono do niego pieczęć książęcą mniejszą a nie większą, oświadcza, że w owym czasie z braku większej pieczętował dok. pieczęcią mniejszą, obecnie zaś transumuje i potwierdza ww. dok. (Mog. 27); 1276 Bolesław Wstydl. w odpowiedzi na skargi kl. mog. o obarczenie poddanych ze wsi → Kacice obowiązkiem przewodu przez poddanych kl. zagojskiego z Januszowic i wyjaśnienia opata mog., iż droga przewodu od dawna nie biegła przez Kacice, uwalnia mieszkańców tej wsi od przejmowania tego obowiązku od poddanych z Januszowic (Mog. 33); 1286 Leszek Czarny transumuje przywilej Bolesława Wstydl. z → 1243 (Mog. 61 s. 49—50, w transumpcie Kazimierza W. z 1336).
1336 Kazimierz W. odnawia i zatwierdza przywileje Bolesława Wstydl. z 1243 [→ wyżej] i Leszka Cz. z 1286 dla kl. mog. i zezwala temuż kl. lokować na pr. średz. wsie klaszt.: → Mogiła, Pracze, → Czyrzyny, Prandocin, → Kacice, Sędowice, Wróżenice, Glewiec i → Cholewice, ponadto zatwierdza przywileje i wolności innych dóbr będących w posiadaniu klasztoru wraz z 2 jatkami rzeźniczymi w Krakowie, nadanymi przez jego przodka Bolesława na oświetlenie kościoła (Mog. 61 or.); 1353 → Mogiła wieś p. 3b; 1359 Jan ks. ośw. oświadcza, że we wsiach kl. mog., mianowicie Woźniki nad rz. Skawą oraz Żygodowice lokowane nad rz. Otuszką w ks. ośw., z których Woźniki klasztor kupił od Mik. Byczka, zaś Żygodowice od Hanka z Prandocina za jego zgodą, zastrzegł sobie „ius ducale”, ale klasztor się z tego nie wywiązywał, co spowodowało okupację tych wsi przez księcia. Obecnie, na prośbę opata mog. Mikołaja, który zapłacił księciu 70 grz. gr czeskich, zwalnia te wsie od ciężarów pr. książęcego, tak jak zwolniony jest Ryczów, zatrzymując sobie daninę krowy, świni i innych świadczeń, które płacą ziemianie ośw., oraz obowiązek obrony kraju, w ramach którego mieszkańcy tych wsi będą stawiać się do obrony Zatora (Mog. 75 or.); 1369 Kazimierz W. domy i place w Krakowie należące do kl. mog., które klasztor otrzymał od Peterlina z Genui ongiś żupnika boch. zwalnia od opłat, kontrybucji, danin i stacji, nie rozciągając tego zwolnienia na zwyczaje i uchwały m. Krakowa, z wyjątkiem tego, że w przypadku klasztoru uchyla przepis, wedle którego ci, którzy posiadają domy w mieście, lecz mieszkają poza miastem, są zobowiązani ponosić większe opłaty (Mog. 84); 1381 Ludwik Węg. określa powinności kmieci kl. mog. wobec siebie i swoich następców. Poddani z dóbr kl. mog. będą płacić po 4 gr podatku z łanu na ś. Marcina, dawać sep po ćw. żyta i 2 ćw. owsa, odrabiać 2 dni w roku na najbliższym folwarku król. W razie zarządzonej wyprawy wojennej poza granice kraju, małżeństwa i koronacji dzieci król. będą opodatkowani po 1 gr z każdej wsi (Mog. 93).
1386 Władysław Jag. uwalnia kl. mog. od dzies. drzewnej uiszczanej pod zamkiem krak. od drewna spławianego Wisłą na potrzeby klasztoru (Mog. 97); → p. 3Aa; 1407 tenże uwalnia wieś → Kantorowice w ziemi krak., niedawno zakupioną przez opata Jana, od wszelkich robocizn i świadczeń przysługujących królowi, rezerwując dla siebie tylko sep owsianą. Wszystkie robocizny i świadczenia od kmieci z Kantorowic przejmuje kl. mog. (Mog. 112); 1433 Piotr Chrząstowski prep. kościoła Ś. Floriana i kan. krak. poświadcza, że przyjął od Piotra opata mog. 2 kopy gr od 50 grz. dochodu z tytułu kontrybucji król. (Mog. s. 12); 1442 Władysław Warn. Zatwierdza dok. Władysława Jag. z 1407 dla wsi kl. mog. → Kantorowice (Mog. s. 95 reg.).
1448 Krzesław z Kurozwęk kaszt. lub., Jan [Ligęza] z Bobrka kaszt. biec., Mik. Rudzki i Mik. Myszkowski jako sędziowie polubowni z polecenia Kazimierza Jag. łagodzą spór między Tomaszem opatem mog. a Wacławem ks. ośw. o pewne prawa książęce we wsiach klaszt. Ryczów, Woźniki i Żygodowice w ks. zator., którymi książę niesłusznie je obarczał. Sędziowie na podstawie przedłożonych dokumentów orzekają, że wsie te są wolne od ciężarów na rzecz księcia, z wyjątkiem tych, z których klasztor nie został zwolniony (Mog. 133); 1449 Wacław ks. zator. sprzedaje za 100 grz. szer. gr czes. Tomaszowi opatowi mog. swe prawa książęce we wsiach tegoż klasztoru Woźniki i Żygodowice w ks. zator. (Mog. 134); 1456 Kazimierz Jag. na prośbę Tomasza opata mog. zatwierdza dok. Władysława Jag. z 1407 i Władysława Warn. z 1442 dla wsi kl. mog. → Kantorowice (Mog. s. 95); kl. mog. wysyła na wyprawę wojenną 8 pieszych, 1 wóz wojenny, 2 puszkarzy i 2 konnych łuczników (M. Kuntze, Przyczynek do badań nad historią wojskowości w Polsce, KH 44, 1930, s. 49); 1458 wsie kl. mog. skazane na karę XIV za odbicie ciążenia i niezapłacenie wiardunkowego (GK 14 s. 61); 1463 Kazimierz Jag. poświadcza, że szl. Anna Lisowska tenut. wsi król. Rakowice oskarżyła Piotra [Hirszberga] opata mog. o to, że kmiecie i mieszkańcy wsi → Kantorowice już od czasów jej poprzednika Jana Przylepskiego tenut. Rakowic nie wykonują obowiązkowych robocizn w Rakowicach, na co opat mog. odpowiedział, iż Władysław Jag. i Władysław Warn. zwolnili kmieci tej wsi od robocizn. Król zatwierdza dotychczasowe wolności i swobody kmieci wbrew pretensjom Lisowskiej (Mog. 142).
1470—80 wsie kl. mog. płacące sep dla wielkorządów krak.: Dąbie; Dąbrówka, Glewiec i Woźniki 2 ćw. żyta i 1 ćw. owsa, Moniakowice 2 ćw. Owsa i 1 żyta, Prandocin po 4 ćw. pszenicy, żyta i owsa, Sędowice 2 ćw. żyta i 1 ćw. owsa oraz 4 gr, Sprowa, Wiktorowice od 1 kmiecia 2 ćw. żyta i 1 ćw. owsa, Wróżenice 2 ćw. żyta i 1 ćw. owsa oraz 4 gr, Zesławice 1 ćw. żyta i 1 ćw. owsa, Żygodowice (DLb. 3 s. 423—4, 426—8, 429—31); 1475 Sędowice wieś kl. mog. skazana na karę król. XIV za odbicie ciążenia z tytułu niezapłacenia poboru król. 2 gr za 2 lata (GK 19 s. 1023; 20 s. 37).
1485 kl. mog. płaci stację (MS 1, 1814); 1487 król kwituje Marcina opata mog. ze stacji za l. 1473—93 (Teki Pawińskiego 2 s. 158); Piotr z Secemina poborca zboża dla zamku krak. dostaje od króla polecenie wybrania z kl. mog. 100 ćw. Zboża dla Jakub z Dębna kaszt. i star. krak. (Teki Pawińskiego 2 s. 175); 1490 Kazimierz Jag. potwierdza dok. Władysława Jag. z 1386 r. uwalniający kl. mog. od obowiązku opłaty dzies. drzewnej (Mog. 152); 1495 Jan opat mog. skarży się przed sądem, że otrzymał wezwanie o uiszczenie daniny miodowej (dacia mellis alias myodowye), i składa protest oświadczając, że uiści ją, o ile klasztor ma ją dawać (GK 25 s. 10); 1497 kmiecie i mieszkańcy wsi klaszt. z M. wolni są od król. stacji pieniężnej, jaką zwyczajowo płacą kmiecie innych wsi, mają natomiast pracować 3 dni każdego roku własnym bydłem i końmi na wezwanie włodarza klaszt. lub rządcy pod karą król. 14 grz. → Mogiła wieś p. 3b; 1500 kmiecie i mieszkańcy wsi klaszt. z M. winni w zamian za stację pieniężną pracować 3 dni w roku → Mogiła wieś p. 3b; 1501 Aleksander zapisuje Markwardowi Zwolskiemu za służbę 50 grz. stacyjnego, płaconego rocznie przez kl. mog. (MS 2, 1454; RI s. 218); 1502 tenże zapisuje Jakubowi Szydłowieckiemu podskarbiemu Królestwa oraz star. łęcz. i sochaczewskiemu dożywotnio stacje w kl. mog., i zawiadamia o tym opata Jana (MS 3, 364); 1503 bp krak. nakazuje Janowi opatowi mog. wypłacić uczc. Annie Markwardowej z Krakowa wd. po szl. Marku Markwardzie 50 grz. stacyjnego, które miał z zapisu króla, a które nie zostały zapłacone za jeden rok. Anna miała już tę sprawę przed sądem zm. kard. Fryderyka i przedłożyła dok. król., które obecny sąd zbadał i wydał powyższy wyrok (Ep. 4 k. 222); legat papieski kard. Piotr umarza powyższą sprawę z powodu śmierci powódki (OK 27 s. 109); 1504 Erazm s. Jerzego Langa tenut. Proszowic pozywa opata mog. o to, że kmiecie ze wsi klaszt. → Glewiec [p. 3] nie chcą pracować dla Proszowic z ł. pustych, które jednak obsiewają. Wg wyroku sądu grodzkiego krak. kmiecie są obow. pracować z łanów, na których są osadzeni, zaś z łanów pustych „cedant labores iuxta exigenciam agrorum conseminandorum, sive sint de eadem sive de alia hereditate, tales conseminatores” (SP 2, 4551); król uwalnia kl. mog. od stacji za jeden rok z powodu szkód wyrządzonych przez wojska zaciężne w dobrach klaszt. (Teki Pawińskiego 1 s. 120); 1510 Jan opat mog. skwitowany z zapłaty stacyjnego za ubiegły rok do ś. Marcina [11 XI] (MS 4, 9759); 1518 Jan Oporowski kaszt. brzeski i star. kruszwicki otrzymuje na rok stację od kl. mog. (MS 4, 11794); 1533 Erazm opat mog. zapłacił zaległą stację z dóbr klaszt. za ostatnie 22 lata, z której został skwitowany w 1532 (MS 4, 16916); 1539 Zygmunt I poleca opatom klasztorów małopolskich, aby stawili się przed nim, i rozliczyli stacje król. (MS 4, 19682).
1564 robocizny wsi kl. mog. dla dóbr król.: wieś Glewiec ma obowiązek na folw. w Proszowicach zaorać i zasiać jutrzyny, wozić gnoje do gumna, łąki pokosić, przywieźć 6 wozów drzewa rocznie (LK 1 s. 46—7); wieś Kantorowice nie daje robót do folw. w Rakowicach, nie wiadomo jakim prawem, ale sep daje albo płaci na wielkorządy (LK 1 s. 37); wsie, które dają sep dla zamku krak.: Czyrzyny z 6½ ł., Glewiec z 2 ł., Kacice z 4 ł., Kantorowice z 5 ł., Mogiła z 15 ł., Moniakowice z 14 ł., Prandocin z 36 ł., Sędowice z 15 ł., Wróżenice z 3 ł. (LK 2 s. 72).
3E. Areał dóbr klaszt., folwarki, daniny i robocizny kmieci (wg DLb.).
1470—80 Czyrzyny: 7 ł. kmiec., z których każdy płaci kl. 1 grz., daje 60 jaj, koguty i sery. Karczma z rolami płaci 3 grz., inna karczma k. → Kamiennego Mostu, również z rolami, 12 grz. i daje 12 kapłonów (DLb. 2 s. 34; 3 s. 423—4).
Dąbrówka: folwark, ł. kmiece, karczma, zagrodnicy, sołectwo wykupione przez klasztor za 110 grz. (DLb. 3 s. 431).
Glewiec: 7 ł. kmiec.8DLb. 1 — 6 ł. kmiec, z których każdy płaci po 1 grz. czynszu, daje 60 jaj, 2 koguty i sery oraz pracuje 1 dzień w tygodniu własnym wozem lub pługiem, a także odrabia powabę. Karczma z rolami płaci 2 grz. 2 zagrody z rolami, folwarku nie ma (DLb. 1 s. 58; 2 s. 159; 3 s. 426—7).
Kacice: większa cz. ł. kmiec. ze względu na urodzajność gleby, została przyłączona do folw. klaszt., a ten po większej część uprawiany jest siłami najemnymi. We wsi też 17 ł. kmiec., z których kmiecie płacą po 20 sk. z łanu, karczma z rolami płacąca 2 grz. czynszu i dająca kopę jaj, dobry młyn płacący miarę klasztorowi i hodujący dlań 2 świnie (DLb. 2 s. 33; 3 s. 424—5).
Kantorowice: 7½ ł. kmiec., kmiecie płacą czynsz, dają po 30 jaj, po 4 koguty i sery z łanu, odrabiają 24 dni rocznie. Karczma z rolami płaci 3 grz. czynszu. Folwarku i młyna nie ma (DLb. 2 s. 58; 3 s. 430).
Łęg: folwarku i młyna nie ma, nie ma wymierzonych ł. kmiec., jest 8 domów z których każdy płaci 1½ grz. czynszu. Ich mieszkańcy pracują, kiedy im polecą, odrabiają powaby, 1 zagroda, która płaci ½ grz. i pracuje tylko przy koszeniu i zbiorze siana, nie dają jaj, kogutów i serów (DLb. 3 s. 377, 382, 398, 423, 428).
Mogiła: folw. kl., 14 ł. kmiec., 2 karczmy z rolami przy drodze publ., z których jedna płaci 8 grz. a druga 6 grz., zagrody. Kmiecie odrabiają bydłem 2 dni w tygodniu oraz powabę, dają jaja, koguty i sery (DLb. 2 s. 33—4, 3 s. 422—3).
Moniakowice: folwark z 4 ł., które oddawane są w użytkowanie kmieciom, 14 ł. kmiec. [wraz z folw.] 18, karczma z rolami, zagroda z rolami, młyn Barłóg. Kmiecie płacą z łanu po 2 kopy gr, dają po 60 jaj i 4 kapłony, serów nie dają, odrabiają 6 dni orząc, bronując i kosząc oraz powaby. Karczma płaci 3 grz. i 6 sk., zagrodnik 1 wiard., młynarz 2 grz. czynszu (DLb. 3 s. 428—9).
Prandocin: wieś powstała z połączenia wsi Prandocin, Trusinów, Pożaków i Cholewice9Dok. lokacyjny Prandocina z 1278 (Mog. 34) wymienia wśród jego przynależności Kacice, Trusinów i Pożaków. Cholewice włączono do Prandocina później, po 1336 → Cholewice przyp. 3; folwark na 14 ł. sołtysich, które opat Mikołaj skupił za 410 grz., 50 ł. kmiec., którzy płacą z łanu 12½ sk. gr czes., 2 karczmy z rolami, zagrodnicy, młyn, sołectwo z 1 ł., 8 ł. wolnych, 4 ł. zw. Powozne (Powoszny), 14½ ł. zw. Obłowskie (Oblowsczi). Kmiecie odrabiają 6 dni rocznie, płacą po 12½ sk., powab nie robią, dają 60 jaj, serów i kogutów nie dają. Goście odrabiają rocznie 5 dni rugowego w żniwa. Łany wolne płacą po 2 grz., Powozne 1 grz., Obłowskie po 60 gr. Jedna karczma płaci 5 grz. a druga 3 grz. i 8 sk., obie dają po kamieniu łoju (DLb. 2 s. 32—3; 3 s. 424).
Półwsie: formularz niewypełniony (DLb. 3 s. 430).
Przewóz: folwarku, młyna i ł. kmiec. nie ma. 8 zagród, karczma z rolami i łąkami. Zagrodnicy pracują wg rozkazu, odrabiają powaby, płacą czynsz od domu i za rybołówstwo 1 ½ grz., jaj, kogutów i serów nie dają. Karczma płaci 2 grz. czynszu. Zagrodnik płaci ½ grz. i zbiera siano (DLb. 3 s. 428).
Rybitwy: Folwarku i ł. kmiec. nie ma. 8 chat poddanych, 1 karczma i 1 zagroda. Kmiecie odrabiają pańszczyznę wg rozkazu oraz powaby, płacą po 1½ grz., jaj, kogutów i serów nie dają (DLb. 3 s. 428).
Ryczów: folwark, ł. kmiece, karczmy, zagrodnicy, młyn. Kmiecie płacą nierówne czynsze wg wielkości ról o łącznej wart. 12 grz., obrabiają morgi czyli jutrzyny i odrabiają powaby, dają jaja, koguty i sery (DLb. 2 s. 234; 3 s. 429—30).
Sędowice: duży folwark, 30 ł. kmiec., 3 karczmy z rolami, 6 zagród, 2 młyny. Kmiecie płacą po 3 wiard. czynszu, dają po 60 jaj i 2 koguty, serów nie dają, odrabiają 1 dzień w tygodniu bydłem oraz 2 dni powab. Zagrodnicy odrabiają 1 dzień w tygodniu pieszo, czynszu nie płacą. Karczmy płacą po 2 grz. i 16 gr (DLb. 3 s. 16, 427).
Sprowa: dobry folwark, 12 ł. kmiec., 8 zagród, 2 karczmy z rolami. Kmiecie odrabiają robocizny i powabę, dają jaja, koguty i sery (DLb. 1 s. 23; 3 s. 426).
Stryszowa: 5 ł. kmiec., karczma z rolami, folwarku i zagród nie ma. Kmiecie płacą po 3 wiard. z łanu i dają po 30 jaj i 2 sery, kogutów nie dają; pańszczyzny i powaby nie odrabiają (DLb. 1 s. 231; 3 s. 426).
Wiktorowice: folwark, 1 kmieć, karczma, zagrody. Kmieć płaci 1 grz. czynszu i odrabia jeden dzień w tygodniu bydłem oraz powaby, daje 30 jaj, po 2 koguty i sery. Karczmarz płaci 2 grz. (DLb. 3 s. 431).
Woźniki: folwark, ł. kmiece, karczma, zagrodnicy, młyn nad rz. Skawą (DLb. 1 s. 83; 2 s. 234; 3 s. 430).
Wróżenice: folwark, 4 ł. kmiece, karczma i 4 zagrody z rolami. Kmiecie odrabiają 2 dni w tygodniu bydłem i powabę, płacą po 1 grz. czynszu, dają po 60 jaj i 2 koguty, serów nie dają. Karczma płaci 1 grz. (DLb. 3 s. 127).
Zesławice: folwark, ł. kmiec. nie ma, 10 zagród i karczma z rolami, młyn na rz. Dłubni. Zagrodnicy płacą po 9 sk., 4 odrabia 1 dzień bydłem co 4 tygodnie, pozostali pracują pieszo codziennie, powaby nie odrabiają, dają po 60 jaj, kogutów i sera nie dają, młyn na Dłubni płaci 7 grz., niekiedy 12 (DLb. 3 s. 429).
Żygodowice: folwark, 50 ł. kmiec., zagrodnicy, młyn. Wiele łanów zabrała rz. Skawa. Kmiecie dają jaja, koguty i sery, odrabiają powabę (DLb. 2 s. 234; 3 s. 430).
3F. Młyny.
1283 młyn w Prandocinie na Szreniawie → p. 4A; 1350 młyn na Szreniawie w Januszowicach → p. 3Aa; 1350—1, 1353 młyn w Zesławicach → p. 3Aa; 1376 młyn Barłóg w Moniakowicach → p. 3Aa; 1406 staw młyński i młyn w Woźnikach → p. 3Aa; ok. 1407, 1442 młyn Barłóg → p. 3Aa; 1407 młyn w Kacicach → p. 3Aa; 1417, 1420 udziały w młynach w Krakowie, na podzamczu, za bramą miejską w kierunku Kazimierza oraz młyn w Borku [Szlacheckim] → p. 3Ab; 1452 młyn w Sędowicach; 1452—3 Młyn w Zesławicach → p. 3C; Andrzej młynarz z młyna klaszt. Barłóg (GK 11 s. 672, 687); 1464 łąka w Kępie ciągnie się do końca młyna Barłóg należącego do kl. mog. (GK 17 s. 287); 1470—80 młyny w Kacicach, M. na rz. Dłubni, Barłóg w Moniakowicach, który został kupiony wraz z cz. tej wsi przez opata Piotra, Prandocinie, Ryczowie, 2 młyny w Sędowicach, młyn w Wiktorowicach, Woźnikach na Skawie, Zesławicach na Dłubni, Żygodowicach (DLb. 3 s. 424—5, 427, 429—31); 1472 Kazimierz Jag. na prośbę opata Piotra potwierdza kupno w 1417 przez kl. mog. miary z 2 młynów w Krakowie i młyna w Borku, transumuje powyższy dok. oraz cztery inne dokumenty poświadczające posiadanie tych młynów przez poprzednich właścicieli (Mog. s. 102—3); 1489 ⅓ młyna na Szreniawie w Słomnikach → p. 3Aa; 1536 części (sortes) w 2 młynach w Krakowie, jednym pod zamkiem a drugim za bramą Stradomską k. kościoła Bernardynów → p. 3Ab.
4A. Prawo niemieckie w dobrach klasztornych.
1278 Bolesław Wstydl. i jego ż. Kunegunda, w asystencji komesa Warsza kaszt. krak. i Sasina wwdy krak., pozwalają opatowi mog. Hermanowi lokować na pr. niem. średz. posiadłość Prandocin z okręgiem, do którego należą Kacice, Trusinów i Pożaków i osadzić tam osadników Niemców lub innych oraz 8 Polaków. Klasztor otrzymuje imm. sąd. i ekon. Książę potwierdza należące niegdyś do Prędoty Starego pr. wody i kija, które zachowuje też klasztor (Mog. 34 or.); 1283 Engelbert opat kl. mog. ogłasza zawarcie ugody między kl. mog. a Gerhardem i Henrykiem mieszczanami krak., którzy lokowali na pr. średz. wieś kl. mog. Prandocin leżącą w dystr. krak. Gerhard i Henryk i ich spadkobiercy uzyskują sołectwo w Prandocinie, w tym trzeci denar z kar sąd., 2 ł. lasu wymierzone przed lokacją, szósty łan z lokacji, z wyjątkiem 2 ł., które opat rezerwuje dla klasztoru oraz połowę łąk należących do kl. w → Kacicach na drugim brzegu Szreniawy. Czynsz dla klasztoru z łanu wynosi 9 sk. srebra i małdrat spy, mianowicie 4 ćw. żyta, 4 ćw. pszenicy i 4 ćw. owsa, które mają być zwiezione wozami do spichlerza klaszt. Do sołectwa należą 2 karczmy sołtysie, z których jedna część należy do kościoła Ś. Jana w Prandocinie. Sołtysi otrzymują też ¼ wina z winnicy klaszt., i połowę prowentów w srebrze i zbożu z młyna klaszt. na rz. Szreniawie, ponadto mogą zbudować własny młyn, z którego połowa dochodu należeć będzie do klasztoru, 2 jatki, 2 piekarnie i 2 warsztaty rzemieślnicze (fabrica), 2 sadzawki dla siebie i dla klasztoru, ale bez szkody dla mieszkańców. Ludzie, którzy rezydują na 2 ł. klaszt. uczestniczą w ciężarach jak zagrodnicy i odpowiadają przed sądem sołtysa w obecności klaszt. włodarza (Mog. 35 or.); 1294 Wacław król czeski zezwala kl. mog. lokować na pr. niem. Wsie M., → Czyrzyny, Ubysławice, Prandocin z przyległościami, → Klemencice z przyległościami, Sędowice, Mikułowice, Dąbrowę k. Darst [Śląsk], → Bogucin i Rybitwy (Mog. 42); 1302, 1304 Mieszko ks. ciesz. i ośw. zezwala kl. mog. lokować wsie na pr. niem. w lesie między Łączanami, Zajączkowicami i Spytkowicami → p. 3Aa; 1336 Kazimierz W. zezwala kl. mog. lokować na pr. średz. wsie klaszt.: → M., Pracze, → Czyrzyny, Prandocin, → Kacice, Sędowice, Wróżenice, Glewiec i → Cholewice (Mog. 61 or.); 1355 Kazimierz W. na prośbę opata mog. Jana przenosi wieś Zesławice w ziemi krak. z pr. pol. na niem. średz. i nadaje jej mieszkańcom imm. sąd. (Mog. 71); 1356, 1360, 1361 tenże przenosi cz. wsi kl. mog. Moniakowice na pr. niem., jakie posiada Prandocin → p. 3Aa; 1376 Elżbieta królowa Węgier i Polski przenosi cz. Moniakowic kl. mog. na pr. niem., jakim posługuje się Prandocin → p. 3Aa; 1382 Ludwik Węg. przenosi wieś kl. mog. Rybitwy na pr. niem. → p. 3Aa; 1384 sąd ziemski krak. zaświadcza z okazji pozwania przez Świątka z Kobierzyna kmieci z Brzegów czyli Przewozu (de Rippe seu Navio), że opat mog. przedłożył przywilej stwierdzający, że kmiecie posiadłości klaszt. mają odpowiadać jedynie przed sądem pr. niem. (ZDM 1, 173); 1389 Władysław Jag. przenosi wieś kl. mog. Stryszowa z pr. pol. na niem. → p. 3A.
4B. Sołectwa.
[1266—77] za czasów opata Hartliba ks. Władysław Opolski nadał kl. mog. przywilej na sołectwo w Dąbrowie, które należało do pewnego sołtysa (Mog. s. 34 reg.).
1334 Kazimierz W. poświadcza, że Mikołaj s. zm. Borzuja sołtysa w Prandocinie sprzedał opatowi mog. Janowi za 410 grz. sołectwo w Prandocinie liczące 13 ł., z tym że Mikołaj zastrzegł sobie posiadanie przez dwa lata 2 ł. z tego sołectwa na własny użytek. W tym czasie opat spłaci mu całą kwotę, Mikołaj zaś wykupi i uwolni od zastawu inne dziedziny i po upływie tego terminu przekaże je opatowi, ręcząc jednocześnie za braci, że nie będą przeszkadzać klasztorowi w posiadaniu tego sołectwa (Mog. 59 or.); tenże na prośbę opata Jana uwalnia sołectwo w Prandocinie z 13 ł., młynem i karczmą, które kl. mog. kupił za 410 grz. od Mikołaja Borzujowica, od wyprawy zw. pospolicie wojną, do której zobowiązany był sołtys (Mog. 60 or.).
1470—80 w Dąbrówce sołectwo wykupione przez klasztor za 110 grz. (DLb. 3 s. 431); w Prandocinie folw. klaszt. na 14 ł. sołtysich, które opat Mikołaj wykupił za 410 grz. (DLb. 2 s. 32; 3 s. 242); 1481 sołectwo w Pobiedniku nadane przez Jakuba z Dębna kaszt. i star. krak. jako uposażenie ufundowanego przezeń ołtarza w kościele klaszt. → p. 5Aa; 1484, 1497, 1502, 1510, 1515, 1527, 1529 sołectwo w Pobiedniku Małym i Wielkim → p. 3Aa; 1508—9 na polecenie króla sprawa Jana opata mog. dz. M. i Czyrzyn, jako pozwanego, i szl. Barbary ż. Jana Kychlara mieszcz. z Kazimierza, jako powodów, o sołectwo w Półwsi zostaje odesłana do sądu w ks. zator., w którym klasztor posiada to wójtostwo czyli sołectwo albo pr. zwierzchnie. Sołectwo to zm. Dobek, dziad tejże Barbary, kupił od ks. ośw. i zator., na co posiada dok. Barbara oświadcza więc, że ma do niego pr. bliższości po zm. br. Janie z Brzeźnicy, a klasztor je okupuje i nie chce z niego ustąpić. Barbara ocenia straty na 200 grz. (ZK 154 s. 394, 469—70).
4C. Sądownictwo opata w dobrach klaszt.
1243 opat mog. ma posiadać w Prandocinie takie samo prawo, jakie posiadał Prędota stary, mianowicie pr. wody i kija (ius aquae et baculis, czyli pr. stosowania środka dowodowego w postaci zanurzania w wodzie i pr. zasądzania pojedynku na kije między kmieciami, jako rodzaju sądu Bożego) → p. 3D; 1278 Bolesław Wstydl. i jego ż. Kunegunda zezwalają opatowi mog. Hermanowi zachować w nowo lokowanej na pr. niem. wsi Prandocin należące niegdyś do Prędoty Starego pr. wody i kija → p. 4A; 1302, 1304 mieszkańcy wsi, które mogą być lokowane na pr. niem. w lesie między Łączanami, Zajączkowicami i Spytkowicami w ks. ośw. mają być sądzeni jedynie przez opata lub jego włodarza → p. 3Aa; 1356 Kazimierz W. oświadcza, że opat mog. Jan przedłożył dok. król. uwalniające poddanych kl. mog. od wszelkich sądów z wyjątkiem królewskich, i poleca swoim urzędnikom, aby dok. niniejszy, gdziekolwiek w sądach będzie przedkładany, był zwracany klasztorowi tak, jak stało się to obecnie na wiecu w Wiślicy (Mog. 72 or.; GK 1 s. 632, wpis z 12 XI 1421).
1406 opat mog. winien rozsądzić sprawę swych kmieci z Czyrzyn z Wawrzyńcem i Kusonem ze Stradomia; Jan kmieć z Czyrzyn wyspowiadał się bratu Janowi z kl. mog. przeciwko temuż Wawrzyńcowi a inny kmieć Janusz Kunatowicz przełożył sprawę z powodu choroby (GK 1b s. 12); 1416 opat. mog. winien złożyć sąd i rozsądzić sprawę Maczka swego kmiecia z Maczkiem z Górki [której?], w przeciwnym razie wróci ona do sądu ziemskiego (ZK 194 s. 9); 1421 do księgi sądu grodzkiego w Krakowie wpisano dok. Kazimierza W. [ → wyżej 1356], zatytułowany: „Tenor fratre monastrii de Mogyla de libertatibus omnium hereditariorum ipisus monasterii” (GK 1 s. 632); 1432 Paweł opat mog. ma rozsądzić sprawę kmieci z Prandocina z folw. w Kacicach Mik. Zduna, Marka i Jakuba z Piotrem Mokrskim (GK 4 s. 660); tenże opat ma rozsądzić sprawę Pszonki swego włodarza z Zesławic z Mik. Moniaczkowskim (GK 4 s. 746); 1433 Stanisław [Latowski] kan. krak. i podskarbi króla [wg UC 735 był kustoszem skarbu] pozywa Mik. Korczaka z → Łęgu [par. Ś. Mikołaja za murami Krakowa] o zabranie siłą jego zbiegłemu człowiekowi skrzyni z rzeczami wart. 6 grz. Skrzynia ta została u Korczaka zajęta. Stanisław wzywa opata mog. o odprawienie sądu, sąd grodzki zaś nakazuje opatowi złożenie sądu wg pr. polskiego lub niem. (GK 4 s. 876); 1435 opat mog. winien rozsądzić na folw. w Kacicach k. Prandocina sprawę Halszki vel Elżbiety ż. Jakuba kmiecia z Nasiechowic, poddanej Mikołaja ongiś z Sudołu, i Wojc. Przewisienieca z Prandocina wg pr. niem. (GK 5 s. 345, 366); 1436—7 Mikołaj z Nasiechowic ongiś z Sudołu nie stawił się na pozew Mikołaja opata mog. o to, że pozwał 3 jego kmieci z Prandocina do sądu grodzkiego o 30 grz. szkody i zabór 3 sieci na zające wart. 1 grz., wbrew ich prawu do sądu w dziedzinie (ZK 197 s. 537); 1437 opat mog. winien rozsądzić w Krakowie swoim domu sprawę Maruszy z Kleparza powódki z Gibałą karczmarzem z karczmy k. Kamiennego Mostu (GK 7 s. 51); 1440—1 szl. Przedbor Rozpierski z Kościelca pozywający i Mik. Dybda karczmarz z [klaszt.] karczmy Kamiennej k. mostu pod M. mają termin do ugody; strony godzą się, że Dominik opat mog. winien rozsądzić sprawę między ww. ludźmi Przedbora z Koniecpola, czyli Rozpierskim a karczmarzem w tejże karczmie, w przeciwnym razie Dybda zapłaci Rozpierskiemu karę XV (GK 6 s. 415, 429—30; 7 s. 183, 218, 245, 247); 1440 Marusza z Kleparza pozywa tegoż Dybdę. Opat mog. ma rozsądzić sprawę w Krakowie w swoim domu (GK 11 s. 51); 1455 szl. Piotr Jedlecki przekłada termin sprawy z Janem Pawłowskim, ponieważ ma termin większej sprawy o 100 grz. i gwałt z mieszkańcami i włodarzem z Kacic przedsędzią opata mog. w Kacicach Janem Kowalowskim (GK 12 s. 528); 1460 Stan. Rola z Dąbia [woj. łęcz.] podrzędczy krak. pozywa Tomasza opata mog., by osądził kmieci z → Łęgu Mikosza, Bernarda i Stanisława pozwanych o zabranie Roli znad Wisły drewna wart. 5 grz., znalezionego u tychże kmieci (GK 14 s. 417, 445—6, 466); Stan. Donatkowski z Węchadłowa pozywa Tomasza opata mog. i jego sługę Marcisza zagrodnika z Sędowic, który z pięciu pomocnikami równymi mu stanem, i jednym podlejszym, wszyscy uzbrojeni w kusze, naszli jego dom, uprowadzili i związali dwoje sług, których dotąd przetrzymują. Opat okazuje przywilej sądzenia swoich ludzi (GK 14 s. 405, 420, 430, 443—4); 1462 Świętosław i Stanisław kmiecie opata mog. z Kacic zostają odesłani do sądu tegoż opata w Kacicach w sprawie z Mikołajem z Goznej i jego kmieciem Grzegorzem z Woli Lipnej, który ma zostać złożony przez opata w ciągu 2 tygodni (GK 16 s. 40).
5A. Klasztor.
-5Aa. Kościół klaszt. i kaplica Ś. Bernarda. 1225 lub 1226 zakonnicy przeniesieni z Kacic do M. osiedli przy kościele Ś. Bartłomieja/Ś. Bernarda (MPHn 12 s. 33, 96, 110 — Rocznik świętokrzyski; MPH 3 s. 891 — Rocznik mansjonarzy; tamże, s. 305—6 — Zdarzenia godne pamięci)10M. Zdanek (W sprawie → p. 7, s. 103) dowodzi, że konsekracja kościoła w M. miała miejsce w 1225 zauważa też, że w 2 rękopisach „Rocznika świętokrzyskiego” zapisano, że cystersów osadzono przy kaplicy Ś. Bartłomieja, a w 8 — Bernarda. Przytacza też opinie, że wezwanie Ś. Bartłomieja odnosi się do kościoła w M., zaś wezwanie Ś. Bernarda to pomyłka lub wezwanie jednej z kaplic bliźnich, od których zaczęto budowę kościoła klaszt; [1225—6] bp Iwo Odrowąż konsekrował kościół klaszt. na Wielkanoc, nieukończony od wieży [tj. transeptu] na zachód i nieprzykryty sklepieniami. Sklepienia i nowe ściany zostały ukończone przez Kazimierza W. (BCzart., rps 3652 III s. 10); 1226 bp krak. Iwo za zgodą kap. krak. przeniósł fundację kl. Cyst. z Kacic do M., gdzie zbudował kościół rzadkiej piękności, częściowo z ciosanego kamienia, częściowo z cegły, zaś dla zakonników klasztor z celami mieszkalnymi (DLb. 3 s. 421—2); tenże biskup przeniósł cystersów z Kacic do M., konsekrował kościół i nadał mu wezwanie Ś. Pawła (DHn. 5—6 s. 245—6)11Wezwanie jest pomyłką lub odnosi się do jednej z kaplic bliźnich, zob. przyp. poprzedni; 1253 Innocenty IV wszystkim, którzy przyczynią się do budowy kościoła klaszt. NMP w M., nadaje 100 dni odpustu za każdy dzień pracy (Mog. 26); 1266, 5 V Bolesław Wstydl. z ż. Kingą ponawiają klasztorowi przywilej [→ p. 3D pod 1243] w dniu konsekracji kościoła (Mog. 27 or.); 1266, 14 V Prędota Odrowąż bp krak. nadaje dzies. dla kościoła Cyst. w M. nowo dedykowanego NMP i Ś. Wacławowi (Mog. 28 or.); nadania ks. Bolesława Wstydl. i bpa Prędoty w dniu konsekracji kościoła większego (Chronicon 6 s. 439).
1312 darowizna Gerlacha z Kulpen na oświetlenie kościoła [klaszt.] → p. 3Aa; 1320, 7 II bp krak. Jan Muskata zmarł w Krakowie i został pochowany w klasztorze [= kościele klaszt.] w M. po lewej stronie chóru (MPHn 5 s. 122); bp Muskata pochowany k. ołtarza głównego po lewej stronie chóru (Chronicon s. 442); 1329 Angelus Fulcitanus penitencjarz papieski i inni biskupi nadają kl. mog. [= kościołowi klaszt.] i kościołowi Ś. Bartłomieja w tymże klasztorze 40-dniowe odpusty dla tych, którzy nawiedzą w celach dewocyjnych kościół i klasztor, tych którzy przed śmiercią zapiszą majątek klasztorowi i tych, którzy w jakikolwiek sposób pomogą w budowie, oświetleniu i ozdobieniu klasztoru i kościoła (Mog. 57); 1349 za sprawą Kazimierza W., bolejącego nad tym, że fundator kl. Cyst. w M. bp Iwo z Końskich pozostawił klasztor całkowicie niewykończonym, skończono mury kościoła od południa i pokryto go dachem. Kościół także przyozdobiono sklepieniem poczynając od wieży kościelnej ze wschodu aż do końca ku zachodowi [tj. korpus transeptu] i poprzecznie z północy na południe [czyli transept] (DHn. 9 s. 258); 1380 kościół klaszt. NMP. i Ś. Wacława (Chronicon s. 449); 1382 pośródku chóru zbudowano świecznik (candelabrum) przed ołtarzem głównym, w którym pali się pięć świateł, i dwa inne, po jednym świetle, które zapala się w święta, gdy w kapitularzu głosi się kazania (Chronicon s. 451); 1386 kościół klaszt. NMP i Ś. Wacława (Mog. 97).
1400 Bonifacy IX udziela kościołowi klaszt. w M. pr. udzielania odpustu wiernym obecnym w Wielki Czwartek, jakie posiada kościół Ś. Marka w Wenecji (Mog. 107; Bullarium 3, 657); 1433 Wojc. [Jastrzębiec] arcbp gnieźn. nadaje 40 dni odpustu wiernym, którzy odwiedzą kościoły Ś. Bartłomieja [par.] i Ś. Bernarda w kl. mog. w rocznicę dedykacji kościoła, wysłuchają mszy, pomodlą się przed Świętym Sakramentem albo przed którymkolwiek z ołtarzy, odmówią w niedzielę modlitwę Pozdrowienie anielskie, odmówią 5 razy Ojcze nasz lub też modlitwę za pokój Królestwa Polskiego przed wyobrażeniem Krzyża Świętego, złożą ofiarę na ornaty, księgi, kielichy i inne sprzęty albo na budowę mostu k. klasztoru czyli odnowienie drogi, wysłuchają kazania do ludu i kleru, wezmą udział w uroczystości umycia nóg braci lub ubogich na pamiątkę Męki Pańskiej lub w jakimkolwiek innym oficjum, będą towarzyszyć w obie strony Ciału Chrystusa niesionemu do chorych, strzec go albo nacierać [chorych] olejami świętymi (Mog. 127); 1434 Zbig. Oleśnicki bp krak. udziela 40 dni odpustu wiernym odwiedzającym kościoły Ś. Bartłomieja i Ś. Bernarda. Zakres odpustu → 1433, ale dodatkowym warunkiem jego uzyskania jest modlitwa „Salutacio angelica” za pokój Królestwa Polskiego przed wyobrażeniem Krzyża Świętego (ArchKMog., perg. 176; Mog. s. 114 reg.); 1450 Piotr Odrowąż wwda ruski, który zginął w bitwie z Wołochami [6 IX], został pochowany w kl. w M. (DHn. 12 s. 9); w grobie marmurowym pod ołtarzem spoczywa wwda Piotr oraz pochowani w nim później jego ss. Andrzej [zm. 1465] i Jan [zm. 1485] Odrowążowie, obok wisi tablica (tabula metricae) z wypisanymi ich zasługami (Chronicon s. 461: tu podano jej treść); przy grobie wwdy Piotra Odrowąża na tablicy pergaminowej zawieszonej na filarze, zniszczonej ze starości, zapisano jego pochwałę (BCzart., rps 3652 III s. 37 — podany tekst); 1453 Stan. Małek rzeźnik z Bochni zobowiązuje się zapłacić za 10 kamieni łoju dla kościoła Ofiarowania NMP w M. (OK 9 s. 559); 1454 bp krak. Zbig. Oleśnicki w testamencie umarza kl. mog. pożyczkę 100 grz. i nakazuje zwrócić kielich srebrny złożony jako zakład tej pożyczki, z tym warunkiem, że opat zarządzi wieczysty aniwersarz za duszę biskupa (KUJ 2, 175); Tomasz opat mog. wraz z całą kapitułą klaszt. Potwierdza odbiór 100 grz. ofiarowanych w potrzebie przez bpa Zbig. Oleśnickiego na budowę kościoła, podkreśla, że bp zawsze żywił szczególne uczucia do klasztoru i zakonu i zobowiązuje się odprawiać 3 msze rocznie w intencji Zbig. Oleśnickiego, zaś po jego śmierci odmawiać modlitwy zwyczajne i wpisać jego imię do księgi zmarłych z mszą w ten dzień lub inny przystojny oraz odprawiać inne wymienione nabożeństwa (AKapKrak., perg. 451); 1474 ławnicy m. Krakowa poświadczają, że Małgorzata Luge (Zuge?) rzeźniczka krak. cały swój majątek i dom podzieliła na 3 części, z których ⅓ przeznacza dla ss. Piotra i Pawła z M., ⅓ dla opata mog. i ⅓ na budowę kościoła [klaszt.] (Mog. 145); [1475—88] opat Marcin Matyspasek pokrył kościół dachem → p. 5Ab.
1481 Marcin opat mog. wraz z kapitułą poświadczają, że Jakub z Dębna kaszt. i star. krak. Jako potomek fundatorów i patron kl. mog. ufundował w kościele klaszt. ołtarz i uposażył go sołectwem w Pobiedniku. Za zgodą wyznaczonych przez kap. generalną komisarzy w osobach opatów Jana z Paradyża i Mikołaja opata jędrz., klasztor zobowiązuje się w przyszłości odprawiać 3 msze za zmarłych tygodniowo w niedziele, środy i soboty, jedną mszę za zmarłych na każde Suche Dni odprawianą przez dwóch kapłanów i jedną mszę zwyczajną za rodziców, krewnych i bliskich fundatora. Gdyby obowiązki te okazały się za ciężkie, klasztor zwróci sołectwo bliskim kasztelana (Mog. 148; → p. 3Aa); Jakub z Dębna zbudował dość piękny ołtarz Ś. Stanisława i Ś. Piotra bpa Tarantazji, położony po lewej stronie wielkiego kagańca (lucibuli magni) w stronę kaplicy przeora; po śmierci [zm. 1490] został on pochowany niedaleko tego ołtarza k. wielkiego kagańca, a na grobie widniał wyrzeźbiony tekst, który kronikarz przytacza (Chronicon s. 468—9; Paprocki s. 502—3, przytacza inny tekst tablicy epitafijnej); 1483 Jan pleb. z Wrocimowic żąda od Marcina opata mog. zwrotu mszału perg. wart. 40 grz., który został ofiarowany kościołowi przez jego poprzednika zm. pleb. Bernarda [z Mianowa], a który po śmierci tegoż opat zabrał. Prokurator opata odpowiada, że mszał został legowany testamentem przez tegoż Bernarda kościołowi Ś. Bernarda w M. (Ep. 3 k. 250v—251).
[1488—93] za opata Bartłomieja Remira dobrodziejka klasztoru Urszula Gazalina została pochowana przed ołtarzem Krzyża (Chronicon s. 470—1); 1488 Zbig. [Oleśnicki] arcybp gnieźn. i prymas potwierdza odpust nadany kościołom Ś. Bartłomieja i Ś. Bernarda przez arcbpa Wojciecha → 1433 (Mog. s. 115 reg.); Fryderyk Jag. udziela odpustu 40 dni wiernym odwiedzającym w określone święta kościoły, parafialny Ś. Bartłomieja i konwentualny Ś. Wacława oraz nowo zbudowaną kaplicę konwentualną przylegającą do kościoła, a także tym, którzy złożą ofiarę na budowę i reperację kościołów oraz na paramenty liturgiczne. Podobnego odpustu udzielają Uriel [Górka] bp pozn. i Piotr [Bniński, Mosiński] bp włocławski (Mog. 151); zbudowana dość ładna kaplica Ś. Bernarda, Ś. Zofii i 14 Wspomożycieli poza kościołem w stronę Krakowa [tj. po stronie północnej], po lewej stronie, patrząc w stronę kościoła. Zbudowano ją z powodu natłoku ludzi, zwłaszcza kobiet, przybywających w dzień Ś. Bartłomieja i Ś. Bernarda na odpusty, którzy nie mogli wejść do klasztoru i kościoła większego (Chronicon s. 470—1); 1494 dobrodziej klasztoru dr Maciej z Górki został pochowany przed ołtarzem Krzyża (Chronicon s. 472); 1496 kap. generalna poleca opatom z Jędrzejowa i Kamienia [Śląsk] starannie wybadać sprawę mszy świętych odprawianych każdego dnia w kl. mog., ufundowane przez pewnego duchownego lekarza króla Węgier, z której to fundacji klasztor własnym kosztem odbudował wiele spalonych budynków, i ewentualnie je zatwierdzić z mocy kapituły (StCist. 6 s. 141 nr 30).
1505 w drugim roku rządów opata Jana Weinricha [1504—22] zostało zbudowane sklepienie kościoła Ś. Wacława i Ś. Bernarda, ale wkrótce częściowo zawaliło się. Zostało odbudowane wielkim kosztem, a szczyt, który chylił się w stronę Krakowa z powodu ciężaru, został podtrzymany i wzmocniony specjalnymi żelaznymi klamrami (Chronicon s. 475); opat Weinrich zbudował sklepienie kościoła (BCzart., rps 3062 IV s. 46); za opata Weinricha kościół został naprawiony i powtórnie dedykowany Ś. Wacławowi i Ś. Bernardowi w dniu ś. Jana Chrzciciela [24 VI] (BCzart., rps 3652 III s. 10, 44).
[1522—46] opat Erazm Ciołek zbudował w chórze kościoła organy i dopuścił świeckich do świątyni klaszt. (BCzart., rps 3062 IV s. 47); opasał kościół od zewnątrz fi larami wzniesionymi od fundamentów, ściany kościoła pierwotnie bielone ozdobił malowidłami, w kościele umieścił organy, teraz [w 2 poł. XVII w.] zniszczone (BCzart., rps 3652 III s. 50); 1550 kapituła krak. na prośbę Andrzeja Szpota opata mog. i za zgodą bpa krak. zgadza się przekazać do kościoła mog. stare obrazy z głównego ołtarza katedry, ale w całości i nie naruszone (AKapKrak., Acta actorum 4 k. 363r).
1555 kard. Raynutius nadaje odpusty dla kościoła Ś. Wacława wraz z pr. procesji z Najświętszym Sakramentem po kościele i krużgankach (Mog. 170); 1559 opat Andrzej Dunin Szpot pochowany w kościele w chórze u stóp opata Erazma Ciołka (BCzart., rps 3652 III s. 60); 1563 pożar dachu kościoła za opata Marcina Białobrzeskiego (BCzart., 3062 IV s. 56; tamże, rps 3652 III s. 65).
1580 wizytacja Edmunda od Krzyża: kościół dobrze utrzymany, wyposażony i ozdobiony, pomieszczenia klaszt. wymagają niewielu napraw (MPH 4 s. 820).
-5Ab. Budynki klasztorne. 1226 → p. 5Aa; 1329 → p. 5A; 1389 dok. opata wystawiony w izbie drewnianej domu opata w klasztorze (in stuba lignea domus habitationis domini Petri abbatis in monasterio eiusdem) (Mog. 99); 1391 dom opata w klasztorze (in monasterio nostro predicto in domo habitacionis domini abbatis) (Mog. 103); 1428 Paweł opat mog. schwytał i uwięził w piwnicy (in celario) Jana kmiecia z Krzesławic (GK 3 s. 102—3); 1447, 16 V w dniu wjazdu Kazimierza Jag. do Krakowa, kl. w M. spalił się całkowicie, z wyjątkiem ścian i sklepienia od ognia, który wyszedł z łaźni (DHn. 12 s. 44); pożar klasztoru, który już wcześniej był po części zrujnowany ze starości, po pożarze budynek klaszt. w ciągu 2 lat został odbudowany i ulepszony. Wielkiej pomocy udzielił rajca krak. Tomasz Zarwechter (Chronicon s. 459); 1460 opat Tomasz został pochowany w kapitularzu (Chronicon s. 462); 1473 spłonął kl. w M. ze wszystkimi oficynami (DHn. 12 s. 322); drugi pożar klasztoru, na jego odbudowę opat Piotr Hirszberg zaciągnął wiele długów (Chronicon s. 464); 1474 opat Piotr Hirszberg pochowany w kapitularzu pod pierwszym kamieniem k. okna, gdzie zasiadają opaci i przewodniczą kapitule (Chronicon s. 467)12W XVII w. odnotowano tradycję o demonach straszących po śmierci opata k. drzwi kapitularza: „W starym kapitularzu, który w naszych czasach [tj. w 2 poł. XVII w.] został zniszczony, znajdowały się 3 wielkie kamienie [czyli płyty kamienne], ułożone prosto od ołtarza do wejścia i oznaczające groby opatów. W pierwszym pochowano Piotra. Po usunięciu tych kamieni znaleziono rudera nova o wymiarze 2 łokci (BCzart., rps 3652 III s. 40; Klasztor cystersów w Mogile → p. 8, s. 32); [1475—88] opat Marcin Matyspasek odbudował wiele budynków, kościół pokrył dachówkami, mury klasztoru ozdobił szczytami, zbudował blech [w M.] (Chronicon s. 467); 1488 opat Matyspasek został pochowany w kapitularzu między trzema grobami, na których leżą kamienne płyty (Chronicon s. 46); 1493 opat Bartłomiej Remir pochowany w kapitularzu pod pierwszym kamieniem od kapitularza w stronę drzwi (Chronicon s. 471).
1503 opat Jan Taczel pochowany w kapitularzu (Chronicon s. 474); 1520 Jan opat mog. przeznaczył 400 fl. uzyskanych ze sprzedaży czynszu w M. i Czyrzynach na nagłe potrzeby, naprawy oraz budowy w klasztorze → p. 3Aa; [1522—46] opat Erazm Ciołek wzniósł elegancko dom murowany i drewniany (BCzart., rps 3062 IV s. 47); ozdobił malowidłami krużganki klaszt., zbudował nową bibliotekę, wzniósł od fundamentów podwójny dom opacki: murowany i drewniany, całości zabudowań nadał regularny kształt, tak że naprawdę M. wyglądała jak klasztor (BCzart., rps 3652 III s. 50); 1533 Benedykt Włoch murarz przebywa w M. (Wypisy 1530—1533, 1001); [1559—86] opat Marcin Białobrzeski zbudował i powiększył dom opacki murowany przy ścianie dormitorium mniszego z wielką niewygodą dla konwentu (BCzart., rps 3062 IV s. 49, 57); 1571 opat Białobrzeski spłaca długi z powodu wybudowania kamienicy opackiej w klasztorze (ArchKlMog., rps 29 s. 225—6; wedle tablicy fundacyjnej pałac opacki ukończono w 1569, a budowa trwała 8 lat, tj. od 1561); 1580 → p. 5Aa.
5B. Kościoły i parafie inkorporowane, kościoły patronackie.
-5Ba. Kościół par. Ś. Bartłomieja w M. [par. w M. została inkorporowana wraz z uposażeniem do klasztoru w momencie jego przeniesienia z Kacic do M. i z tego powodu utraciła pr. parafialne. Wierni z tej parafii, tj. z M., Ubysławic, Przewozu, Sierachów i Czyrzyn zostali przeniesieni do par. w Pleszowie].
1225 lub 1226 zakonnicy cyst. Przeniesieni z Kacic do M. osiedli przy kościele Ś. Bartłomieja/Ś. Bernarda → p. 5Aa; bp krak. Iwo przekazał temu klasztorowi kościół par. Ś. Bartłomieja i połączył z parafią w M. duszpasterstwo w kościele par. w sąsiednim Pleszowie, a dzies. i dochody z kościoła Ś. Bartłomieja przekazał klasztorowi (DLb. 2 s. 34; 3 s. 422); 1266 bp krak. Prędota poświadcza, że bp Iwo nadał założonemu przez siebie w M. kl. Cyst. ufundowaną tamże przez jego poprzedników kaplicę par. Ś. Bartłomieja z dzies. w M., Ubysławicach, Brzegu nad brzegiem Wisły [= Przewóz] i Sierachowie oraz powierza mnichom opiekę duszpasterską nad ludnością tych wsi oraz wsi Czyrzyny (Mog. 29); 1268 kard. legat Gwido nadaje kościołowi Ś. Bartłomieja w M. pr. Udzielania 40 dni odpustu wiernym, którzy nawiedzą kościół w określone święta (Mog. 30); 1329 → p. 5A; 1347 Jan bp tyt. skadreński [Albania] i sufragan krak. poświadcza, że poświęcił kościół przy bramie klasztoru w M. Ś. Bartłomieja i Wszystkich Świętych wraz z ołtarzem i cmentarzem oraz nadał liczne odpusty odwiedzającym kościół (Mog. 45 or.); 1428 Zbig. Oleśnicki bp krak. na prośbę Pawła opata mog. tran sumuje dok. Pędoty bpa krak. z → 1266 (ArchKlMog., perg. 168; Mog. s. 23 reg.); 1430 Marcin V na suplikę opata mog. potwierdza nadanie przez bpa Prędotę kościoła Ś. Bartłomieja kl. mog. [→ 1266] oraz posiadanie przezeń praw parafialnych, a także wyraża zgodę na zbudowanie w tej kaplicy chrzcielnicy i udzielanie sakramentów małżeństwa i chrztu przez rektora tegoż kościoła, ponieważ mieszkańcy tej wsi [M.] mają daleką drogę do swoich kościołów parafialnych, ale bez uszczuplenia pr. parafialnych tychże kościołów (Bullarium 4, 2469); 1432 Eugeniusz IV zezwala na udzielenie odpustu wiernym i wspomagającym kościół Ś. Bartłomieja (Bullarium 5, 161); 1433—4 → p. 5Aa; 1440 Wincenty arcbp gnieźn., na prośbę brata Jakuba [z Paradyża] profesora teologii działającego w imieniu kl. mog., potwierdza odpust nadany kościołom Ś. Bartłomieja i Ś. Bernarda przez arcbpa Wojciecha → 1433 (Mog. s. 115 reg.).
1442 Jan [Odrowąż] arcbp lwowski i nuncjusz soboru bazylejskiego oraz papieża Feliksa V na Polskę, Ruś, Podole, Litwę i Wołoszę ponawia odpust nadany kościołom Ś. Bartłomieja i Ś. Bernarda przez arcbpa Wojciecha → 1433 (Mog. s. 115 reg.); Zbig. Oleśnicki bp krak. na prośbę Dominika opata mog. rozciąga na zakonników kl. cyst. pr. Udzielania sakramentów chrztu i małżeństwa, które dotąd przysługiwało na mocy dok. bpa krak. Prędoty tylko świeckim księżom w inkorporowanym do klasztoru kościele par. Ś. Bartłomieja (Mog. 132); 1454 Jan z Pniowa archidiakon, Mik. Spiczmer kantor, Paweł z Zatora kan. krak. i Grzegorz Cieniawy archidiakon lwowski doktorzy dekretów i sędziowie polubowni w sporze między Tomaszem opatem mog. a Świętosławem pleb. w Pleszowie o udzielanie przez księży z kl. mog. w kościele Ś. Bartłomieja w M. sakramentów chrztu i małżeństwa, komunii, pobierania kolędnego i świętop. z M., ogłaszają wyrok, którym przyznają zakonnikom prawo udzielania dwóch sakramentów chrztu i małżeństwa, z tytułu zaś szkody poniesionej przez pleb. Świętosława z powodu wykonywania przez klasztor pozostałych uprawnień, nakazują kl. mog. zapłacenie mu 26 grz. (Mog. s. 119 reg.); 1456 Tomasz bp krak. zezwala księżom zakonnym w kościele par. Ś. Bartłomieja udzielać sakramentów chrztu i małżeństwa (Mog. s. 119 reg.); 1460 Pius II przy okazji sporu między Świętosławem kapelanem a Tomaszem opatem mog. o udzielanie przez księży z kl. mog. sakramentów w kościele par. Ś. Bartłomieja, na prośbę tegoż klasztoru potwierdza nadanie przez biskupów krak. Iwona i Prędotę prawa udzielania przez księży z tego klasztoru w kościele par. Ś. Bartłomieja w M. sakramentów chrztu i małżeństwa oraz prowadzenia opieki duszpasterskiej, poleca archidiakonowi krak. rozpatrzeć tę sprawę, i po zbadaniu, że ma podstawę we wcześniejszych zezwoleniach, na które powołuje się klasztor, zatwierdzić ją (Bullarium 6, 1545; Mog. s. 119 reg.); 1465 Jan z Dąbrówki profesor teologii, dr dekretów, kustosz kielecki, kan. kol. Ś. Floriana i podkanclerzy Uniw. Krak. z polecenia Jana z Pniowa archidiakona krak., wydając wyrok w sprawie między kl. mog. a pleb. z Pleszowa Świętosławem, potwierdza w tej sprawie wyrok poprzedni [→ 1454] z wyjątkiem klauzuli, iż klasztor winien płacić Świętosławowi 1 wiard. świętop. z M., którą za zgodą stron zmienia w ten sposób, że klasztor zezwoli Świętosławowi zbierać na Wielkanoc z tytułu świętop. 13 gr, które pleban, jak to było od niepamiętnych czasów, będzie w imieniu swoim i kościoła Ś. Bartłomieja przekazywał kolektorowi wedle dawnej taksy (Mog. s. 119—20).
1466 cieśla Maciej Mączka zbudował kościół Ś. Bartłomieja (napis gotycki na portalu); opat Piotr na nowo erygował kościół Ś. Bartłomieja; w tym kościele polichromię namalował brat Mikołaj malarz i iluminator (Chronicon s. 464); 1471 kard. Marek patriarcha akwilejski i legat pap. nadaje odpust wszystkim wiernym, którzy w dzień dedykacji i w oktawy dedykacji kościoła par. Ś. Bartłomieja, Ś. Jana ante portam latinam [w Rzymie] i Ś. Bernarda w M. przed bramą kl. mog. odwiedzą tenże kościół i złożą ofiarę na jego reperację i konserwację budynku, kielichy, księgi i inne paramenty (Mog. 144); 1475 Jan z Rzeszowa bp krak. Nadaje 40 dni odpustu wiernym odwiedzającym kościoły Ś. Bartłomieja i Ś. Bernarda. Zakres odpustu → 1433 z dodatkowym warunkiem jego uzyskania po odmówieniu modlitwy za pokój w Królestwie Polskim (ArchKlMog., perg. 218; Mog. s. 115 reg.); 1488, 1490 → p. 5Aa.
-5Bb. Kościoły w Prandocinie, Szańcu, Woźnikach i m. Wadowice. 1229 bp krak. Iwo nadaje kl. mog. pr. patr. prebendy w Szańcu → p. 3Aa; 1236 kl. mog. ustępuje z tego pr. → p. 3Aa; 1328 spór kl. mog. z kl. tyn. o pr. patr. kościoła w Woźnikach → p. 3Aa; 1329 prawo to zostaje przysądzone kl. mog. → p. 3B; 1360 Kazimierz W., w związku z tym, że dochody kl. mog. są niewystarczające na utrzymanie, prosi papieża o przyłączenie do tego klasztoru kościoła w Prandocinie, w którym klasztor posiada pr. patr. Papież odmawia (MV 3, nr 393 s. 373; Bullarium 2, 1002); 1400 Bonifacy IX zezwala na wcielenie do kl. mog. kościołów par. w Prandocinie i Woźnikach, szacowanych na 50 grz. rocznego dochodu, nad którymi posiada pr. patr. Posługę duszpasterską będą mogli pełnić zarówno duchowni zakonni jak i diecezjalni (Mog. 106); 1430 Marcin V, na prośby kl. mog., skarżącego się, że z powodu strasznych wojen rozpętanych w sąsiedztwie przez husytów i zniszczeń z tego tytułu, ma niewystarczające dochody na utrzymanie licznych szlachty i dostojników, prowadzenie szpitala i dużej liczby, ok. 40, mnichów i konwersów, pragnąc podnieść dochody kl. mog., poleca opatowi kl. w Brzesku sprawdzić podane przez klasztor okoliczności, i gdyby okazały się prawdziwe, wcielić par. Prandocin i Woźniki do kl. mog. W parafiach tych należy ustanowić 2 wikarie wieczyste, których wikariusze oraz opłaty z tytułu praw biskupich byłyby opłacane z dochodów tychże parafii, szacowanych na 50 grz. srebra (Mog. 125; Bullarium 4, 2468); Mikołaj opat brzeski transumuje powyższy dok. i wciela ww. parafie do kl. mog. (Mog. s. 112).
1432 Kazimierz ks. ośw. poświadcza, że Żegota z Radoczy w obecności profesa kl. mog. Pawła nadał kościołowi w m. Wadowice, należącemu do tegoż klasztoru, łąkę nad Skawą w Radoczy (Mog. 126); 1433 → p. 5A; 1452—3 Świętosław pleb. z Pleszowa w sporze z opatem mog. (OK 1 s. 328, 364, 667, 679); 1458 Tomasz opat mog. prezentuje bpowi krak. Tomaszowi [Strzempińskiemu] Piotra z Rozprzy na plebana w Woźnikach i Wadowicach po śmierci pleb. Andrzeja (ArchKlMog., perg. 202); 1467 Piotr [Hirszberg] opat mog. prezentuje bpowi krak. Janowi [Gruszczyńskiemu] na probostwo w Woźnikach [...] z Białego Kościoła (ArchKlMog., perg. 212); 1498 Fryderyk Jag. arcbp gnieźn. i bp krak., na podstawie prezenty Jana opata mog., nadaje Mik. Zembrzyskiemu probostwo w Wadowicach (ArchKlMog., perg. 228); 1502 pr. patr. Kościoła w Pobiedniku [Małym] należy do kl. mog. → p. 3Aa; 1529 Stanisław [mnich?] z M. pleb. w Woźnikach (LR s. 81).
1529 par. w Prandocinie złączona z kl. Cyst. pobiera meszne 50 ćw. żyta i tyleż owsa miary krak. wart. 12½ grz., kolędne 2½ grz., dzies. w Wężerowie z ról folw. 13 grz., w Obrazowicach od 2 kmieci i karczmarza, a w Dziewięczycach z opustoszałych ról folwarcznych 2½ grz., kolędne 2½ grz. — razem 30½ grz. (LR s. 215).
5C. Dziesięciny. 1222 bp krak. Iwo [Odrowąż] nadaje kl. mog. dzies. zbożową we wsiach → Januszowice, Smroków, Wężerów, → Cholewice jako rekompensatę 20 korcy zboża, a jako równowartość 20 grz. czystego srebra przyznanych klasztorowi wyznacza dzies. w Moniakowicach z przynależnościami: → Łękawa Marcinkowice, → Łękawa Nadolany, Przyśniów, Klemencice, Pokrzywnica [par. Piotrkowice] → p. 3Aa; 1226 bp krak. Iwo nadał nowo ufundowanemu kl. Cyst. w M. dzies. ze stołu bpiego w m. → Dobczyce, we wsi Winiary i innych wsiach k. Dobczyc → p. 3Aa; [po 1226] bp krak. Iwo przekazał kl. mog. dzies. i dochody z kościoła Ś. Bartłomieja → p. 5Ba; 1229 tenże nadaje kl. mog. dzies. w Mikułowicach → p. 3Aa; 1236 → p. 3Aa; 1244 bp krak. Prędota za zgodą kapituły nadaje kl. mog. do rąk opata Gerarda dzies. z Sierachowa [dziś nie istnieje, wchłonięty został przez M.] i z całych → Czyrzyn graniczących od zachodu z wsiami Czyrzyny kl. miech., Rakowice i → Bieńczyce, która należała do kan. mgra Piotra, i zatwierdza dzies. nadane przez bpa Iwona ze wsi: M., z graniczących z tą wsią Ubysławic oraz z wsi: → Łękawa Nadolany, → Łękawa Nagórzany, → Łękawa Marcinkowice, Przyśniów, „Monascaua”, Pokrzywnica, → Klemencice k. Prandocina, → Januszowice [par. Prandocin], Smroków, Wężerów, Truszyno, Moniakowice, → Cholewice, → Kantorowice nad Szreniawą [dziś nie istnieje], Prandocin, → Kanice, Pożaków oraz zatwierdza darowiznę jatki rzeźniczej w Krakowie i źrebu w → Cholewicach (Mog. 20); 1257 wyrok prep. krak. Iwona w sporze między Zdzisławem pleb. w → Grodzinie a kl. mog. o dzies. w Sędowicach, przysądzający plebanowi dzies. z łanów kmiec. (ZDK 1, 115 — wzm. w dok. z 1394); 1266 bp krak. Prędota nadaje kl. mog. przynależną do stołu bpiego dzies. w 2 wsiach nad rz. Rabą, Winiarach i → Dobczycach z zastrzeżeniem, iż klasztorowi nie będzie przysługiwać dzies. z nowizn poniżej granic tych wsi, chyba że nowizny nie przekraczają wielkości 6 pługów (sex oratorum zamiast aratorum) (Mog. 28 or.)13Podana przez Długosza (DH 2 s. 221—2; DHn. 5—6 s. 245; DLb. 3 s. 421—2) wiadomość o nadaniu dzies. z m. Dobczyc, wsi k. Dobczyc i z Winiar przez bpa Iwona w 1225 lub 1226, jest błędna → Dobczyce przyp. 1 i 2; tenże poświadcza, że bp Iwo nadał założonemu przez siebie w M. kl. Cyst. ufundowaną tamże przez jego poprzedników kaplicę par. Ś. Bartłomieja z dzies. w M., Ubysławicach, Brzegu nad brzegiem Wisły [= Przewóz] i Sierachowie → p. 5Ba; 1286 Wojciech dziekan i oficjał krak. oddala roszczenia Dobrosława rektora kościoła Ś. Wojciecha w Krakowie do dzies. z całych → Czyrzyn, wysuwane na tej podstawie, że poprzednik Dobrosława Więcław posiadał dziedzicznie jakąś cz. ról w Czyrzynach. Opat i zakonnicy mog. stwierdzają, że dzies. ta nigdy do kościoła Ś. Wojciecha nie należała. Należała niegdyś do prebendy mgra Piotra kan. krak. i została za zgodą kap. krak. i tegoż Piotra przez bpa Prędotę nadana [→ 1244] kl. mog. (Mog. 37); 1291 Paweł [z Przemankowa] bp krak. przywraca kl. mog. dzies. we wsi → Cholewice w dystr. prandocińskim należącej do rycerza Szczepana Pękawki, którą kl. miał od wielu lat (Mog. 39 or).
1300 Jan [Muskata] bp krak. zatwierdza kl. mog. dzies. z nowizn w Winiarach, dzies. z → Kamyka i Rudnika nadane przez bpa Prędotę oraz dzies. ze Skrzynki, którą klasztor otrzymał za czasów Muskaty (Mog. 42 or.); 1321 Wierzchosław kan. i oficjał krak. przysądza Szczepanowi opatowi mog. dzies. z 2 ł. należących do kościoła w → Dobczycach przeciw tamtejszemu pleb. Wawrzyńcowi, którą dawniej wybierał klasztor. Pleban będzie ją oddawał klasztorowi tak jak mieszkańcy innych wsi (ZDK 1, 29; Mog. s. 43 reg.); 1325 Nanker bp krak. na stwierdzenia opata mog. Stefana, iż dzies. Ze wsi Skrzynka, Rudnik i → Kamyk nie należą do stołu bpiego lecz do kl. mog., polecił prepozytowi Zbigniewowi i kanclerzowi krak. Jarosławowi zbadać dokumenty, z których wynika, że w Kamyku i Rudniku dzies. ze starych ról należy do klasztoru, zaś z nadania bpa Prędoty klasztor ma dzies. Od 6 pługów w Skrzynce, w której nie ma nowych ról. Biskup zatwierdza więc klasztorowi ww. dzies., ale jednocześnie zamienia z tymże klasztorem dzies. z Woli Zawady [niezid.], lokowanej między Dobczycami a Skrzynką, na dzies. ze wsi Kamyk (Mog. 55 or.); 1333 Wilhelm de Platea [niezid.] kleryk diecezji Limoges [Francja] na żądanie opata mog. Jana transumuje dok. bpa krak. Nankera z → 1325 r. (Mog. s. 43); 1334 Jan Grot bp krak. zatwierdza i transumuje dok. bpa krak. Nankera z → 1325 r. (Mog. s. 43); 1357 Świętosław kan. i oficjał krak. przysądza Mikołajowi opatowi mog. dzies. zbożową z Winiar przeciw bezpodstawnym roszczeniom Wojciecha pleb. w → Dziekanowicach [par. własna], który bezprawnie zabrał klasztorowi dzies. w poprzednim roku (ZDK 1, 57); 1367 Świętosław kan. i oficjał krak. oraz Maciej dr dekretów i kan. krak. jako sędziowie polubowni wydają wyrok w sporze kl. mog. z Mikołajem pleb. w Drogini o dzies. zbożową z pewnych pól we wsi → Dobczyce. Sędziowie, powołując się na dok. bpa Prędoty [z 1266 — Mog. 28], przysądzają kl. mog. dzies. z tych pól, a pleban z Drogini w jej miejsce będzie pobierał dzies. z 3 ł. we wsi Dobczyce przy drodze z Dziekanowic do Dobczyc (ZDK 1, 65); 1374 arcbp gnieźn. Jarosław poleca kan. krak. Wojciechowi i altaryście kat. krak. Mik. Skałce, aby rozstrzygnęli spór między prep. kl. w → Miechowie [p. 5Bb] Czcikiem a opatem mog. Mikołajem o dzies. ze Smrokowa (Mp. 3, 862).
1394 Mikołaj kan. i oficjał krak. rozsądza spór pomiędzy Stanisławem pleb. w Grodzinie a Mikołajem opatem mog. o dzies. ze wsi klaszt. Sędowice — snop. z ról kmiec. i klaszt. folwarcznych, która należała do plebana w Grodzinie od ponad 70 lat lub dłużej, czego nie sięga pamięć ludzka. W l. 1390—2 nie była dawana dzies. z ról kmiecych starych i nowych w granicach wsi Sędowice koło i za drogą zw. Woyska aż do granic wsi Opatkowice dz. Przecława, z ról zw. przymiarki (przemarky) k. granic wsi Niegosławice — łącznie 12 grz. W l. 1387—92 nie była dawana dzies. z 2 ł. k. folw. klaszt., z których pierwszy w cz. ról klaszt. uprawia kmieć z Sędowic Świętosław zw. Pniek (Pnyek), drugi zaś w pobliżu, położony k. łanu Piotra kmiecia z Sędowic, Stan. Stasinek. Także z ról i pól zw. Na Piaskach (Napastoch) k. rz. Mierzawy blisko granic wsi Wola Lubecka — łącznie za 6 lat 12 grz. Pleban domaga się zwrotu 44 grz. z tytułu zaboru dzies. i krzywd. Spór był także w 1257 za bpa Prędoty przed sądem Iwona prep. krak., jak dowodzi pleban. Wtedy klasztor pobierał dzies. ozimą z jednej roli wielkiej, z tłoki i powaby (tloca et powaba yemali) oraz dzies. jarą z tłoki, z reszty ról dzies. Pobierał pleban z Grodziny. Opat dowodzi, że wieś Sędowice należy do klasztoru i że dopiero kmiecie klaszt. wykarczowali lasy, dąbrowy i zarośla pod nowe role zw. Nowiny (nouini) i Na Piasku (napasku) i z tych 2 ł. za dworem oraz z ról Nowiny i ról Na Piasku (Napashku) klasztor pobierał spokojnie dzies. za l. 1380—1 z wyroku Macieja oficjała i kan. krak. Pleban Stanisław najechał zbrojnie ze swymi towarzyszami wieś Sędowice podczas żniw w 1382 r. i wywiózł dzies. z tychże ról, wartą w tym roku 7 grz. Oficjał przysądza pleb. Stanisławowi dzies. z łanów kmiec. wsi Sędowice, klasztorowi zaś przysądza dzies. z Nowin i Na Piasku i z ról opackich (ZDK 1, 115; Mog. s. 14 reg).
1419 Franciszek z Brzegu [Śląsk] profesor teologii, dziekan kol. Ś. Floriana na Kleparzu, sędzia konserwator praw i przywilejów kl. mog., delegowany przez Andrzeja archidiakona krak. i generalnego konserwatora praw tegoż klasztoru z nominacji Stolicy Apostolskiej, na podstawie wyroku oficjała krak. Wilhelma z → 1321 oraz na podstawie statutów arcbpa gnieźn. Janisława [1317—41] o dzies. płaconych przez sołtysów, przysądza kl. mog. dzies. z sołectwa w Skrzynce przeciw pretensjom Stanisława pleb. w → Dobczycach i Andrzeja sołtysa ze Skrzynki (ZDK 2, 226); 1421 Mik. Prochno burgr. z Dobczyc pozwany przez Jana opata mog. o zabranie siłą dzies. ze Skrzynki, która od dawna należy do klasztoru (GK 1 s. 568, 576, 586); 1426 Dziwisz prep. skalbmierski nie stawił się przeciwko opatowi i kl. mog. pozwany o gwałtowne najście ich domu na końcu mostu poza tym miastem [Skalbmierzem?], który został im nadany, z powodu dzies. wart. 60 grz. i o tyleż szkody (ZK 195 s. 374); 1428 na mocy ugody kl. mog. z rajcami m. Krakowa dzies. z Dąbia, które od czasu [1389 → p. 3Aa] odstąpienia Dąbia rajcom przez kl. mog. nie przypadały ani miastu, ani klasztorowi, mają odtąd wieczyście należeć do klasztoru (Mog. 123; KMK 1, 126); 1430—1 Paweł opat mog. pozywa Mikołaja z Brzezia o zagarnięcie i wymłócenie w → Laskowej [par. Włodzisław] dzies.: 60 korcy żyta, 30 pszenicy, 12 owsa, 6 jęczmienia, 3 grochu, 3 prosa i innych zbóż jarych na szkodę 10 grz.; 1431 tenże z Mikołajem s. zm. Zbigniewa marszałka Królestwa Polskiego; 9 V termin odłożony, ponieważ Mikołaj odbywa poselstwo król. (GK 4 s. 146, 150, 160, 168, 196, 205, 215, 223, 251); 1434 Jan z Lgoty oficjał krak. rozstrzyga spór między pleb. w → Dobczycach Stanisławem a opatem mog. Pawłem o dzies. z 2 ł. „zarabiańskich” k. Dobczyc, przysądzając ją klasztorowi (Mog. s. 22 reg. z or.); 1437 tenże oficjał przysądza kl. mog. dzies. z 2 ł. Piotra plebana z → Dobczyc, która należała do klasztoru, i za jej przywłaszczanie przez 2 lata skazał plebana na 6 grz. rekompensaty dla klasztoru i 1 grz. na koszty procesu (Mog. s. 22 reg. z or.); Piotr pleb. z → Dobczyc, godząc się z opatem kl. mog. Mikołajem w sprawie dzies. snop. z 2 ł. pleb. Blisko m. → Dobczyce za rz. Rabą, przyznaje, że nie ma żadnego prawa do tej dzies., która przynależy opactwu (OK 5 k. 223v); 1447 rajcy m. Krakowa poświadczają, że dzies. z Dąbia od dawna należy do kl. mog. (Mog. s. 108 reg.); 1450 Marcin skarbnik kl. mog., okazując mandat opata i konwentu mog., zobowiązuje się wobec rajców Dobczyc w imieniu Tomasza opata sprzedać należącą do klasztoru dzies. snop. w Dobczycach z ról zagrodniczych za 17 grz. w ciągu 3 lat. Rajcy mają zapłacić tę sumę za bieżący rok do ś. Michała (29 IX) (OK 9 s. 16); 1452 Jan skarbnik kl. mog. kwituje rajców i mieszczan Dobczyc ze spłaty długu za dzies. w Dobczycach (OK 9 s. 350); 1459 bp krak. Tomasz [Strzempiński], w uznaniu zasług dla kat. krak. Jana ze Sprowy arcbpa gnieźn., za zgodą kap. krak. nadaje kl. mog. dzies. snop. z ról kmiec. w → Jakubowicach k. Proszowic dotąd należącą do bpa w kluczu krak. w zamian za aniwersarz za dusze zm. jego rodziców i ich potomstwa, a zwłaszcza za jego brata Piotra ze Szczekocin podkanclerzego Królestwa, których ciała są pochowane w tym klasztorze. Darowizna dla tego klasztoru zostaje dokonana na ręce arcbpa (Mog. 137); 1462 sędziowie polubowni rozsądzają spór między Piotrem opatem mog. a Janem pleb. w Piotrkowicach o dzies. z ról w Piotrkowicach należących pierwotnie do Koprzywnicy [Pokrzywnicy] a następnie w wyniku zamiany przyłączonych do Piotrkowic, leżących k. Konar, Piskorzowic, Przyłęku i Woli, których granice dokładnie opisują. Po lekturze przedłożonych przez mgra sztuk brata Jakuba z kl. mog. dokumentów i wysłuchaniu zeznań świadków sędziowie przysądzają sporną dzies. klasztorowi (ArchKlMog., perg. 206; Mog. 139 reg.).
1470—80 w 1222 r. bp krak. Iwo za zgodą kapituły nadał kl. dzies. z Januszowic, Smrokowa, Wężerowa i Cholewic jako rekompensatę 20 korcy zboża, a jako równowartość 20 grz. dzies. We wsiach Moniakowice, Łękawa Marcinkowice, Łękawa Nadolany, Przyśniów, Klemencice i Pokrzywnica. W 1226 r. tenże biskup przeniósł za zgodą kapituły konwent z Kacic i nadał mu dzies. ze stołu biskupiego z Winiar i wsi dokoła Dobczyc, a następnie przekazał temu klasztorowi kościół par. Ś. Bartłomieja wraz z dzies. (DLb. 3 s. 420—2); kl. mog. pobiera dzies. z następujących wsi i miast: — w Cholewicach, Trusinowie i Pożakowie, włączonych do Prandocina, dzies. snop. i kon. Razem z tą wsią wart. do 60 grz. (DLb. 2 s. 33; 3 s. 425); — w Czyrzynach dzies. snop. i kon. z ł. kmiec. wart. 8 grz. (DLb. 2 s. 34; 3 s. 423—4); — w Dąbiu dzies. snop. i kon. wart. 12 grz. (DLb. 2 s. 28, 34; 3 s. 423); — w m. Dobczyce dzies. w gonitwę z 2 ł. pleb.; dzies. snop. z ł. miejskich wart. od 40 do 50 grz., mieszczanie dają też po 4 kity konopi. Klasztor przeszkadza posesorowi prebendy Góreckiej w kat. krak. w wybieraniu dzies. snop. wart. 4 grz. z pewnych ról kątowych w tym mieście (DLB 1 s. 44; 2 s. 185—6; 3 s. 434—5); — w Januszowicach dzies. snop. i kon. z ról folw. i kmiec. wart. 5 grz. (DLb. 3 s. 425); — w Kacicach dzies. snop. z 17 ł. kmiec. i karczmy z rolami wart. 20 grz. (DLb. 2 s. 33; 3 s. 425); — w Kamyku dzies. snop. i kon. z 5 ł. kmiec. wart. 5 grz. (DLb. s. 434); — w Klemencicach dzies. z ł. kmiec. (DLb. 3 s. 433); — w Łękawie Marcinkowicach dzies. snop. i kon. (DLb. 3 s. 432); — w Łękawie Nadolanach dzies. z ł. kmiec. (DLb. 3 s. 432); — w Mikułowicach dzies. snop. i kon. z 11 ł. kmiec. i 6 zagród oraz karczmy z rolami wart. do 12 grz. (DLb. 2 s. 379); — w M. dzies. snop. i kon. z ł. kmiec., karczmy i zagród wart. Do 15 grz., z ról folw. klasztor zatrzymuje dzies. Dla siebie (DLB 2 s. 33—4); — w Moniakowicach dzies. snop. i kon. z 14 ł. kmiec., dzies. snop. w gonitwę z ról karczemnych i zagrodniczych wart. 50 grz. oraz dzies. z 4 ł. folw. kl. oddawanych w użytkowanie kmieciom, którą klasztor bierze dla siebie (DLb. 2 s. 32; 3 s. 428—9, 432); — w Orłowie dzies. snop. i kon. z trzeciej części 8 ł. kmiec., 2 zagrodników i karczmy (DLb. 2 s. 32—3; 3 s. 19); — w Pokrzywnicy z ł. kmiec. (DLb. 3 s. 433); — w Prandocinie dzies. snop. i kon. z 50 ł. kmiec., 2 karczem i zagród z rolami wart. do 50 grz. Z sołectwa, które zostało skupione, kl. nie pobiera dzies., lecz zostaje ona na miejscu (DLb. 2 s. 32); — w Przeczniowie dzies. snop. i kon. z 8 ł. kmiec. i karczmy z rolami wart. 12 grz. (DLb. 3 s. 432—3); — w Rudniku dzies. snop. i kon. z 5 ł. wart. 7 grz. (DLb. 3 s. 434); — w Skrzynce dzies. snop. i kon. z 13 ł. kmiec. wart. do 15 grz.; dzies. w gonitwę z karczmy sołtysiej i 2 ł. sołtysich (DLb. 2 s. 186; 3 s. 434—5); — w Smrokowie dzies. snop. wart. do 4 grz. z folw. kl. miech., z 4 osobnych łanów obok folw. dzies. także wart. 4 grz. (DLb. 2 s. 42; 3 s. 21, 432 — tutaj dzies. z folwarku oceniana na 6 grz.); — w Wężerowie dzies. snop. i kon. z wszystkich ł. kmiec. (DLb. 3 s. 432); — w Winiarach dzies. snop. i kon. z 11 ł. kmiec. wart. do 10 grz. (DLb. 1 s. 216—7; 2 s. 113); dzies. 13 ł. kmiec. wart. 13 grz., o którą klasztor spierał się z pleb. w Dziekanowicach, lecz spór wygrał, z karczmy dzies. w gonitwę (DLb. 3 s. 434).
1478 bracia z kl. mog. Bartłomiej skarbnik i Jerzy w imieniu opata Marcina i klasztoru zobowiązują się wystąpić w sądzie jako zachodźcy Tomasza mieszcz. z Dobczyc w jego sprawie o dzies. z kan. krak. Janem z Radoszownicy; brat Stanisław z M. w imieniu ww. klasztoru odpowiada temuż kan. Janowi, że jego księga jest nieuporządkowana i niewystarczająca, i że nie ma w niej wykazu ról, z których pobierana jest dzies., i z tego powodu wnosi o oddalenie skargi (OK 2 s. 709, 720, 735—6, 759, 762, 787, 797); 1485 Marcin opat mog. w sprawie dzies. [z Winiar] wzywa Jerzego [Szworca] pleb. w Krakowie do okazania pewnych 2 dok. na imiona biskupów krak., jeden na imię zm. Jana [Muskaty] z jego pieczęcią [→ p. 5B: 1300], a drugi na imię zm. Prędoty z 2 pieczęciami, biskupa i kapituły [→ p. 5B: 1266]; w sprawie o dzies. z Winiar Stanisław z Kleparza w imieniu reprezentowanej przez siebie strony [Jerzego Sworcza] okazuje dok. na imię i z pieczęcią królowej Jadwigi, czyli dok. zm. króla Kazimierza zatwierdzającego ten dok. [nieznany, może fals.] (OK 11 k. 41v; 11 k. 52a, 53, 57v); 1486 tenże opat pozywa Sworcza o dzies. snop. ze wsi Winiary k. Dobczyc (OK 11 k. 74v); Stanisław ze Świeradzic prep. kiel., kan. i oficjał krak. w sporze między Marcinem opatem mog. a Jerzym Sworczem archiprezbiterem kościoła PM w Krakowie i altarystą ołtarza Wniebowzięcia PM w kat. krak. o dzies. ze wsi Skrzynka i Winiary, a specjalnie z ról Zamłynie, Ogrodzisko alias Pojabłonie, Paszkowskie i Janików, które Sworcz sobie przywłaszczył, przysądza te dzies. kl. mog. (ArchKlMog., perg. 221; Mog. s. 23 reg.); 1495 Jan ze Starzechowic [woj. łęcz.] kan. i oficjał krak. przysądza Janowi pleb. w → Dziekanowicach dzies. snop. z pewnych ról między Dobczycami a Niezdowem przeciw roszczeniom kl. mog. (Mog. 153); 1496 Jan z Włodzisławia pleb. w Niegardowie profesor pr. kan. i Jan z Kościana psałterzysta kościoła kat. i dr dekretów przysądzają Janowi z Raciborza opatowi mog. dzies. w Dziekanowicach i Dobczycach wbrew pretensjom Jana plebana w Dziekanowicach (Tym. k. 373; KatArchKlMog., s. XVI).
1529 klasztor pobiera następujące dzies.: — w m. Dobczyce od pewnych mieszczan i z całego przedmieścia, całej Skrzynki z sołectwem i młynem, Rybnika [dziś nie istnieje] i dwu cz. w Winiarach wart. 20 grz.; — w Prandocinie, Moniakowicach, Kacicach i Woli [Lipnej] oraz opustoszałych Cholewicach z całych wsi, w Wężerowie z ról kmieci, w Orłowie, Smrokowie i Januszowicach z pewnych ról kmiec. i folw. wart. 70 grz.; — w Mikułowicach k. Buska z pewnych ról kmiec. na przemian z pleb. w Szańcu, w Klemencicach i Laskowej z pewnych pól na przemian z opatem jędrz. i pleb. włodzisławskim oraz z Pokrzywnicy dzies. snop. 10 grz.; — w Łękawie Marcinkowicach i Łękawie Nadolanach oraz Przeczniowie z wszystkich ról, Nagórzanach, Wielgusie i Marcinkowicach [par. Kościelec] z ról kmiec., w tej ostatniej na przemian z pleb. w Czulicach wart. 18 grz.; — w Czyrzynach z ról kmiec. wart. 7 grz.; — w Mogile i Przewozie z ról kmiec. wart. 10 grz.; — w Dąbiu z ról folw. 1 grz.; — w Sędowicach z pewnych ról wart. 3 wiard. Dochód opactwa [wraz czynszami tu nie wymienionymi → p. 3Aa] 609½ grz. i 5 gr. (LR s. 236); 1536 → p. 3Ab.
5D. Opłaty na rzecz papiestwa.
1325—7 opat Stefan płaci dzies. pap. od taksy 145 grz.; tenże płaci dzies. od 150 grz. (MV 1 s. 118, 188); 1350—1, 1354—6 opat mog. płaci dzies. od 150 grz. (MV 2 s. 390, 406).
1379 Zbigniew kanclerz kat. krak. i sędzia Floriana bpa krak. widymuje 3 bulle pap. przedłożone przez Jana z Bolesławia klucznika kl. mog., m.in. Urbana IV z 1262 potwierdzającą, że kl. cyst. są zobowiązane do świadczeń na rzecz Stolicy Apostolskiej jedynie na specjalne polecenie (ZDK 1, 75); 1383 Urban VI ustanawia opata mog. kolektorem „subsidium charitativum” ustanowionego na kapitule generalnej na potrzeby Kościoła od kl. cyst. na Węgrzech, w Polsce i Dalmacji (Bullarium 3, 38); 1384 Piotr opat mog., kolektor „subsydium charitativum” na rzecz kamery papieskiej, kwituje Katarzynę opatkę kl. Cyst. z Trzebnicy [Śląsk] w diec. wrocławskiej i prowincji polskiej z 6 grz. (AP Wrocław, rep. 125 nr 256 [270])14Tę informację zawdzięczam prof. Markowi D. Kowalskiemu z Krakowa.
1438, 26 IX mistrz Henryk ze Strzelec syndyk i prokurator Mikołaja opata mog. przedkłada bpowi krak. Zbig. Oleśnickiemu tekst bulli soboru bazylejskiego z 26 IX t.r. ustanawiającej go sędzią komisarycznym w celu ustalenia wysokości nowej taksy płaconej na rzecz Stolicy Apostolskiej przez kl. mog., którego opat Mikołaj skarżył się soborowi, że pierwotną wysokość taksy majątkowej w wysokości 50 grz. podniesiono klasztorowi na 150 grz., i poleca mu sumiennie zbadać dochody kl. mog., i według nich ponownie ustalić taksę serwicjum dla kamery apostolskiej → 1439, 20 IV Zbig. Oleśnicki bp krak., przytaczając tekst powyższej bulli, ponownie szacuje dochody klasztoru i ustala nową taksę w wysokości 70 grz. pospolitej monety oraz grozi klątwą wszystkim, którzy sprzeciwiać się będą jego wyrokowi (ArchKlMog., perg. 181; Bullarium 5, 1505; Mog. s. 112 reg.); 24 IV sobór bazylejski na suplikę opata mog., aby ze względu na mniejsze dochody klasztoru z niektórych dóbr za ostatnie 10 lat mógł nadpłacone serwicja obrócić na potrzeby swoje i klasztoru, jeśli udałoby się je odzyskać, na co jest zgoda trzech komisji soborowych i czwartej do spraw serwicjów, poleca bpowi krak., aby zbadał tę sprawę, a jeśli uzna, że prośba wynika z ubóstwa suplikanta, wyraził na to zgodę (Bullarium 5, 1515).
1493 Piotr de Seranis pleb. z diec. Bayonne [Francja], bakałarz obojga praw i komes pałacu Stolicy Apostolskiej pap. Aleksandra VI przyjął w Bodzentynie od Jana opata mog. 8 fl. węg. z tytułu dzies. od sumy 80 fl. i uwalnia opata i klasztor od ekskomuniki, w którą popadł nie płaciwszy tej dzies.; Jan z Konar prep. i Jan z Oświęcimia doktorzy teologii i kan. krak. jako kolektorzy kontrybucji za ten rok przyjęli od opata mog. 18 grz. od taksy 70 grz. (Tym. k. 383r—v, 384r).
6A. Opaci.
1228—30 Piotr (Preussisches Urkundenbuch 65; Mog. 8, 10, 11; ZDK 1, 6; PSB 26 s. 407); z Lubiąża, pierwszy opat 1220, rządził 16 lat (DLb. 3 s. 435); zm. 3 VII 1236 (LM s. 808); pierwszy opat od 1221 przez 16 lat, zm. 1236 (Chronicon s. 437—8); z Lubiąża (BCzart., rps 3652 III s. 16, reszta jak LM).
1236 Henryk (Mog. 14); opat 1230, rządził 8 lat (DLb. 3 s. 435); drugi opat od 1236 przez 8 lat, zm. 1245, informacja, że nie został wpisany do księgi zmarłych (Chronicon s. 438); Gallus (BCzart., rps 3652 III s. 13, 17).
1244 — przed 1250 Gerard, poprzednik Aleksandra (Mog. 20, 22; Mp. 2, 426; Pol. 3, 23; Bullarium 1, 403); opat 1244, rządził 8 lat (DLb. 3 s. 435); zm. 22 I (LM s. 807; BCzart., rps 3062 IV s. 6); trzeci opat od 1244 przez 6 lat, zm. 1250 (Chronicon s. 438—9).
1250 Aleksander, następca Gerarda (Mog. 22, 25); opat 1250, rządził 16 lat (DLb. 3 s. 435); zm. 1 II (LM s. 807; BCzart., rps 3062 IV s. 7); wybrany 1250, zm. 1266 po 16 latach rządów jako czwarty opat (Chronicon s. 439, błędna informacja, że nieodnotowany w nekrologu).
1266 Hartlib (Mog. 27—8); z Krakowa, opat 1266, rządził 11 lat (DLb. 3 s. 435); zm. 23 II (LM s. 807; BCzart., rps 3652 III s. 20); piąty opat od 1266, zm. 1277 (Chronicon s. 440).
1278 Herman (Mog. 33); opat 1277, rządził 6 lat (DLb. 3 s. 435); zm. 3 III (LM s. 808); szósty opat od 1277, zm. 1283 (Chronicon, s. 440); Pomorzanin (BCzart., rps 3652 III).
1283—6 Engelbert, od 1288 opat w Byszewie, gdzie wg tamtejszych źródeł zm. 14 VI 1289 (Mog. 35, 37; Wp. 2, 618); opat 1283, rządził 8 lat (DLb. 3 s. 435); zm. 5 IV (LM s. 815); siódmy opat od 1283, zm. 1290 (Chronicon s. 441); (K. K. Jażdżewski, Engelberci czy Engelbert? W związku z autorem pierwszego żywotu św. Jadwigi Śląskiej (druga połowa XIII w.), w: Mente et litteris. O kulturze i społeczeństwie wieków średnich, Poznań 1984, s. 190—4; K. Zielińska-Melkowska, Opat byszewsko-koronowski Engelbert, NP 96, 2001, s. 33—60; PSB 6 s. 270).
1291 Teodoryk (Mog. 4, 40; ZDK 1, 16); opat 1291 rządził 14 lat (DLb. 3 s. 435); zm. 3 VI (LM s. 811); rządził klasztorem od 1290, zm. 1305 po 14 latach rządów jako ósmy opat (Chronicon, s. 441—2, tu też błędnie, że nie został odnotowany w księdze zmarłych).
1315 Krzystan (Mog. 48); opat 1315 rządził 9 lat (DLb. 3 s. 435); zm. 28 II (LM s. 811); wybrany 1304, zm. 1319 po 15 latach rządów jako dziewiąty opat (Chronicon s. 442—3).
1321—9 Stefan (Mog. 53, 55, 57; ZDK 1, 29, 32—3; MV 1 s. 118, 188; 3, nr 180, 205, 208, 214, 225—6, 237, 247 s. 278 — tu z imieniem; Theiner 1, 311, 392, 403, 415); z Krakowa, opat 1320, rządził 9½ roku (DLb. 3 s. 435); zm. 10 XI 1329 (LM s. 813); dziesiąty opat od 1319, zm. 1329 (Chronicon s. 443—4).
1334—56, zm. 18 V Jan, konserwator praw kl. tyn. 1334 i bpstwa wrocławskiego 1343, uczestnik procesu warszawskiego z Zakonem Krzyżackim 1339, kolektor dzies. pap. ze wszystkich diecezji z wyjątkiem wrocławskiej na potrzeby króla Kazimierza walki z niewiernymi 1341, dzies. pap. w Krakowie i diec. krak. 1345—6, kapelan 1353 i dyplomata król. 1356, promotor na beneficja z rezerwacji papieskiej (Mog. 58—64, 66, 69—72, s. 56—7; Tyn. 60; Wp. 2, 1192; ZDM 1, 50, 60, 63—4, 70—4; KRK 1 s. 156 nr 1417; Bullarium 1, 1641, 1771; 2, 48, 228, 486; MV 2 s. 18, 25, 317 — tu z imieniem; 3, nr 256, 258, 264, 267, 277, 285, 295, 367, 399—400; Theiner 1, 452, 558; Lites ac res gestae inter Polonos ordinemque cruciferorum, Acta Varsaviae a. 1339, t. 1, wyd. 2, Poznań 1890, s. 141; GK 1 s. 632 — wpis dok. Kazimierza W. dla opata Jana 1356; DHn. 9 s. 261—2); opat 1339 (DLb. 3 s. 435); zm. 18 V (LM s. 810); pierwszy opat o tym imieniu, od 1331 przez 17 lat, błędnie że zm. 1348, na marginesie nota o śmierci 1356 (Chronicon s. 445—6); Scirinius [= ze Szczyrzyca] dictus (BCzart., rps 3652 III s. 26); (PSB 10 s. 434).
1356—75 Mikołaj, konserwator praw diecezji i m. Wrocławia 1371 (Mog. 73—9, 81—2, 84—5, 88, s. 55—7; DSZ 6; Mp. 1, 327; Mp. 3, 862; ZDM 1, 82, 92, 99; ZDK 1, 57; Theiner 1, 384, 904, 940, 956; MV 3, 399—400, 433, 444; MVBoh. 2, 484; 4, 135, 147, 359; Bullarium 2, 846, 847, 1002, 1026, 1037, 1143, 1178, 1182, 1728, 2021, 2077, 2094, 2124, 2131, 2178; W. Abraham, Sprawozdanie z poszukiwań w archiwach i bibliotekach rzymskich, AKH 5, Kr. 1889, s. 111); Mikołaj pierwszy 1356, rządził 16 lat (DLb. 3 s. 435); zm. 21 III, zapewne 1376, ponieważ żył jeszcze 4 VII 1375 (LM s. 808); błędne daty 1330—1 (Chronicon s. 444—5).
1375—89, zm. po 2 XI 1389 a przed 4 X 1390 Piotr Lipko (Mog. 89—91, 94, 96—101, s. 3; DSZ 18, 25; Mp. 4, 1028; ZDK 1, 83; ZDM 1, 156; KK 2, 298; KMK 1, 68, 71; Bullarium 3, 38, 44, 97, 105; MV 8, 7, 24; MVBoh. 4, 1028; SP 8, 5319, 5432, uw. 158/46, 180/2, 189/6, 197/9; AP Wrocław, rep. 125 nr 256 (270); opat 1376, rządził 14 lat (DLb. 3 s. 435); zm. 19 IX (LM s. 812); od 1370 przez 27 lat, zm. 1398 jako czternasty opat (Chronicon s. 448—51).
[1390, przed 13 XII] Franciszek s. Piotra mnich z Lubiąża, nie objął urzędu → niżej 1397 (M. Starzyński, Uzurpator opatem? Franciszek nieznany zwierzchnik klasztoru oo. cystersów w Mogile w XIV w., „Studenckie Zeszyty Historyczne” 6, [Kr.] 2004 s. 95—8).
1390—140315Opat mog. Mikołaj poświadczony jest do 20 XII 1402 (Tyn. 133). Nie wiadomo zatem, czy opat bez imienia występujący notorycznie w księgach sądowych od 9 V do 19 IX 1403 i oraz 3 I 9 V 1404 (ZK 3b s. 76, 120—1, 142, 153, 177, 318) to Mikołaj, czy jego następca Jan, znany z imienia od 3 i 21 X 1404 (ZK 3b s. 400, 414), a może znany z obecności na posiedzeniu kap. generalnej w 1426 były opat Filip. Wiadomo jednak z bulli papieskiej, że Jan Stecher został wybrany opatem po śmierci Mikołaja, a prowizję papieską otrzymał 26 I 1405 (Bullarium 3, 1001) Mikołaj, otrzymał prowizję na opactwo 1397 (Mog. 101—2, 104, s. 59, 85; Mp. 4, 1028; SP 2, 867; Tyn. 133; ZDK 1, 115; DSZ 76, 90; ZDM 1, 231; Bullarium 3, 344, 416, 506, 554, 564, 637, 657, 680, 761, 783, 796, 826, 961, 972, 1001 — jako zm. 26 I 1405; SP 8, 7313, 7478, 7514, 7568, 8063, 8090, 8424, 8503, 8537, 9681, 9770, 9857, 10037, 10067, 10161, uw. 218/10, 219/23, 222/15, 229/56, 242/110, 257/22, 23, 65, 258/6, 8, 259/46, 60—1, 63, 71, 260/35, 54, 90, 262/29, 80, 82, 263/46, 264/22, 45, 266/59, 268/13, 15, 270/28, 38, 271/15, 272/56, 276/53, 54, 277/34, 283/65, 326/14, 344/3, 10294; ZK 2 s. 45, 147, 150, 172, 222, 505, 516, 525, 527, 530; 3a s. 31, 44, 50, 67, 85, 116, 121, 142, 153, 167, 177, 249—50, 266, 277, 294—5, 315—6, 369, 408, 415, 422, 432, 452, 454, 484, 514, 565, 573, 585, 616, 630, 639, 643; 3b s. 76, 120, 249; DLb. 3 s. 435, opat od 1390 przez 26 lat; LM s. 813, zm. 28 IX); 1397, 28 III Bonifacy IX informuje [kogo?], że Franciszek s. Piotra mnich z Lubiąża otrzymał dawno prowizję [ok. 1390] na opactwo w M., jednak w tym czasie podlegał on ekskomunice jako apostata, więc jest ona nieważna; tenże papież informuje Mikołaja opata mog., że może przyjąć benedykcję z rąk jakiegokolwiek biskupa oraz złożyć przysięgę, która ma być wysłana do Stolicy Apostolskiej (Bullarium 3, 482, 506)16Kwestia następstwa po zm. opacie Piotrze nie jest jasna. Z tekstu bulli z 1397 r. wiadomo, że prowizję na ten urząd otrzymał niejaki Franciszek mnich z Lubiąża, jednak go nie objął, a prowizja był nieważna, gdyż podlegał ekskomunice jako apostata. Wygląda na to, że Franciszek nie został dopuszczony do objęcia opactwa, może w wyniku sprzeciwu samych mnichów mog., a opatem został Mikołaj. Po latach starań papież uznał w 1397 poprzednią prowizję za nieważną w związku z ekskomuniką za apostazję (co to było, nie wiadomo, może stronnik papieża Klemensa?) i dał prowizję Mikołajowi, faktycznemu opatowi od 1390, potwierdzając tym samym legalność jego obioru.
[1403—4?] Filip opat mog. → niżej pod r. 1405 i p. 6 pod r. 142617Filip jako dawny opat mog. został wymieniony w uchwale kap. generalnej cyst. w 1426 i wydaje się, że mógł być krótko opatem tylko w tych latach, zob. przyp. 15.
1404—26, zm. 8 VII 142618Ostatnie wystąpienie opata Jana 4 VII 1426 (ZK 195 s. 380). Jego następca Paweł od 24 X t.r. (ZK 195 s. 405 zp.) Jan Stecher s. Piotra z Sandomierza h. Trąby, przedtem mnich 1389, uczestnik soboru w Konstancji 1415 (Mog. 99, 110—2; DSZ 122—4; Pol. 3, 188; ZDK 2, 226; Wp. 11, 1887; Bullarium 3, 961, 972, 1001, 1060, 1088, 1175, 1246, 1271, 1311, 1319, 1365—6, 1377, 1469, 1479; 4, 184, 337, 398, 441, 908, 912, 1087, 1270, 1327, 1353, 1388, 1412, 1751; AKP 10, 1755—6, 3136, 3188, 3121, 3280; Sroka Dokumenty 1, 37—8; ZK 3b s. 318, 400, 414 zp.; 4 s. 147, 159, 211, 251, 257; 5 s. 1, 6, 49, 210, 220, 336, 400; 6 s. 36, 126; 7 s. 164, 375; 8 s. 76, 91; 193 s. 89 zp., 94 zp., 117, 219 zp., 321; 194 s. 9, 14, 182; 195 s. 81, 158, 270, 296, 316 zp., 374, 376, 380, 405; GK 1 s. 172, 176, 206, 219, 241 zp., 558—9, 568, 576, 578 zp., 586—7, 594, 596 zp., 597—8, 605 zp., 609, 633; 2 s. 104, 117, 124—5, 273—7, 300, 421, 513, 579, 582, 584, 624; APKr., rps. KKK 888 (Nekrolog kan. reg.) 91; Rusin h. Trąby, opat 1404 rządził 22 lata (DLb. 3 s. 435); zm. 8 VII (LM s. 817); opat od 1398 przez 26 lat, zm. w dzień ś. Kiliana (8 VII) 1424 (błędna data roczna) jako piętnasty opat po kłótni z seniorami klasztoru (Chronicon s. 451—4); 1405, 26 I Innocenty VII powierza zarząd nad kl. mog. opatowi Janowi, który po śmierci opata Mikołaja został wybrany przez konwent i zatwierdzony przez Pawła opata kl. w Lubiążu [Śląsk], do którego starodawnym zwyczajem należy konfirmacja nowo obranego opata tegoż klasztoru (Bullarium 3, 1001).
1426—35 Paweł Paychbirner, Perhborner z Krakowa, wizytator klasztorów cyst. na Śląsku, w Polsce i Prusach 1429, konserwator praw klasztorów tyn. i miech. 1434, zm. 11 VII 143619Jeśli data dzienna śmierci opata Pawła 11 VII podana w Kronice (tu dodatkowo data roczna) i Nekrologu jest prawdziwa, to nie mógł on umrzeć w 1436 r. jako urzędujący opat. Ostatnie jego wystąpienie z imieniem to 1 VI 1435 (GK 5 s. 366). Następca na urzędzie opata Mikołaj występuje w sądzie w sprawach klasztoru w dniu 12 X 1435 (ZK 197 s. 537). Być może Paweł w 1436 był już byłym opatem, co jest najbardziej prawdopodobne, po śmierci mowę na jego cześć „Estote misericordes” napisał Mikołaj Tempelfeld z Brzegu (Mog. 123—4; s. 22—3, 98, 108, 112; KMK 1, 126; KUJ 1, 87, 90; Mp. 4, 1278; Tyn. 173; ZDK 2, 325; Bullarium 4, 1879, 2263, 2269, 2409, 2441, 2468—9; 5, 33, 37, 161, 166, 217, 333, 358, 363, 365, 388, 396, 1392, 1401, 1425; APKr., rps KKK 881 (Nekrolog kan. reg.) 1. 191; ArchKlMog., perg. 168; ZK 146 s. 107; 195 s. 405, 415—6; 196 s. 11, 84, 95, 158, 209 — błędnie Jan; GK 3 s. 59, 66, 77, 96, 102—3, 108, 113, 122, 125, 128, 137, 145—6, 161, 173, 192; 4 s. 24, 150, 160, 168, 196, 205, 215, 251, 273, 328—9, 347—8, 371, 660, 746, 876, 909, 1012; 5 s. 61, 152, 248, 305, 339, 366 — 1 VI 1435); ukończył wielką sadzawkę 1426, rządził 9 i pół roku (DLb. 3 s. 436); zm. 11 VII jako szesnasty opat (LM s. 811); opat od 1424, zm. 11 VII 1436 jako szesnasty opat (Chronicon s. 454—5); (PSB 25 s. 368—9; M. Kowalczyk, Krakowskie mowy uniwersyteckie z 1 poł. XV w., [Wr.] 1970 s. 126, 185).
1435—9, zm. 22 V Mikołaj Ederer z Krakowa20Mikołaj Ederer jako opat poświadczony jest 12 X 1435 (GK 5 s. 396—7). Ostatnia o nim wzmianka 24 IV 1439 (Concilium Basilense, Bd. 6, Basel 1926—7, nr 377 — cyt. za M. Starzyński, Katalog, s. 112 → p. 7), student Uniw. Wiedeńskiego 1421, student Uniw. Krak. 1427, skarbnik klaszt. 1428, profes 1432 (Mog. 123, 126, 130; KMK 3, 120—1; Bullarium 5, 496, 554, 587, 707; ZDK 2, 354, 357, 360; SP 2, 2703; Cracovia artificum suppl. 1433—1440, 89; Concilium Basilense, Bd. 6, Basel 1926—7 nr 377; ZK 197 s. 537, 605; GK 5 s. 396—7; Metryka UK 27h/180; APKr., rps KKK 888 1. 191); opat 1436, rządził 4 lata (DLb. 3 s. 436); zm. 22 V (LM s. 811); od 1436, zm. w oktawę Wniebowstąpienia [12 V] 1440 jako siedemnasty opat (Chronicon s. 456—7); (Z. Kowalska, Polnische Studenten in Wien in der Zeit des Königs Władysław Jagiełło (1386—1434), w: Quellen zur polnischen Geschichte aus öster reichischen Sammlungen, hrsg. W. Leitsch, J. Pirożyński, Wien 1989, s. 28).
1439—42 Dominik z Krakowa, br. cioteczny opata Pawła Paychbirnera21Pierwsza wzmianka o opacie Dominiku pochodzi z 3 VI 1439 (GK 6 s. 191), ostatnia o nim wzmianka 1 XII 1442, gdy bp Oleśnicki zatwierdzał ugodę Dominika z Uniw. Krak. z 29 VI 1442 o pr. patr. i prezenty kościoła par. Ś. Anny. Żył wtedy jeszcze, ale nie był już opatem (KUJ 2, 111, 113) (ZDK 2, 354, 417, 429; Bullarium 5, 1314, 1522; KUJ 2, 111, 113; SP 2, 2921, 2985b; ZK 11 s. 493, 502; 12 s. 273 — wspomniany jako zm. 1 XII 1444; 147 s. 11, 13; 150 s. 250—1; GK 6 s. 191—2, 210, 429—30, 556—8; 7 s. 51, 64, 78, 95, 103, 110, 123, 131, 156, 183, 211, 215, 218, 245, 247, 441, 489, 569—70, 797—8, 801, 849, 1007); opat 1439, rządził 4 lata (DLb. 3 s. 436); zm. 11 V (LM s. 811); od 1440, zm. 1444 jako osiemnasty opat (Chronicon s. 457—8).
1442—60, zm. 12 V 1461 Tomasz, wedle tradycji klaszt. z Krakowa, może student Uniw. Krak. 1418, złożył urząd przed śmiercią22Pierwsza wzmianka o opacie Tomaszu z 28 IX 1442 (ArchKlMog., perg. 186) (Mog. s. 79, 95, 119—20, 134; KMK 3, 432; KUJ 2, 194; Tyn. 214; ZDK 2, 477, 495; ZDM 3, 819; Bullarium 6, 32, 361, 519, 938, 952, 1006, 1327, 1348, 1545; Cracovia artificum suppl. 1441—1450, 414; Metryka UK 18/001; ZK 12 s. 273, 313; 13 s. 318; 146 s. 541; 147 s. 47, 93, 162, 166, 202, 271, 313; GK 9 s. 777; 10 s. 146; 11 s. 202, 210—1, 242, 369, 672, 796, 831, 833, 875—6, 897; 12 s. 157—8, 430—1, 528; 13 s. 24, 43, 212—3, 222, 229, 233, 243, 320—1, 380, 411, 443, 581, 665, 685, 763—4, 834; 14 s. 51, 65—6, 73, 76, 79, 83, 133, 214—5, 353, 378, 380—1, 387, 393, 405, 417, 420, 430, 437, 443—4, 446, 466 — 17 XII 1460; 15 s. 233; OK 1 s. 5, 8, 13, 15, 24, 118, 136, 143, 148, 150, 268, 328, 364, 413, 571, 667, 679, 779; 8 s. 806; 9 s. 16, 350, 467, 479, 501, 1019; ArchKlMog., perg. 186, 202; APKr., rps KKK 888 l. 181); [zm.] 1461, urzędował 18 lat (DLb. 3 s. 436); zm. 12 V (LM s. 810); od 1444, błędna informacja, że zm. 1460 po złożeniu urzędu jako dziewiętnasty opat (Chronicon s. 459—62).
1462—75, zm. po 24 V 1475 Piotr Hirszberg z Biecza, s. Jana, br. Mikołaja, stryj autora kroniki mog., student Uniw. Krak. 1447, wizytator opactw małopolskich i wielkopolskich cyst. 1464 i w Prusach 1469, autor kazań na niedzielę „Epistolae dominicales”23Opat Piotr poświadczony od 25 V 1462 (ZK 258 s. 337) (Mog. 140—2, s. 102; KUJ 3, 229; Metryka UK 47e/017; SP 2, 3727, 3911; Mp. 5 L 31, N 259; Bullarium 7, 298, 564, 590, 839; ZK 16 s. 312, 329, 334, 363, 423, 496, 517, 546, 557, 568; 17 s. 80—1, 162, 381, 408; 18 s. 4; 146 s. 640; 147 s. 427, 437; 258 s. 337; 259 s. 47, 65, 87—8, 106, 146; 260 s. 36—7, 70, 73; 315 s. 284, 291, 298, 316, 322, 340, 344, 348; GK 16 s. 40, 220, 912, 923—4, 1000, 1019; 17 s. 13, 75, 107, 169, 197, 218, 265, 288, 335, 353, 374, 384, 394, 403, 431, 439, 442, 496, 765, 832, 878, 898—9, 987; 18 s. 3, 41, 45, 76, 146, 202, 223, 228, 297—8, 339—40, 409, 453—4, 523—4, 577, 686; 19 s. 238, 847—8, 965, 974, 1024; 20 s. 44—5, 77, 100; OK 13 s. 531—2; ArchKlMog., perg. 206; BCzart., rps 3734 III; APKr., rps KKK 888, 1.191); [zm.] 1475, rządził 14 lat (DLb. 3 s. 436); zm. 24 VIII (LM s. 812); przeor kl. mog., opat od 4 V 1460 po złożeniu rezygnacji przez poprzednika, zm. 23 VIII 1474 (Chronicon s. 463); (Bobrzyński i Smolka, Długosz s. 268 nr 215; PSB 9 s. 530; PSB 26 s. 385).
1475—88 Marcin Matyspasek z Krakowa24Opat Marcin poświadczony od 18 X 1475 (GK 20 s. 201), po raz ostatni 3 XII 1488 (OK 11 k. 252), pochowany w kapitularzu (Mog. 146, 148, s. XIV, nr 44; MBiecza 71; KUJ 3, 257, 282; ZK 202 s. 51, 198; 261 s. 18, 51—2, 69, 76, 79, 83, 85, 87, 95, 107, 111, 121, 124, 131—2, 139, 151, 181, 242, 245; GK 20 s. 201, 240, 245—6, 277, 314—5; 22 s. 74—5, 491; OK 2 s. 609, 622, 628—9, 720, 726, 735—7, 751, 759, 762, 773, 787, 794, 797, 802; 3 s. 242, 261, 321; 11 k. 52a, 53, 47v, 57v, 61v, 74v, 252; Ep. 3 k. 250—1; Rad. 429 s. 616; 713, 769; Wypisy 1440—1500, 134; ArchKlMog., perg. 220—1); bez żadnych danych (DLb. 3 s. 436); zm. 24 III (LM s. 808); od 1474, zm. jako dwudziesty pierwszy opat w Ryczowie 22 III 1488, gdzie zamierzał złożyć godność (Chronicon s. 467—9).
1489—93 Bartłomiej Remir, Rymer z Kazimierza25Opat Bartłomiej występuje od 11 V 1489 (MS 1, 1986), poświadczony jeszcze 21 III 1493 (GK 24 s. 120), przedtem zapewne szafarz i skarbnik klaszt. 1481 (Mog. 150, 152; KUJ 3, 289; MS 1, 1986; ZK 261 s. 330; GK 23 s. 184; 24 s. 93, 115, 120; OK 3 s. 594; 11 k. 331, 391); zm. 28 V (LM s. 811); wybrany na opata w wieku 60 lat, zm. 28 V 1493 jako dwudziesty drugi opat (Chronicon s. 469).
1494—1503, zm. 8 XII 1503 Jan Taczel z Raciborza, student Uniw. Krak. może 1457 lub 1461, bakałarz sztuk 1464, mgr może 1468, bakałarz teologii 1473, licencjat teologii 1477, bakałarz formatus teologii 1478, dr teologii 1484 lub 1485, wykładowca na wydziale teologicznym, przeor 1488, komisarz generalny kl. cyst. na terenie Królestwa Polskiego 1499, zm. 8 XII 1503, pochowany w kapitularzu (Mog. 153—60; KUJ 3, 257; MS 2, 640, 1218; 3, 364; Metryka UK 1, 57/h lub 61e; Księga promocji M68?; Sroka Dokumenty 3, 566; ZK 23 s. 81; 261 s. 376; GK 25 s. 10, 352, 398—9; 26 s. 511, 556, 590; 27 s. 46—7, 1257, 1276; 28 s. 64, 118, 202, 275, 362—3, 371, 874, 1297; Ep. 4 k. 217v, 222; Skladaný, Ján Thurzo → Mogiła wieś p. 7, s. 222; Chronicon s. 471; Encyklopedia Katolicka, t. 7, kol. 941—2; Z. Włodek, Jana opata mogilskiego wykład Sentencji na Uniwersytecie Krakowskim, w: Z dziejów filozofii na Uniwersytecie Krakowskim w XV w., Wr. 1965, s. 166—77).
1504—22, zm. 1522 Jan Weinrich s. Jana złotnika z Krakowa, skarbnik klaszt. 1488, (MS 3, 1753; 4, 9759; SP 2, 4551, 4553; 6, 14; Wypisy 1516—1525, 135, 169; ZK 154 s. 394, 469—70; 155 s. 15—7, 29; 157 s. 3a, 4; 205 s. 83; 266 s. 48; Ep. 6 k. 254v; ArchKlMog., perg. 234).
1522—46, zm. 6 XII 1546 Erazm Ciołek s. Macieja mydlarza z Krakowa i szl. Anny Zasańskiej, student Uniw. Krak. 1507, bakałarz 1509, mgr 1512, wstąpił do kl. Cyst. w M. między 1512 a 1514, kan. i bp sufragan krak. 1544, pochowany w chórze (Mog. 161—3, 165, s. 34, 81, 105; MS 4, 13750, 16916, 16945, 18234, 20300; Wypisy 1526—1529, 169, 170, 211, 373; 1530—1533, 951, 1007; 1534—1535, 1266; 1539—1541, 752).
6B. Stosunki z władzami zakonnymi i innymi opactwami cyst.
1230 opat mog. w drodze na kap. generalną → p. 3Aa; 1232 na prośbę bpa Dorpatu opaci kl. w M. i Lądzie mają na polecenie kapituły generalnej zbadać miejsce pod nową fundację (StCist. 2 nr 48); 1238 kapituła poleca opatom z Sulejowa i M. zbadać miejsce pod fundację kl. w Rudach [Śląsk] i ew. wysłać tam konwent z Jędrzejowa, który będzie macierzą dla nowego klasztoru (StCist. 2 s. 191 nr 33); 1241 opaci klasztorów w M. i Henrykowie, których klasztory zostały spalone i zniszczone przez Tatarów, otrzymują dodatkowe 2 lata zwolnienia od udziału w kap. generalnych (StCist. 2 s. 237 nr 39; S. Staniszewski, Trzynastowieczne napady mongolskie na klasztory cysterskie Małopolski i Śląska w świetle uchwał kapituły generalnej zakonu cystersów, NP 96, 2001, s. 502—3); 1383 → p. 6C.
1416 → p. 6D; 1418 kap. generalna cyst. ustanawia opata mog. kolektorem kontrybucji od opactw cyst. w Polsce, Prusach i Inflantach oraz krajach sąsiednich (StCist. 4 s. 216 nr 14); 1421 taż kapituła powierza opatowi mog. funkcje reformatora klasztorów cyst. w męskich i żeńskich w Polsce oraz kolektora kontrybucji nowych i zaległych, które winien co 3 lata składać na kapitule lub w kl. w Citeaux. Ponadto każdego roku winien on zwołać w jedno miejsce wszystkich opatów i debatować nad reformą klasztorów w ich kraju (StCist. 4 s. 236 nr 9); 1422 taż kapituła ustanawia opata mog. wizytatorem kl. cyst. w prowincji gnieźn. (StCist. 4 s. 245—6 nr 22); 1423 taż kapituła wyjmuje kl. Cyst. w Pelplinie spod władzy wizytatorskiej opata mog. (StCist. 4 s. 259 nr 8); 1425 taż kapituła ustanawia opata mog. wizytatorem i kolektorem kontrybucji od kl. cyst. w Polsce i na Śląsku (StCist. 4 s. 289 nr 29); 1426 taż kapituła ustanawia na 6 lat Filipa dawnego opata mog. wizytatorem i kolektorem kontrybucji od klasztorów w Polsce, na Śląsku i w Prusach oraz nakazuje mu składać pieniądze co 3 lata opatowi w Citeaux lub na kapitule (StCist. 4 s. 306—7 nr 48); 1429 → p. 6Dc; 1439 taż kapituła nakazuje opatowi mog., aby przymusił wszystkich opatów i opatki kl. cyst. Królestwa Polskiego i Prus do stawiennictwa na najbliższej kap. generalnej (StCist. 4 s. 471 nr 38); 1441 taż kapituła wyraża zgodę i zatwierdza Mik. Grota na opactwo w Koprzywnicy za pośrednictwem opata mog. (StCist. 4 s. 513 nr 66); 1444—5 opat kl. Cyst. w Lubiążu [Śląsk] wizytatorem opactw cyst., m.in. w M. (StCist. 4 s. 557 nr 50; s. 572 nr 45); 1455 Jan opat Citeaux przyjął od opata mog. 6½ fl. z tytułu kontrybucji za l. 1454—5 (Tym. k. 302—3); 1456 Mikołaj opat kl. koprz., wizytator i reformator kl. cyst. męskich i żeńskich w Królestwie Polskim, na Śląsku i Spiszu, kolektor rocznej kontrybucji oraz zarządca studentów tego zakonu na Uniw. Krak., na mocy powierzonej sobie przez Jana opata Morymundu oraz kap. generalną władzy, o czym informuje transumując jego dokument w tej sprawie z 20 IX 1455 [w niniejszym odpisie pominięty], powiadamia opatów w Wąchocku, Sulejowie, Lądzie, Ołoboku, Koronowie, Wągrowcu, Owińskach, Przemęcie, Bledzewie, Obrze, Paradyżu, Trzebnicy, Lubiążu, Krzeszowie, Henrykowie, Kamieńcu, Jemielnicy, Rudzie, Jędrzejowie, Szczyrzycu i M., że będzie wizytował te klasztory w sprawie poboru kontrybucji i subsydium za ostatnie 15 lat, przypomina o obowiązku wysyłania zakonników na studia do Krakowa pod karą ekskomuniki oraz obowiązku każdego roku uczestnictwa w kap. generalnej osobiście lub przez zastępcę (Mp 5 U 2); 1464 kap. generalna informuje, że brat Piotr z kl. w Krzeszowie [Śląsk] przyjął od opata mog. 30 fl. węg., które przed 2 laty miał dostarczyć do Citeaux, lecz tego nie zrobił (StCist. 5 s. 160 nr 36); → p. 6Ec; Humbert opat Citeaux przyjął od opata mog. 37 fl. z tytułu kontrybucji za l. 1462—3 (Tym. k. 327); 1469 kap. generalna powierza opatowi mog. odzyskanie dóbr kl. w Obrze i Przemęcie; taż kapituła nakazuje opatom z Jędrzejowa i Sulejowa zbadać, na ile przyniesie kl. mog. pożytku sprzedaż wsi Dąbrówka, zniszczonej w wyniku sporów, która to wieś przynosiła klasztorowi 14 grz. dochodu, i złożyć relację na następnej kapitule; opat mog. wizytatorem klasztorów w Wielkopolsce; taż kapituła pod karami zakonnymi zakazuje opatom w Królestwie Polskim wyrażanie zgody mnichom na odprawianie prymicji w miastach i wsiach, a jeśli takie były, to zostają one skasowane. Opat mog. ma obowiązek takich mnichów odsyłać do macierzystych klasztorów; taż kapituła powierza opatowi mog. wizytacje i reformę klasztorów w Królestwie Polskim oraz klasztorów w Pelplinie i Oliwie w Prusach (StCist. 5 s. 252—3 nr 69, 78, 84, 91—2); → p. 6Ec; 1470 opat mog. wizytator i reformator klasztorów w Królestwie Polskim (StCist. 5 s. 264 nr 9); 1472 kap. generalna powierza opatom z M. i Paradyża [woj. pozn.] zbadanie sprawy wyboru opata w Kołbaczu i zatwierdzenie elekcji, jeśli odbyła się zgodnie z prawem; kapituła gen. z powodu wojny i ognia uwalnia kl. w Oliwie od wysyłania przez 5 lat studentów do Krakowa i poleca ww. opatom, by interweniowali u króla polskiego i innych w obronie klasztoru i jego dóbr (StCist. 5 s. 310—1 nr 37—8); 1474 Mikołaj opat koprz. przyjął od Piotra opata mog. 6 fl. subsydium dla ulżenia zakonowi; 1478 Jan opat Citeaux przyjął od opata mog. za pośrednictwem brata Stefana 35 fl. z tytułu kolekty w klasztorach wielkopolskich na potrzeby zakonu; 1480 Jan opat koprz. przyjął w St. Giles [Francja] z rąk mnicha mog. Jerzego [z Sambora?] 24 fl. z tytułu kontrybucji kl. i 2 fl. w złocie seu retentis, które opat mog. zebrał, i kwituje go z tej sumy oraz zatrzymuje okulałego konia tegoż Jerzego na poczet zaległego subsydium (Tym. k. 341, 342r—v, 351v); 1481 kap. generalna poleca opatom z Paradyża i Wągrowca udać się osobiście do Królestwa Polskiego i zasięgnąć informacji o działalności dotychczasowych wizytatorów na Polskę, opatów z M. i Koprzywnicy (StCist. 5 s. 503—4 nr 33); 1483 Jan opat koprz. wizytator i reformator klasztorów w Królestwie Polskim i poborca kontrybucji przyjął od Marcina opata mog. 6½ fl. za l. 1481—3 z tytułu kontrybucji (Tym. k. 345); 1484 tenże przyjął od tegoż Marcina 20 fl. węg., które ten zebrał w klasztorach małopolskich i w Prusach (Tym. k. 347); 1485 kapituła gen. przyjmuje usprawiedliwienia [nieobecności] wielu opatów, m.in. z M. (StCyst. 5 s. 530 nr 96); 1486 kapituła gen. poleca opatowi mog. zwizytować i zreformować kl. w Koprzywnicy, jeśli zajdzie taka potrzeba (StCist. 5 s. 540 nr 30); Jan opat koprz. i kolektor kontrybucji przyjął od opata mog. Marcina 30 fl. węg. które ten zebrał w klasztorach małopolskich i w Prusach z tytułu subsydium (Tym. k. 351r—v); → p. 6Ec; 1488 tenże Jan na sejmiku w Wiślicy przyjął od Marcina 11 fl. węg. z tytułu kontrybucji za l. 1487—8 i 8 gr subsydium i 1 fl. dla posłańca (Tym. k. 363r—v); 1492 Mikołaj opat sulejowski, reformator i kolektor kontrybucji oraz Mikołaj opat wąchocki, wizytator gen. w Królestwie Polskim przyjęli od Bartłomieja opata mog. 4 fl. węg. za l. 1491—2 i 3 fl. z tytułu subsydium oraz 1 fl. dla posłańca; 1496 Jan opat Citeaux przyjął od Jana opata mog. 59 fl. z tytułu kontrybucji od klasztorów małopolskich za l. 1493—6, z czego posłańcowi dał 12 fl. na wydatki i konia (Tym. k. 363r—v, 363v—4, 368r—v, 385r—v); 1502 kap. generalna, zbadawszy wszystkie pisma w sprawie złożenia z urzędu Stefana opata w Koronowie przez opata mog., po jego uprzedniej instytucji na ten urząd, uznaje to za nieważne (StCist. 6 s. 277 nr 42).
6C. Klasztor wobec papiestwa, władz duchownych i świeckich.
1228 Grzegorz IX przyjmuje kl. mog. i jego dobra pod opiekę swoją i ś. Piotra (ZDK 1, 6; Bullarium 1, 233a, reg.); 1273 → p. 3Aa; 1303 Bonifacy VIII potwierdza kl. mog. przywileje nadane przez poprzednich papieży i władców świeckich (ZDK 1, 16; Bullarium 1, 969 reg.); 1336 → p. 3D.
1325—34 Jan XXII poleca opatowi mog. wprowadzić na beneficja następujące osoby: 1325 Piotra zw. Rycerz kan. krak., który na prośbę Władysława Łok. otrzymał rezerwację na scholasterię krak., która ma zawakować wobec zamiaru małżeństwa i porzucenia stanu duchownego przez Jana ks. ośw., schol. krak. (MV 3, 180; Bullarium 1, 1259); Andrzeja z Mazowsza kleryka płockiego królowej Jadwigi, któremu na prośbę królowej nadał beneficjum, na które pr. prezenty posiada opat tyn. (Tyn. 45; Bullarium 1, 1280); 1326 Piotra Szyrzyka z Fałkowa pkancl. Królestwa, który wedle supliki Władysława Łok., trzymał najpierw przez długie lata probostwo w Stopnicy jako kleryk bez święceń kapłańskich, a następnie kumulował kanonie krak., gnieźn., wrocławską, poznańską i kielecką bez żadnej dyspensy, i czerpał z nich dochody. Papież, czyniąc zadość suplice króla, z łaski zezwala Piotrowi zatrzymać te dochody, za wyjątkiem dochodów z jednego roku, które ma on obrócić na użytek jednego z tych kościołów. Poleca ponadto opatowi, aby w przyszłości te kanonie i prebendy nie były odtąd dawane nikomu innemu specjalnym prawem, lecz zgodnie z prawem (MV 3, 205; Bullarium 1, 1388); poleca opatowi zadbać, aby mgrowi Andrzejowi z Veroli [Włochy] swemu notariuszowi, któremu udzielił zgody na pobieranie dochodów ze wszystkich swoich beneficjów podczas jego pobytu w kurii rzymskiej z tytułu pełnionej funkcji, nie czyniono przeszkód z powodu defektu rezydencji (MV 3, 208; Bullarium 1, 1399); 1327 Piotra Pakosławica kan. wrocławskiego na par. w Rzeczycach w diec. wrocławskiej po śmierci poprzedniego plebana (MV 3, 226; Bullarium 1, 1451); Piotra zw. Rycerz kan. krak., który na prośbę Władysława Łok. otrzymał prowizję na scholasterię krak., która zawakowała w związku z porzuceniem stanu duchownego przez Jana ks. ośw. (Bullarium 1, 1460); 1328 Zbigniewa ze Szczyrzyca diakona krak., dworzanina [urzędnika kancelaryjnego] Władysława Łok., który nie mając święceń wyższych przez wiele lat był plebanem w Kościelcu i Koniuszy, następnie zaś prep. i kan. krak. oraz włocławskim, i który na prośbę króla otrzymuje dyspensę. Zbigniew ma ponownie objąć tę prepozyturę i kanonię (Theiner 1, 403; Bullarium 1, 1492); 1329 Bodzętę [z Wrześni], któremu udzielił rezerwacji na prebendę w kat. gnieźn., pomimo tego, że jest on już dziekanem krak. oraz kan. krak. i pozn., i ma objąć pierwszą wakującą prebendę (MV 3, 254; Bullarium 1, 1556); Marcina z Krakowa, któremu na suplikę bpa krak. Jana [Grotowica] udzielił prowizji na kantorię krak., wakującą po śmierci Wilhelma z Sangineto [Włochy] pisarza pap., pomimo tego, że jest on już kustoszem krak., z której to kanonii winien najpierw ustąpić, oraz kan. ołomunieckim (MV 3, 256; Bullarium 1558); Grota s. Jakuba Grotowica, który na prośbę Jana [Grotowica] bpa krak. otrzymał rezerwację na kanonię krak. (MV 3, 258; Bullarium 1, 1562); Pawła z Krakowa s. Mikołaja z Zawichostu, który otrzymał prowizję na kanonię krak., pomimo tego, że jest już kan. wiśl. z uposażenia stołu bpa krak., z której to kanonii winien ustąpić (MV 3, 264; Bullarium 1, 1570); 1330 Jana s. Wernera kleryka wrocławskiego, któremu udzielił rezerwacji na prebendę z kolacji bpa wrocławskiego (Bullarium 1, 1583); Pakosława s. Spytka z Tarnowa wwdy krak., któremu na prośbę bpa krak. Jana [Grotowica] udzielił ekspektatywę na kanonię krak., pomimo tego że pobiera on ze stołu bpiego pensję 10 grz. rocznie (MV 3, 267; Bullarium 1, 1602); mgra Wojciecha z Opatowca kleryka krak., któremu udzielił rezerwacji na beneficjum z kolacji opata tyn., o dochodzie 20 grz. z opieką duszpasterską lub 15 grz. bez opieki (MV 3, 275; Bullarium 1, 1612); 1331 Mikołaja s. zm. Jana z Raciborza kan. w kościele Ś. Tomasza na zamku w Raciborzu, biegłego w pr. kanonicznym, któremu udzielił prowizji na kanonię wrocławską (Bullarium 1, 1641); mgra Piotra z Opatowa sędziego kurii biskupiej, któremu na prośbę bpa krak. Jana [Grotowica] udzielił rezerwacji na prałaturę w kolegiacie wiśl. z kolacji bpa krak., pomimo tego że posiada on już kanonię gracjalną krak. oraz plebanię kościoła na Skałce k. Krakowa (MV 3, 278; Bullarium 1, 1647); mgra Frowina z Sącza, biegłego w prawie, pleb. w Sączu i prebendarza gracjalnego kol. w Sandomierzu, któremu udzielił prowizji na kanonię w kościele Ś. Marcina na Spiszu (MV 3, 277; Bullarium 1, 1650); Hermana z Opatowca kan. gremialnego gnieźn., krak., kruszwickiego i sand. oraz kan. gracjalnego wiśl. i łęcz., któremu udzielił rezerwacji prałatury w Gnieźnie, pod warunkiem, że zrezygnuje z dziekanii opatowskiej (MV 3, 284; Bullarium 1, 1668); Wojciecha s. Jana z Opatowca pleb. kościoła Ś. Mikołaja za murami Krakowa, któremu udzielił prowizji na kanonię gnieźnieńską (MV 3, 285; Bullarium 1, 1669); Rudolfa z Wiślicy pleb. kościoła Ś. Michała w Lublinie, któremu udzielił rezerwacji na beneficjum z obowiązkiem duszpasterskim (dochód 20 grz.) albo bez obowiązku (dochód 15 grz.) z kolacji opata tyn. (MV 3, 286; Bullarium 1, 1670); 1332 Pakosława kan. krak., s. Spytka kaszt. krak., któremu udzielił prowizji na kanonię wrocławską (Theiner 1, 452; Bullarium 1, 1685); Andrzeja z Mazowsza kan. włocławskiego, pozn. i kościoła Ś. Floriana na przedmieściu Krakowa, któremu udzielił prowizji na kanonię krak. (Theiner 1, 452; Bullarium 1, 1686); 1334 Piotra s. zm. Floriana z Mokrska kan. wiśl., któremu udzielił rezerwacji na jedną z wsi kapituły krak., zwyczajowo wyznaczanych kanonikom jak beneficjum wieczyste (MPV 3, 290; Bullarium 1, 1717); Jana s. Andrzeja z Nysy, któremu na prośbę króla Kazimierza udzielił prowizji na kanonię spiską w kościele Ś. Marcina w diec. strzygońskiej (MV 3, 295; Bullarium 1, 1735).
1329 Jan XXII potwierdza kl. mog. przywileje nadane przez poprzednich papieży oraz władców świeckich (ZDK 1, 34; Bullarium 1, 1534a); tenże udziela arcbpowi gnieźn. oraz opatom mog. i jędrz. pr. ustanawiania konserwatorów, czyli sędziów spośród plebanów, księży i wikarych w parafiach, tak świeckich jak i zakonnych, w celu przestrzegania dekretu Bonifacego VIII „Super cathedram” [z 1300 r., regulującej stosunki między klerem świeckim a zakonami żebrzącymi] w m. Krakowie i diecezji krak. (Theiner 1, 415; Bullarium 1, 1518); 1334 tenże na prośbę Henryka kustosza kl. mog., który zwraca uwagę papieża, że w Królestwie Polskim jest niewielu notariuszy kreowanych powagą apostolską, udziela mu zgody na utworzenie urzędu notarialnego, na który może wyznaczyć kleryka nieżonatego i nie posiadającego święceń zakonnych (Bullarium 1, 1740).
1335—9 Benedykt XII poleca opatowi mog. wprowadzić na beneficja następujące osoby: 1335 Mikołaja s. Mikołaja z Kożuchowa kleryka krak. króla Kazimierza W., któremu udzielił prowizji na kanonię krak. (Bullarium 1, 1771); 1339 Jana s. Rudgera z Brześcia [Śląsk], któremu udzielił prowizji na kanonię krak. (Theiner 1, 558; Bullarium 1, 1874).
1338 Benedykt XII poleca m.in. opatowi mog., aby w sprawie Tomasza z Raciborza z zakonu franciszkanów przestrzegano zarządzenia pap., iż kto dwukrotnie opuści zakon, zostaje klerykiem świeckim (Theiner 1, 528; Tyn. 56; Bullarium 1, 1846); 1341 opatka kl. Klarysek w Starym Sączu odwołuje się od wyroku sądu komisarycznego z ramienia Stolicy Apostolskiej, w którym uczestniczył m.in. opat mog., w sporze między tymże klasztorem a zm. Mikołajem z Korczyna kan. sand. o należne mu dochody z prebendy (Bullarium 1, 1904).
1342—52 Klemens VI poleca opatowi mog. wprowadzić na beneficja następujące osoby: 1342 Dytmara z Meckenbach [Niemcy], który otrzymał prowizję na kanonię krak. (Bullarium 2, 10); Mikołaja Mikołajowica neposa Jarosława arcbpa gnieźn., który otrzymał nominację na archidiakonię krak. (MV 3, 297; Bullarium 2, 18); Dziwisza s. Prędoty, który otrzymał prowizję na kanonię krak. (MV 3, 297; Bullarium 2, 19); 1343 diakona Wernera s. Ninogniewa z Chmielika, który uzyskawszy dzies. w diec. krak. z łaski pap., na suplikę Kazimierza W. uzyskał prowizję na kanonię krak. (Bullarium 2, 48); 1344 Jana s. sędziego [sand. Jakuba Grotowica?] kan. gracjalnego krak., który otrzymał rezerwację na beneficjum z kolacji bpa krak. (Bullarium 2, 143); 1346 Radomira s. Floriana z Dobczyc, który uzyskał prowizję na kanonię krak. z tego tytułu, że wiele lat działał w Polsce i na Węgrzech w sprawach kurii rzymskiej (Bullarium 2, 229); 1347 Jan s. Dzieczka z Raciborza notariusza i dworzanina Arnolda z Caussinh [Francja] nuncjusza pap. w Polsce i na Węgrzech, który uzyskał rezerwację kanonii krak. po rezygnacji Jana [z Chojnowa] kanclerza kap. wrocławskiej (MV 3, 315; Bullarium 2, 297); 1350 Mikołaja s. Mik. Wierzynka z Krakowa, którego ojciec przez wiele lat pieniądze zbierane w Polsce dla kamery papieskiej składał u kupców brugijskich, i obecnie na suplikę ojca uzyskał prowizję na kanonię krak. (Bullarium 2, 486); 1352 Pawła s. Henryka z Bochni kleryka krak., neposa Henryka opata tyn., który na suplikę tegoż opata uzyskał rezerwację na beneficjum z jego kolacji (Bullarium 2, 633).
1342 Klemens VI ustanawia m.in. opata mog. na 5 lat konserwatorem praw bpstwa wrocławskiego (Bullarium 2, 26); 1343 tenże ustanawia m.in. opata mog. kolektorem dwuletniej dzies. ze wszystkich beneficjów, przyznanej królowi Kazimierzowi W. na walkę z niewiernymi, czyli Tatarami, Rusinami i Litwinami (Theiner 1, 604; MV 1, s. 424 nr 214; Bullarium 2, 106); 1344 tenże ustanawia m.in. opata mog. na 5 lat konserwatorem praw kl. tyn. (MV 3, 302; Bullarium 2, 113).
1354—60 Innocenty VI poleca opatowi mog. wprowadzić na beneficja następujące osoby: 1354 Annę c. Mik. Wierzynka, który przez wiele lat obsługiwał i nadal obsługuje transakcje kamery pap., wyrażającą upodobanie do życia kontemplacyjnego, i którą obecnie na suplikę ojca polecił przyjąć do kl. Ś. Klary pod opieką dominikanek w Raciborzu oraz Daniela s. tegoż Wierzynka kleryka krak., który otrzymał prowizję na kanonię krak. (MV 3, 358; Bullarium 2, 714—5); 1356 Floriana s. Piotra z Mokrska prep. łęczyc., doradcy króla biegłego w prawie, który otrzymał prep. krak. (Theiner 1, 774; Bullarium 2, 762); Arnalda z Caussinh schol. i kan. krak., kan. gnieźn, wrocławskiego, tituleńskiego [Chorwacja] i spiskiego, nuncjusza pap. w Polsce i na Węgrzech, który uzyskał kanonię gnieźn. wakującą po objęciu przez Jana bpstwa pozn. (MV 3, 367; Bullarium 2, 774); Jana s. Mikołaja z Buska pleb. w Małogoszczu [pow. chęc.], notariusza biegłego w prawie, który na suplikę króla uzyskał prowizję na kanonię gnieźn. (Bullarium 2, 790); Janusza Suchywilka dra dekretów, prep. gnieźn., kan. wrocławskiego, włocławskiego i pozn., który na suplikę Kazimierza W. uzyskał prowizję na kanonię krak. (Bullarium 2, 796); 1357 Jakuba s. Jana pleb. w Lubczy, kapelana króla Kazimierza W., który na suplikę tegoż króla otrzymał rezerwację na beneficjum z kolacji bpa krak. (Bullarium 2, 846); Sięgniewa s. Włościeja prep. Ś. Michała na zamku krak., kapelana i posła Kazimierza W. w Stolicy Apostolskiej, który na suplikę króla otrzymał prowizję na kanonię krak., lecz najpierw winien opuścić kanonię gracjalną tamże (Bullarium 2, 847); 1360 Wojciecha s. Jana „de Lessczsecz” [niezid.] pleb. w Gdowie, który na suplikę Jana [Jury kaszt.] krak. uzyskał prowizję na kanonię krak. (Bullarium 2, 1026); Mikołaja s. Jakuba z Nowego Miasta kleryka krak., który na suplikę króla Kazimierza W. otrzymał rezerwację na beneficjum z kolacji prep. miech. (Theiner 1, 813; Bullarium 2, 1035); Jana s. Dobromira z Buska, tłumacza poselstwa, sekretarza króla, kan. kościoła Ś. Jerzego na zamku krak., który na suplikę Jana [Jury] kaszt. krak. posła króla polskiego oraz samego króla otrzymał prowizję na kanonię gnieźn. i krak. oraz rezerwację na prałaturę w kapitule krak. (MV 3, 394, 402; Bullarium 2, 1037).
1363—8 Urban V poleca opatowi mog. wprowadzić na beneficja następujące osoby: 1363 Jana s. Jana Pakosławica kleryka krak. i studenta prawa w Padwie liczącego 18 lat, któremu na suplikę króla Kazimierza W. nadał archidiakonat opolski, wakujący po śmierci Mikołaja, mimo jego defektu wieku (Bullarium 2, 1143); Macieja s. Wawrzyńca, dra dekretów i kan. krak., który w sprawach Kościoła posłował do cesarza Karola i króla polskiego, i któremu Innocenty VI zarezerwował prałaturę w kapitule krak., a obecny papież ponawia na prośbę zainteresowanego, z zastrzeżeniem, że ustąpi wówczas z kanonii kościoła Ś. Michała na zamku krak. i prebendy w Skalbmierzu (MV 3, 444; Bullarium 2, 1232); 1368 Macieja s. Franciszka bakałarza prawa kan., który otrzymał rezerwację na beneficjum z kolacji bpa krak., z zastrzeżeniem, że wówczas ustąpi z kanonii wiśl. (Theiner 1, 884; Bullarium 2, 1614).
1363 Urban V na suplikę Stefana s. Hanka ubogiego kleryka z Pragi [Czechy] udziela mu prowizji na beneficjum z kolacji opata mog.; tenże udziela prowizji na beneficjum z kolacji opata mog. Mikołajowi s. Jana z Hlohowa [Czechy] — skasowana (Bullarium 2, 1178, 1182).
1371—6 Grzegorz XI poleca opatowi mog. wprowadzić na beneficja następujące osoby: 1371 Zawiszę s. Ninogniewa [z Lścina] bakałarza prawa kan., dworzanina bpa krak. Floriana, który otrzymał prowizje na kanonię krak., po uprzedniej rezygnacji z kanonii wiśl. z nadania Urbana V (Bullarium 2, 1728); Miecława s. Miecława [z Góry] kan. krak., krewnego bpa krak. Floriana, który otrzymał rezerwacje na prebendę z kolacji bpa krak. (Theiner 1, 904; Bullarium 2, 1729); Hynka s. Adama z Opatowic [Czechy], dworzanina Elżbiety cesarzowej rzymskiej i królowej Czech, który otrzymał prowizję na kanonię krak. i rezerwację prałatury w kap. krak., po uprzednim ustąpieniu z par. w Pełczyskach (Theiner 1, 904; Bullarium 2, 1736); 1373 Dziersława s. Sięgniewa z Przezwodów kleryka krak., któremu w sporze z Żegotą z Paczółtowic przysądzono kanonię krak. (Theiner 1, 940; Bullarium 2, 2077); Piotra s. Pawła z Koprzywnicy prezbitera krak., który otrzymał wakującą par. w Biskupicach po ustąpieniu Wisława z Konina na inne beneficjum (Theiner 1, 940; Bullarium 2, 2094); 1374 Piotra kard. diakona tytułu Ś. Eustachego, który otrzymał kustodię wiśl. wakującą po śmierci w Rzymie Zawiszy s. Ninogniewa (Bullarium 1, 2124); Abrahama s. Jana z Solca kleryka krak., pozostającego w sporze o par. w Chełmie, który otrzymał kanonię w kol. kurzelowskiej, wakującej po śmierci Mikołaja s. Prędoty, po uprzednim anulowaniu dok. prowizji pap. na beneficjum z kolacji bpa krak. (Bullarium 2, 2131); Grzegorza z Szańca mgra sztuk, bakałarza dekretów i pleb. w Igołomii, który otrzymał altarię w kat. krak, wakującą po śmierci Zawiszy s. Ninogniewa z Lścina (Theiner 1, 956; Bullarium 2, 2132); Wawrzyńca s. Mikołaja z Uniejowa pleb. w Dobrowie [woj. pozn.], pozostającego w sporze o kanonię pozn., który otrzymał par. w Gołaczowych wakującą po śmierci w Rzymie Jana s. Adama (Theiner 1, 956; Bullarium 2, 2162); 1375 Włościbora z Niedarów kleryka krak., pozostającego w sporze o par. Ś. Mikołaja za murami Krakowa, który otrzymał altarię Ś. Krzysztofa w kat. krak., wakującą po postąpieniu Jana Radlicy s. Michała pleb. w Korczynie na kanonię krak., o którą tenże Radlica procesował się ze zm. Wilhelmem Minardim (Bullarium 2, 2178); 1375 Jana s. Burnera [z Bolesławia, Śląsk] sługę w Pałacu Apostolskim i pleb. w Przesieczanach [Śląsk], który otrzymał altarię Ś. Jana Chrzciciela w kat. krak., wakującą po śmierci w Rzymie Abrahama s. Mikołaja (Bullarium 2, 2247); 1376 Wawrzyńca s. Mikołaja w posiadanie par. w Gołaczowych wakującą po śmierci Jana s. Adama, okupowaną przez Jana Biesiadeckiego alias Włodzimierza „de Losmino” [niezid.] z diec. krak., a następnie przez Piotra Lizaka z Krakowa, z którymi toczył spór o tę parafię (Bullarium 2, 2234).
1371 Grzegorz XI upoważnia opata mog. do ekskomuniki prześladowców kościoła i kleru wrocławskiego (Bullarium 2, 1849); 1373 tenże ustanawia opata mog. na 15 lat konserwatorem praw Jakuba [de Ursinis] kard. diakona tytułu Ś. Jerzego „ad Velum Aureum”, o ile obejmie on beneficja z nadania pap. (Bullarium 2, 2021); 1385 Urban VI ustanawia na 5 lat opata mog. jednym z konserwatorów bpa pozn. Dobrogosta (Bullarium 3, 44).
1379 Zbigniew kanclerz kat. krak. i sędzia spraw duchownych Floriana bpa krak. widymuje trzy bulle pap. przedłożone przez Jana z Bolesławia klucznika kl. mog., m.in. Innocentego IV z 1245 zakazującą pozywać członków kl. cyst. przed synody i sądy biskupie bez specjalnego zezwolenia papieża Grzegorza IX z 1228 poświadczającą, że kl. cyst. nie są obowiązane odstępować cz. swych dóbr prałatom świeckim (ZDK 1, 75).
1389 Bonifacy IX poleca opatowi mog. wprowadzić na beneficja następujące osoby: Stefana kard. prezbitera bazyliki tytułu Ś. Marcelliana na dziekanię krak., która wakuje od objęcia przez Dobrogosta bpstwa pozn. (Bullarium 3, 97; MV 8—7); Pawła Nieprowica szlachcica z obu rodziców, kapelana Franciszka kard. prezbitera bazyliki tytułu Ś. Zuzanny, pozostającego w sporze o par. NMP w Krakowie i posiadającego od dawna prowizję na kanonię krak., na kanonię gnieźn., zarezerwowaną na suplikę tegoż kardynała, jeśli tylko jakaś zawakuje (Bullarium 3, 105; MV 8, 24); 1393 szl. Naczka s. Przecława z Głoskowa [Mazowsze], kan. gnieźn., uniejowskiego i pleb. kaliskiego, o które to beneficja toczy spór, a ponadto posiadającego prowizję na par. w Łowiczu i na kanonię krak., na kanonię gracjalną w Łęczycy wakującą po rezygnacji Wojc. Jastrzębca (Bullarium 3, 344); 1395 Landulfa kard. diakona bazyliki tytułu Ś. Mikołaja „in carcere” na scholasterię wiśl., zwolnioną najpierw przez Jana z Kociny [pow. wiśl.] w wyniku jego małżeństwa, a następnie w wyniku rezygnacji Wojc. Kreynbercha sekretarza ww. kardynała (Bullarium 3, 416); 1398 Piotra s. Stanisława w posiadanie kanonii krak. po Janie bpie krak., o którą toczył spór z Janem Tomisławicem i Markiem s. Marka z Pilchowic (Bullarium 3, 554).
1399 Bonifacy IX informuje opata mog., że w 1396 po śmierci Jana s. Jana z Tarnowa, zarezerwował dziekanię krak., najwyższy po biskupie urząd, dla dobrego kandydata prezentowanego przez królową Jadwigę, obecnie zaś po jej śmierci prawo to przekazuje królowi Władysławowi Jag. (Bullarium 3, 637); 1400 tenże poleca opatowi mog., aby zajął kanonię krak., która zawakowała po śmierci Więcesława z Wiślicy, a przysądzona została Abrahamowi s. Jana po jego sporze z Michałem s. Wojciecha z Charłupi w diec. gnieźn. (Bullarium 3, 680); 1401 Bonifacy IX poleca Mikołajowi opatowi mog., aby uwolnił od ekskomuniki zbrojnych wysłanych przez Władysława Jag. na Morawy na pomoc margrabiemu Prokopowi przeciwko jego przeciwnikowi, także margrabiemu Jodokowi, którą zostali obłożeni po spustoszeniu wsi i zamków tegoż Jodoka, a także dóbr bpstwa ołomunieckiego (Bullarium 3, 761; Abraham, Sprawozdanie, s. 203); tenże poleca opatowi mog., aby wprowadził Krystyna s. Domasława na kanonię krak. wakującą po śmierci Wojciecha z Biechowa [pow. wiśl.] (Bullarium 3, 783); Mikołaj opat mog. jako konserwator praw kl. tyn. prowadził proces jaki kl. tyn. wytoczył rycerzowi Iwanowi z Rusi (?) o okupowanie dóbr klaszt. (Bullarium 3, 796).
1402 Bonifacy IX poleca opatowi mog., aby wprowadził Mikołaja s. Świętosława z Grabiszyc kleryka diec. krak. i bakałarza sztuk w połowę par. Ś. Marii Magdaleny w Oświęcimiu (Bullarium 3, 826); 1404 Szymona s. Mikołaja z Wiktorowa kleryka diec. pozn. na beneficjum z kolacji biskupa i kapituły krak. oraz opata tyn., które dla niego rezerwuje (Bullarium 3, 961).
1404 Innocenty VII poleca opatowi mog. wprowadzić Nawoja s. Jana z Tęczyna na kanonię pozn., wakującą po śmierci Pawła ze Szlachcina subkolektora kamery papieskiej, którą nadał mu Wojciech bp pozn. (Bullarium 3, 972); 1405 tenże ustanawia m.in. opata mog. konserwatorem uprawnień kapelanów, kleryków, notariuszy i domowników król., podejmujących służbę u króla, a posiadających beneficja obciążone służbą duszpasterską, w imieniu których papież nakazał ordynariuszom, aby ich nie przymuszali do osobistej rezydencji (Bullarium 3, 1059—60); 1406 tenże nakazuje opatowi mog. wprowadzić na beneficja następujące osoby: Mikołaja s. Grzegorza z Pilzna altarystę Ś. Katarzyny w kościele par. w Igołomii na plebanię w Starym Brzesku, wakującą po śmierci pleb. Wojciecha, który został instytuowany na tę plebanię z prezenty bpa krak. Piotra Wysza patrona większej części tegoż kościoła, pomimo prezenty przez innych patronów Jana Podgajskiego (Podganczsky) (Bullarium 3, 1088).
1408 Grzegorz XII nakazuje opatowi mog. wprowadzić Błażeja s. Szczepana z Jankowic [par. Książnice] kan. kieleckiego, pozostającego w sporze o kanonię Ś. Jerzego na zamku krak. i kościół par. w Nowym Sączu i Książnicach, na kanonię krak. z rezerwy papieskiej (Bullarium 3, 1175); 1409 Jan opat mog. i sędzia pap. rozstrzyga w oparciu o dwie bulle Grzegorza XII z 1408 r. spór między Mikołajem pleb. we wsi Ochtiná [diec. strzygońska, Węgry] a Jakubem dziekanem w Szerém i innymi świeckimi dziedzicami ze Štitnika o dzies., uwalniając tych ostatnich od ekskomuniki w wyniku ugody stron; tenże opat rozstrzyga w oparciu o podobną bullę z 1408 r. spór między Janem Hilhenem pleb. w Bertersdorf a Mikołajem i Janem dz. ze Štitnika, uwalniając tych ostatnich od ekskomuniki w wyniku ugody stron (Sroka Dokumenty 1, 37—8).
1410 Jan XXIII nakazuje opatowi mog. wprowadzić na beneficja następujące osoby: Andrzeja ze Skrzyńska [pow. rad.] sekretarza króla Władysława Jag. na kanonie i prałatury w katedrach lub kolegiatach w Gnieźnie i Włocławku, które to „incompatibile” beneficja może łączyć przez 10 lat z parafią w Kłodawie (Bullarium 3, 1246); Antoniego kard. prezbitera bazyliki tytułu Ś. Marka na dziekanię krak. wakującą po śmierci Nawoja [z Tęczyna] i rezygnacji Jana z Tarnowa a także po śmierci Jana kard. prezbitera bazyliki tytułu Ś. Krzyża w Jerozolimie, a także zm. Piotra s. Stanisława z Koryta [pow. wiśl.?] akolity, Jakuba Scelli i Jana ze Spisza (Bullarium 3, 1271); 1411 Otę s. Oty ze Szczekarzowic na kustodię w kościele Ś. Idziego w Krakowie wakującą po śmierci Mikołaja, na którą niektórzy świeccy i opat sieciech. posiadający na przemian pr. prezenty tegoż Otę wskazali biskupowi (Bullarium 3, 1311); Mikołaja z Bochni kleryka diec. krak. na parafię we Wszechświętem k. m. Opatowa, po przyjęciu rezygnacji od Fiebrona z Grocholic obecnego pleb. (Bullarium 3, 1319); 1412 Mikołaja s. Mikołaja z Bolesławia pleb. w Dziekanowicach na kanonię gnieźn. wakującą po awansie Mikołaja arcbpa halickiego na metropolię gnieźn. (Bullarium 3, 1365); Blizbora s. Dziersława mgra sztuk, kan. gnieźn., pozn. i kal. oraz pleb. w Koninie na kanonię krak., wakującą po Mikołaju arcbpie halickim (Bullarium 3, 1366); Andrzeja s. Prędoty z Nieprześni, prezentowanego od dawna na prebendę w kaplicy Ś. Marcina w Krakowie, prowadzącego spór o kanonię krak. i par. Ś. Mikołaja za murami Krakowa, na archidiakonię krak. wakującą po śmierci Zbigniewa z Nasiechowic subkolektora kamery papieskiej, którą otrzymał w wyniku prowizji papieskiej na suplikę Rajnalda kard. diakona bazyliki tytułu Ś. Wita dla swojego kapelana (Bullarium 3, 1377).
1415 Jan opat mog. prokuratorem w Kurii rzymskiej Dziersława opata tyn. w jego sporze z Mikołajem byłym opatem tyn., którego siłą usunął z urzędu, za co został obłożony ekskomuniką (Bullarium 3, 1479).
1417 Marcin V poleca opatowi mog. wprowadzić na prebendy następujące osoby: Piotra z Wolbromia kan. krak., licencjata dekretów, kolektora kamery papieskiej w prowincji gnieźn., kantora wiśl. i altarystę Ś. Marcina w kaplicy Ś. Barbary na kanonię krak., wakującą po śmierci Floriana s. Piotra (Bullarium 4, 2); 1418 Jana s. Krzesława z Wywły notariusza Władysława Jag., altarystę ŚŚ. Kosmy i Damiana w katedrze krak. oraz pleb. w Gorzycach na kanonię lub urząd w kat. krak. lub pozn., na które daje mu prowizję (Bullarium 4, 184); Piotra s. Klemensa ze Starego Sącza prezbitera diec. krak. na par. w Starym Sączu wakującą po śmierci Jana ze Słupcy, na którą został przez Annę opatkę starosądec. prezentowany bpowi krak. Wojciechowi, lecz nie otrzymał od niego prowizji (Bullarium 4, 337); 1419 Wojciecha z Jaroszewa [woj. płockie] dworzanina bpa krak. Wojciecha i pleb. w Świętomarzu [pow. sand.] w związku z supliką tegoż biskupa na kanonię krak. z prowizji papieskiej (Bullarium 4, 398); Bernarda s. Jakuba z Jemielnicy kan. kol. Ś. Marcina w Opatowie i pleb. kaplicy Zwiastowania NMP w par. Ś. Mikołaja za murami Krakowa, wakującą po śmierci Kiełcza s. Mikołaja z Jastrzębia [niezid.] (Bullarium 4, 441); 1421 Rajnalda kard. diakona bazyliki tytułu Ś. Wita na prepozyturę kruszwicką w diec. włocławskiej, wakującą po elekcji Jana bpa włocławskiego (Bullarium 4, 908); Marcina s. Bernarda z Gaworzyny [pow. rad.] kapelana kaplicy 10000 rycerzy na zamku w Kamieńcu [dziś Odrzykoń, ziemia przem.], posiadającemu prowizję na kanonie gnieźn. i krak., na kanonię kielecką, wakującą po przejściu Jana na bpstwo włocławskie (Bullarium 4, 912).
1421 kap. generalna nakazuje opatowi mog. wybrać i wysłać dwóch godnych przedstawicieli kl. cyst. z Królestwa Polskiego, ze Śląska i Prus na sobór w Konstancji (StCist. 4 s. 238 nr 24); 1422 Marcin V informuje opata mog., że Jan Szafraniec dziekan krak. pozostawał pod ekskomuniką, ponieważ nie wypłacił Reginaldowi kard. diakonowi bazyliki tytułu Ś. Wita in Macello 45 fl. pensji za rok 1421 z tytułu dochodu z prebendy w kościele Ś. Idziego, którą kardynał posiadał w komendzie z nadania papieskiego, obecnie zaś jak twierdzi złożył te pieniądze u kupców Albicjusza i Leonarda Medyceuszów w Krakowie, zatem poleca opatowi zbadać sprawę i uwolnić Szafrańca od ekskomuniki (Bullarium 4, 1087).
1423 Marcin V poleca opatowi mog. wprowadzić Marcina s. Macieja z Osieka kleryka krak. na par. w Koprzywnicy [obie w pow. sand.] wakującej po śmierci plebana Jana (Bullarium 4, 1270); tenże poleca opatowi mog. rozpatrzyć sprawę Jana Merbacha mieszcz. wrocławskiego przebywającego w Krakowie, którego domy i posesje przez wymienionych imiennie świeckich z Wrocławia, Lwowa, Kłodzka, Budziszyna i innych miast w diec. wrocławskiej, praskiej i miśnieńskiej zostały okradzione ze srebrnych i złotych naczyń i innych klejnotów, a także z pieniędzy i rzeczy (Bullarium 4, 1327); 1424 tenże poleca opatowi mog. wprowadzić Pawła s. Więcesława z Giżyc [Mazowsze] pleb. w Stawiszynie [woj. kal.] na kanonie płocką i krak. z rezerwacją prałatur i urzędów wedle prowizji z 1418 z prawem łączenia tych kanonii przez 5 lat (Bullarium 4, 1353); tenże poleca opatowi mog. wprowadzić Dobrogosta s. Jakuba z Pratkowic [woj. sier.] pleb. w Zbąszyniu [woj. pozn.] na par. Ś. Mikołaja za murami Krakowa wakującą po śmierci w Rzymie Jana Skryby (Bullarium 4, 1387); tenże poleca opatowi mog., aby przyłączył do szpitala Ś. Ducha w Sandomierzu kościół par. w Obrazowie [pow. sand.], którego pr. prezenty należało do magistra tegoż szpitala (Bullarium 4, 1412); tenże poleca opatowi mog., aby chronił praw kl. Dominikanów w Brzesku przed tymi, którzy ignorują przywilej papieża Aleksandra V z 1409 r., wyłączający klasztory dominikańskie spod jurysdykcji i wizytacji arcybiskupich i biskupich oraz poddający te klasztory wyłącznie pod protekcję Stolicy Apostolskiej (Bullarium 4, 1751); 1427 tenże poleca opatowi mog. przyjąć od Michała ze Słupczy [pow. sand.] rezygnację z ołtarza Ś. Małgorzaty w kat. krak. i wprowadzić nań Jana z Wywły kan. krak. (Bullarium 4, 1879); 1429 tenże na suplikę bpa krak. Zbigniewa poleca opatowi mog., aby niegodziwie odebrane dobra stołu biskupiego przywrócił (Bullarium 4, 2263); tenże na suplikę kapituły krak., która prosi o dokonanie zmiany jednego z punktów obowiązującego statutu, przywracającej pierwszeństwo seniorów przy rozdziale wsi restymonialnych, niezależnie od tego, czy są to prałaci czy kanonicy, poleca opatowi mog. zbadać te sprawę i ewentualnie potwierdzić nowy statut (Bullarium 4, 2409); tenże poleca opatowi mog. wprowadzić Jana Elgota dra dekretów, kan. raciborskiego i pleb. w Sławęcicach [Śląsk] na kanonię krak. po śmierci Piotra Boleścica (Bullarium 4, 2441).
1431 Eugeniusz IV poleca opatowi mog. dopilnować egzekucji wyroku na korzyść Stanisława pleb. w Ujeździe w jego sprawie z Tomaszem byłym pleb. w Gryzikamieniu [obie w pow. sand.] i sprawić, aby Marcin s. Bernarda z Janiny, nowo mianowany przez Zbigniewa bpa krak. pleb. w Gryzikamieniu, wypłacił mu 8 fl. w złocie z tytułu kosztów procesu w Rzymie (Bullarium 5, 33—7); 1432 tenże poleca opatowi mog., aby wyznaczył Mikołaja z Wygiełzowa kleryka gnieźn. na altarię Ś. Tomasza w kat. krak., wakującą po śmierci Zbigniewa z Oleśnicy i rezygnacji Władysława z Oporowa (Bullarium 5, 166); 1433 tenże poleca opatowi mog., aby wprowadził Jana Reya pleb. w Kościelcu i prebendarza Ś. Jerzego na zamku krak. na kanonię krak., wakującą po wstąpieniu Pawła Włodzimirowica do kl. w Subiaco (Bullarium 5, 217).
1434 sobór bazylejski poleca opatowi mog., aby podjął działania przeciwko krzywdzicielom kl. tyn. (Bullarium 5, 1392); opat mog. obecny na soborze bazylejskim (Bullarium 5, 1401); sobór bazylejski poleca Wojc. Jastrzębcowi arcbpowi gnieźn., Zbig. Oleśnickiemu bpowi krak. i Pawłowi opatowi mog. bronić kl. tyn. przed niesłusznymi napaściami władz świeckich (Tyn. 173); Paweł opat mog., jako sędzia komisaryczny wyznaczony przez papieża, stwierdziwszy, że dekret o zmianie statutu kapituły [→ wyżej 1429] został zgodnie przyjęty przez prałatów i kanoników, zatwierdza go w imieniu papieża (Mp. 4, 1278).
1434—5 Eugeniusz IV poleca opatowi mog., aby wprowadził na prebendy następujące osoby: Mik. Spiczmera mgra sztuk, kan. wrocławskiego i altarystę kościoła Ś. Anny w Krakowie, pozostającego w sporze o kanonię kielecką, na prep. kościoła Ś. Idziego we Wrocławiu, wakującą po opuszczeniu jej przez Kunczę bpa ołomunieckiego (Bullarium 5, 333); zgodnie z wyrokiem Stolicy Apostolskiej Jana s. Michała z Radochoniec [ziemia przem.] kan. krak. i bakałarza formata teologii na kanonię krak., wakującą po śmierci Franciszka z Brzegu [Śląsk], na którą został zgodnie wybrany przez magistrów i doktorów Uniw. Krak., posiadających pr. nominacji na pewne prebendy w tejże katedrze, jednak bp krak. Zbigniew odmówił mu tej kanonii i nadał ją Mik. Kozłowskiemu klerykowi krak., który ją bezprawnie okupuje (Bullarium 5, 358); wyznaczył Macieja s. Bogusława księdza diec. krak. na par. w Imbramowicach wakującą po rezygnacji Jana s. Szymona z Węchadłowa złożonej na ręce Andrzeja Myszki wikariusza in spiritualibus bpa krak. (Bullarium 5, 363); Jakobina de Rubeis na kantorię krak., wakującą po przejściu Stanisława na bpstwo pozn., którą audytor papieski przysądził mu po sporze z Michałem Lasockim, i aby uiścił 43 fl. w złocie kosztów procesowych (Bullarium 5, 366); 1435 Jakuba s. Świętosława ze Skłodów [Mazowsze] pleb. w Czulicach na kanonię w kościele Ś. Michała na zamku krak., wakującą po śmierci Mikołaja z Otwinowa [pow. wiśl.] z kolacji arcbpa gnieźn. lub bpa krak. (Bullarium 5, 388); Jana s. Skarbka z Pniewów [woj. pozn.] na kustodię w kościele Ś. Michała na zamku krak., wakującą po śmierci Jakuba medyka z Kazimierza i rezygnacji Tomasza z Bodzentyna [pow. sand.], którą zezwala mu kumulować przez 2 lata z par. w Chodowie (Bullarium 5, 396).
1435 sobór bazylejski ustanawia opata mog. jednym z konserwatorów praw kl. miech. (Bullarium 5, 1425); 1436 Eugeniusz IV powiadamia opata mog., że dla Franciszka z Orzeka [ziemia przem.], obranego przez kapitułę na bpstwo przem., lecz z powodu promocji na to bpstwo Piotra Chrząstowskiego niezatwierdzonego, wyznaczył z dóbr stołowych bpstwa pensję roczną 100 fl. w złocie (Bullarium 5, 496); tenże poleca opatowi mog. wyznaczyć Jana s. Skarbka z Pniewów pleb. w Chodowie, posiadającego prowizję na kustodię Ś. Michała na zamku krak., na kanonię krak., wakującą w wyniku promocji Piotra na bpstwo przem. (Bullarium 5, 554); tenże poleca opatowi mog., aby zatwierdził autorytetem papieskim nadanie przez Zbig. Oleśnickiego bpa krak. wikariuszom krak. 10 ołtarzy w kat. krak. (Bullarium 5, 587); 1436—7 tenże poleca m.in. opatowi mog., aby po zbadaniu sprawy potwierdzili wikariuszom kat. krak. nadanie kilku ołtarzy w katedrze przez bpa Zbig. Oleśnickiego; tenże opat Mikołaj jako egzekutor papieski wyznacza wszystkim zainteresowanym termin w powyższej sprawie; tenże opat potwierdza nadanie wikariuszom 10 ołtarzy w katedrze (ZDK 2, 354, 357, 360); 1437 tenże papież poleca opatowi mog., aby wyznaczył Andrzeja Myszkę na kaplicę Ś. Marcina w Krakowie, wakującą po śmierci Jakuba z Chełmu, przysądzoną mu po sporze z Mik. Lasockim, i aby uiścił kamerze 30 fl. w złocie za proces (Bullarium 5, 707).
1441, 8 V Jakub z Paradyża delegatem opata mog. Dominika na synod prowincjonalny w Łęczycy (J. Fijałek, Mistrz Jakub 2 → p. 7, s. 120—1); 1445 Zbig. Oleśnicki bp krak. w liście do opata i kap. generalnej cyst. donosi o upadku tego zakonu w Polsce, lecz m.in. wychwala opata mog. Tomasza i jego rządy w klasztorze oraz informuje, że przy pomocy króla, prałatów i baronów przystąpi do reformy klasztorów cyst. (ZDK 2, 477).
1447 Mikołaj V powiadamia opata mog., że Benedykt s. Tomasza z Łopienna kleryk diec. gnieźn. otrzymał rezerwację na jedno lub drugie beneficjum z kolacji biskupów krak. i włocławskiego (Bullarium 6, 32); 1450 tenże poleca opatowi mog., aby wyznaczył Macieja z Milejowa księdza z diec. krak. na altarię Ś. Jana Chrzciciela w kat. krak., wakującą po śmierci Jana Opatowica, o którą toczył spór z Andrzejem Mścisławowicem z Mrogi [woj. łęcz.] pleb. w Brzezinach zm. w kurii rzymskiej (Bullarium 6, 361); 1451 tenże poleca opatowi mog. wprowadzić Piotra Krzesławowica kleryka krak. na kanonię we Włocławku i altarię w kat. krak. z rezerwacji papieskiej, jeśli zawakują (Bullarium 6, 519).
1451 Kalikst III poleca opatowi mog. wprowadzić Mik. Spiczmera kantora krak. i posła króla Kazimierza na kanonię krak., wakującą po elekcji Tomasza na bpstwo krak. (Bullarium 6, 938); tegoż Spiczmera dra dekretów i kolektora kamery papieskiej na kanonie gnieźn., pozn. i kruszwicką, wakujące po rezygnacji Jakuba Kota z Dębna, które nadali mu biskupi tychże diecezji (Bullarium 6, 952, 967); 1456 tenże poleca opatowi mog. potwierdzić autorytetem papieskim utworzenie w katedrze przez zm. bpa Zbig. Oleśnickiego urzędów kaznodziei katedralnego i notariusza kapituły wraz z uposażeniem (Bullarium 6, 1006).
1456 Tomasz opat mog., jako komisarz papieski do rozpatrzenia sporu o dochody z beneficjów w kat. krak., widymuje przedłożoną mu przez Wita s. Jana z Łaska prebendarza w kaplicy Trójcy Świętej i prokuratora kap. działającego w imieniu kap. krak. bullę papieża Klemensa III potwierdzającą fundację przez bpa Zbig. Oleśnickiego beneficjum dla kaznodziei w tejże katedrze w postaci ołtarza Ś. Jana Chrzciciela oraz beneficjum dla notariusza kapituły w postaci ołtarza Ś. Marcina [z 19 II 1456 r. — AKapKrak., perg. 458; reg.: Bullarium 6, 1006, pod błędną datą 20 II 1456 i Cracovia artificum suppl. 1451—1460, nr 214, pod błędną datą 19 II 1454, nietransumowana w tym dokumencie] oraz transumuje 2 dok. Zbig. Oleśnickiego: 1) o predykaturze katedralnej z 7 II 1454 [KUJ 2, 173; reg.: M. Koczerska, Zbigniew Oleśnicki i kościół krakowski w czasach jego pontyfikatu, W. 2004, nr 220, s. 423—4] i 2) o notariuszu kapituły z 4 X 1454 [AKapKrak., perg. 456 i 457; reg.: Koczerska, tamże, nr 229, s. 428—9], potwierdza ich autentyczność i zatwierdza treść. Ponadto wyszczególnia uposażenie wymienionych ołtarzy (AKapKrak., perg. 475; Mp. 5 U 28 odpis).
1458 Pius II poleca opatowi mog. wprowadzić Stanisława Krzesławowica z Kurozwęk na kanonię krak. i beneficjum z kolacji arcybpa gnieźn. (Bullarium 6, 1327); Świętosława z Wójcic na kanonię krak. i beneficjum z kolacji bpa włocławskiego (Bullarium 6, 1348); 1462 → p. 3Aa.
1466 Paweł II poleca opatowi mog. rozpatrzyć na nowo sprawę sporu Wojciecha s. Jakuba z Nowego Miasta [nad Wartą, woj. kal.] pleb. w Piotrawinie [woj. lub.] z Mikołajem Krystynowicem z Lublina, któremu nie zapłacił pensji rocznej z tejże parafii i został obłożony ekskomuniką (Bullarium 7, 298); 1468 tenże informuje opata mog., że na suplikę króla Kazimierza Jag. zezwolił na fundację kl. dominikańskich po 2 w Królestwie, w Wielkim Księstwie i na Rusi, a to celem zwalczania heretyków i schizmatyków na Litwie i na Rusi, i poleca opatowi mog., aby klasztory otrzymały takie same prawa, jak inne, z zachowaniem praw kościołów parafialnych (Theiner 2, 196; Bullarium 7, 590); 1470 tenże poleca opatowi mog., aby wprowadził Marcina s. Jana z Olkusza mgra medycyny, dworzanina króla Węgier na kustodię kielecką, wakującą po śmierci Jana z Dąbrówki (Bullarium 7, 839).
1514 Jan opat mog. i Marcin z Olkusza mgr sztuk, kantor kol. Ś. Floriana na Kleparzu za murami Krakowa jako sędziowie polubowni uwalniają prepozyta i braci kl. miech. od ekskomuniki, w jaką popadli podczas zatargu z kap. krak. oraz transumują rozstrzygający tę sprawę dok. kard. Tomasza patriarchy Konstantynopola oraz legata na Węgry, Polskę i Ruś i inne kraje Europy środkowej i wschodniej, wystawiony w Budzie w kwietniu 1514 (Pergaminy AKapSand. → p. 7, nr 111).
6D. Organizacja życia w klasztorze.
-6Da. Członkowie kapituły, bracia, konwersi, włodarze. 1223 Wojciech przeor w Prandocinie (Mog. 3); 1229 mnich Mateusz (Mog. 9; SUB 1, 299); [1277—83] brat Ludwik [pisarz kl.?] (Chronicon s. 440); 1283 Teodoryk przeor, Piotr podprzeor, Jakub piwniczny, Godfryd komornik, Heinrich kantor, Herman kustosz (Mog. 35); 1321 bracia Krzystan i Tomasz (ZDK 1, 29); 1329 Mikołaj i Fryderyk przeor (ZDK 1, 33; Mog. s. 44); 1334 Henryk kustosz (Bullarium 1, 1740); 1334 → p. 6Ec; 1341 Piotr przeor, Mikołaj klucznik (KRK 1, s. 156 nr 1417); 1345 brat Tomasz (Mp. 3, 674); 1367 Paweł mnich → p. 6Ec; 1375 Piotr przeor, Jan klucznik (Mog. 88); [1376—90] brat Piotr akolita → p. 6Ec; 1379 Jan z Bolesławia klucznik, syndyk i prokurator opata (ZDK 1, 75); 1389 Stanisław przeor, Jan podprzeor, Paweł klucznik, Mikołaj włodarz klaszt., Henryk furtian, Henryk spowiednik, Henryk ze Strzegomia [Śląsk], Michał piekarz, Mik. Monsterbarg, Mikołaj włodarz (rector curie) we Wróżenicach, Mikołaj z Reichenbach [dziś Dzierżoniów, Śląsk] mistrz konwersów, Paweł Helen [?], Bartłomiej z Krakowa, Peter Rycz, Rych [? = Peterrich], Seweryn kustosz, Jan Rutembacher, Piotr z Nysy [Śląsk] szpitalnik, Jakub z Krakowa, Jan z Sandomierza, Jan szafarz (granarius) w Prandocinie, Ambroży z Bochni, Piotr S(z)mersznejder, Schmerschneider (Smarsnider) z Krakowa, Piotr s. krawca Mikołaja z Krakowa, Jan Posz z Krakowa, Stanisław Tancza z Krakowa, Jan s. muratora Mikołaja z Krakowa, Jan s. Piotra Stechera z Sandomierza, Arnold s. Wawrzyńca z Brzegu [Śląsk] (Mog. 99; KMK 1, 67)26Wymienieni w niniejszym dok. „honorabiles viri” to najpewniej członkowie wspólnoty kl. Cyst. w M., przebywający w klasztorze stale lub czasowo, jeśli chodzi o Ślązaków, wobec pozostałych, wymienionych bez funkcji typowych dla wspólnot klaszt., nie ma jednak pewności, że byli mnichami w M; Stanisław przeor, Jan podprzeor, Paweł klucznik, Mikołaj włodarz z M. (KMK 1, 71); 1391 Stanisław przeor, Mikołaj podprzeor, Sefrin kustosz, Jan klucznik (Mog. 102); Jan piwniczny [!], Mikołaj podprzeor, Henryk furtian, Jan komornik, Michał piekarz, Paweł kantor, Piotr kustosz (Mog. 103); 1394 Mikołaj przeor, Jan podprzeor, Stanisław klucznik, Jan komornik, Henryk furtian, Augustyn szpitalnik, Piotr kustosz (Mp. 4, 1208); 1398 Stanisław konwers, dwornik w Kacicach (SP 8 uw. 257/22, 23, 258/8, 9, 259/46, 260/35, 262/29, 268/14).
1401 Mikołaj przeor, Jan podprzeor, Stanisław furtian, Michał skarbnik, Stanisław piwniczny, Jan komornik, Piotr kustosz (Mog. s. 68); 1404 Mikołaj klucznik (ZK 3b s. 525—6, 532, 544); 1405 klucznik (ZK 4 s. 220); 1408 Bartłomiej mnich (Rad. 428 s. 148); 1411 Bartłomiej klucznik (Mog. 114); 1413 Gisko mnich, włodarz (procurator) opata w Prandocinie (KSN 1755, 1766); 1414 Jerzy przeor, Franciszek podprzeor, Bartłomiej piwniczny, Stanisław kustosz, Gisko włodarz (magister curie) w Prandocinie (Mog. 117); 1415 Piotr przeor, Bartłomiej klucznik, Mikołaj kapelan (ZK 6 s. 36); 1416 Piotr przeor, brat Tomasz (Rad. 428 s. 90, 92); Jurek konwers w M. (ZK 6 s. 180, 184); 1418 Piotr przeor, brat Tomasz (Rad. 428 s. 91—2); 1419 Stanisław przeor, br. Piotra Falhenne, Heinrich s. Michała Zeydenhoffera (APKr., Scabinalia Crac. 5 s. 10, 16); brat Heinrich s. Michała Zeydenheffera (APKr., Scabinalia Crac. 5 s. 16); 1420 brat Bartłomiej (Rad. 428 s. 148); 1421 Mikołaj włodarz i Hinczka konwers z M. (Cracovia artificum suppl. 1410—1412, 1421—1424, 105); 1428 Stanisław przeor, Walenty podprzeor, Bartłomiej piwniczny, Mikołaj Ederer skarbnik, Franciszek furtian, Mikołaj włodarz w Ryczowie, Michał sychmeister, Mikołaj kantor, Jan szafarz (KMK 1, 126; Mog. 123); 1437 Jakub z Paradyża [woj. pozn.] mgr teologii27Jakub cysters z Paradyża rozpocząwszy w 1420 studia na Uniw. Krak. związał się zapewne już wówczas z kl. mog. Zdobywał kolejne stopnie naukowe: bakałarz 1422, mgr 1423, wykładowca sentencji Piotra Lombarda 1428—30, dr teologii 1432 a następnie profesor tegoż Uniwersytetu. W 1441 r. brał udział jako reprezentant opata mog. w synodzie prowincjonalnym w Łęczycy, ale ok. t.r. opuścił klasztor, Uniwersytet i Polskę i w 1447 wstąpił do klasztoru kartuzów w Schaubergu k. Erfurtu (J. Fijałek, Mistrz Jakub 1—2 → p. 7; PSB 10 s. 363—5; Chronicon s. 457—8), Mikołaj kustosz, Mikołaj piwniczny, Krzysztof szpitalnik (ZDK 2, 357); 1439 Jan konwers kl. mog. (GK 6 s. 191—2, 210); 1440 brat Jakub [z Paradyża] profesor teologii (Mog. 131); brat Szczepan akolita → niżej p. c; Krzysztof skarbnik (Cracovia artificum suppl. 1433—1440, 2800; 1440—1 Wilam konwers kl. mog. (GK 6 s. 505; 7 s. 489); 1442 brat Jakub z Paradyża profesor teologii z kl. mog. (Mog. 131); konwers w M. (OK 8 s. 225); 1443 Jan kantor (Bullarium 5, 1314); 1445 Walenty przeor, Bartłomiej podprzeor, Bartłomiej piwniczny, Marcin skarbnik (OK 8 s. 806); Bartłomiej mnich (GK 9 s. 226); mgr Henryk ze Strzelec prokurator kl. mog. (OK 8 s. 811); 1446 brat Jan (OK 8 s. 847); 1447 Maciej konwers z Wróżenic alias z M. (SP 2, 3320—1; GK 10 s. 57, 59, 78—9); mgr Henryk ze Strzelec prokurator kl. mog. (OK 1 s. 5, 8, 13, 15, 24, 136, 143); 1449 Michał skarbnik (ArchKlMog., perg. 191); 1450 Marcin skarbnik (OK 9 s. 16).
1452 Stanisław przeor, Bartosz klucznik (GK 11 s. 875—6); 20 III Marcin skarbnik (OK 1 s. 328); 1 XI Jan skarbnik (OK 9 s. 350); w wieku 15 lat wstąpił do kl. mog. Mikołaj z Krakowa, autor kroniki klaszt. (Chronicon s. 462); 1453 Jan skarbnik (OK 9 s. 467); 1454 Michał przeor, Piotr podprzeor, Bartłomiej piwniczny, Jan zakrystian, Mikołaj furtian (AKapKrak., perg. 451); 1456 Marcin klucznik (GK 13 s. 254); 1457 Franciszek konwers kl. mog. w Sędowicach (GK 13 s. 592); 1458 brat Jakub profes, student w M. (GK 15 s. 79); 1464 Stanisław przeor, Błażej klucznik, Marcin kantor (ZK 260 s. 36-7); przeor bez imienia (ZK 16 s. 125); Maciej konwers, włodarz w Zesławicach (ZK 16 s. 125, 167, 190; 17 s. 186; GK 17 s. 374, 384, 394, 403); 1464 Maciej konwers opata mog. w Zesławicach (ZK 17 s. 186; GK 17 s. 374, 384, 394, 403); 1464—9 brat Marcin profes → p. 6B; 1471 magistrzy Jakub i Jan zakonnicy kl. mog. (Mp. 5 N 259—60); 1472 Grzegorz konwers z M. rezydujący w Kacicach (GK 19 s. 568, 591); 1473 brat Jan (OK 13 s. 340); 1476 Piotr przeor, Benedykt podprzeor, Piotr piwniczny i kustosz, Błażej senior (Mog. 146); 1477 brat mgr Jan dr teologii z M. (OK 13 s. 909); Wojciech konwers z M. (OK 2 s. 673); 1478 Bartłomiej skarbnik, brat Jerzy (OK 2 s. 709); Jan Taczel z Raciborza bakałarz formatus teologii (KUJ 3, 257); 1480 Bartłomiej skarbnik (OK 2 s. 709); 1481 Piotr przeor, Maciej podprzeor, Bartłomiej piwniczny i skarbnik, Jan furtian, Benedykt kustosz, Stanisław włodarz (director curie) w Zesławicach, Jan włodarz w Czyrzynach (Mog. 148); Piotr przeor, Benedykt podprzeor, Krzysztofor profes (OK 3 s. 261); brat Stanisław (Rad. 429 s. 713); 1483 Bartłomiej mnich; Stanisław s. zm. Marcina notariusza m. Biecza → p. 6Dc; 1484 brat Jan mgr (OK 11 s. 9v); 1486 brat Grzegorz profes → p. 6Ec; Jakub mnich → p. 6Dc; 1487 mgr Jan profesor teologii (Wypisy 1440—1500, 134); 1489 Franciszek bratanek (nepos) zm. mieszcz. krak. Stefana Cichorii mnich → p. 6Dc; 1491 Jan profes (OK 11 k. 399); 1494 Piotr przeor, bakałarz Stanisław kustosz, Jan bakałarz studenci krak., Stanisław z Krakowa i Mikołaj Czerny domownicy opata (Skladaný, Ján Thurzo → p. 7, s. 222); 1495 Piotr przeor, Jan podprzeor (Mog. 154); Jan skarbnik i Jan Klucznik (Tym. k. 370); 1496 Stanisław przeor, Jan kustosz, Jan skarbnik (MS 2, 640); czcigodny Jan faktor kl. mog. w Czyrzynach (GK 25 s. 823); 1499 Mikołaj z Sędowic domownik opata mog. (GK 27 s. 735).
1503 Maciej przeor, Mateusz podprzeor, Piotr piwniczny, Jan skarbnik (Mog. 160); profes Jan skarbnik (Ep. 4 k. 217v); brat Stanisław bakałarz, włodarz w Czyrzynach (Ep. 4 k. 173); 1504 Wojciech bakałarz i Stanisław mnisi (BJ, perg. 460); 1507—35 Stanisław Samostrzelnik malarz, iluminator z M. (Wypisy 1501—1515, 71; Wypisy 1521—1525, 355; Wypisy 1530—1533, 579, 825); 1508 Stanisław z M. lektor mszy w kat. krak. (Wypisy 1501—1515, 98); 1510 Wojciech przeor, Piotr skarbnik, Maciej podprzeor, Stanisław piwniczny, Jakub szpitalnik (ZK 155 s. 15—7); 1515 Wojciech przeor, Stanisław skarbnik (ZK 157 s. 3a—4); Jan Wolski z Kacic prokurator kl. mog. (ZK 266 s. 48); 1520 Łukasz przeor, Jakub kustosz, Stanisław skarbnik, mgr Erazm [Ciołek] z Krakowa (Wypisy 1516—1525, 169); 1526 Stanisław z Krakowa ongiś mnich (Wypisy 1526—1529, 25); 1529 Mikołaj z M. pleb. w Woźnikach (LR s. 81); 1533 Maciej z Krakowa profes kl. mog. (MS 4, 16945).
-6Db. Wspólnota modlitewna i życie religijne. 1415 Jan XXIII zezwala Janowi opatowi mog. i jego następcom używać oznak godności biskupiej, czyli mitry, pierścienia, pastorału i innych insygniów pontyfikalnych a także udzielać błogosławieństwa po nabożeństwach w kościele klaszt. i kościołach należących do klasztoru (Bullarium 3, 1469; Mog. 119); 1426 Jan prepozyt kl. kan. reg. Bożego Ciała na Kazimierzu przyjmuje do braterstwa w modłach Jana opata i cały kl. mog. Konfraternia zobowiązuje do wzajemnych modlitw za zmarłych braci. Nazajutrz po otrzymaniu wiadomości o śmierci któregoś z zakonników cyst. zgromadzenie kanoników ma śpiewać w chórze wigilie żałobne, następnie odbędzie się msza konwentualna za duszę zmarłego, a podczas codziennej kap. po prymie jego imię zostanie wpisane do nekrologu. Ponadto, w ramach praktyk i modlitw indywidulanych każdy z zakonników kapłanów winien odprawić 3 msze za zmarłych, klerycy odmówić oficjum żałobne, a konwersi 100 „Ojcze nasz” i tyleż „Zdrowaś Maryjo” (ZDK 2, 264); 1427 Maciej opat i kl. kan. reg. Ś. Augustyna przy kościele NMP na Piasku za murami Wrocławia przyjmuje Pawła opata i kl. mog. do bractwa modlitewnego (KatArchMog., nr 166 i or. tamże); 1446 Kasper prepozyt i konwent kl. kan. reg. przy kościele Bożego Ciała na Kazimierzu przyjmują Tomasza opata i kl. mog. do bractwa modlitewnego. Zobowiązania → wyżej 1426 (ZDK 2, 495); 1453 Jan Kapistran generalny inkwizytor zakonu Obserwantów Ś. Franciszka przyjmuje imieniem kl. Bernardynów opata Tomasza i kl. mog. do bractwa modlitewnego (KatArchKlMog., nr 198); 1481 Salvus Casetta de Panormo generał zakonu dominikanów przyjmuje opata Macina i kl. mog. do konfraterni (Mog. s. XIV, nr 44; M. Starzyński, Nieznany dokument konfraterni dla klasztoru mogilskiego z r. 1481. (Ze studiów nad najstarszą małopolską kroniką klasztorną), „Roczn. Bibl. Nauk. PAU i PAN w Krakowie” 51, 2006, s. 24—5); 1496 kap. generalna cyst. poleca opatom z Jędrzejowa i Kamienia [Śląsk] starannie wybadać sprawę mszy odprawianych każdego dnia w kl. mog., które ufundował pewien duchowny lekarz króla Węgier, z której to fundacji klasztor własnym kosztem odbudował wiele spalonych budynków, i ewentualnie zatwierdzić je z mocy kapituły (StCist. 6 s. 141 nr 30). 1516 Krzysztof de Forlivio z zakonu Braci Mniejszych Obserwantów wikariusz generalny na Polskę, Węgry, Czechy i Austrię pozwala członkom kl. mog. korzystać z przywilejów i bull, wydanych przez papieża Leona X z 15 VIII 1515, z odpustami dla tych, którzy udzielą pomocy bazylice ŚŚ. Piotra i Pawła w Rzymie, wymienia grzechy, które z tego tytułu można odpuszczać i podaje formułę absolucyjną (KatArchKlMog., perg. 236);
1516 Stanisław opat i konwent kl. tyn. przyjmują członków kl. mog. do bractwa modlitewnego (KatArchKlMog., perg. 237); 1531 Klemens VI pozwala opatom mog. zasiadać w stallach katedry krak. między kanonikami i wyznacza im miejsce przy opacie tyn. Opaci, jak inni kanonicy, winni nosić komże, nakrycie głowy i płaszcz kanonicki, nie mają jednak prawa głosu w kapitule i nie mogą pobierać refekcji (Mog. 163).
-6Dc. Życie wewnętrzne. 1334 Jan XXII na prośbę Kazimierza W. poleca Janowi opatowi mog. i Janowi opatowi lubiąskiemu, aby przywrócili Henrykowi kustoszowi kl. mog. jego urząd (Bullarium 1, 1732); 1356 Benedykt XI informuje opatów z M. i Tyńca, jak należy postępować wobec zakonników porzucających życie we wspólnocie (Tyn. 58); 1367 Paweł mnich z kl. mog. sprzedaje Janowi Libenwerder połowę domu przy ul. Ś. Krzyża, którego opiekunem był Piotr słodownik (Krzyż. 176); [1376—90] brat Piotr akolita składa w ręce opata mog. Piotra ślubowanie zakonne (KatArchKlMog., nr 131); 1405 do opata kl. w Lubiążu [Śląsk] starodawnym zwyczajem należy konfirmacja nowo obranego opata kl. mog. (Bullarium 3, 1001); 1420 Mik. Schultis mieszcz. krak. zapisał Bartłomiejowi z kl. mog. ogród (Rad. 428 s. 148); 1429 kap. generalna cyst. wyraża zgodę, aby opat mog. mógł wybrać sobie jednego ze współbraci, którego będzie mógł rozgrzeszyć w swoim sumieniu w przypadkach zarezerwowanych kapitule, ale nie więcej, niż jeden raz (StCist. 4 s. 330 nr 32); 1439 sobór bazylejski wyraża zgodę, aby opat mog. wyruszywszy w drogę z 4 lub 6 braćmi poza mury klasztoru, mógł wraz z nimi spożywać mięso przez 3 dni w tygodniu za trzech mnichów, w niedziele, we wtorki i czwartki (Bullarium 5, 1522); 1440 brat Szczepan akolita składa śluby zakonne na ręce opata mog. Dominika (ZDK 2, 415); 1464 na prośbę opata mog. brat Marcin profes klasztoru, który z powodu podszeptu nieprzyjaciela rodzaju ludzkiego zgrzeszył cieleśnie, zostaje przywrócony do wspólnoty (StCist. 5 s. 163 nr 61); 1468 Piotr nowy opat mog. w swojej suplice do papieża pisze, że Innocenty VII zakazał zakonnikom spożywać mięso w dni powszednie wewnątrz klasztoru, gdy jednak opat wraz z 4 mnichami wyrusza w drogę aby zebrać mąkę i inne produkty dla klasztoru od szlachty i możnych, prosi o uchylenie tego zakazu (Bullarium 7, 565); 1469 kapituła gen. na prośbę opata mog. przywraca do wspólnoty brata Marcina z Krakowa z kl. mog., któremu udowodniono nieczystość cielesną (StCist. 5 s. 260 nr 119); 1478 Marcin [Matyspasek] opat mog. ustanawia plenipotentów do sprzedaży domu w Krakowie przy ul. Floriańskiej, który przypadł mu po ojcu (Rad. 429 s. 616); 1481 brat Stanisław z kl. mog. za zgodą opata Marcina ustanawia Jana Weynricha plenipotentem do sprzedaży części domu przy ul. Szczepańskiej k. domu Jana Swarcza, która przypadła mu po matce (Rad. 429 s. 713); 1483 Marcin opat mog. daje pełnomocnictwo 2 członkom klasztoru do starania się o spadek po zm. Marcinie notariuszu m. Biecza, należący się klasztorowi z tytułu spadku dla syna zmarłego, będącego cyst. w M. Mnich Bartłomiej kwituje odbiór 26 zł (MBiecza 71); 1484 sąd ławniczy m. Kazimierza poświadcza, że Jakub mnich z kl. mog. za pośrednictwem Jana Ulma sprzedał sukiennikowi Jerzemu Łyskowi i jego ż. Barbarze swój, czyli kl. mog., dom w Kazimierzu k. szkoły Bożego Ciała i domu Piotra Turka. Łysek winien płacić opatowi przez 4 lata każdego roku 3 grz. na ś. Jana Chrzciciela i 1 grz. na ś. Marcina, zaś ostatniego, piątego roku 2 grz. na ś. Jan Chrzciciela, czyli do pełnej spłaty. Bez zgody rady miejskiej nie może odstąpić tego domu żadnej osobie duchownej i świeckiej przybyłej z zewnątrz (Archiwum Klasztoru Cystersów w Szczyrzycu, perg. 45); 1486 w drodze specjalnej łaski kapituła gen. zezwala opatowi mog. w terminie do Wielkanocy przywrócić do wspólnoty 3 wykluczonych z niej mnichów (StCist. 5 s. 554 nr 86); kap. generalna zezwala opatowi mog. przyjąć do wspólnoty brata Grzegorza profesa wydalonego z powodu apostazji (StCist. 5 s. 562 nr 115); 1489 Jakub Glaser mieszcz. krak. i Jan Heydeke pisarz miejski krak. poświadczają, że Franciszek bratanek zm. Stefana Cichorii mieszcz. krak. zwrócił ww. wszystkie rzeczy w srebrze, złocie i wyposażeniu po zmarłym, które zabrał z jego domu nieświadom istnienia testamentu, w którym te rzeczy były zapisane małoletniemu Stanisławowi siostrzeńcowi tegoż Franciszka (Tym. k. 354v—5).
1540 Zygmunt I, na prośbę opata mog. Erazma z Krakowa, zezwala zakonnikom kl. mog. obejmować spadki po rodzicach i krewnych i obracać je na korzyść klasztoru (Mog. 165; MS 4, 20300); 1541 brat Stanisław z M. s. zm. Jakuba Maysnera za pisemną zgodą opata Erazma i za pośrednictwem jego br. Marcina wraz z Zofią c. tegoż Jakuba siostrą z kl. Ś. Agnieszki na Stradomiu, Jakubem i Florianem dorosłymi synami, Janem, Katarzyną i Agnieszką niepełnoletnimi dziećmi i Barbarą c. ww. Jakuba i ich pełnomocnikami kwitują Kaspra Bera z przekazania 2 skrzyń okutych, sprzętów domowych i ruchomości po zm. matce Dorocie Maysnerowej, które u niego były złożone; Erazm opat mog. wraz z tymże Stanisławem kwitują braci i siostry tegoż Stanisława ze spłaty za rzeczy po ojcu i matce (Rad. 438 s. 338—9); 1544 Jan Czwyrnar cysters z M. za zgodą opata Erazma odebrał 19 fl. i 3 gr ze swojej części z tytułu spadku (Rad. 439 s. 594); 1545 Erazm opat mog. w obecności zakonników Melchiora bakałarza teologii kusztosza, Hier. Chrasznickiego i Stan. Lipnickiego oświadcza, że ⅖ i cz. ½ domu narożnego przy ul. Ś. Mikołaja w Krakowie należą do Stan. Lipnickiego i jego br. Tomasza, także zakonnika mog., które mają po zm. ojcu Marcinie, i sprzedał je za 100 fl. dr medycyny Erazmowi Lipnickiemu bratu ww. zakonników (Rad. 440 s. 160).
-6Dd. Bractwa przy kościele Ś. Bartłomieja. 1360 Adam z Adamowic pragnąc należeć do bractwa daje kl. mog. 40 grz. → p. 3Aa; 1495 Jan opat, Piotr przeor i Jan podprzeor kl. mog. zakładają bractwo ubogich przy kościele Ś. Bartłomieja i ustanawiają 2 albo 4 witryków, czyli starszych bractwa, wybieranych przez pozostałych braci, którzy zajmować się będą finansami, zobowiązują się też uzyskać zatwierdzenie kard. Fryderyka Jag. (Mog. 154); 1496 kard. Fryderyk Jag. zatwierdza bractwo ubogich przy kościele Ś. Bartłomieja przed bramą kl. mog. i nadaje 100 dni odpustu jego członkom po spełnieniu pewnych warunków (Mog. 155); Andrzej Róża arcbp lwowski nadaje członkom bractwa 40 dni odpustu (Mog. 155); 1514 Jan [Lubrański] bp poznański nadaje członkom bractwa 40 dni odpustu (Mog. 155); 1520 Mikołaj sufragan gnieźn. nadaje członkom bractwa 40 dni odpustu (Mog. 155).
-6De. Dwór opata. 1407 Piotr i Maciej sługi → p. 4C; 1413 Jan sługa → Mogiła wieś p. 3b; Piotrasz br. przyrodni Elenki ż. Pawła Pitczina z Krakowa i Elżbiety domownik opata (KSN 3212); 1425 Bieniek kmieć z dworu opata (GK 2 s. 421); 1445 Jan sługa opata Tomasza (Cracovia artificum suppl. 1441—1450, 414; → p. 3Aa); 1460 Marcisz zagrodnik z Sędowic sługa opata → p. 4C; 1467 sługi opata we dworze w Kacicach → p. 3C; 1539 Stanisław służebnik, urzędnik, sprawca pana kacickiego [tj. opata] (ZZ 11 s. 52—3, 85, 90—2, 96—7); 1539 Michał Skrzetuszowski służebnik opata (ZZ 11 s. 79—80).
6E. Nauka.
-6Ea. Skryptorium i biblioteka. [Skryptorium w M. działało od momentu fundacji. Do końca XIII w. z 39 zachowanych dokumentów nadań, jakie otrzymał klasztor, 29 powstało w tutejszym skryptorium. W kl. mog. przybyły z Lubiąża mnich Engelbert dokończył zapewne „Kronikę polsko-śląską”. W 2 poł. XV w. mnich Jerzy z Sambora w czasie podróży do Francji kupował księgi, m.in. postyllę Mikołaja z Liry, a sam przepisał zapewne 12 antyfonarzy perg., w których iluminacji pomagał mu mnich Mikołaj. Inny mnich mog. Mikołaj z Krakowa spisał tutaj na przełomie XV/XVI w. kronikę klaszt., w której wspomina 10 — dziś zaginionych — rękopisów: lekcjonarz z Lubiąża używany jeszcze w 1505 r., nokturnał z ok. 1278, Biblię Jana Muskaty, 3 dzieła przepisane przez Jana Wartenberga („Horologium sapiencie” błogosławiony Henryk z Suzo z ok. 1376, „De consideratione” ś. Bernarda z Clairvaux, kazanie „De adventu Domini” zapewne ś. Bernarda, mszał darowany przez mieszcz. krak. Kaspra Krugela z ok. 1417, 3 dzieła przepisane przez Mik. Brigera — 4 tomy „Speculum historiale” Wincentego z Beauvais z ok. 1430, „Catholicon” Jana z Genui i „Summa de casibus conscientiae” Anioła Carlettiego de Clavasio lub Astasana z Asti). Opat Jan Taczel sprowadził do kl. mog. większość z zachowanych 276 inkunabułów, wśród nich „Biblia Latina” (7 egz.), dzieła Alberta Wielkiego, pisma śś. Augustyna, Ambrożego, Bernarda z Clairvaux, Bonawentury i Hieronima a także 2 dzieła Jakuba z Paradyża, wydane w Strasburgu w 1470 r. („Sermones notabiles” i „Sermones dominicales”), 6 dzieł Tomasza z Akwinu. W 1 poł. XVI w. działał w klasztorze mnich Stan. Samostrzelnik iluminator ksiąg. Opat Erazm Ciołek przeniósł w 1538 bibliotekę do nowo wybudowanej obszernej sali nad zakrystią, ozdobionej renesansową polichromią (data na północnej ścianie). W XIX w. biblioteka klaszt. utraciła wiele ze swoich najcenniejszych rękopisów i w poł. tegoż stulecia pozostało ich tylko 79. Kilkanaście rękopisów i inkunabuły zostały skatalogowane w 1919 r., zob. KatArchKlMog. Najstarsze rękopisy mog. z XIII i XIV w. i z pocz. XV w. znajdują się w Bibliotece Czartoryskich („Hore diurnae. Officium parvum BMV” z XIII w., sygn. 3798 III; „Missale parvum” z XIV w., sygn. 3789 III; „Epistolae dominicales” z 1447 r., sygn. 3734 III). Kilka najcenniejszych rękopisów posiada opracowania: rękopis związany z kultem ś. Bernarda, iluminowany brewiarz Arnolda z Mogiły z 1412 r. i tzw. kodeks mogilski zawierający m.in. humanistyczny list do Jana Długosza z 1455 r. W bibliotece znajdują się ponadto: fragm. iluminowanego antyfonarza z XV—XVI w., traktat „De peccato” z 1451, komentarze do ksiąg Starego i Nowego Testamentu Mikołaja z Liry z poł. XV w. (rps 613—5, 617), traktaty teologiczne Guiberta Tornacensis, Bernarda z Clairvaux (rps 622, 631) i Jakuba z Paradyża (rps 623, 629), „Questiones super tertio libro Sententiarum”, wyjaśniane i dysputowane w Krakowie przez Jana Taczela, „Dialogus miraculorum” Cezarego z Heister bach przepisany 1452, statuty zakonne z XV w., kilka rozpraw ś. Bonawentury i ś. Anzelma oraz zbiory kazań z XV w.]
[1278] opat Herman przy pomocy brata Ludwika zestawił księgę „Nocturnale cantuale” (Chronicon s. 440); 1317 bp krak. Jan Muskata darował kl. mog. bogato zdobioną dwutomową Biblię, która leży schowana k. ołtarza głównego po jego lewej stronie (Chronicon s. 442; DLb. 3 s. 435); 1376 za opata Piotra w pierwszym roku jego rządów brat Jan Wartenberg napisał piękną księgę „Horologium sapiencie” oraz inną piękną księgę [o kontaktach Bernarda z Clairvaux z jego dawnym uczniem papieżem Eugeniuszem III] pt. „De consideracione beati Bernhardi ad Eugenium papam” (Chronicon s. 449); 1380 opat Piotr sprawił dla klasztoru księgę przepisaną przez brata Jana Wartenberga „Omeliare adventuale” czyli „De adventu Domini” (Chronicon s. 449); [1426—35] za rządów opata Pawła brat Mik. Brygier przepisał wiele ksiąg, m.in. czterotomowe dzieło Wincentego z Beauvais „Speculum historiale” i dwie użyteczne księgi, mianowicie „Catholicon” i „Summa confessorum”, które ukończył za następnego opata Mikołaja (Chronicon s. 454—5); 1447 „Epistolae de tempore, per manus fratris Petri Hirsberg feria tertia ante palmae AD 1447”, czyli zbiór krótkich kazań na każdą niedzielę, przeznaczone dla zakonników (BCzart., rps 3734 III s. 1—120); [2 poł. XV w.] Jerzy z Sambora wiele książek sam przepisał a wiele innych nabył dla biblioteki klaszt., m.in. „Glosę” Mikołaja z Liry oraz „Addiciones” Pawła bpa Brugii (Chronicon s. 464; KatArchKlMog., s. 241—4 nr 613—7); [1461—75] brat Mikołaj malarz i iluminator wiele ksiąg ozdobił, m.in. kancjonały (Chronicon s. 464); [1475—87] opat Marcin Matyspasek ufundował infułę opacką, do której dodał cenniejsze perły ze starej (Chronicon s. 467); 1477 Marcin opat mog. pozywa Jakuba z Gniezna [woj. kal.] wikariusza kat. krak. o zwrot księgi dekretów, którą pożyczył z klasztoru; sąd nakazuje Jakubowi zwrócić księgę (OK 2 s. 622, 628—9); Wawrzyniec z Kościelca pleb. w Łapczycy i prebendarz w Bieździedzy oraz Jakub z Buczyny wikariusz wieczysty w kat. krak. zobowiązują się zapłacić Marcinowi opatowi mog. 40 fl. węg. w ratach po 20 fl. za księgę dekretów, a jeśli w ciągu 4 lat ponownie zostaną pozwani, zwrócą księgę a opat otrzymane pieniądze (OK 13 s. 909 — na marginesie: 1490 mgr brat Jan dr teologii z M. kwituje Wawrzyńca z ostatniej raty).
[1522—46] opat Erazm Ciołek zbudował m.in. nową bibliotekę (BCzart., rps 3652 III s. 50).
-6Eb. Studium zakonne przy Uniw. Krak.
1401 Bonifacy IX, na prośbę Władysława Jag., zezwala zakonnikom kl. mog. swobodnie studiować na Uniw. Krak. teologię oraz ubiegać się o tytuły naukowe magistrów i doktorów, uchyla przepis statutów klaszt., na który powoływali się opaci, że cystersi mogą studiować tylko na Uniw. Paryskim, i poleca opatowi mog. i innym przełożonym kl. cyst. w Królestwie Polskim, aby pod groźbą ekskomuniki godnych i chcących studiować mnichów wysyłali na studia wyłącznie do Krakowa (Mog. 108; KUJ 1, 20).
1416 kap. generalna cyst. wydaje decyzję o założeniu studium zakonnego w Krakowie i powierza jego zarząd opatowi mog. (StCist. 4 s. 211 nr 28); 1417 Jan opat generalny cyst. z Citeaux, powiadomiony przez arcbpa gnieźn. Mikołaja [Trąbę] i bpa elekta pozn. Andrzeja, iż uniwersytet w Krakowie, dawniej już założony i wystarczająco uposażony przez króla Władysława Jag., lecz od pewnego czasu rzadko przez mnichów uczęszczany, zostanie przez tegoż króla wyposażony w dom z celami i kaplicą, a także innymi budynkami niezbędnymi według reguły zakonu dla potrzeb studiujących mnichów, na prośbę złożoną w imieniu króla przez ww. biskupów, aby to kolegium uniwersyteckie inkorporować do zakonu, postanawia na mocy autorytetu kapituły gen., iż opaci cyst. z prowincji gnieźnieńskiej, magdeburskiej, ostrzyhomskiej, praskiej, ryskiej, lwowskiej i diec. kamieńskiej, jeśli wcześniej zaniedbali kształcenia mnichów w innych kolegiach, aprobowanych przez zakon, winni ich posyłać do studium na Uniw. Krak., z wyjątkiem tych, którzy już studiują w krajach sąsiednich. Zarząd kolegium krak. opat Jan powierza opatowi mog., mający wyznaczać jego prowizora, któremu studenci mogą się spowiadać jak własnemu opatowi. Studenci z wymienionych prowincji mogą się promować na wszystkie stopnie mistrzowskie i mają cieszyć się takimi samymi prawami, jakie posiadają studenci cystersi na innych uniwersytetach. Opat mog. uzyskuje pr. pod groźbą kar zakonnych przymuszać opatów z ww. prowincji do wysyłania mnichów na Uniw. Krak., o ile nie wysłali ich już do innych kolegiów, opatom zaś z prowincji gnieźn. i z terenu Królestwa Polskiego zabrania wysyłania mnichów na studia gdzie indziej, jak tylko na Uniw. Krak., chyba że zechcą ich wysłać do studium zakonnego [Ś. Bernarda] w Paryżu. Opaci winni wysyłać do kolegium jednego lub kilku mnichów ze swych klasztorów, łożąc na ich utrzymanie, chyba że nie znajdą wystarczającej ich liczby. Jeśli jakieś klasztory z ww. prowincji nie mogą wysłać nikogo na studia z powodu trudności materialnych, to 2 klasztory mogą wysłać jednego i wspólnie łożyć na jego utrzymanie. Ponieważ zakon cystersów, zwłaszcza w prowincji niemieckiej, posiada niewielu magistrów i doktorów, opat generalny nakazuje, aby nie odwoływać studentów do macierzystych klasztorów przed uzyskaniem tytułu magistra, jeśli zaś któryś klasztor, z powodu ubóstwa, nie będzie w stanie utrzymywać studenta do momentu promocji, inne klasztory winny złożyć się na jego utrzymanie (Mog. 121; KUJ 1, 61); 1421 kapituła gen. cyst. przypomina, że wszyscy opaci z Polski winni wysyłać zakonników do studium [zakonnego] w Krakowie (StCist. 4 s. 236 nr 9); 1424 taż kapituła poleca opatowi mog., aby nie przymuszał opatów z Pelplina do wysyłania studentów do studium w Krakowie i zachowuje klasztor pelpliński w ich prawach kształcenia studentów w Niemczech gdziekolwiek wybiorą (StCist. 4 s. 280 nr 31); 1426 kap. generalna cyst. nakazuje wszystkim opatom kl. cyst. w Królestwie Polskim [m.in. w M.] łożyć na budowę kolegium uniw. cyst. w Krakowie (StCist. 4 s. 308, nr 56).
1464 Humbert opat Citeaux powiadamia opata mog., że kap. generalna cystersów na posiedzeniu w dniu 14 IX t.r. upoważniła go do przymuszania pod karami zakonnymi przełożonych innych klasztorów do uiszczania opłat na budowę domu zakonnego w Krakowie na mieszkania dla studentów, a nawet wizytacji w tym celu tych klasztorów w Małopolsce i Wielkopolsce, które składki nie płacą (Mog. s. 104 reg.; StCist. 5 s. 167 nr 92); 1470 Humbert opat Citeaux powiadamia opata mog., że kap. generalna na posiedzeniu 14 IX t.r. poleciła mu przeprowadzenie wizytacji zakonników cyst. studiujących na Uniw. Krak. oraz zachęcania opatów w Królestwie Polskim, aby wysyłali odpowiednich mnichów na studia na tymże uniwersytecie (Mog. s. 104 reg.; StCist. 5 s. 273 nr 31); 1483 kap. generalna przychyla się do prośby opata w Altzelle, by mógł wysyłać studentów na uniwersytet w Lipsku, ponieważ w Krakowie zakon nie ma kolegium (StCist. 5 s. 465 nr 54); 1486 kap. generalna cyst. nakazuje opatowi mog., aby przyjął dom [w Bursie Jerozolimskiej], który bp krak. przyrzekł na kolegium zakonne przy Uniw. Krak., urządził w nim kolegium oraz ustanowił prowizora i pozostałych urzędników na wzór innych kolegiów, przymusił opatów do wysyłania mnichów na studia, w przypadku zaś, gdy nie mogą ich wysłać z powodu biedy, aby dwa klasztory wysłały jednego (StCist. 5 s. 540 nr 30; Mog. s. 104—5 reg.); spór między klasztorem w Pelplinie a opatem mog. rektorem kolegium [= studium zakonnego] w Krakowie o przymuszanie wysyłania studentów do Krakowa; opat z Pelplina przedkłada uchwałę kap. generalnej [→ wyżej] z 1424 r. w tej sprawie; kapituła podtrzymuje dawną uchwałę i zakazuje opatowi mog. stosowania takich nacisków (StCist. 5 s. 616 nr 97); 1487 kap. generalna cyst. zabrania opatowi mog. ingerować w misję szkolną opactw w Pelplinie i Oliwie, gdyż opactwa te zostały zwolnione z wysyłania studentów do Krakowa (StCist. 5 s. 615—6 nr 96); 1487—8 w sporze między opatem mog. a opatem pelplińskim o wysyłanie studentów do kolegium zakonnego w Krakowie kap. generalna zabrania opatowi mog. nakładać z tego tytułu kary na opata z Pelplina. Opat pelpliński przywołuje uchwałę kapituły z 1424 r. zwalniającą go z tego obowiązku (StCist. 5 s. 616 nr 97); 1488 zgromadzenie Uniw. Krak. podejmuje uchwałę, że studenci cystersi, którzy dawniej mieszkali na plebani kościoła Ś. Anny, mają mieszkać w Bursie Jerozolimskiej w kaplicy naprzeciwko Bursy Filozofów [przy ul. Gołębiej] na takich samych prawach jak inni mieszkańcy, uiszczać stosowne opłaty i przestrzegać statutów bursy; gdyby brak miejsca uniemożliwił im spożywanie posiłków przy wspólnym stole z innymi studentami, mogą je jadać we własnych pokojach; jeśli liczba mieszkańców bursy będzie tak duża, iż trudno byłoby w nich utrzymać dyscyplinę, cystersom zostaną przyznane inne pomieszczenia; mają odprawiać msze dla pozostałych mieszkańców, których koszt obciąży wszystkich studentów (Conclusiones, s. 57; Mog. 199); 1499 kapituła kap. generalna cyst. poleca opatowi mog. komisarzowi zakonu w Królestwie Polskim, aby nakłaniał opatów cyst. w Polsce, na Śląsku i w Prusach, tj. w Oliwie i Pelplinie, do wysyłania zakonników do kolegium zakonnego przy Uniw. Krak., nieposłusznych zaś poddał karom zakonnym (Mog. s. 105; StCist. 6 s. 217—8 nr 43).
1508 kapituła gen. poleca opatom z Lubiąża i Ludźmierza zbadać, dokąd winni wysyłać na studia swoich mnichów opaci z ks. śląskiego, do kolegium w Lipsku, czy do kolegium w Krakowie, oraz poinformować o tym komisarzy opatów w Altzelle i M. w celu podjęcia decyzji (StCist. 6 s. 360 nr 44); 1537 za rektoratu Marcina Bełzy z Krakowa dra prawa i pleb. w Luborzycy zgromadzenie ogólne Uniw. Krak. podejmuje uchwałę w sprawie długotrwałego sporu między studentami a zakonnikami cyst. zamieszkującymi Bursę Jerozolimską o prepozyturę tejże bursy, uwalniając zakonników od sprawowania tejże prepozytury; ponieważ jednak statuty nakładają ten obowiązek na każdego mieszkańca, w porozumieniu z mgrem sztuk Erazmem opatem mog. i konserwatorem praw Uniw. Krak. ustalają, że w zamian każdy zakonnik winien odprawiać dla innych studentów jedną mszę tygodniowo na własny koszt w kaplicy bursy (Mog. 164; Conclusiones → p. 7, s. 218—9, nr 251); 1538 Erazm Ciołek opat mog., konserwator praw Uniw. Krak., komisarz papieski i kap. generalna do spraw opieki nad kształcącymi się w Uniw. Krak. cystersami, widząc że bardzo mało cystersów z klasztorów małopolskich uczęszcza na studia w uniwersytecie, poleca opatom pod karą ekskomuniki większej i interdyktu, aby najdalej na ś. Andrzeja z każdego klasztoru wysłali jednego zdolnego ucznia zakonnego do Uniw. Krak. (ArchKlMog., perg. 245; Mog. s. 105 reg.).
Studenci, bakałarze i mistrzowie Uniw. Krak. z kl. mog.
1404 Wilhelm student, 1405 bakałarz, 1409 być może mgr (Metryka UK 04e/095; Księga promocji 05/3B, 09/M; J. Fijałek, Mistrz Jakub 1 → p. 7, s. 21); 1418 Teodoryk student (Metryka UK 18e/001); 1420 Jan, 1424 bakałarz? (Metryka UK 20e/027; Księga promocji 24/15B); 1421 Jan student, 1424 bakałarz? (Metryka UK 21h/188; Księga promocji 24/15B); Mikołaj student (Metryka UK 21e/116); 1427 Mikołaj student (Metryka UK 27h/180); 1430 Marek mgr (Księga promocji 30/38M: może ident. z Markiem z Kietrza?); 1447 Jan s. Ersbarga [Hirszberga] student (Metryka UK 47e/017); 1454 Augustyn bakałarz (Księga promocji 54/35B); 1459 Jakub bakałarz (Księga promocji 59/24B); 1462 Jakub mgr, zapewne ident. z poprzednim (Księga promocji 62/1M); 1464 Jan bakałarz (Księga promocji 34B); 1468 Jan [Taczel z Raciborza] mgr, ident. z poprzednim? (Księga promocji 68/11M); 1471 mgr Jakub zakonnik mog., mgr Jan zakonnik mog., kleryk Klemens z Raciborza student Uniw. Krak. (Mp. 5 N 259—60); Stanisław bakałarz (Księga promocji 76/14B); 1480 Marcin student, 1483 bakałarz? (Metryka UK 80e/055; Księga promocji 83/11B: z Wąchocka — czy ten sam?); 1483 Jakub student (Metryka UK 83e/085); 1494 Wojciech student, 1495 bakałarz (Metryka UK 94e/060, Księga promocji 95/110B); Jan s. Wojciecha student (Metryka UK 94e/048); Maciej s. Wojciecha student (Metryka UK 94e/049); 1503 Aleksy s. Piotra student (Metryka UK 1503h/240); 1510 Maciej (Metryka UK 1510e/017); Stanisław student (Metryka UK 1510e/213); 1527 Jerzy s. Jerzego student, 1530 bakałarz (Metryka UK 1527e/020; Księga promocji 1530/32B).
-6Ec. Klasztor wobec Uniwersytetu. [Od 1418 kl. mog. wraz z Uniw. Krak. posiadał pr. patr. kościoła Ś. Anny, a od 1429 każdorazowy opat mog. był konserwatorem praw i dóbr Uniwersytetu].
1418 Władysław Jag. nadaje Uniw. Krak. oraz opatowi mog. pr. patr. kościoła Ś. Anny w Krakowie, które wcześniej należało do królów Polski (Mog. 122; KUJ 1, 64)28Cystersi otrzymali wówczas także plebanię tego kościoła na mieszkanie dla studentów, jak to wynika z konkluzji uniwersyteckiej (Conclusiones → p. 7, s. 57); 1429 Marcin V ustanawia opata mog. oraz dziekanów kapituł gnieźn. i wrocławskiej konserwatorami praw Uniw. Krak. (Mog. 124; KUJ 1, 85; Bullarium 4, 2269); [1441—2] NN do Jana [z Czechla] dziekana gnieźn. w sprawie mistrza Macieja z Sierakowa dawniej z kl. kan. reg. w Trzemesznie, a obecnie z kl. Dominikanów Świętej Trójcy w Krakowie, który domaga się zwrotu florenów ofiarowanych ongiś klasztorowi w Trzemesznie, aby uchylił sędziego Stan. Ciołka [z Lisina] dra dekretów, który został wyznaczony do tej sprawy przez opata mog. jako konserwatora praw Uniw. Krak. (J. Wiesiołowski, Urząd konserwatora Uniwersytetu Krakowskiego koło 1442 r., w: Munera Poznaniensia. Księga pamiątkowa Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu dla uczczenia 600-lecia założenia Uniwersytetu Jagiellońskiego, Poznań 1965, s. 157—72); 1442 Stanisław [Cielątko] z Lisina rektor Uniw. Krak. i Dominik opat mog. zawierają polubowną ugodę w sprawie wykonywania pr. patr. i prezenty w stosunku do kościoła par. Ś. Anny w Krakowie; Zbig. Oleśnicki bp krak. zatwierdza tę ugodę i transumuje przedłożony mu dok. (KUJ 2, 111, 113); 1449 Jan Elgot wikariusz gen. informuje bpa krak. Zbig. Oleśnickiego o sprawie Andrzeja Gałki z Dobczyna mgra sztuk wyzwolonych, który na prośbę rektora i społeczności Uniw. Krak. z powodu pewnego skandalu skazany został przez tegoż Oleśnickiego na odbycie pokuty w kl. w M. w sąsiedztwie Krakowa. Gałka, jak mówią, chciał tam przywdziać habit mniszy. Tymczasem w mieszkaniu jednego z kolegów Elgota a następnie mieszczan krak., u którego złożył on swoje księgi, odnaleziono heretyckie księgi przez niego samego przepisane, m.in. Wiklefa. Elgot nakazał opatowi mog., ażeby Gałce bezzwłocznie skonfiskował wszystko, co tylko wziął ze sobą do klasztoru, i strzegł go, a rozkaz ten powtórzył dwóm przybyłym do Krakowa zakonnikom. Opat Tomasz wsadził Gałkę na wóz i przykazał swoim ludziom, aby go odwieźli do Krakowa, on zaś, nie bez winy opata, któremu Elgot już wcześniej nie ufał, uciekł spod bram miasta na Śląsk; tenże Gałka w liście do bpa Oleśnickiego pisze, że opat mog. chciał mu zwrócić dobytek pozostawiony w klasztorze, lecz nie śmiał ze strachu przed biskupem (Ep. 1, 62—4 s. 68—70; KUJ 2, 151—2, 154, 157, 159; S. Kolbuszewski, Herezja kanonika Jędrzeja Gałki, Wr. 1964); 1471 Piotr opat kl. mog. sędzia i konserwator praw Uniw. Krak., na mocy papieskiego upoważnienia obciąża plebanów w Kieżmarku, Podolińcu i Lewoczy [Górne Węgry, dziś Słowacja] oraz pozostałych duchownych i notariuszy publicznych w diecezji ostrzyhomskiej obowiązkiem egzekucji swego pozwu wystawionego w imieniu Bernarda z Mianowa przeciw Aleksemu rajcy z Lewoczy w sprawie o pieniądze i rzeczy, z nakazem stawienia się przed Sędziwojem z Tęczyna prep. skalbm. i kan. krak. oraz wicekonserwatorem Uniw. Krak. 12 dni po odebraniu pozwu (Mp. 5 N 259—60); rektor Uniw. Krak. za zgodą Piotra opata mog., konserwatora praw i przywilejów tegoż Uniwersytetu, prezentuje Jana Peysera z Pyzdr dra dekretów na pleb. kościoła Ś. Anny. Obaj występują jako patronowie tegoż kościoła (KUJ 3, 229); 1478 Marcin [Matyspasek] opat mog., sędzia i konserwator praw Uniw. Krak. oświadcza, że Maciej z Kobylina profesor teologii, dziekan kościoła Ś. Floriana i kolegiat kolegium artystów przedłożył mu dok. dra dekretów Jakuba z Szadka rektora tegoż Uniw. ustanawiającego kolegium mniejsze artystów, transumuje i zatwierdza powyższą fundację (KUJ 3, 257); 1487 Maciej z Kobylina profesor teologii, dziekan kolegiaty Ś. Floriana na Kleparzu, sędzia i subkonserwator praw Uniw. Krak. na mocy specjalnego pełnomocnictwa udzielonego mu przez Marcina [Matyspaska] opata mog. i konserwatora praw tegoż Uniwersytetu zwraca się w imieniu Jana s. Erazma Kromera mieszcz. krak. i studenta Uniwersytetu do duchownych w Oleśnicy i Psim Polu [Śląsk] o opublikowanie pozwu po Mik. Groczenschreibera z Wrocławia, przebywającego obecnie u księcia [oleśnickiego Konrada] Białego z tytułu pewnej sumy pieniędzy, którą Groczenschreiber winien jest ojcu Jana, a którą tenże Jan przekazał mu z przeznaczeniem na studia syna (BJ, perg. 85, do 1923 r. w składzie rps BJ, rps 3201; Mp. 5 Q 73); 1490 Innocenty VIII poleca opatowi mog., aby bronił Mikołaja s. Krystyna z Lublina kustosza kościoła Ś. Jana w Skalbmierzu przed świeckimi i duchownymi, którzy zawłaszczają majątek posiadanego przezeń beneficjum (KUJ 3, 289); 1504 Jan opat mog., sędzia i konserwator praw i przywilejów oraz dóbr Uniw. Krak. nakazuje odnotowanym z imienia i urzędów poręczycielom króla, który pożyczył 4000 fl. węg. od Piotra Salomona rajcy krak. i jego ss. Jana dra obojga praw, scholastyka krak. i kan. gnieźn. przynależnego do tegoż Uniwersytetu i Mikołaja mieszcz. krak., aby w oznaczonym terminie pod rygorem ekskomuniki zwrócili kredytodawcom sumę 8000 fl. węg. (MS 3, 1753); tenże opat sędzia i konserwator praw Uniw. Krak., delegowany na mocy dokumentu papieskiego, pisanego na pergaminie i opatrzonego pieczęcią na sznurku konopnym oświadcza, że na wniosek mgra Jana z Reguł dra medycyny, lektora i dziekana wydziału [medycznego] wystawił pozew po hebdomadariuszy w kat. krak., pozn. i kol. Ś. Jerzego w Warszawie oraz plebanów i ich wikarych w Tarczynie, Grójcu, Worowie i Rembertowie [Mazowsze], gdyż mimo pozwu konserwatora nie przystąpili do procesu. Opat nakazuje powiesić pozew na drzwiach kościołów, a pozwanym stawić się przed nim w ciągu 15 dni we dworze klaszt. w Krakowie, a w razie jego nieobecności przed wyznaczonym subkonserwatorem (BJ, perg. 460; Katalog pergaminów Biblioteki Jagiellońskiej, pod red. K. Nabiałka, w druku); 1539 Erazm opat mog., Grzegorz ze Stawiszyna rektor Uniw. Krak. i inni postanawiają, że tak jak wspólnie obsadzali pleb. kościoła Ś. Anny wg przytoczonych przywilejów króla z 1419 i ugody z 1442, tak teraz po podniesieniu kościoła do rangi kolegiaty będą wykonywać pr. patr. względnie obsady prepozytury na takiej zasadzie, że Uniwersytet jako patron główny wskaże kandydata, a opat, któremu zostanie on przedstawiony, zatwierdzi go jako patron potwierdzający (Arch. UJ, rps 32 s. 98—102).
6F. Wydarzenia i incydenty. -6Fa. Wizyty władców. Kazimierz W.: 1351, 26 XII (A. Gąsiorowski, Itinerarium Kazimierza Wielkiego. Materiały, RH 64, 1998, s. 187).
Władysław Jag.: 1388, 5 V; 1389, 9 i 17 V, 15 VIII; 1410 V (GItin., s. 31—2, 54).
Jadwiga: 1389, 17 V w poniedziałek królowa Jadwiga wraz ze swym dworem i dworzanami król. przybyła z Brzeska do Nowego Miasta Korczyna na obiad, dokąd miał przybyć także król Władysław, ten jednak nieoczekiwanie zatrzymał się po drodze w kl. mog., gdzie czekał na przybycie ks. Władysława Opolczyka, którego ludzie minionej niedzieli [16 V], jak powiadają, chcieli podstępnie zająć zamek krak., zostali jednak natychmiast odkryci przez starostę i innych ziemian Królestwa wraz z samym księciem, zamknięto więc bramy Krakowa, aby książę nie mógł wyjechać z miasta, po czym na rozkaz króla i za poręką odwieziono pojmanego księcia do króla do M.; 19 V Władysław Jag. wraz z dworzanami przybył z M. do Nowego Miasta Korczyna na obiad (RD s. 99, 101; J. Sperka, Władysław ks. opolski, wieluński, kujawski, dobrzyński, pan Rusi, palatyn Węgier i namiestnik Polski (1326/1330—1401), Kr. 2012, s. 178—9); 1392, 19 II królowa Jadwiga wystawia w kl. mog. dok. (ZDM 4, 1100).
Jadwiga c. Władysława Jag.: 1419, 23 III królowa przybyła pod wieczór do Krakowa z Niepołomic, zaś młoda królowa z [kl.] w M. (RD s. 531).
-6Fb. Wydarzenia. 1228 w klasztorze w M., w obecności opata Piotra, pierwszy bp pruski Chrystian nadaje rycerzom Zakonu Niemieckiego na obronę chrześcijaństwa dzies. z ziemi chełmińskiej w tych dobrach, które nadał im ks. mazowiecki i kujawski Konrad (Codex diplomaticus et commemorationum Mazoviae generalis, t. 1, Varsoviae 1919, nr 255 = BCzart., perg. 8 = BCzart. Katalog 1, 14, zachowany ułamek pieczęci opata Piotra; wedle krzyżackiego transumptu tego dok. z XV w. przedstawiała ona opata bez infuły z pastorałem w prawym ręku i księgą w lewej); 1241 kl. mog. zniszczony przez Tatarów → p. 6B; 1260 kl. mog. ucierpiał z powodu napadu Tatarów na Polskę, zginęło wielu mnichów i konwersów, szkody w majątku (Mp. 2, 457); 1443, ok. 1 X za rządów opata Tomasza było wielkie trzęsienie ziemi tak, że bracia zdjęci przerażeniem uciekli z kościoła (Chronicon s. 461); 1447, 16 V w dniu wjazdu Kazimierza Jag. do Krakowa klasztor w M. spalił się całkowicie z wyjątkiem ścian i sklepienia od ognia, który wyszedł z łaźni; pożar klasztoru, który już wcześniej był po części zrujnowany od starości → p. 5Ab; w tym czasie przybył do kościoła klaszt. kard. Zbig. Oleśnicki dla zbadania i uroczystego spisania poświadczenia, że krzyż w kaplicy tej nazwy ostał się cały i nietknięty podczas tego pożaru (Hoszowski, Poczet → p. 7, s. 94); 1449 Andrzej Gałka z Dobczyna skazany przez bpa Zbig. Oleśnickiego na półroczny pobyt w kl. mog. → p. 6Ec; 1457 mnich z M., znacząca osoba, został pojmany i uwięziony [podczas podróży na Śląsk?] przez zaciężnych walczących w Prusach [którzy nie otrzymali żołdu od króla] (Mp. 5 A 16 = MK 11 s. 314); 1473 spłonął klasztor w M. ze wszystkimi oficynami; drugi pożar klasztoru → p. 5Ab.
7. Literatura i dodatkowe skróty.
Literatura do dziejów kl. mog. jest bardzo obfita. Zbiera ją Monasticon Cisterciense. W tym miejscu odnotowano najważniejsze prace. Literaturę odnoszącą się do badań archeologiczno-architektonicznych zestawiono niżej w p. 8 przy opisach odpowiednich obiektów.
J. Fijałek, Mistrz Jakub z Paradyża i Uniwersytet Krakowski w okresie soboru bazylejskiego, t. 1—2, Kr. 1900; K. Hoszowski, Poczet opatów mogilskich, w: Monografia opactwa cystersów we wsi Mogile, Kr. 1867; K. Kaczmarek, Studia uniwersyteckie cystersów z ziem polskich w okresie średniowiecza, Poznań 2002; T. Kawka, H. Leszczyński, Kacice — Mogiła, w: Monasticon Cisterciense Poloniae, t. 2, Poznań 1999, s. 98—112; J. Krzyżaniakowa, Władysław II Jagiełło wobec klasztorów cysterskich w Królestwie Polskim, NP 83, 1994, s. 93—124; H. Kuna, Z dziejów biblioteki klasztoru oo. cystersów w Mogile od jej założenia do początku XVIII w., „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie” z. 89: Prace Bibliotekoznawcze 2, 1984, s. 39—52; H. Z. Leszczyński, Z dziejów kolegium prowincjonalnego cystersów w Mogile, w: Dzieje Teologii Katolickiej w Polsce, t. 2, cz. 2, Lublin 1975, s. 413—49; K. Łatak, Cystersi mogilscy w nekrologu krakowskiego klasztoru kanoników regularnych laterańskich. Uwagi do dziejów konfraterni, NP 90, 1998, s. 461; W. Łuszczkiewicz, Wieś Mogiła przy Krakowie, jej klasztor cysterski, kościółek farny i kopiec Wandy, Kr. 1899; K. Michalski, T. Sinko, Przyczynki z kodeksu mogilskiego do dziejów oświaty w Polsce XV w., Kr. 1917 [z XIV—XV w.]; Monografia opactwa cystersów we wsi Mogile opracowana i pamięci ubiegłych w roku 1864 pięciuset lat istnienia Akademii Krakowskiej, Kr. 1867; H. Polaczkówna, Zapis Teodora Gryfity dla cystersów z 1196 r., Lwów 1938, s. 26; S. Staniszewski, Trzynastowieczne napady mongolskie na klasztory cysterskie Małopolski i Śląska w świetle uchwał kapituły generalnej zakonu cystersów, NP 96, 2001, s. 493—516; M. Starzyński, Herby średniowiecznych opatów mogilskich, Kr. 2005; tenże, Humanism, Painting and Patronge at Mogiła Abbey in the Renaissance. Abbot Erasmus Ciołek and Fr. Stanislaus Samostrzelnik, „Citeaux — Commentarii cisterciense” 65, 2014 fasc. 1—2, s. 301—27; tenże, Katalog opatów mogilskich w średniowieczu, NP 100, 2003, s. 77—125; tenże, Nomina abbatum monasterii Clarae Tumbae alias Mogila — przyczynek do krytyki Liber beneficiorum Jana Długosza, SH 47, 2004, z. 2, s. 139—55; tenże, M. Zdanek, Mogiła w czasach Stanisława Samostrzelnika — szkic do dziejów klasztoru na przełomie XV i XVI w., „Cistercium Mater Nostra. Tradycja — Historia — Kultura” 1, 2007, s. 33—62; A. Wałkówski, Skryptorium klasztoru cystersów w Mogile do końca XIII w., Łódź 2009; M. Zdanek, Proces implantacji opactwa cystersów w Mogile, NP 96, 2001, s. 515—49; tenże, W sprawie procesu fundacyjnego opactwa w Mogile, NP 94, 2000, s. 85—118; BCzart., rps 3062 IV — Żywoty opatów mogilskich dedykowane Janowi Wężykowi (tytuł współczesny).
Skróty: BCzart., rps 3652 III — Series abbatum ad Annos Christi accomodata asignato etiam tempore regiminis cuiusque (XVII w.).
ArchKlMog. — Archiwum Klasztoru Cystersów w Mogile.
Chronicon — Chronicon monasterii Claratumbensis Ordinis Cisterciensis auctore fratre Nicolao de Cracovia, wyd. W. Kętrzyński, MPH 6, s. 429—80 (kronika z pocz. XVI w.).
KatArchKlMog. — Katalog archiwum opactwa cystersów w Mogile, oprac. K. Kaczmarczyk, G. Kowalczyk, Kr. 1919.
Księga promocji — Najstarsza księga promocji Wydziału Sztuk Uniwersytetu Krakowskiego z lat 1402—1541, wyd. A. Gąsiorowski, T. Jurek, I. Kierska, t. 1—2, W. 2011.
LM — Excerpta e Libro Mortuorum monasterii Mogilensis Ordinis Cisterciensis, wyd. W. Kętrzyński, MPH 5 s. 806—13 (rps z XVII w. uwzględniający starsze nekrologi).
Metryka UK — Metryka czyli album Uniwersytetu Krakowskiego z lat 1509–1551. Biblioteka Jagiellońska rkp. 259, wyd. A. Gąsiorowski, T. Jurek, I. Skierska, W. 2010.
MVBoh. — Monumenta Vaticana res gestas Bohemicas illustrantia, t. 1—4, Pragae 1903, 1907, 1949—53.
Pergaminy AKapSand. — Pergaminy Archiwum Kapituły Sandomierskiej. Katalog, oprac. F. Kiryk, Sandomierz 2002.
StCist. — Statuta Capitulorum Generalium Ordinis Cisterciensis ab anno 1116 ad annum 1786, t. 2—6, ed. J. Canivez, Louvain 1934—8.
Tym. — Kopiarz Tymowskiego z XVII w. w ArchKlMog.
8. Kultura materialna.
-8a. Kościół i klasztor Cystersów. Położony w południowo-wschodniej cz. dawnej wsi M., ok. 1,5 km od koryta Dłubni. Kościół klaszt. to ceglana bazylika o dwuprzęsłowym prezbiterium, bliźniaczych kaplicach po stronie wschodniej, trójprzęsłowym transepcie i ośmioprzęsłowym korpusie nawowym. Elewacja wschodnia wzniesiona została z cegieł w układzie wendyjskim. Składający się z 3 skrzydeł budynek klauzury przylega do południowej elewacji kościoła i w rzucie poziomym przybiera plan zbliżonego do kwadratu wirydarza z krużgankami. Na południe od klauzury mieści się budynek przeoratu. Po zachodniej stronie claustrum stwierdzono obecność reliktów zabudowy gospodarczej. Ostatnio przeprowadzone badania architektoniczne pozwalają na przyjęcie założenia, iż w końcu XIII w. (a być może już w dobie budowy klasztoru) posiadał on wyodrębnioną ze ścisłego claustrum siedzibę opacką. W świetle przeprowadzonych badań architektonicznych możliwe jest wydzielenie 6 zasadniczych faz budowy claustrum: 1) 1222—9, od fundacji kl. w Kacicach do śmierci bpa Iwona: — częściowe wzniesienie kościoła (dwuprzęsłowe prezbiterium oraz kaplice bliźniacze, pełniące tymczasowo funkcję świątyni). Z fazy tej pochodzić ma ponadto fragment ściany transeptu, sąsiadującej z powstającą równocześnie klauzurą oraz kilka pomieszczeń (zakrystia, parlatorium, schody na piętro z karcerem, kapitularz o 2 podporach, kwadratowa fraternia) i budynek kuchni, wchodzące w skład późniejszego skrzydła wschodniego; 2) 1242—59, kontynuacja prac po pierwszym najeździe tatarskim w początkach panowania Bolesława Wstydl. do drugiego najazdu tatarskiego — wzniesienie transeptu, rozpoczęcie wznoszenia korpusu kościoła, fundamentów oraz części murów wraz ze sklepieniami na długości 4 lub 6 przęseł nawy głównej; 3) 1260—6, do konsekracji kościoła — wzniesienie murów obwodowych całego korpusu kościoła, być może z całkowitym zasklepieniem naw bocznych korpusu, w skrzydle zachodnim wzniesienie budynku konwersów (ze znajdującym się na piętrze dormitorium oraz cellarium w piwnicach), prawdopodobnie budowa skrzydła południowego (kalefaktorium, refektarz, kuchnia); 4) koniec XIII — pocz. XIV w.: budowa przyziemia zachodniej partii kościoła oraz dalsze prace w obrębie późniejszego skrzydła wschodniego, w tym na terenie obecnego przeoratu oraz pałacu opackiego; 5) XIV w.: rozbudowa klasztoru i Opatówki; dalsze prace nad kościołem, wzniesienie krużganka północnego oraz budynku gospodarczego po stronie południowej; 6) XV — pocz. XVI w.: zakończenie budowy klauzury; wzniesienie krużganka wschodniego, zachodniego oraz części południowego.
Wyposażenie kościoła: portal z krużganków do południowej nawy z 3 ćw. XIII w., w północnym murze transeptu portal kamienny z XIV w., płytki posadzkowe z XIII w. W prezbiterium, transepcie i południowej kaplicy bliźniej polichromia renesansowa z 2 ćw. XVI w. autorstwa Stan. Samostrzelnika, w ołtarzu głównym poliptyk gotycki z 1514 r., w ołtarzu bocznym barokowym krucyfiks z połowy XV w., ponadto krzyż ołtarzowy srebrny przerobiony z procesyjnego z XV w.
Klasztor. Dawny budynek, powiększony w XVI w., przebudowany gruntownie w XVII i XVIII w. przylega do korpusu kościelnego i transeptu południowego, łącząc się od południowego-wschodu z pałacykiem opackim i domem przeorskim. Zgrupowany dookoła czworobocznego wirydarza, piętrowy. Piwnice skrzydła zach. oraz parter skrzydła wsch. z XIII w., skrzydło południowe późnogotyckie. Piętro skrzydła wschodniego przerobione ze średniowiecznego w epoce baroku. Krużganek z XIV w. nakryty sklepieniami krzyżowymi z żebrami na konsolach. W skrzydle wschodnim znajduje się zakrystia ze skarbczykiem na piętrze, biblioteka nad południową kaplicą bliźnią, nakryta sklepieniem z tarczami z h. Odrowąż i inicjałami opata Erazma Ciołka, kapitularz, kaplica na piętrze, tzw. piwnica opacka. W skrzydle południowym refektarz, zaś w zachodnim główna klatka schodowa. Priorat, czyli stare opactwo wysunięty ku południowi, w dolnej partii z 2 poł. XV w., nadbudowany i przerobiony w XVI w. Pałacyk opacki z 1569 r. wbudowany między priorat a klasztor, w nim skrzynia średniowieczna z okuciami. W klasztorze 19 płyt nagrobnych gotyckich i renesansowych, częściowo z poskładanych fragmentów, m.in.: 1) Jana ze Sprowy sędziego sand. z postacią rycerza 1440; 2) Eustachego ze Sprowy kaszt. wiśl. z częściowo zachowaną postacią rycerza 1472; 3) Jana z Krużlowej sędziego krak. z częściowo zachowaną postacią rycerza, XV w.; 4) gotycka zniszczona, z fragmentami postaci kobiecej z h. Odrowąż; 5) Mateusza z Górki, w połowie zachowana, XV w.; 6) fragmenty 2 płyt gotyckich z postaciami rycerzy; 7) 3 fragmenty płyty renesansowej z postacią kobiecą; 8) fragment płyty renesansowej z h. Abdank.
Cały kompleks klasztor i kościół obwiedziony murem z 2 bramami, jedna od zachodu prowadzi na dziedziniec przed frontem kościoła, druga od południa do zabudowań klaszt.
Brak badań archeologicznych. Opublikowano niektóre zabytki archeologiczne o metryce średniowiecznej pozyskane w trakcie rozmaitych prac ziemnych, w tym 10 późnoromańskich płytek posadzkowych, zdobionych m.in. motywem plecionki oraz dekoracją figuralną. W zbiorczym zestawieniu J. Kruppé przedstawiono graficznie wybór odkrytej na terenie klasztoru, późnośredniowiecznej ceramiki naczyniowej.
Literatura: K. Białoskórska, Trzynastowieczna architektura kościoła opackiego w Mogile. Z badań nad pochodzeniem budowniczych, w: Magistro et amico amici discipulique. Lechowi Kalinowskiemu w osiemdziesięciolecie urodzin, Kr. 2001, s. 197—234; A. Bojęś-Białasik, J. Czechowicz, Dom opacki w Mogile. Nowe badania, „Cistercium Mater Nostra. Tradycja — Historia — Kultura” 6, 2012 [2013], s. 209—20; D. Gabryś, Zespół płytek posadzkowych z kościoła Cystersów p.w. Najśw. Marii Panny i św. Wacława w Mogile, w: Kraków w chrześcijańskiej Europie X—XIII wiek, Kr. 2006, s. 282—4; KatZab. 3 s. 160—6; T. Kawka, H. Leszczyński, Kacice — Mogiła → p. 7; I. Kołodziejczyk, Mogiła opactwo cystersów, Kr. 1992; tenże, Opactwo w Mogile, w: Szlakiem Cystersów, Małopolska-Południe, Kr. 1999, s. 9—55; J. Kruppé, Garncarstwo późnośredniowieczne w Polsce. Część 2. Noty katalogowe, Wr. 1981 [k. katalogowa nr 36]; A. Kuder, Zespół zabudowy klasztornej OO. Cystersów w Mogile. Priorat i Pałac Opacki — badania konserwatorskie elewacji, Kr. 1976 — mps w archiwum WUOZ w Krakowie; W. Łuszczkiewicz, Wieś Mogiła → p. 7; E. Łużyniecka, Architektura średniowiecznych klasztorów filiacji lubiąskiej, Wr. 1995; taż, Architektura klasztorów cysterskich. Filie lubiąskie i inne cenobia śląskie, Wr. 2002, s. 108—25; M. Szyma, Architektura kościoła cystersów w Mogile w XIII i XIV w. Fazy budowlane i ich datowanie, „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Krakowskiego” 7, 1997, s. 141—62; tenże, Ikonografia kościoła Cystersów w Mogile w pierwszej fazie budowy. Przyczynek do badań nad działalnością fundacyjną Iwona Odrowąża, w: Cystersi w społeczeństwie Europy Środkowej, red. J. Dobosz, A. M. Wyrwa, Poznań 2000, s. 570—80; Z. Świechowski, Budownictwo romańskie w Polsce. Katalog zabytków, Wr. 1963, s. 171—5; tenże, Architektura romańska w Polsce, W. 2000, s. 167—70; S. Tomkowicz, Mogiła, w: Teka Grona Konserwatorów Galicyi Zachodniej, t. 2, Kr. 1906, s. 133—93; J. Zachwatowicz, Kartografia średniowiecznych klasztorów cysterskich w Polsce, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 3, 1934—5, s. 334—6.
Rozwiązania funkcjonalno-przestrzenne oraz techniczne i inżynieryjne wybranych średniowiecznych klasztorów małopolskich w kontekście specyfiki reguły zgromadzenia. Zagadnienia badawcze i konserwatorskie, t. 4: Klasztor cystersów w Mogile. (Raport końcowy). Projekt badawczy MNiSzW nr 2808/B/T022009/37, kier. projektu A. Bojęś-Białasik, Kr. 2012.
-8b. Drewniany kościół par. Ś. Bartłomieja. Wzniesiony w konstrukcji zrębowej w 1466 przez krak. cieślę, majstra Macieja Mączkę. Korpus trójnawowy na planie kwadratu, prezbiterium posiada szerokość i wysokość nawy głównej. Przebudowany w XVIII w.
Literatura: Architektura gotycka w Polsce, red. T. Mrocz ko, M. Arszyński, W. 1995, s. 159—60, 322; W. Łuszczkiewicz, Część artystyczna monografii i Mogiły, w: Monografia opactwa cystersów we wsi Mogile, Kr. 1867, s. 71—2; tenże, Kościół św. Bartłomieja w Mogile i jego zabytki, „Sprawozdanie Komisji do Badania Historii i Sztuki w Polsce” 5, 1896, s. XCIX; tenże, Wieś Mogiła → p. 7; E. Łużyniecka, Architektura klasztorów cysterskich. Filie lubiąskie i inne cenobia śląskie, Wr. 2002, s. 119; J. Samek, Trzynastowieczny kościół cystersów w Mogile wzorem dla drewnianego kościoła św. Bartłomieja, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 36, 1991, z. 1, s. 45—50.
Hasło niniejsze zawdzięcza wiele materiałów z kwerend źródłowych dra Macieja Zdanka, któremu w tym miejscu serdecznie dziękuję za ich udostępnienie.
1 Chronologia niepewna. Hoszowski podaje tę informację za kronikami klaszt. W kronice Mikołaja z pocz. XVI w. (MPH 6) brak tej informacji.
2 W UM, nr 26 dokument ten, w którym występuje m.in. kaszt. czech. Bronisz, datowany jest błędnie i bez uzasadnienia na 29 VII 1229. Przyjętą w literaturze prawidłową datę 19 XII 1230 utwierdza chronologia wypadków. W czerwcu 1230 Racibor sprzedaje klasztorowi wieś, zaś w grudniu już nie żyje. Błędne rozwiązanie daty ma też konsekwencje przy ustalaniu kadencji urzędniczej wojewody Marka, gdyż nie został tam uwzględniony (tamże, nr 435, 437).
3 Dokument musiał być rzeczywiście wystawiony w 1452. Należy tutaj zawierzyć mnichom opiekującym się archiwum klaszt. w pocz. XVI w. Jest on różny od dokumentu z 1456 w tej sprawie [→ niżej]. Jeden ze świadków na tym dokumencie, Bartosz Obulec z Gór sędzia ziemski krak., zm. przed 2 XI 1453.
4 Nie jest pewne, czy chodzi o Kołudę na Kujawach inowrocławskich, czy może jednak o Kołuszyn (dziś Kałoszyn) w ziemi sier. W DLb. 1 s. 24, jako dziedzic Ślęcina występuje Mik. Kołudzki h. Gryf. Boniecki zestawia rodziny Kołudzkich, jednak żadna z nich, poza wiadomością z Długosza, nie pieczętuje się h. Gryf a h. Kotwica i Pomian.
5 Cholewice zostały włączone do Prandocina po 1336, kiedy klasztor uzyskał dla tej wsi pr. lokacji na pr. niem. → p. 4.
6 Darowizna nie jest potwierdzona w późniejszych źródłach, nie doszła zatem do skutku w wyniku konfiskaty wójtostwa Gerlachowi z powodu jego udziału w buncie wójta Alberta.
7 1658 bp krak. Andrzej Trzebicki w sporze kl. mog. z rajcami m. Krakowa o płacenie szosu od budynków posiadanych w mieście przez klasztor wydał wyrok uwalniający klasztor od tego obowiązku, powołując się na dok. z 1428. Wspomniane zabudowania leżały przy ul. Różanej (Mog. s. 109).
8 DLb. 1 — 6 ł. kmiec.
9 Dok. lokacyjny Prandocina z 1278 (Mog. 34) wymienia wśród jego przynależności Kacice, Trusinów i Pożaków. Cholewice włączono do Prandocina później, po 1336 → Cholewice przyp. 3.
10 M. Zdanek (W sprawie → p. 7, s. 103) dowodzi, że konsekracja kościoła w M. miała miejsce w 1225 zauważa też, że w 2 rękopisach „Rocznika świętokrzyskiego” zapisano, że cystersów osadzono przy kaplicy Ś. Bartłomieja, a w 8 — Bernarda. Przytacza też opinie, że wezwanie Ś. Bartłomieja odnosi się do kościoła w M., zaś wezwanie Ś. Bernarda to pomyłka lub wezwanie jednej z kaplic bliźnich, od których zaczęto budowę kościoła klaszt.
11 Wezwanie jest pomyłką lub odnosi się do jednej z kaplic bliźnich, zob. przyp. poprzedni.
12 W XVII w. odnotowano tradycję o demonach straszących po śmierci opata k. drzwi kapitularza: „W starym kapitularzu, który w naszych czasach [tj. w 2 poł. XVII w.] został zniszczony, znajdowały się 3 wielkie kamienie [czyli płyty kamienne], ułożone prosto od ołtarza do wejścia i oznaczające groby opatów. W pierwszym pochowano Piotra. Po usunięciu tych kamieni znaleziono rudera nova o wymiarze 2 łokci (BCzart., rps 3652 III s. 40; Klasztor cystersów w Mogile → p. 8, s. 32).
13 Podana przez Długosza (DH 2 s. 221—2; DHn. 5—6 s. 245; DLb. 3 s. 421—2) wiadomość o nadaniu dzies. z m. Dobczyc, wsi k. Dobczyc i z Winiar przez bpa Iwona w 1225 lub 1226, jest błędna → Dobczyce przyp. 1 i 2.
14 Tę informację zawdzięczam prof. Markowi D. Kowalskiemu z Krakowa.
15 Opat mog. Mikołaj poświadczony jest do 20 XII 1402 (Tyn. 133). Nie wiadomo zatem, czy opat bez imienia występujący notorycznie w księgach sądowych od 9 V do 19 IX 1403 i oraz 3 I 9 V 1404 (ZK 3b s. 76, 120—1, 142, 153, 177, 318) to Mikołaj, czy jego następca Jan, znany z imienia od 3 i 21 X 1404 (ZK 3b s. 400, 414), a może znany z obecności na posiedzeniu kap. generalnej w 1426 były opat Filip. Wiadomo jednak z bulli papieskiej, że Jan Stecher został wybrany opatem po śmierci Mikołaja, a prowizję papieską otrzymał 26 I 1405 (Bullarium 3, 1001).
16 Kwestia następstwa po zm. opacie Piotrze nie jest jasna. Z tekstu bulli z 1397 r. wiadomo, że prowizję na ten urząd otrzymał niejaki Franciszek mnich z Lubiąża, jednak go nie objął, a prowizja był nieważna, gdyż podlegał ekskomunice jako apostata. Wygląda na to, że Franciszek nie został dopuszczony do objęcia opactwa, może w wyniku sprzeciwu samych mnichów mog., a opatem został Mikołaj. Po latach starań papież uznał w 1397 poprzednią prowizję za nieważną w związku z ekskomuniką za apostazję (co to było, nie wiadomo, może stronnik papieża Klemensa?) i dał prowizję Mikołajowi, faktycznemu opatowi od 1390, potwierdzając tym samym legalność jego obioru.
17 Filip jako dawny opat mog. został wymieniony w uchwale kap. generalnej cyst. w 1426 i wydaje się, że mógł być krótko opatem tylko w tych latach, zob. przyp. 15.
18 Ostatnie wystąpienie opata Jana 4 VII 1426 (ZK 195 s. 380). Jego następca Paweł od 24 X t.r. (ZK 195 s. 405 zp.).
19 Jeśli data dzienna śmierci opata Pawła 11 VII podana w Kronice (tu dodatkowo data roczna) i Nekrologu jest prawdziwa, to nie mógł on umrzeć w 1436 r. jako urzędujący opat. Ostatnie jego wystąpienie z imieniem to 1 VI 1435 (GK 5 s. 366). Następca na urzędzie opata Mikołaj występuje w sądzie w sprawach klasztoru w dniu 12 X 1435 (ZK 197 s. 537). Być może Paweł w 1436 był już byłym opatem, co jest najbardziej prawdopodobne.
20 Mikołaj Ederer jako opat poświadczony jest 12 X 1435 (GK 5 s. 396—7). Ostatnia o nim wzmianka 24 IV 1439 (Concilium Basilense, Bd. 6, Basel 1926—7, nr 377 — cyt. za M. Starzyński, Katalog, s. 112 → p. 7).
21 Pierwsza wzmianka o opacie Dominiku pochodzi z 3 VI 1439 (GK 6 s. 191), ostatnia o nim wzmianka 1 XII 1442, gdy bp Oleśnicki zatwierdzał ugodę Dominika z Uniw. Krak. z 29 VI 1442 o pr. patr. i prezenty kościoła par. Ś. Anny. Żył wtedy jeszcze, ale nie był już opatem (KUJ 2, 111, 113).
22 Pierwsza wzmianka o opacie Tomaszu z 28 IX 1442 (ArchKlMog., perg. 186).
23 Opat Piotr poświadczony od 25 V 1462 (ZK 258 s. 337).
24 Opat Marcin poświadczony od 18 X 1475 (GK 20 s. 201), po raz ostatni 3 XII 1488 (OK 11 k. 252).
25 Opat Bartłomiej występuje od 11 V 1489 (MS 1, 1986), poświadczony jeszcze 21 III 1493 (GK 24 s. 120).
26 Wymienieni w niniejszym dok. „honorabiles viri” to najpewniej członkowie wspólnoty kl. Cyst. w M., przebywający w klasztorze stale lub czasowo, jeśli chodzi o Ślązaków, wobec pozostałych, wymienionych bez funkcji typowych dla wspólnot klaszt., nie ma jednak pewności, że byli mnichami w M.
27 Jakub cysters z Paradyża rozpocząwszy w 1420 studia na Uniw. Krak. związał się zapewne już wówczas z kl. mog. Zdobywał kolejne stopnie naukowe: bakałarz 1422, mgr 1423, wykładowca sentencji Piotra Lombarda 1428—30, dr teologii 1432 a następnie profesor tegoż Uniwersytetu. W 1441 r. brał udział jako reprezentant opata mog. w synodzie prowincjonalnym w Łęczycy, ale ok. t.r. opuścił klasztor, Uniwersytet i Polskę i w 1447 wstąpił do klasztoru kartuzów w Schaubergu k. Erfurtu (J. Fijałek, Mistrz Jakub 1—2 → p. 7; PSB 10 s. 363—5; Chronicon s. 457—8).
28 Cystersi otrzymali wówczas także plebanię tego kościoła na mieszkanie dla studentów, jak to wynika z konkluzji uniwersyteckiej (Conclusiones → p. 7, s. 57).