(1385 Brzeg, 1458 Brzesek, Breszek, 1496 Brzeska, 1501 Brzostek, 1503 Brzeg alias Brzeżek, Brzeziek) m., dziś Brzesko.

1. 1502 pow. czchow. (ZCz. s. 157); 1530 n. pow. szczyrz. (RP k. 24; ŹD s. 57); 1470 n. par. własna (DLb. 1 s. 613); 1529 dek. Wojnicz (LR s. 94).

2. 1463, 1501 m. B. z przedmieściami (SP 2, 3309; ZK 153 s. 317-8); 1470-80 B. nad rz. Uszwią [zw. od XIX w. błędnie Uszwica] (DLb. 1 s. 613); 1482, 1504, 1505 → p. 5; 1570 droga z Krakowa na Ruś przez Bochnię, Jasień, B., Jadowniki w kierunku Wojnicza (LDK 52-3).

3. Własn. szlach. Przywileje i sprawy miejskie. 1385, 1387 → p. 4 (ZDM 1, 174; 6, 1525); 1386 Władysław Jag. na prośbę wwdy krak. Spytka [z Melsztyna] uwalnia mieszkańców i mieszczan B. od opłaty ceł w Królestwie Polskim (ZDM 6, 1522); 1463 → p. 4; 1470-80 → niż. Stosunki własnościowe; 1472 Kazimierz Jag. na prośbę Spytka z Melsztyna nadaje m. B. jarmark w święto Narodzenia NMP [8 IX] i targ we środy (Mp. 5 N 95); 1494 Jan Olbr. potwierdza Spytkowi z Melsztyna dziedzicowi B. przyw. nadany ongiś dziadowi Spytka [por. wyż. 1386] zwalniający B. od ceł (MS 2, 321); 1504 Katarzyna z Giżyc wd. po Spytku z Melsztyna i jej s. Jan na prośbę tkaczy z m. B.: Tomasza Blacharza, jego s. Jakuba, Piotra Nuzas [?], Macieja Kukuli, Piotra Wszołka i Mik. Miki zatwierdza statut cechu tkackiego opracowany na podstawie cechu tkackiego tarnowskiego (Materiały F. Kiryka); 1529 blech; role miejskie (LR s. 94); 1530 pobór z młyna i szos od miasta (RP k. 24, 66).

Stosunki własnościowe. 1385, 1387 Własn, Spytka [z Melsztyna wwdy krak.] → p. 4; 1390 Władysław Jag. potwierdza Spytkowi z Melsztyna wwdzie krak. posiadanie zamków → Melsztyn i Sambor [ziemia przemyska] z przynależnymi miastami i wsiami, m. in. z m. B. wraz z wsiami: Poręba [Spytkowska], Okocin, Jasień, Pomianowa i Brzezowiec (ZDM 6, 1570); 1391 królowa Jadwiga potwierdza temuż Spytkowi i jego Spadkobiercom posiadanie wszystkich dóbr, mianowicie zamków → Melsztyn i Sambor z przynależnościami, m. in. z m. B. z wsiami (AGZ 6, 3); 1458 br. Jan i Spytko [z Melsztyna] gwarantują Janowi z Gnojnika zwrot 430 fl. węg. ewentualnym wwiązaniem w swe dobra dziedz.: m. B. wraz z Pomianowa i Mokrzeskami (ZCz. 4 s. 176); 1462 Kazimierz Jag. skazuje na karę XIV za niezapłacenie łanowego dobra Jana Melsztyńskiego, m. in. m. B., Bratucice, Pomianową, Brzezowiec, Jasień, Porębę [Spytkowską], Szczepanów (SP 2, 3665); 1463 Spytko z Melsztyna zapisuje ż. Katarzynie, c. Wincentego z Giżyc [Mazowsze] pod pewnymi warunkami 2000 fl. węg. wiana i 2000 fl. węg. posagu na kamienicy przy ul. Brackiej w Krakowie i na połowie swoich dóbr: m. B. z przedmieściami i z wsiami do B. przynależnymi: Brzezowiec, Okocin, Pomianowa, Jasień, Poręba [Spytkowska], Mokrzeska, Szczepanów, Bratucice, Dębów Dział (SP 2, 3709); 1470-80 właśc. Spytko z Melsztyna. Łany mieszczan, zagrody, role pleb., młyn nad rz. Uszwicą. Nie ma folwarku ryc. (DLb. 1 s. 613); 1482¹Taka data w Mp. 5 P 45, w AS 2, 191: r. 1487 właśc. Spytko z Melsztyna (Mp. 5 P, 45; AS 2, 191); 1487 dobra [Spytka] Melsztyńskiego m. in. m. B. skazane na karę XIV za niezapłacenie 6 gr poboru (GK 22 s. 749); 1501 Katarzyna c. zm. Wincentego z Giżyc ż. Spytka z Melsztyna kaszt. zawichojskiego darowuje swemu zięciowi Mikołajowi z Kamieńca [ziemia sanocka] ze swych sum oprawnych 1200 fl. węg., a jego ż. Annie 800 f1. węg. na m. B. z przedmieściami i na wsiach: Pomianowa, Jasień, Poręba [Spytkowska], Mokrzeska, Szczepanów, Bratucice, Dębów Dział, Święcany i Szyrzyny (ZK 153 s. 317-8); 1502²W AS 2, 224 r. 1503 Spytko z Melsztyna darowuje swemu s. Janowi zamek → Melsztyn, m. in. z m. B. i wsiami: Pomianowa, Jasień, Poręba [Spytkowska], Brzezowiec, Mokrzeska i Szczepanów (ZCz. 7 s. 157; AS 2, 224); 1505 → p. 5; 1512 Jan Melsztyński z B. i Pomianowej zamienia z Pawłem Czarnym z Witowic: B., Pomianową, Jasień, Okocin, Porębę [Spytkowską], Mokrzeska, Bratucice, Szczepanów, Brzezowiec za Adamowice i 4000 fl. węg. (MS 4, 1563); 1518 Beata i Katarzyna Melsztyńskie mniszki kl. Ś. Agnieszki na Stradomiu ustępują Stan. Lasockiemu z Brzezin [ziemia łęczycka] pkom. pozn. i wojskiemu sochaczewskiemu dobra przypadłe im po zm. ojcu Spytku z Melsztyna: zamek → Melsztyn i dobra do zamku przynależne, m. in. m. B. z wsiami (MS 4, 11 581); 1519-23 tenut. m. B. i wsi przynależnych Agnieszka wd. po Janie Melsztyńskim (SP 6, 175, 231, 250); 1524 Beata z Melsztyna c. Spytka, zakonnica darowuje ww. Stan. Lasockiemu i jego potomkom całe swe cz. → Melsztyna i dóbr przynależnych, m. in. m. B. z wsiami (MS 4, 4397, 4433); 1527 Stan. Czarny z Witowic zapisuje królowi w wypadku bezpotomnej śmierci czwartą cz. swych dóbr, mianowicie m. B. i wsi do tegoż miasta przynależnych: Pomianowej, Jasienia, Poręby [Spytkowskiej], Okocina, Brzezowca, Bratucic, Mokrzesk, Dębów Działu i Szczepanowa a także czwartą cz. sum zapisanych na tych dobrach swej siostrze Agnieszce wd. po Janie Melsztyńskim (RI s. 224; Bon. 3 s. 376).

4. 1385 królowa Jadwiga przenosi miasta i wsie Spytka wwdy krak., m. in. m. B., z pr. pol. na pr. niem. magd. (ZDM 1, 174); 1387 Władysław Jag. potwierdza powyższy przyw. (ZDM 6, 1525); 1400 mieszkańcy m. B. mają pr. niem. (DSZ 84); 1463 br. Jan i Spytko z Melsztyna nadają mieszkańcom m. B. pr. miejskie, a mieszkańcom wsi Pomianowa, Okocin i Brzezowiec nadają pr. przedmieszczan. Czynsze roczne mają być płacone dziedzicom z racji wójtostwa, do którego ciż dziedzice posiadają pełne prawa. Za zgodą dziedziców mieszcz. mogą wybierać radę miejską z burmistrzem, landwójta do sprawowania sądownictwa oraz ławników. Miasto ma być rządzone wg pr. niem. magd. Targi winny odbywać się we wtorki. Mieszkańcy w celu zapewnienia bezpieczeństwa kupcom powinni chwytać we wszystkich dobrach Jana i Spytka, w odległości 2 mil od miasta, złodziei i rabusiów i sądzić oraz karać ich w mieście. Mieszczanie i przedmieszczanie obowiązani są do tych opłat, danin i posług, które zwyczajowo dotąd świadczyli. Utrzymane zostają zwolnienia król. od ceł w Królestwie Polskim. Mieszczanie zwyczajem innych miast mają płacić 1/2 gr od każdego siedliska, czynsz z. ról miejskich i przedmiejskich, dawać wg zwyczaju kontrybucję ni wyprawy wojenne (Mp. 5 J 3).

5. 1470-80 kościół drewn. Dzies. snop. z łanów mieszczan dla preb. Łukowskiej w kol. w Tarnowie [pow. pilzn.]. Role pleb. (DLb. 1 s. 613); 1482¹Taka data w Mp. 5 P 45, w AS 2, 191: r. 1487 Spytek z Melsztyna uposaża kościół par. Ś. Jakuba w B. Nadaje mu staw zw. Zabierzowski, a także miejsce na nowy rybnik między rybnikami Nowym i Mokrzeskim. W wypadku spuszczenia wody przez Spytka lub jego potomków z rybników: Nowego, Mokrzeskiego, Grądnego, Rudnego i Brzeskiego (Brzeski) pleb. ma otrzymywać 10 grz. rocznie. Ponadto pleb. dostaje młyn zw. Mokrzeski na rz. Łętowni, w którym są obow. mleć mieszkańcy wsi Mokrzeska, wolną karczmę w środku wsi Jasień, pole i łąkę między rybnikami Grądnym i Nowym oraz czynsz z wszystkich ról miejskich i kamień łoju, dotąd dziedzicowi oddawane (Mp. 5 P 45).

Szpital. 1504 Zygmunt Stary nadaje szpitalowi w B., ufundowanemu [a. 1440 r.] przez Grzegorza z Sanoka [ziemia sanocka] bakałarza teologii, spowiednika król., ogród na tyłach szpitala, k. kościoła par. z przeznaczeniem na blech, rolę zw. Kobyłka (Cobilka) k. rybnika [dziś we wsi Jasień; UN 3 s. 17], młyn ze stawem k. wsi Mokrzeska, wolne od wszelkich opłat (MS 3, 1263); 1505 Katarzyna z Giżyc wd. po Spytku z Melsztyna i B. oraz Jan s. Spytka fundują w B. szpital dla chorych i podróżnych obojga płci. Szpital ma posiadać 10 grz. z blechu, rolę zw. Kobyłka między większym rybnikiem a rz. Uszwicą, ogród na tyłach szpitala, 1/2 ł. w Pomianowej blisko ról dworskich, role należące od dawna do kościoła par. nad potokiem Łętownią alias Kozim z młynem, położone k. Mokrzesk, rybnik zw. Zabierzowiec z dwoma mniejszymi rybnikami między blechem a kościołem par. Mieszcz. mają płacić, jak z dawna płacili, kościołowi par. 2 gr od domu, komornicy 1 gr, rzeźnicy mają dawać po 1 kamieniu łoju, z wszystkich folwarków browarników ma być dostarczany wosk. Z przedmieścia czyli z wsi Brzezowiec należy się szpitalowi z łanu po 3 korce żyta, 2 gr i po 1 serze. Prep. szpitala ma w lasach wolny, wyznaczony przez zm. Spytka, wyręb drzewa dla budowy domu plebańskiego i szpitalnego. Prep. może mieć 2 wikarych. Zarządca (minister) szpitala ma otrzymywać 2 kopy gr z karczmy w Mokrzeskach. Katarzyna wyznacza „ratione notariatus civilis” czynsz z ról miasta i daninę z ról wsi Brzezowiec zwaną żakowe (Mp. 5 T 56).

1529 pleb. pobiera 10 grz. czynszu z blechu, 1/2 grz. z ról miejskich, 1 kopę gr z młyna w Łętowni, 2 1/2 grz. z karczmy w Mokrzeskach, meszne i klerykaturę w Brzezowcu, 2 1/2 grz. stołowego z B. Dzies. snop. z m. B. należy do preb. Jurkowskiej w kol. w Tarnowie. Do par. należy Brzezowiec (LR s. 94, 109).

6. 1419 Władysław Jag. przybył z Krakowa do B., by odwiedzić chorą królową Elżbietę (DH 4 s. 217); 1492 Mik. Granda Białek z B. przyjęty do pr. miejskiego w Krakowie; 1496 garncarz Prokop Tarnowski z B. k. Tarnowa przyjęty do pr. miejskiego w Krakowie (Kacz. 8605, 8825); 1504 → p.5.

7. F. Kiryk, Rozwój urbanizacji Małopolski, maszynopis.

8. Kościół par. murowany, gotycki, zbudowany w 1447 r. później parokrotnie przebudowany (KatZab. 1 s. 74).