(1262 Karsnicza, Carznicza, Karznicza, Krzasnicza, Karzsnycza, Ccharsdnicza, Charstnicza, Charsznycza, Carsznica, Charznicza, Charsticza, Harzscznicza, Charssznicza, Charnsnicza, Garsnicze, Charcznicza, Charzsnycza, Karnica, Charsnica, Charschnicza, Charzsznicza, Carsznycza, Karsnycze) 7 km na NW od Miechowa.

1. 1487 n. pow. ksiąs. (ZB 2 s. 174; ŹD s. 91); 1470-80, 1598 połowa wsi należy do par. w Uniejowie, a druga połowa do par. w Tczycy (DLb. 2 s. 35. WR k. 325).

2. 1399 Jaszek z Raszkowa przeciw Mik. Głąbowi z Ch., ponieważ przekopał drogę meszną (SP 8, 8052); ciż godzą się o drogę meszną (SP 8, 9038); droga z Ch. do Tczycy (SP 8, 8981); 1411 rola Cane, siedlisko Tatarowskie → p. 3; 1470-80 Ch. graniczy z Uniejowem i Chodowem (DLb. 3 s. 16-7).

3. Własn. szlach. 1376-1409 Piotr, Piotrek, Piotrasz z C., K., Ch., br. Jaszka z Ch. (SP 8, 25, 217, 244, 715, 749, 1408, 2447, 3696, 3745, 3983, 4455, 4586, uw. 7/15, 33/4, 35/16, 36/2, 39/14, 78/4, 90/13, 116/19, 200/18, 205/1; ZK 311 s. 53, 65, 68; 5 s. 138; KK 2, 516); 1376-99 Mikołaj, Miczko Głąb z Ch. s. Piotrasza, zm. 1399 (SP 8, 218, 444, 501, 530, 745, 3969, 5417, 5466, 8052, 8324, 8981, uw. 22/16, 23/20, 94/5, 201/1, 204/15, 215/15, 287/11, 300/85 z r. 1399 jako zm.; KSN 166, 195)¹W SP 8 występuje on często jako dz. → Wojsławic, w których miała cz. jego ż. Stachna; 1384-1400 Klemens z Ch., Kluczyc i Kwiliny [h. Lis, s. Mściwoja z Kwiliny pkom. krak.] podczaszy królowej 1387-99 (SP 8, 3394, 3501, 4806, 4925, uw. 7/15, 35/24, 36/1, 56/14, 90/32; KK 2, 439; ZDK 1, 116; ZDM 4, 1019; DSZ 35, 76; Fed. s. 253; PSB 22 s. 233-4)²Nie podano tu wszystkich zapisek z SP 8, w których występuje jako dz. Kwiliny; 1384-1400 Stachna z Wojsławic, ż. Mik. Głąba z Ch., wd. po nim 1399, 2 v. ż. Mikołaja z Zaborza 1400, siostra Wojsława z Wojsławic (SP 8, 2333, 9514, 9524, 9526, 9939, 9965, 10 105, 10 236, 10 301, 10 323, uw. 162/4, 300/85 ― wd., 307/33, 309/2, 315/33, 328/92, 332/38); 1384 Mikołaj kmieć z K. (SP 8, 2301, 2302, 2360, 2438); Mikołaj, Jan Błażej, Staszek kmiecie z K. (SP 8, 2302); 1385-1409 Jan, Jaszek z K., s. Klemensa, brat Piotrasza (SP 8, 3382, 4654; KSN 166, 195; ZK 3 s. 271; 5 s. 107; 193 s. 16; 311 s. 48-9, 53-4, 56, 62, 68); 1385-8 Pełka kmieć z K. (SP 8, 3382, 3499); 1385 Mikołaj z Kuczkowa ma zapłacić karę XV w sprawie z Klemensem z K. o rów i o pszczoły z wyjątkiem miodu, o 9 sk. bezprawnie zabranych i o siano. Tego dnia, gdy był sąd [w Książu], na termin przybył wysłannik Mikołaja oznajmiając, że jego pan jest chory, potem Klemens aresztował Mikołaja pijącego w Książu. Ponadto Mikołaj ma zapłacić karę XV przeciw kmieciom tegoż Klemensa z Kluczyc, których nieprawnie oskarżał (SP 8, 3394); Więcko kmieć z K. (SP 8, 3382); Piotrasz z K. przeciw Klemensowi z K. o dziedzinę. Klemens ma przedstawić sądowi dok. król. (SP 8, 3629, 3687, 3742, 3987); Andrzej z K. s. Piotrka (SP 8, 3696, 3745); Klemens z K. ma dać 7 [grz.] pamiętnego za 7 swoich kmieci w Kluczycach (SP 8, 3396); 1386 Miczko z K. przeciw Jaszkowi zw. Płaza o cz. Świętosława w Wierzchowisku (SP 8, 3980); Franek z Makocic domownik pana Jaszka przeciw Klemensowi z K. o 21 kop zboża i 6 gr (SP 8 uw. 36/1); Klemens z K. przeciw Piotraszowi z K., nie stawił się w sądzie o cz. dziedziny i Piotrasz ją pozyskuje (SP 8, 4147); 1386 → Bieganów p. 3; 1388 Klemens z Ch. z s. Janem oddalają roszczenia Wojciecha z Czudca [pow. pilzn.] o cz. dziedziny w Nienaszowie (SP 8, 4654); 1388 → Bieganów p. 3; Piotrek z K. przeciw Pabianowi kmieciowi z Ch. o poranienie wołu, prosięcia i 3 świń, które okulawił (SP 8, 136/8, 141/7, 145/15); 1389 11 kmieci z Ch. przeciw Piotrkowi z Ch. (SP 1, 325); 1389 kmiecie z C. przekazują sprawę przeciw Piotrkowi z C. Ocie Tłustemu (SP 8 uw. 164/2); Piotrek z Ch. oddala roszczenia kmiecia o zboże, siano i inne sprawy (SP 8 uw. 156/15); 1390 prepozyt miechowski Marcin przeciw Piotrkowi z K. i jego 3 synom (SP 8 uw. 213/1, 216/4); Wroch z Wojsławic nie stawił się przed sądem przeciw Mikołajowi z Ch. o kmiecia trzymanego bezprawnie przez 2 lata w 3 1/2 grz., których od niego nie chciał odebrać (SP 8, 5460); Mikołaj z Ch. uwalnia Mik. Płazica z Sieciechowic ze sprawy o cz. dziedziny w Wierzchowisku (SP 8 uw. 213/2); 1393 → p. 4; 1398-1400 Stachna ż. Mikołaja Głąba z Ch. z Małgorzatą wd. po Mik. Piątku z Wojsławic o dziedzinę w Wojsławicach (SP 8 uw. 272/4, 291/32, 298/59, 300/85); 1399 świadkowie w sprawie Stachny wd. po Mik. Głąbie z Ch. przeciw Piotrowi z Marcinowic zeznali, że Stachna wykupiła za swe pieniądze dziedzinę swego męża w Ch. i sprowadziła tu bydło z Wojsławic (SP 8, 9489).

1400-19 Andrzej archidiak. kurzelowski dz. Ch. i Kwiliny, br. stryjeczny Pietrasza z Ch. (SP 8, 9659; ZK 3a s. 16; GK 1 s. 175, 217; SP 2, 1261; ZDM 4, 1150); 1400 świadkowie Piotrasza z Ch. zeznają, że Stachna wd. po Miczku Głąbie z Ch. nie wykupiła za swoje pieniądze z zastawu dziedziny Piotrasza (SP 8, 9659-60); Piotr z Marcinowic pozyskuje prawem 5 grz. i wiard. na [Stachnie] wd. po Mik. Głąbie z Ch. (SP 8, 9966); Stachna wd. po Mikołaju Głąbie z Ch., obecnie ż. Mikołaja dz. Zaborza przekazuje prowadzenie sprawy mężowi przeciw Piotraszowi z Ch. (SP 8, 10 301, 10 323); kmiecie pani podczaszyny [Elżbiety] z Ch. (ZK 3a s. 181); Piotrasz z Ch. ma zapłacić w terminie 2 kopy i 6 grz. gr pras. Mikołajowi z Zaborza (SP 8, 10 486); Stachna wd. po Mik. Głąbie z Ch. przeciw Piotraszowi z Ch. o 20 grz. długów Mikołaja (SP 8 uw. 330/18); Małgorzata ż. Dziwisza z Wojsławic pozyskuje prawnie 60 grz. posagu i wiana na Stachnie wd. po Mik. Głąbie z Ch., w których trzyma dziedzinę w Wojsławicach (SP 8, 10 948); Stachna wd. po Mik. Głąbie z Ch. przeciw Piotraszowi z Ch. o 20 grz. długów po mężu (SP 8 uw. 330/18, 335/10 i 16, 337/6), Stachna wd. po Miczku Głąbie z Ch. przeciw Pietraszowi z Ch. o czynsze, żyto, pszenicę, jęczmień, groch, owies, 7 krów, 8 świń i konia wart. 5 grz. (SP 8, 9517, 9659-60, uw. 316/18, 317/48); Pietrasz z Ch. pozyskuje świadectwem świadków na swej synowej Stachnie wd. po Mik. Głąbie z Ch. 1/2 dziedziny ojcowskiej w Ch. (SP 8, 9813); Pietrasz z Ch. ma dać w terminie 3 grz. synowej Stachnie, a ta ustąpi mu 1/2 ł. w Ch., a jeśli jej nie da, wówczas ta będzie trzymać w zastawie 1/2 ł. (SP 8, 9845); Stachna wd. po Miczku zw. Głąb z Ch. z Małgorzatą ż. Dziwisza z Wojsławic o dziedzinę w Wojsławicach (SP 8, 9524); Mik. Zaborski obecnie z Ch. (SP 8, 10 529); Mikołaj pisarz ziemski krak. przeciw kmieciom pani podczaszyny [Elżbiety] z Ch. o bezprawne wycięcie drzew i krzaków w jego dąbrowie należącej do Uniejowa (SP 8, 10 759); 1401 z podziału dóbr między Janem z Kwiliny i Elżbietą wd. po Klemensie z Kwiliny i jej dziećmi Janowi przypada → Kwilina, m. Kosów z 1/2 pr. patronatu kościoła, Przełaj, Bolmin [pow. chęc.], Rogienice, Ch., Swojczany i siedlisko w Krakowie (ZK 3 s. 271-2); 1402 Piotrasz z Ch. zastawia za 35 grz. Mik. Ziarnie z Ch. całą swoją cz. w Ch. (ZK 3 s. 440); 1402-1430 Mik. Ziarno z Ch. (ZK 3 s. 566, 582; 4 s. 234; 196 s. 112, 179-80, 237, 251, 264; 197 s. 66; 311 s. 58; GK 4 s. 66); 1403 Mik. Ziarno z Ch. oznajmia, że jeśli Kachna c. Stachny Głąbowej wyjdzie za mąż bez jego zgody, wówczas utraci wszystkie dobra po ojcu. Kachna ustanawia swym prokuratorem Mikołaja z Owczar (SP 2, 1031).

1407 Jaszek dz. Ch. zastawia za 5 grz. br. Piotrowi 1 ł., czyli kmiecia z Ch. (ZK 11 s. 68); 1408 Piotrasz z Ch. sprzedaje za 100 grz. szer. gr Andrzejowi archidiak. kurzelowskiemu całą dziedzinę w Ch. (ZK 5 s. 109); 1409 Jaszek z Ch. sprzedaje za 100 grz. szer. gr i za dziedzinę zw. Rożnica z pr. patronatu kościoła w Tczycy Janowi z Kwiliny całą cz. dziedziny w Ch., jego ż. Elżbieta zrzeka się pr. posagowych (ZK 193 s. 16-7); Jan z Kwiliny zastawia za 30 grz. półgr Janowi alias Jaszowi ongiś z Ch. 2ł. osiadłe i 1 pusty w Swojczanach (ZK 193 s. 17); 1410 Stachna c. zm. Mikołaja z Ch. ZK 193 s. 36); Stachna ż. Mikołaja z Zaborza zeznaje, że Andrzej archidiak. kurzelowski zapłacił jej 28 grz. z tytułu posagu, który miała zapisany na Ch. (ZK 193 s. 37); Katarzyna c. zm. Mik. Głąba z Ch. sprzedaje za 200 grz. półgr Andrzejowi archidiak. kurzelowskiemu całą cz. dziedziny w Ch. (ZK 193 s. 36); 1410-12 Elżbieta wd. po Jaszku z Ch. (ZK 5 s. 214; Teut. 1 s. 552, 554); 1411 pan Kwiliński z Ch. (ZK 193 s. 63); Jan z Kwiliny sprzedaje za 100 grz. Andrzejowi archidiak. kurzelowskiemu całą rolę Cane z łąkami i siedliskiem Tatarowskim i 1/2 ł. Kanka (Canconis) w Ch. (ZK 5 s. 246); 1412 Janusz br. Elżbiety z Ch. wd. po Janie (Teut. 1 s. 555); Elżbieta wd. po Jaszku z Ch. kupuje za 300 grz. od Klemensa Konopki z Wolbromia sołectwo w Wierzbiu (KSN 2925, 2932, 2937, 2979); 1413 Katarzyna c. Mik. Głąba z Ch. za zgodą męża Mikołaja z Michałowa sprzedaje za 200 grz. szer. gr Andrzejowi archidiak. kurzelowskiemu całą cz. po ojcu i stryju w Ch. (ZK 193 s. 141); 1417 Andrzej z Ch. kupuje za 15 grz. od Jaszka z Tczycy 1 ł. i płosę (płossa) roli w Tczycy (ZK 194 s. 92); 1418 Dobrochna wd. po Piotrze z Ch. (ZK 6 s. 448); Jan z Kwiliny wyznacza ż. Jadwidze 400 grz. posagu i wiana na całej cz. dziedziny w Ch. (ZK 6 s. 428); 1421-2 Prandota z Ch., K., (GK 1 s. 537, 676); 1427-8 Wojciech domownik Mik. Ziarny z Ch. (ZK 196 s. 112, 264); 1427 Mikołaj z Ch. zw. Ziarno zastawia za 30 grz. gr krak. Franczkowi z Kępia 3 ł., czyli 3 kmieci w Tczycy (ZK 196 s. 60); 1428 Katarzyna c. Mikołaja z Ch. (ZK 196 s. 215); 1429 Tomek z Pilczycy [pow. chęc.] czyli z Ch. (ZK 9 s. 147); 1430 Marcinek, Gomółka, Wancho, Malischa kmiecie z Ch. (GK 4 s. 66); 1432-41 Mik. Ziarno z Ch. (ZK 197 s. 146, 235-6, 420, 504; 10 s. 184; ZDM 2, 462; OK 6 s. 255); 1434 Mik. Ziarno z Ch. zapisuje ż. Elżbiecie c. Jana z Zagórzan 200 grz. posagu i wiana na połowie dóbr w Ch. (ZK 146 s. 219); 1435 tenże Mikołaj zastawia za 40 grz. Janowi z Janowic 3 kmieci w Tczycy (ZK 197 s. 420).

1457 Mik. Kwiliński z Kwiliny zastawia za dług 300 grz. gr krak. Mikołajowi s. zm. Pawła z Marcinowic całą cz. w Ch. Zastaw przyjmuje Elżbieta wd. po Warszu z Wąwolnicy [woj. lubelskie] opiekunka Mikołaja s. Pawła (ZK 14 s. 357-8); 1458 Mik. Kwiliński ogłasza wobec sądu, że przygotował 20 grz. czynszu z połowy wsi Ch. dla pani Elżbiety wd. po Warszu z Wąwolnicy i dla Mikołaja s. Pawła Łapy z Marcinowic, lecz nikt się nie zjawił z ich strony po odbiór tych pieniędzy (ZK 15 s. 302); 1458-88 Jakub Ziarno z Ch. br. Piotra (ZK 15 s. 304; 315 s. 149; GK 18 s. 752; 19 s. 483-4; 22 s. 843); 1464 Mik. Beski z Bejsc [pow. wiśl.] kwituje Barbarę ż. zm. Kwilińskiego z 20 grz. czynszu we wsi Ch. (ZK 17 s. 286); 1468-92 Piotr Ziarno z Ch., br. Jakuba i Jana (GK 18 s. 752; 19 s. 176, 483-4; 23 s. 238, 861); 1468 tenże Piotr zastawia za 64 fl. Wiplarowi z Uliny cz. w Ch. (GK 18 s. 381); 1470-92 Jan alias Ziarno z Ch. br. Piotra (GK 19 s. 110; 22 s. 643; 23 s. 23, 334, 774, 861; Mp. 5 0 123); 1470-80 Jan Kwiliński h. Lis dz. 1/2 wsi, a reszty Ziarno z 2 braćmi (DLb. 2 s. 35); 1470 Piotr Ziarno (Ozarno) z Ch. sprzedaje za 180 grz. Jakubowi alias Mleczny z Polanowic całą cz. w Ch. (GK 19 s. 176); 1472-1500 Jan Kwiliński z Ch. i Kwiliny, br. Piotra Kwilińskiego (ZK 152 s. 334, 352; GK 19 s. 860; 27 s. 329, 1053); 1472-87 Piotr Kwiliński z Kwiliny i Ch. br. Jana Kwilińskiego (ZK 152 s. 334, 352; GK 19 s. 860; ZB 2 s. 173); 1484 Klemens Kwiliński z Ch. (GK 22 s. 122); 1487 z podziału dóbr między br. Janem i Piotrem z → Kwiliny Janowi przypadło m. Kossów i wsie Kwilina i Ch., a Piotr ma mu zapłacić długi, m. in. u Jana Długosza zapisane na Ch. i Grabaninach (ZB 2 s. 173); Piotr Kwiliński z Ch. ma uwolnić do 5 lat br. Janowi wieś Ch. w pow. ksiąs., w przeciwnym razie da mu wwiązanie w 90 grz. do Faliszówki i Sadków. Piotr ma płacić daniny z Ch. Mik. Długoszowi (ZB 2 s. 174); 1488 Jakub Mleczny z Ch. (GK 22 s. 843); 1489-90 [cz. Kwilińskich], pobór z 8 ł., 1491-3 z 6 ł., 1494-7 brak danych o poborze, 1498-9 pobór z 6 ł. (RP s. 135; ŹD s. 438; RP s. 162, 177, 192, 207, 112, 38, 9); 1489-94 [cz. Ziarny], pobór z 3 1/2 ł., 1496-99 brak danych o poborze (RP s. 135; ŹD s. 438; RP s. 162, 177, 192, 207, 112, 39, 9); 1498 Paweł Czarny z Witowic żupnik krak. ma w zastawie wieś Ch. (SP 2, 4509); 1500 Jan Kwiliński sprzedaje za 600 fl. Pawłowi Czarnemu żupnikowi krak. Ch. w pow. ksiąs. (GK 27 s. 1053-4); 1509 Dobiesław Karsznicki z Ch. (AKH 9, 704, 706, 708); 1521 Barbara Mleczna z Ch. (GK 36 s. 180); 1530 w cz. Czarnego pobór z 5 1/2 ł. i karczmy dorocznej; w cz. Mlecznego z 2 ł. (RP k. 10); 1531 sąd nadworny przysądza Janowi Mlecznemu z Ch. s. Stan. Mlecznego i Ewy c. Jana Drocheckiego przeciw Katarzynie ż. Mik. Grodowskiego cz. w Ch. jako naturalnemu spadkobiercy (SP 6, 507).

4. 1392 Mikołaj ze Staszowa [pow. sand.] jako opiekun matki Nudki oznajmia, że udzieli Ziarnie satysfakcji z połowy dziedz. w Ch., od czasu jak objęła ją jego matka (KSN 15); sąd najwyższy pr. niem. na zamku krak. nakazuje cześnikowi królowej Klemensowi [z Kwiliny], prowadzącemu spór z Ziarną, przedłożyć w terminie przyw. na sołectwo Ch. (KSN 17, 19, 60); tenże Klemens ma zadośćuczynić Ziarnie i jego braciom za wszystkie szkody na cz. sołectwa w Ch. (KSN 84); Ziarno przeciw pani Staszowskiej o czynsz i korzyści z 1/2 sołectwa w Ch. „per 8 annos qui debebant provenisse in 4 expedicionibus” (KSN 141); 1393 Mik. s. pana Staszka ze Staszowa daje za dług 10 grz. Mik. Ziarnie 1/2 karczmy [sołeckiej] w Ch. z czynszem 1 grz., aż do spłaty długu (KSN 189); pani Staszowska sołtyska z Ch. ma dać w terminie 20 grz. Mikołajowi i Janowi z Ch. za służbę wojenną i obiady, które należą do sołectwa (KSN 225); 1396 pani [Staszowska] ze Staszowa może sprzedać komukolwiek cz. sołectwa w Ch. (SP 8, 5762); 1397 sąd nadworny wyrokuje, że Agnieszka wd. po Stanisławie Ostaszowskim [ze Staszowa] może sprzedać lub posiadać pozyskaną na Mikołaju z Ch. 1/2 sołectwa w Ch. (SP 8, 6023); 1415 Jan z Kwiliny ma sprawę z Andrzejem archidiak. kurzelowskim i jego bratankiem Mikołajem sołtysem z Ch. (KSN 3579, 3594, 3631, 3647, 3654, 3668, 3724, 3755).

5. 1262 papież Urban IV poświadcza, że kl. miech. pobiera dzies., m. in. w K. (Mp. 2, 464); 1442 Mik. Pieniążek prepozyt krak. na polecenie papieża Marcina V inkorporuje do kl. Ś. Jadwigi na Stradomiu m. in. kościół par. w Uniejowie, z tym że dzies. zbożowa w K. należeć ma do plebana w Uniejowie (ZDK 2, 239); wyrokiem sądu polubownego, m. in. dzies. w Ch. należy do pleb. w Uniejowie (ZDK 2, 431); 1470-80 dzies. snop. z połowy wsi plebanowi w Uniejowie, a z reszty plebanowi z Tczycy (DLb. 2 s. 35); 1529 dzies. snop. z pewnych ról folw. i kmiecych w K. wart. 9 grz. plebanowi w Tczycy; dzies. snop. w C. z 1/2 ról kmiec. wart. 10 grz. plebanowi w Uniejowie; dzies. snop. z ról kmiecych w K., Tczycy i Swojczanach wart. 14 grz. prebendzie wielkiej w kościele par. w Tczycy (LR s. 120, 187, 274).

6. 1459 Piotr Charsznicki s. Mikołaja, student Akad. Krak. (Ind. s. 46, 252).

7. Bon. 13 s. 311-2.