IMBRAMOWICE – wieś

i klasztor Norbertanek, po r. 1415 Norbertanów reguły premonstrateńskiej (1225 Dlubnya, 1228 Dlubna, 1229 Dlubin(a), Lubna, Olubin, 1253 Dulbna, 1275 Dlubna, 1275 de Hymramowiz, de Hymramwiz, 1293 de Ymmeramovitz, 1325 de Imramovicz, 1392 Himramowicze, 1413 Imbramowicze, 1443 Imranouicze, 1462 Jmramowicze, 1529 Hymbramowicze). Por. Imbramowice [par. własna]. Na terenie z nazwą odrzeczną Dłubnia leżało wzdłuż doliny rzeki kilka osad i w jednej z nich został ufundowany klasztor. W XIII- XIV w. otrzymały one osobne patronimiczne nazwy. Kl. zw. od r. 1275 imbramowickim znajdował się na E od Imbramowic, tj. między tą wsią a cz. Ściborzyc, która należała do kl., a z czasem wyodrębniła się od pozostałej części, stanowiącej własn. kl. szczyrzyckiego, w wieś zw. Małyszyce1Z. Kozłowska-Budkowa, Uposażenie..., s. 370-80; Z. Podwińska, Zmiany form osadnictwa wiejskiego na ziemiach polskich we wcześniejszym średniowieczu. Źreb., wieś, opole, Wr. 1971 s. 259-61 → też Dłubnia rz.

1490 n. pow. krak., 1581 pow. krak.-prosz. (ŹD s. 23, 435); 1228 n. par. Imbramowice (KK 1, 21).

1225 Iwo Odrowąż bp krak. funduje w swej wsi D. nad rz. Dłubnią kl. mniszek reguły premonstrateńskiej pod wezw. ŚŚ. Piotra i Pawła i uposaża tąż wsią z młynem na drugim brzegu rz. Dłubni. Pierwszy konwent sióstr sprowadzono ze Zwierzyńca. Kosztem fundatora zbudowano częściowo kościół z cegły i budynki klaszt. otoczone murem. Koło kościoła fundator zbudował kl. męski Premonstratensów, którego prepozyt ma władzę nad mniszkami w sprawach duchowych i doczesnych (DLb. 3 s. 104-6; MPHn. 10/2 s. 59, 92, 113, 168-9); 1228 Iwo [Odrowąż] bp krak. nadaje mniszkom z D. dziesięciny k. Trzecieszy [dziś Trzyciąż] i Przegini z nowizn, które będą uprawiać czy to własnym kosztem, czy przez [osadników] Niemców lub innych ludzi oraz dziesięcinę ze wsi Iwana s. Sieciesława z Dłubni [dziś Iwanowice]. Zatwierdza też Iwo posiadanie pr. patr. kaplicy w D., nadanego klasztorowi przez wuja Iwana zm. komesa Imrama; 1229 papież Grzegorz IX bierze w opiekę opatkę i siostry kl. w D., zatwierdza im regułę premonstratensów oraz posiadanie kaplicy Ś. Benedykta w D. z dziesięcinami: w D., Tczycy, we wsi Leonarda [nie zid.], w Michałowie [nie zid.], posiadanie wsi D., w której położony jest kl. z młynem na drugim brzegu rzeki, posiadanie folwarków w Brzeźnie [woj. sier.], w Ratajach [woj. sier., dziś nie istnieją] i w Grójcu Małym [woj. sier.], rzeki [Żegliny w dorzeczu Warty] z bobrami. Dobra te nadał klasztorowi bp Iwo, do którego należały prawem dziedziczenia. Ponadto papież potwierdza klasztorowi dziesięciny z nowizn w Trzecieszy i k. tej wsi [na gruncie późniejszej wsi Zagórowa], k. Przegini oraz z wszelkich gruntów, które kl. w lesie czy dąbrowie zdoła wykarczować, a także dziesięcinę z Dłubni należącej do ss. Sieciesława [tj. z Iwanowic] (KK 1, 21-2; Imbr. 1-2), 1241 komes Sąd [s. Dobiesława z rodu Odrowążów] zrzeka się na rzecz kl. w D. pretensji do wsi Brzeźno z przynależnościami (Imbr. 3); 1253 papież Innocenty IV na prośbę prepozyta i konwentu kl. w D. nadaje wiernym, którzy odwiedzą w dniu ś. Piotra kościół klaszt. pod wezw. tego świętego, odpust czterdziestodniowy (Imbr. 4); 1256 Bolesław Wstydl. zwalnia osadników we wsiach kl. pod wezw. Ś. Piotra w D., a także ratajów, najemników i załazów od stróży, śreżnego i od podwód oraz zakazuje wwdzie i kaszt. krak. pobieranie tych świadczeń (Pol. 3, 32; Imbr. 5; Matuszewski Imm. s. 229).

1275 Bolesław Wstydl. i jego ż. Kunegunda pozwalają klasztorowi w D. osadzać wszystkie dobra klaszt. na pr. niem. średz., a zwłaszcza wsie: Wielka Wieś, Zagórowa, Trzeciesz i Ściborzyce [późniejsze Małyszyce] i nadaje im imm. ekon. i sąd. Sołtysi obow. zostają do służby wojskowej, konno z dwoma zbrojnymi (Pol. 1, 55; Imbr. 7; Matuszewski Imm. s. 229); 1279 wieś → Tarnowa [par. Imbramowice] własn. klasztoru (Pol. 1, 62; Imbr. 9); 1333 bp krak. Jan [Grotowic] wyrokuje, iż dziesięciny z wsi Wierzbie i Jedlcza [dziś Jelcza], o które toczył się spór między bpem krak. Nankerem [1320-6] a prepozytem klaszt. Bogufałem, mają należeć do kl. imbr., jako że ten posiadał je z dawna w dobrej wierze (KK 1, 151; Imbr. 10); 1343 → Tarnowa; 1356 pap. Innocenty VI informuje bpa krak., że król Kazimierz biorąc pod uwagę upadek reguły w klasztorach w Busku, I., Zwierzyńcu i Staniątkach, m. in. z powodu ich położenia we wsiach i miejscach odludnych, prosi o przeniesienie tych klasztorów do Krakowa. Papież zleca bpowi rozpatrzenie tej prośby (Theiner, Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae, Romae 1860, 1, 771); 1367 Kazimierz W. stwierdza, że kmiecie należący do kl. w I. w sprawie kar, pod które podpadli lub w przyszłości podpadną, mogą się zwracać tylko do prep. klasztoru. Sołtysi, którzy również podlegają prepozytowi, winni otrzymywać trzecią część z kar (Imbr. 12); 1369 tenże zatwierdza klasztorowi przywilej z r. 1256 oraz nadaje imm. sąd. i ekon. dobrom klaszt.: Trzeciesz, Tarnowa, Zagórowa, Małyszyce i Ściborzyce w ziemi krak. i dobrom: Brzeźno, Dębołęka, Rataje i Grójec Mały w ziemi sier. Zezwala też król osadzać w dobrach klaszt. wsie na pr. polskim i niem. i przyznaje klasztorowi wszystkie kary wymierzane przez klaszt. sądy gajone i prywatne (Pol. 3, 153; Imbr. 13; Matuszewski Imm. s. 229-30); 1384 Jan młynarz k. kl. imbr. (SP 8, 2712, 2720); 1394 Mikołaj, Wojciech i Jakub kapelani kl. w I. (SP 8, 5558, 5570); Marcin kmieć z I. zeznaje, że prepozyt „stans metam suam karcerauit et pignora detinuit” (SP 8, 5571); 1396 → Tarnowa; prepozyt z I. przeciw Ninogniewowi z Iwanowic o sołectwo w Małyszycach (ZK 2 s. 413); Tomek włodarz [klaszt.] z I. (wg ind. WAP); 1398 Pietrasz i Andrzej sprzedają klasztorowi połowę sołectwa w Tamowej (KSN 648); 1400 Tomek włodarz z I.; 1407-8 Szczepan sołtys z I. (wg ind. WAP); 1411 spór między Mikołajem prep. kl. w I. a kmieciami z Iwanowic o dziesięcinę (OK 4 s. 251); 1412 sąd leński kl. imbr. sprawowany przez sołtysów: Jarosława i Dziersława z Trzecieszy, Jaszka, Piotra, Mik. Wolnego i Schista z Zagórowej, Mikosza z Tarnowei i Franczka włodarza z Tarnowej (KSN 2993); 1413 Boksa z Szumska [pow. sand.] łowczy krak. sprzedaje za 100 grz. klasztorowi w I. 4 ł. we wsi Imbramowice (Imbr. 15); → Imbramowice p. 5; 1415 → Grzegorzowice p. 3; Władysław Jag. stwierdza, że za zezwoleniem Stolicy Apostolskiej i kapituły generalnej zakonu premostrateńskiego bp krak. Wojciech [Jastrzębiec] w trosce o utrzymanie klauzury połączył zakonnice z klasztorów w Busku, I. i Krzyżanowicach w klasztorze w Busku (DLb. 3 s. 88-9); po r. 1415 w kl. w I. pozostaje 2-3 zakonników (DLb. 3 s. 106).

1416 Piotr opat Prémontré [Francja], w trosce o przestrzeganie dyscypliny klaszt., przede wszystkim klauzury, zatwierdza przeniesienie konwentów żeńskich Norbertanek z I. i Krzyżanowic do klasztoru tejże reguły w Busku [pow. wiśl.] podległego klasztorowi w Brzesku i inkorporuje do kl. w Busku m. in. dobra [w ziemi sier.]: Brzeźno, Dębołęka i Szczepanowice oraz dziesięciny w Jedlczy, Tczycy, Nowej Wsi [czyli Poskitowie], Iwanowicach i Przestańsku. Dla utrzymania prepozyta i kanoników [czyli konwentu męskiego] w I. pozostaje wieś klaszt. I. z dziesięciną i 2 młynami, Małyszyce z dziesięciną i 2 młynami, Trzeciesz z dziesięciną i sadzawką, Zagórowa z dziesięciną, Tarnowa z dziesięciną i 4 sadzawkami, 2 folwarki k. klasztoru i cz. dziesięciny w Żarnowcu (ZDM 5, 1280; DLb. 3 s. 86, 98-100); 1420 Świętosław opat witowski [klasztoru Norbertanów w Witowie w ziemi łęczyckiej] i Świętosław prep. buski spełniając polecenie Piotra opata Prémontré, który unieważnił swoje zezwolenie na inkorporację części uposażenia kl. w I. do kl. w Busku [por. wyżej 1416], zwracają klasztorowi ww. wsie w ziemi sier. i dziesięciny w Jedlczy, Trzecieszy, Swojczanach, Iwanowicach, Nowej Wsi i Przestańsku2Długosz (DLb. 3 s. 86, 106) w opisie uposażenia kl. w Busku stwierdza, że z niewiadomego powodu mimo inkorporacji kl. w I. żadna wieś, żadna dzies. ani inny dochód nie wszedł do uposażenia kl. buskiego (Imbr. 17); 1425 Szczepan służebnik prepozyta I.; 1427 Andrzej włodarz w I. (wg ind. WAP); Marcin prep. z I. oddala prawem roszczenia Piotra z Gałczyc [nie zid.] służebnika [Stanisława?] Szreniawy [dz. wsi Imbramowice] o rany zadane przez prepozyta, jako że Jakub z Cianowic przysiągł, że prepozyt nigdy swoją ręką Piotra nie zranił (ZK 146 s. 75); 1434 → Imbramowice p. 5; 1436 → Imbramowice p. 2; młyn klaszt. w I. (Imbr. 19); 1437 Stanisław młynarz z H. pozywa Marcina prep. kl. w I. o rany krwawe i sine (ZK 11 s. 225); 1443 Stan. Szreniawa z I. winien zwrócić pod groźbą kary XV Marcinowi prepozytowi imbramowickiemu ogródek i fosę (ortulum alias ogrodek et fossatum) w cz. klasztornej, zlikwidować ogrodzenie i zasypać fosę, którą bezprawnie wokół tego ogródka wykopał (SP 2, 3133); 1444 skład sądu leńskiego kl. imbr.: przewodniczący Jakusz sołtys z Jangrotu, sołtysi: Piotr i Klemens z Uliny Wielkiej, Mik. Jaroch z Uliny Małej, Klemens z Dębołęki [ziemia sier.], Dziersław z Trzecieszy, Wojciech z Glanowa, Andrzej, Mikołaj, Jakusz i Błażej z Zagórowej (Imbr. 20).

1446 sąd najwyższy pr. niem. na zamku krak. zatwierdza wykupienie za 160 grz. przez kl. w I. sołectwa w → Tarnowej (Imbr. 21); 1446 → Imbramowice p. 2; 1448 sąd ziemski krak. stwierdza, że prepozyt i kl. imbr. może sądzić wszystkich sołtysów w swoich dobrach na swoim dworze wg pr. pol. (ZK 146 s. 528); 1450 Kazimierz Jag. stwierdza na podstawie przywilejów ks. Bolesława Wstydl. i króla Kazimierza W., że poddani kl. w I. w dobrach: Trzeciesz, Tarnowa, Zagórowa, Małyszyce, Brzeźno, Dębołęka, Rataje, Grójec Mały mają imm. sąd. i mogą być sądzeni tylko wg pr. niem. (Imbr. 23); 1460-4 Klemens prep. kl. w I. (ZK 15 s. 112; SP 2, 3774); 1460 tenże pozyskuje prawem na Małgorzacie wd. po Piotrze Szafrańcu zwrot [zbiegłego] kmiecia Mik. Ostroboda z wsi [Szafrańców] Milonki (ZK 15 s. 112, 125); 1464 sąd grodzki krak. skazuje prep. imbr. na karę XV za niezapłacenie miodowego (SP 2, 3774).

1470-80 kl. w I. położony nad rz. Dłubnią 4 mile od Krakowa. Prepozyta mianuje bp krak., a prawo prezenty ma opat brzeski i konwent imbr. W kl. po przeniesieniu mniszek do Buska pozostaje 2-3 zakonników, którzy korzystają z całego dawniejszego uposażenia sprzed inkorporacji kl. żeńskiego do kl. w Busku. Do kl. należą 2 ł. kmiece w I., z których każdy płaci 1 wiard. i odrabia jutrzyny na rolach klaszt. folwarku. Kmiecie dają z łanu: 1 ser, 2 koguty, 20 jaj, sep w wymiarze 6 korców owsa i 4 korców żyta i odrabiają powabę. 5 zagrodników nie płaci czynszu, lecz pracuje pieszo 1 dzień w tygodniu. Na rz. Dłubni kl. posiada młyn. O pr. patronatu kościoła par. pod wezw. Ś. Benedykta trwa od dawna spór między kl. a Stan. Szreniawą, dziedzicem wsi Imbramowice3Określenie stosunku parafii w I. do kl. nie jest wolne od sprzeczności. Iwo w r. 1228 (por. wyżej) mówi o nadaniu klasztorowi pr. patronatu kaplicy Ś. Benedykta przez zm. komesa Imrama, bulla z r. 1229 wymienia kaplicę jako własność mniszek. Źródła z w. XIV [→ Imbramowice wieś p. 5] i XV wykazują, iż inkorporacja parafii nie nastąpiła. → Z. Kozłowska-Budkowa, op. cit., s. 377-8. Do kl. należą też wsie: Brzeźno, Rataje, Dębołęka, Nowa Wieś, Grójec Mały w ziemi sier., → Tarnowa, → Małyszyce, → Trzeciesz, → Zagórowa. Dzies. dla kl. →: Tarnowa, Trzeciesz, Zagórowa, Glanów, Jedlcza, Przestańsko, Tczyca, Swojczany, role zw. Studzieniczno pod Żarnowcem, Iwanowice, Poskitów [zw. też Nową Wsią](DLb. 2 s. 34-5, 95, 208; 3 s. 86, 88-9, 94-5, 98-102, 104-112, 322); 1477 Jan [Rzeszowski] bp krak. nadaje fundowanemu przez Kazimierza Jag. kl. Kartuzów na Kazimierzu uposażenie należące do kl. w I., mianowicie wsie: I., Rataje, Grójec [Młyn], Tarnowa, Małyszyce, Zagórowa4W wydaniu błędnie Zarogowa, Brzeźno, Trzeciesz5W wydaniu błędnie Krzywa, Dębołęka, Nowa Wieś [Poskitów] oraz dziesięciny we wsiach: I., Jedlcza, Przestańsko, Swojczany, Iwanowice, Poskitów (A. Brandowski, Założenie Uniwersytetu Krakowskiego w r. 1364, Kr. 1872, s. 127); 1507 Jan Ścibor z Dobrej [par. własna] pozywa Jakuba młynarza klaszt.; Stanisław prep. kl. w I. (ZK 23 s. 397); 1513 Arnolf Szreniawa sprzedaje klasztorowi 4 ł. w I. (WPon. 55 s. 123); 1515 Jan Goraj malarz z Krakowa pozwany przez Krzysztofa prep. imbr. o 3 grz. z powodu niewykonania obrazów dla kl. zapłaconych przez niegdysiejszego prep. Andrzeja (Wypisy 1501-1515, 240, 242); 1517 Zygmunt Stary zatwierdza zamianę dóbr między kl. mniszek w I. a Arnolfem Szreniawą. Za cz. w I. kl. daje Szreniawie folwark Trzeciesz z 2 kmieciami (WPon. 55 s. 123; MS 4, 11 201); 1518 tenże zezwala klasztorowi odkupić od ww. Szreniawy zamieniony uprzednio folwark w Trzecieszy (MS 4, 11 520; AG perg. 2688); 1520 Jan [Konarski] bp krak. poświadcza, że kan. kol. Ś. Floriana na Kleparzu egzekutorzy testamentu Świętosława pleb. w I. kupili za 400 fl. od kl. w I. 8 grz. czynszu z pr. odkupu we wsi I. (KUJ 4, 363); 1528 Maciej prep. w I., niegdyś prep. w kl. zwierz. (Wypisy z lat 1526-9, 178); 1529 prep. Maciej z Olkusza. Prepozytura w I. pobiera dzies. snop.: wart. 10 grz. z ról kmiec. w Jedlczy, wart. 10 grz. z ról kmiec. w Tczycy, 12 grz. z pewnej roli w Swojczanach, 8 grz. z 6 ł. w Przestańsku, 7 grz. z 4 ł. w Poskitowie, 5 1/2 grz. z ról kmiec. w Iwanowicach, 4 grz. z całej wsi Małyszyce, 5 grz. z wszystkich ról kmiec. i 35 gr dzies. kon. w Tarnowej, 3 grz. z ról kmiec. i 12 gr dzies. kon. w Zagórowej, 6 grz. 16 1/2 gr łącznie z dzies. kon. w Trzecieszy, czynsz w wsiach własnych: 3 grz. od kmieci i sołtysa w Małyszycach, 2 grz. od młynarza tamże, 6 grz. 40 gr w Tarnowej, 2 grz. w Zagórowej, 2 grz. 36 gr w Trzecieszy i 4 grz. z karczmy tamże, 3 grz. w I., 21 grz. 30 gr w wsiach w ziemi sier.: Dębołęka, Nowa Wieś i Brzeźno i 1 1/2 grz. z młyna w ziemi sier. Prepozyt płaci 1 grz. czynszu prebendarzowi w Sieciechowicach (LR s. 224-5, 312).

Przełożeni kl. imbr. 1229 opatka; 1241 magistra Gertruda; przed 1275 przeor Gozwin; 1275 magistra Gosława; 1275-9 prep. Trzebiesław, Trzebko; 1293 prep. Mikołaj; 1325-7 prep. Jakub; 1333 prep. Bogufał; 1343 przeorysza Felicja; prep. Bogusław; 1350-1 prep. Świętosław; 1369 prep. Stanisław; 1392 prep. Albert; 1392-1419 prep. Mikołaj; 1413 przeorysza Beata; 1421-2 prep. Nankier; 1423-50 prep. Marcin (Imbr. s. 81); 1460-4 prep. Klemens (ZK 15 s. 112; SP 2, 3774); 1507 prep. Stanisław (ZK 23 s. 397); przed 1511 prep. Wawrzyniec; prep. Maciej; prep. Andrzej; 1511-5 prep. Krzysztof (tamże 139, 240, 242); 1528-9 prep. Maciej z Olkusza (Wypisy z lat 1526-9, 178; LR s. 224).

R. Grdecki, Dzieje klasztoru premonstrateńskiego w Busku w wiekach średnich, Kr. 1913 s. 77-82; Z. Kozłowska-Budkowa, Uposażenie klasztoru pp. Norbertanek w Imbramowicach (1228-1450). Studia ku czci Stanisława Kutrzeby, Kr. 1938, 2 s. 369-80; Cz. Deptuła, Początki klasztorów norbertańskich w Dłubni-Imbramowicach i Płocku, „Roczniki Humanistyczne”. Historia, 16/2 (1968), s. 5-20.

1 Z. Kozłowska-Budkowa, Uposażenie..., s. 370-80; Z. Podwińska, Zmiany form osadnictwa wiejskiego na ziemiach polskich we wcześniejszym średniowieczu. Źreb., wieś, opole, Wr. 1971 s. 259-61.

2 Długosz (DLb. 3 s. 86, 106) w opisie uposażenia kl. w Busku stwierdza, że z niewiadomego powodu mimo inkorporacji kl. w I. żadna wieś, żadna dzies. ani inny dochód nie wszedł do uposażenia kl. buskiego.

3 Określenie stosunku parafii w I. do kl. nie jest wolne od sprzeczności. Iwo w r. 1228 (por. wyżej) mówi o nadaniu klasztorowi pr. patronatu kaplicy Ś. Benedykta przez zm. komesa Imrama, bulla z r. 1229 wymienia kaplicę jako własność mniszek. Źródła z w. XIV [→ Imbramowice wieś p. 5] i XV wykazują, iż inkorporacja parafii nie nastąpiła. → Z. Kozłowska-Budkowa, op. cit., s. 377-8.

4 W wydaniu błędnie Zarogowa.

5 W wydaniu błędnie Krzywa.