GÓRA ŚWIĘTEGO JANA

(1234-5 Cirice, 1238 Cyrice, Cyricz alias Gora Sancti Johannis, 1254 Schyricz, 1326 Ciricz, 1335 Sanctus Johannes in Czyrzicz, 1365 Cyris, 1404 Sanctus Johannes, 1408 Gora, 1409 Sanctus Johannes in Czirzicz, 1470-80 Czyrzicz alias Gora, Gora alias Czyrzycz, villa Czirzicz que et Gora appelatur, 1508 Mons Sancti Johannis, 1510 Góra s. Johannis, 1529 Gora Sczericz, 1545 Swientego Jana Gora, 1581 fara Gora Swientego Jana, villa Sczirziczka Gora) wieś, miasto od r. 1416, później wieś, 2,5 km na NE od Szczyrzyca.

1. 1416 n. miasto, później wieś (ZDM 6, 1807); 1416 n., 1581 pow. szczyrz. (ZDM 6, 1807; ŹD s. 52); 1238 n. par. własna (Mp. 1, 23); 1327 dek. Niegowić, dawniej Szczyrzyc [= G. S. J.] (MV 1 s. 194); 1335-51 dek. Cz. (MV 1 s. 368, 378, 391; 2 s. 229); 1351-2 dek. Dziekanowice (MV 2 s. 238, 247); 1353-7 dek. Niegowić (MV 2 s. 264-94); 1513 n. dek. Dobczyce (AMetr. I-17 s. 69).

2. 1365 granica wsi Wierzbanowa dochodzi do rz. Niedzwiedza i do drogi publicznej idąc do C. (Mp. 1, 278); 1408 sąd polubowny rozsądza spór między kl. szczyrz. a Stachnikiem dz. Krzesławic o lasy i zarośla oraz o łąki i role wykarczowane w lesie Dziektarnia nad rz. Stradomką „versus lapidem extentum alias za kamieniem”. Stachnik zeznaje, że to wszystko po obu brzegach tej rzeki, poczynając od wierzchołka opust. zamku zw. Niry, będzie należeć do klasztoru, a długi kamień będzie stanowił granicę między dziedziną G. a Krzesławicami, biegnącą aż do rz. Sawy (ZDM 1, 275); 1470-80 młyn → p. 3; 1508 kl. szczyrz. circa Montem Sancti Joannis (BPAN rps 7112 s. 83); 1528 → Dobczyce; 1530 → Ciecień; 1545 granice między Mstowem a Podstolicami i Krasnem dochodzą do rz. Sawy i ściany wsi G. (ZK 31 s. 1030); 1578 spór graniczny między G. i Smykaniem a Krzesławicami rozpatrywano nad rz. Sawą k. ściany wsi Krasne w miejscu, w którym wpływa „alveus seu rivulus alias pothok”, płynący od wsi Krzesławice dzieląc tę wieś od G. nad rz. Sawą (ZK 408 s. 98-102).

3. Własn. rycerska, od r. 1234 kl. Cyst. w Szczyrzycu. 1234-5 Teodor wwda krak. nadaje kl. Cyst. w Jędrzejowie m. in. C. (ZDM 4, 873); 1244 Sulisław kan. krak. potwierdza sprzedaż wsi C. przez swego ojca Jana i stryja Andrzeja na rzecz wwdy krak. Teodora za 100 grz. (Mp. 1, 27); 1245 → 1470-80; 1254 Klemens i Marek ss. zm. wwdy krak. Marka poświadczają przed Bolesławem Wstydl. i jego matką Grzymisławą, że ich stryj wwda krak. komes Czader [Teodor] nadał kl. szczyrz. m. in. Sch. z dzies. (Mp. 1, 40; Pol. 3, 29 ― fals. z XIV w.); 1255 → p. 5; 1409 Ninota de S. J. in Cz. (ZK 5 s. 202); 1470-80 Cz. alias G. własn. kl. szczyrz., 2 ł. kmiece, folwark, młyn, karczmy, zagrody, role i łąki plebana (DLb. 2 s. 115; 3 s. 439); kl. szczyrz. został w r. 1245 przeniesiony z Ludzimierza do wsi Cz. Kościół i budynki klaszt. zbudowano kosztem wwdy krak. Marka obok tej wsi zw. także G., która później stała się cz. miasta (DLb. 3 s. 438-9); 1529 czynsz z G. łącznie z innymi wsiami pobiera kl. szczyrz. (LR s. 184); 1530 w G. pobór z 2 ł. i karczmy dorocznej (RP k. 31); 1539 poddani z G. mają mleć zboże w młynie w Smykaniu (BPAN rps 7113 s. 186-8); 1564 we wsi kl. szczyrz. G. sep z 2 ł. (LK 2 s. 72).

4. 1416 Władysław Jag. zezwala kl. szczyrz. założyć miasto na pr. magd. we wsi klaszt. G. w pow. szczyrz., nadaje imm. sąd., targ tygodniowy w czwartki i jarmark na 24 VI trwający 2 dni (ZDM 6, 1807); 1468 Kazimierz Jag. w związku ze sporami kl. szczyrz. i mieszcz. z G. z mieszcz. z Dobczyc o targi w niedziele postanawia, że wg przyw. Władysława Jag. mają się one odbywać w m. G. w czwartki, a jarmark 24 VI. Nadał miastu wolnicę (Kl. w Szczyrzycu perg. 68 i 69; BPAN rps 7113 s. 41-3); 1519 Zygmunt Stary przenosi targ tygodniowy w m. G. z czwartku na sobotę (Kl. w Szczyrzycu perg. 78; MS 4, 12 331); 1523 tenże z powodu skarg mieszcz. z Dobczyc przenosi targ tygodniowy w G. na czwartki (MS 4, 4318; WAP―Wawel dep. 36); 1545 tenże nadaje w dożywocie Janowi Słaboszowi z Putniowic [ziemia chełmska] burgr. krak. targowe we wsi S. J. G, należącej do kl. szczyrz. i położonej w pow. krak. (MS 4, 7460).

5. 1238 mgr Salomon archidiak. sand. i Uger zw. Buzakarinus przysądzają kl. szczyrz. w sporze z komesem Zdzisławem pr. patronatu kościoła w C. wraz z dziesięcinami (Mp. 1, 23); 1255 Bolesław Wstydl. nadaje wsiom kl. szczyrz, imm. ekon. i sąd., a także potwierdza mu posiadanie dzies., m. in. w C. (Mp. 1, 42 fals. z przełomu XIV/XV w.); 1326 Jan pleb. w C., par. oceniona na 6 grz. (MV 1 s. 124); 1327 par. oceniona na 8 grz. (MV 1 s. 194); świętop. 9 sk. (MV 1 s. 297); 1336 świętop. 20 sk.; 1337 świętop. 6 sk. (MV 1 s. 379, 392); 1346-58 świętop. 14 sk. (MV 2 wg ind.); 1335 Jan pleb. od S. J. w Cz. (Mp. 1, 198); 1368 Kazimierz W. transumuje dok. z r. 1238, który na przełomie XIV/XV w. interpolowano ustępem dotyczącym dzies. z: C. alias G. S. J., Pobręczyna, Dobroniowa [Dobrogniewa], Abramowic, Gruszowa, Goduszy, Pogórzan i Smykania (Mp. 1, 296 ― fals.); 1394 Ładysław pleb. w G. (ZK 2 s. 199); 1404 Piotr conventor de S. J. (ZK 3b s. 402); 1470-80 kościół drewn. Ś. Jana, pleban ma role i łąki w G., w par.: G., Pobręczyn, Abramowice, Pogórzany, Godusza, Smykań, Słup, Krasne, Kawiec [kmiecie, a dziedzic należy do par. w Gruszowie], Dąbie Małe i Wielkie, Bojańczyce, Lipie, Sierosławice, Zegartowice, Lasocice (DLb. 2 s. 115; 3 s. 276-8); 1510 Wojciech pleb. w G. S. J. (Wypisy 1501-1515, 120); 1513 par. G. Cz. oceniona na 8 grz., pleb. Wojciech, wikary Jan i minister ecclesiae (AMetr. I-17 s. 69); 1527 zakup do kościoła S. J. w G. kielicha, ufundowanego przez zm. Jakuba słodownika z kl. szczyrz.; 1528-9 Andrzej komendarz kościoła par. w G. oraz witrycy: szl. Stan. Leśniowski z Bojańczyc, Stan. Szczecina z Mstowa, Bernard Giemza z Abramowie, Mikołaj Dzierwa z G. i Jakub karczmarz z Krasnego regulują opłatę 33 fl. na rzecz Erarda odlewnika krak. za dzwon do kościoła w G. (Wypisy 1526-9, 139, 214, 237, 312); 1528 Wawrzyniec Dzierwa z G., Bernard z Abramowic i Jakub karczmarz z Krasnego jako świadkowie Piotra Gamrata scholastyka płockiego i pleb. w G. zeznają, że dzwon, który jest złożony u snycerza krak. Szczerby i zajęty dla Achacego Jordana z Zakliczyna dz. wsi i patrona kościoła w Ilmanowej [Limanowej], był i jest własn. kościoła w G. Słyszeli oni od starszych i od rodziców, że dzwon ten pewien szl. Słupski przed ok. 80 laty nakazał odlać w swoim dworze w Krasnym dla tegoż kościoła, a nie jest im wiadomym, jakoby wzięto go do kościoła w Limanowej (tamże, 209); opat szczyrz. Stanisław po ustąpieniu Piotra Gamrata prezentuje mgra Marcina z Ciężkowic na plebana w kościele Ś. Jana w G. Sz. (tamże, s. 21 przyp. 2, por. jednak s. 106-7, nr 209 i przyp. 1); 1529 kościół par. w G. S. ma w uposażeniu: dzies. snop. wart. 10 grz. w Krzesławicach, 6 grz. w Kwasowicach, 4 grz. w Bojańczycach, 1 grz. z folwarków w Krasnym i Mstowie, 15 gr z 1 pola w Lasocicach, 12 gr z 1 roli w Graniczniku; meszne w owsie miary dobczyckiej w: Słupi, Krasnym, Bojańczycach, Żyrosławicach, Krzesławicach, Lipiu, Sadku, Mstowie, Gruszowcu, Pobręczynie, Abramowicach, Pogórzanach, Smykaniu, Podsadczu, Goduszy, Zegartowicach, Lasocicach i Kawcu, łącznie 90 ćw. wart. 9 grz. i 18 gr; dzies. z 1 roli w Krzesławicach wart. 3 wiard. dla rektora szkoły (LR s. 332).

7. Szczyrz.; F. Kiryk, Rozwój urbanizacji Małopolski w XIII-XVI w.― maszynopis w Pracowni.