(1552 [?]; 1569 minera Jakubek, 1571 minera Wierzbnik Jakubkowa, 1576 Ruda Kowalikowska, Ruda Iakubek, 1577 vitrearia Jakubek, 1673n. Wierzbnik; Rymut 1980 227; Kop.K 60; Rospond 363) dziś wschodnia cz. Starachowic, na lewym brzegu rz. Kamiennej; ok. 21 km naN od kl.

1. 1569n. kuźnica (ASK I/7 264, 414); 1598 osada (Bastrzykowski 1950 75); 1624n. m. (Wiś. Ił. 393); 1569n. pow. rad. (ASK I/7 264, 414); 1827 pow. solecki (Tabela II 264); 1598 par. Wąchock (Bastrzykowski 1950 75); 1626n.[?], 1688n. par. własna (Wiś.Ił. 396).

2. 1552n. → p. 3.4; 1628 staw w W. (ZDP rps 10543 65); [1608-24], 1635, 1800 staw w W. (→ p. 3.4); 1615 rozgraniczenie dóbr kl. święt. i kl. wąch. (ib. 65v); 1641 Cyst. wąch. skarżą kl. święt. o rozkopanie kopców granicznych między Starachowicami i Krzyżową Wolą (ib.): 1662 granice między W., → Wanacją, → Michałowem, → Dziurowem a dobrami kl. wąch. Starachowice i Krzyżowa Wola (ib. 66); 1670 granice między W. i Wanacją a Krzyżową Wolą i Starachowicami (ib.); 1671 staw w W. (ib.); 1688 → p. 5; 1688, 1771, 1779-80 granice posiadłości kl. święt. i kl. wąch. (ib.); 1729 rozgraniczenie wójtostwa W., kuźni michałowskich [→ Michałów], Dziurowa i → Kuczowa (ib.); 1771 rozgraniczenie W. i Wanacji od wsi Starachowice i Wólka Starachowicka (ib. 66v); 1780 spór między kl. święt. a Cyst. wąch. o różne fundusze należące do wsi Krzyżowa Wola (ib. 67v); 1780 leży 1 milę od → Rzepina, między lasami, na ziemiach piaszczystych i kamienistych. Graniczy od E ze Stykowem, od S z Michałowem, od W ze Starachowicami, od N z Tychowem i Lipiem (Inw. Rzep. 22-3); 1781 granice W. i Wanacji z wsiami Tychów i Lipie (ib.); 1791 pod W. płynie rz. Kamienna stanowiąca granicę pow. rad. i sand., na której są staw, młyn, folusz i tartak. Dwie rzeczki, Słona Woda z lasu i Świnia Woda, płyną przez drogę do Michałowa i łąki wierzbnickie, wpadają do rz. Kamiennej. Kuźnica i Michałów leżą na drugim brzegu Kamiennej (Archiwum par. w W., opis par. z 1791 r. w odpisie z 1932 r.); 1820 graniczy z Michałowem, Wanacją, Starachowicami i wsią Lipie (Wiś.Ił. 394).

3.4. Własn. kl. wąch., następnie kl. święt.

1552 „kopie bez widymat wypisanych z dokumentów z ksiąg Beneficiorum dowodzących fundacye miasteczka W. i wioski Krzyżowej Woli” (ZDP rps 10543 65); 1569 opat święt. daje pobór z kuźnicy Jakubka o 2 kołach z 3 czeladnikami w Wanacji (ASK I/7 417); 1571 opat święt. daje pobór z kuźnicy Wierzbnik Jakubkowej k. Wanacji o 2 kołach z 3 czeladnikami (ib. 264, 339); 1576 z rudy Kowalkowej poddany opata święt. Jakub daje pobór z kuźnicy o 2 kołach z 3 czeladnikami, pobór z rudy Jakubek [?] (ib. I/8 521); 1577 w kuźnicy Kowalkowej syn Jakuba¹Czyli Jan Kowalski, por. przyp. 2 daje pobór z kuźnicy zw. dymarka o 1 kole z 1 czeladnikiem, poza tym pobór z kuźnicy opata święt. zw. „chropsczi” [!] o 2 kołach z 3 czeladnikami oraz z huty szkła zw. Jakubek (ib. 730);

1605 włączenie [do dóbr kl. święt.?] Krzyżowej Woli (ZDP rps 10543 65v) [tzn. chyba wójtostwa w tej wsi, w 1582 r. nadanego Janowi Kowalskiemu²Był prawdop. synem Jakubka alias Jakuba, znanego z l. 1569-76 (ib. 65)]; 1607 dekret opata święt. w sprawie mieszczan W. o grunty (ib. 65v); [1608-24] opat Bogusław Radoszewski kupuje od wd. Kowalkowej³Prawdop. była żoną Jana Kowalskiego dożywocie na sołectwo położone k. stawu za Rudą Starzechowską (Gacki 244; Niwiński 1930 74); 1612 Kowalkowa zastawia łąki pod Starachowicami zw. Kozianka i Grzybowka [kl. święt.?] (ZDP rps 10543 65v);

1624 król zezwala opatowi lokować na pr. niem. na terenie ww. sołectwa-wójtostwa Kowalkowej miasto W., które ma m.in. prawo do 3 jarmarków i 2 targów tyg. w poniedziałki i soboty (MK CLXXI k. 15v; Gacki 91; Wiś.Ił. 393; Guldon i in. 52); 1635 Władysław IV Waza potwierdza prawa i przywileje m. W. oraz oddzielnym przyw. nadaje mu dodatkowe atrybucje (MK CLXXXI k. 95; Wiś.Ił. 394); 1635 opat święt. nadaje Szelińskiemu dom nad stawem w W. (ZDP rps 10543 65v); 1649 kl. sprzedaje Jakubowi Płachcie młyn w W. (ib. 66); 1650 kl. nadaje Morowickim w dożywocie młyn i gościniec w W. (ib.);

1657 opat Stanisław Sierakowski oraz kapituła klaszt., ponieważ opat Bogusław Radoszewski, założyciel m. W., nie dał mu przywileju erekcyjnego, kończą teraz jego fundację. Komisarze opata wytyczyli 62+2 parcele przy rynku i ulicach. Mieszkańcy mają pr. wolnego połowu ryb w stawie na Kamiennej, płacąc za nie 12 gr rocznie na ś. Michała Archanioła [29 IX], pr. szynkowania wina, miodu i piwa oraz wyrobu gorzałki, płacąc za jej garniec po 2 zł rocznie na ś. Michała. Pobór i czopowe płacą wedle praw ogólnych. Mogą korzystać z lasów opata na własne potrzeby i na budowę domów, pod warunkiem powiadomienia gajowego z Rzepina, a ze względu na zwiększony czynsz są wolni od robocizn i podwód. Z parceli płacą po 116 zł czynszu, dają szarwark przy zabezpieczeniu i konserwacji zbiornika wodnego na Kamiennej (AG KRSW 2165 k. 91-2; Wiś.Ił. 399-401; Guldon i in. 52-3); 1662 pogłówne od 155 mkw, 4 osób obsługi, mieszkańców młyna nad Kamienną oraz szl. Walentego Kłosińskiego z żoną i 4 służby (ASK I/67 104v; Osad.rad. I 98; wg Paw. wstęp 52-165 mkw); 1673 pogłówne od 149 mkw (ASK I/67 278); 1674 pogłówne od 136 mkw (Paw. 58a; SG XIII 398 - liczy 167 mkw); 1688 jest tu fabryka żelaza napędzana kołami wodnymi, jaz, młyn, szkoła (Wiś.Ił. 396, 403-4); 1725-79 przyw. z 1657 r. potwierdzają kolejni opaci święt. (ib. 401);

1725 z polecenia opata Stanisława Mireckiego sporządzono, po utracie starego, nowy opis m. Ma ono wówczas 62 parcele, z tego 37 zamieszkałych, rynek i 5 ulic: Krakowską, Wąchocką, Michałowską, Kościelną, Browarną. Po ratuszu pozostała tylko nazwa parceli przy rynku (AP Radom RGr. 2916 s. 176-94; Guldon i in. 54n.); 1729 wójtostwo w W. (ZDP rps 10543 66); 1747 sołectwo w W. (AV XXXVII 197); 1757 karczma w W. (ZDP rps 10543 66v); 1775 34 domy, w tym 3 opata i 4 pleb. (Guldon i in. 57, 63);

1780 należy do klucza rzepińskiego dóbr stołu opata komendatoryjnego. Lokowane na 3/4 ł. poborowego, ma 61 placów miejskich oraz 1 plac dworski pod młyn. 34 dymy: 26 miejskich, 2 dworskie na rynku, 4 plebana, po 1 wójta i młynarza. Pośrodku miasta opat zbudował ratusz z austerią do wyszynku trunków, ze stajnią i izbą gościnną. Tartak nad stawem, przy nim stary browarek, dawniej robiono tu piwo, teraz wyszynk zabroniony. Wielki staw na rz. Kamiennej, na którym stoi młyn o 2 kamieniach, stępach i olejarni oraz tartak. Mieszczanie płacą 100 zł czynszu placowego na ś. Marcina [11 XI] do dworu w Rzepinie. Za pędzenie gorzałki płacą po 2 zł. Wymiar od słodów gorzałczanych i piwnych oddają lub płacą po 40 gr, za wyjątkiem browarka, który robi piwo w kotle dworskim. Szewcy wyrabiają skóry dworskie, w zamian za leśne, robią buty dla czeladzi po 15 gr od męskich i po 10 gr od żeńskich. Robią szarwark przy stawie wierzbnickim. Mają za 4 zł zgrabić i wysuszyć siano z łąki dworskiej pod Wierzbnikiem, zw. Średni Staw (Staw szrzedni), którą koszą poddani z Rzepina. M. bez wójtostwa i dymów dworskich płaci 150 zł subsidium charitativum. Wójtostwo posiada JR Wojciech Siewierski mocą przywileju opata Józefa Niegolewskiego z 1778 r., na lat 30. Ma tylko zagr., płaci miastu 4 zł podymnego oraz 6 zł subsidium charitativum do dworu rzepińskiego. Subsidium charitativum z ratusza wynosi 6 zł, a z 10 dymów dworskich 60 zł (Inw.Rzep. 22-4, 29-30);

1784 burmistrz Mateusz Walkowicz sprzedaje dom z placem w rynku za 34 zł Antoniemu Chmielowskiemu, który zobowiązuje się brakującą cz. zapłaty uregulować zawiasami zrobionymi z własnego żelaza (Guldon i in. 65); 1787 liczy 165 mkw (Spis I 416; II 132); 1786-8 trwający od ponad 100 lat proces między kl. święt. a kl. wąch. o pr. własności terenu, na którym powstało m. W., nie przynosi rozstrzygnięcia, zachowany zostaje stan istniejący (Lefebvre V/5 166v; Gacki 105n., 243n.); 1789 własn. opata święt., dochód z gruntów 719/18 zł, wójtem jest ur. Benedykt Olszowski, ma dochód 59/10 zł (Osad.rad. II 256-7); 1790 40 domów (Guldon i in. 57); 1791 cechy: szewski, kowalski i górników kopiących (Archiwum par. w W., opis parafii z 1791 r. w odpisie z 1932 r.); 1800 mieszczanie W. z 60 parceli płacą rocznie w sumie 100 zł czynszu, dają pomocne przy suszeniu siana i ratowaniu stawu, palący gorzałkę płacą rocznie 2 zł, szewcy robią obuwie dla dworu, przy czym za parę mogą brać tylko po 15 gr (Gacki 249); 1803 ma 58 domów (Guldon i in. 57); 1808 liczy 322 mkw (ib. 61); 1810 ma 60 domów i 274 mkw. Fabryka pochew do pałaszy (tzw. szajdów), która upadła w 1813 r. po śmierci sprowadzonego mistrza (Wiś.Ił. 394; Guldon i in. 57,61); 1817 → Wanacja, p. 3;

1818 Dyrekcja Górnicza Królestwa Polskiego zajmuje należące do kl. święt. m. W. oraz wsie Michałów, Wanację, Dziurów, Kuczów i 6768 mórg lasu, w zamian dając opactwu folwarki → Nowa i → Stara Huta (Gacki 244); 1820 ma 61 drewn. domów, 300 mkw, w tym 32 Żydów. Dobrze prosperują kowale i szewcy. W środku rynku stoi grożąca zwaleniem górnicza austeria. Istnieją dwie propinacje, miejska i dominialna, ob. zarządu górnictwa, 3 zaniedbane jarmarki, na ś. Michała [29 IX], Zielone Świątki i środę popielcową, oraz 2 upadłe targi: piątkowy i sobotni (AP Radom RSR 2916 s. 4-10; Wiś.Ił. 394); 1827 ma 61 domów i 441 mkw, w tym 8 Żydów (Guldon i in. 61); 1827 ma 61 domów i 450 mkw (Tabela II 264).

5. Kościół i par. fundacji kl. święt., dzies. własne.

1626 opat Bogusław Radoszewski funduje i uposaża drewn. kościół ś. Trójcy w m. W. (Wiś.Ił. 394, 402; wg Gackiego 93 dokonał tego opat Stanisław Sierakowski w 1657 r.); 1657 dzies. snop. z gruntów miejskich należy do opata (ib. 400); 1678 opat Mikołaj Goski odbudowuje kościół w W. (AV XXXVII 196); 1681 opat Michał Komornicki na miejscu zniszczonego kościoła drewn. każe wybudować nowy, mur., oraz plebanię (ib. 394);

1688 [3 I] Jan Małachowski bp krak., w związku z planowaną fundacją prebendy przy kościele w W. przez opata Michała Komornickiego, prosi Stanisława Sadockiego kan. kiel., pleb. Kunowa i Szewny oraz Jana Skorskiego, dziekana kunowskiego i pleb. Krynek, o sprawdzenie zasadności pretensji dotychczasowego pleb. W. (ib. 406-7); 1688 [22 IV] ponieważ niedostatecznie uposażony przez opata Bogusława Radoszewskiego drewn. kościół ś. Trójcy popadł w ruinę, obecny opat Michał Komornicki wyznacza plebanowi nowo powstałego, mur. kościoła w W.: dom z placem i poletkiem, duży ogród, równy 5 mieszczańskim, leżący nad rzeczką przepływającą koło fabryki żelaza i napędzającą jej koło, inny ogród obok tegoż, wielkości 3 mieszczańskich, przeznaczony dla rektora szkoły, pole „pod wałami” między rolami mieszczan Alberta Regulskiego, Jana Wronka i Jana Kozika, 2 staje roli w stronę młyna starachowickiego przy łąkach Stanisława Kozika i Jana niegdyś Duracza, łąkę przy zniszczonym jazie, między rzeczką Świnia Woda i rz. Kamienną oraz strumieniem dzielącym je od łąk folw. opata do granicy lasu wiodącej z W. do sołectwa Michałów, łąkę zw. Wolscy przy drodze z W. do tegoż sołectwa. Otrzymuje on także dzies. snop. należące dotąd do stołu opata, z ról mieszczan W., od poddanych Wanacji, z Michałowa od poddanych, z sołectwa i z ról wytwórni mieczy, z Dziurowa z pewnych nowych ról od poddanych i sołectwa, z Kuczowa z ról poddanych i sołectwa nad Kamienną, z roli → Bogusławiec k. → Zawady, z ról poddanych w → Boleszynie w par. Waśniów, z zastrzeżeniem, że pleb. nie ma tu prawa pobierać ich z roli, ale co roku zwozić mu je będą na wskazane miejsce mkcy W. i jeden poddany z Boleszyna. Pleb. może korzystać na własne potrzeby z młyna w W. oraz z lasów w kierunku Iłży, także na odnowienie kościoła i plebanii. Otrzymuje także 2 zagr. w Wanacji z całym dobytkiem, mianowicie Michała Wanata i Wincentego Witka, którzy mają pracować na jego potrzeby 3 razy tyg. Pleb. ma dbać o stan kościoła i służby bożej w nim sprawowanej. Opat rezerwuje dla siebie i swoich następców pr. patronatu i kollacji kościoła, przy czym każdorazowo plebanem ma być jeden z zasłużonych zakonników święt., zdolny do sprawowania służby bożej, wybierany przez opata i prezentowany przez niego do zatwierdzenia bpowi krak. (Wiś.Ił. 402-6);

1688 [28 IV] erekcja nowego kościoła w W. (ib. 398); 1688 opat Michał Komornicki prosi bpa, aby nie cofał swojej zgody na ustanowienie zakonnika jako pleb. W., ten bowiem ma nie tylko obsługiwać kościół, ale i nadzorować fabrykę. Informuje też bpa, iż wprowadzono go w błąd, twierdząc, jakoby pleb. Pawłowski miał jakieś pretensje do par. w W. Nie był on nigdy instytuowany plebanem, lecz na prośbę poprzednich opatów, którzy wyznaczyli mu uposażenie, zajmował się obsługą duchową mieszczan W., na dowód czego opat przesyła jego list (ib. 407-8);

1738 mur. kościół par. ś. Trójcy, takie jest też wezwanie głównego ołtarza. Poza tym ołtarze: NMP Różańcowej, ś. Benedykta, ś. Barbary, przy tym ostatnim bractwo (AV XXVII 495-8); 1739 szpital z 5 ubogimi (H. Karbownik, Szpitale parafialne na terenie powiatu radomskiego w XV-XVIII w., „Biuletyn Kwartalny Radomskiego TN” 19, 1982, zesz. 1, 16); 1743 Michał Kunicki sufragan krak. konsekruje w kościele par. w W. ołtarz główny ś. Trójcy (AV XXXVII 196; Krucik 145);

1747 mur. kościół par. ś. Trójcy, konsekrowany, należy do opata święt., ołtarze jak w 1738 r. Prep. ma 5 ról: k. kościoła, Podwały, nad rz. Kolna, za Zapustami i k. wsi Starachowice, łąki na Browarzysku w miejscu dawnego stawu, dzies. snop. z W. i sołectwa W., z Wanacji, kuźni. cz. ról dworskich i sołectwa Dziurowa, młyna, od sołtysa i zagród w Kuczowie, z Bogusławca z ról zajętych przez folw. i od 1 kmiecia, w Boleszynie... [brak stron]. Szpital z 2 izbami (AV XXXVII 196-8, 650-8); ok. 1774 r. Wojciech Musiałowski OSB podarował kościołowi w W. obraz cudowny NMP, w 1779 r. zabrany do Kielc (Wiś.Ił. 396; Guldon i in. 67);

1780 mur. kościół par. św. Trójcy, kollacja należy do opata i konw. święt., zarządzany przez Bened. Plebanowi dowożą dzies. snop. wytyczną z W. oraz z Bogusławca, Kuczowa. Michałowa, Wanacji i z gruntów Dziurowa od strony wschodniej po rz. Złutkę (Inw.Rzep. 13, 17, 20-3); 1780 do pleb. należy dzies. snop. wytyczna z ról kmiecych w Boleszynie (Inw.Bol. 9); 1787 okręg par.: W., Wanacja, Kuźnica Michałów, liczy 266 mkw, w tym 7 Żydów (Spis 1416; II 132); 1789 dochód z par. wynosi 551/24 zł, z ofiary 110/10 zł (Osad. rad. I 39, II 256); 1791 do par. należy W., Wanacja, dzies. z Michałowa, Dziurowa, Boleszyna i młyna wierzbnickiego (Wiś.Ił. 397);

1791 opis plebanii przez pleb. Andrzeja Fulgentego Strojnowskiego OSB, instytuowanego w 1790 r. Kościół mur. ś. Trójcy zbudowany przez opata Michała Komornickiego. W szafach w garderobie pleb. znajdują się dokumenty dotyczące parafii, w tym akt erekcji i fundusz z 1681 r. Do par. należy m. W., Wanacja, kuźnica i Michałów. Do komunii Wielkanocnej przystąpiło 226 osób, w tym 44 dzieci. W mieście jest 1 Żyd u mieszczanina Winiarza. Kollatorem jest opat święt., a plebanem jeden ze starszych wiekiem Bened. święt. Bractwa: ś. Barbary (założone w 1732 r.) Różańcowe (założone w 1733 r.), Matki Boskiej Pocieszenia (założone w 1776 r.). Bursa dla chorych. 2 kobiety pomagające przy porodach i w razie konieczności udzielające noworodkom chrztu. 4 ołtarze, w tym wielki ołtarz z kl. święt. z obrazem ś. Trójcy ze starym tabernaculum też z kl. W 1774 r. nieudana próba instalowania cudownego obrazu NMP. Brak kaplic. Wg aktu erekcji pleban ma za dzies. z Boleszyna wart. 200 zł odprawiać 2 msze tyg., ale poprzednicy ze względu na szczupłość beneficjum tego nie wypełniali. Mur. zakrystia ze skarbczykiem, nowa dzwonnica. Relikwia ś. Barbary. Cmentarz z ossarium, w kościele brak inskrypcji i pochówków z powodu skalistego podłoża. Rezydencja plebana, dom bakałarza-organisty i nowy szpital ukończony w 1791 r., w którym przebywają 2 starsze kobiety i małżeństwo staruszków. Uposażenie: plac przy kościele z plebanią i polem, plac z polem dla bakałarza-organisty, ogród, 3 pola za stodołami, pola w stroną Wąchocka i Michałowa - są to ziemie kamieniste i piaszczyste, nieurodzajne. Dobre łąki, Średni Staw i Browarzysko. Wolne mlewo w młynie na swoją potrzebę, wolny wyrąb w lesie na opał. Dzies. z ról kmiec. w Boleszynie, z W., Dziurowa, Kuczowa i Michałowa. Dochód par. wynosi 331/24 zł, wydatki → 624 zł. Brak innych duchownych oraz szkoły, do której rodzice nie chcieli wysyłać dzieci (Archiwum par. w W., opis parafii z 1791 r. w odpisie z 1932 r.); 1816 szkoła elementarna (Wiś.Ił. 398); 1817 → Wanacja, p. 3.

5A. Plebani, prepozyci.

1632 prep. Stanisław Wąsowicz OSB (Wiś.Ił. 398); przed 1657 komendarz Jakób Matuszkiewicz OSB (ib.); 1657 Samuel Młodnicki OSB, prep. szpitalny w Nowej Słupi i pleb. W., komendarz Tomasz Sieradzki (ib.); przed 1688 Pawłowski, pełni obowiązki pleb. (ib. 408); 1689 Emilian Kawęcki OSB, komendarz W. (Jonston III/ 7 118v); [?] Karol Piątkowski OSB, Stanisław Stokowski (Wiś.Ił. 398); 1705 prep. Benedykt Minarewicz OSB (AG 1925); [?] Antoni Kalwatowicz; od 1725 Hilary Mazurkiewicz, Wacław Strykowski (Wiś.Ił. 398); 1747 Jacek Jabłoński OSB (Gacki 148; Wiś.Ił. 398); 1754 Leon Grabkowski (Wiś.Ił. 398); po 1768 Bernard Miodo OSB (Lefebvre V/4 160v-2; Gacki 102-4); 1773-7 Wojciech Musiałowski OSB (Wiś.Ił. 396; SPTK III 186; wg Lefebvre VII 22a był 3-krotnie prep. W., zm. 1782); od 1778 Chryzostom Polakowski curatus, Kolumban Cieszkowski, Gąsowski, Kl. Sennewelt, Chachulski (Wiś.Ił. 398); 1789 Stanisław Solnicki OSB (Osad.rad. II 256); 1791 Fulgenty Strojnowski OSB (Wiś.Ił. 398), 1798 Kaspar Bukowski OSB (ib.); [?] Michał Lochman OSB (ib.); 1814, 1819n. Wiktor Berger OSB (ib.; Gacki 163); 1836n. por. Wiś.Ił. 399.

7. Opisanie miasta z 1725 r. w kopii z 10 XI 1826 r. (AP Radom RGr. rps 2916 s. 176-94); Opisanie Historyczne oraz Topograficzno-statystyczne miasta W., 1820 (ib., s. 4-10); ZDP rpsy 1516-22, 10769-78; Gacki 91, 93, 102n., 105n., 148, 244n., 249; SG XIII 398n.; Wiś.Ił. 393-408; KatZab. III/2 36; M. Adamczyk, S. Pastuszka, Starachowice, W. 1984; Guldon i in.; S. Marcinkowski, Przemiany gospodarcze i społeczne w Wierzbniku w l. 1820-1918, „Studia Kieleckie” 40, 1885, zesz. 1, s. 45-67; Derwich 1992 wg indeksu; 1997a 62; w dr.

Uw. Początki W. wiążą się zapewne z dawną włością Odrowążów, Mostkami, zwaną następnie Lenartowym Mostem. Kontynuacją isniejącej tutaj dowodnie w czasach Długosza kuźnicy była zapewne kuźnica pojawiająca się w źr. od 1569 r. W następnych latach dobra te, graniczące z włościami Cyst. wąch., zostały powiększone ich kosztem, dając podstawę do lokacji m. Niejasna jest sprawa prepozytury zakonnej w W. Możliwe, że prawnie nigdy nie została ustanowiona. Opaci, stwarzając fakty dokonane, desygnowali na plebanów zakonników, dopiero od 1688 r. uzyskując na to zgodę bpa. Pleb. - prep. - komendarz W. spełniał zarazem funkcje gospodarcze. Wykaz plebanów W., oparty głównie na zestawieniu Wiś.Ił. 398-9, jest niepełny i niepewny.