(13251Podana - przez „Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972” - pierwsza wzmianka o wsi J. w 1282 r. nie znajduje potwierdzenia w źródłach Jassen, 1326 Iassen, 1333 Iassan, 1356 Yassen, 1392 Jaszen, 1397 Cischin [!], 1398 Jassyen, 1400 Jasen, 1411 Jaszene, 1412 Jesen, 1421 Jasson, 1434 Yeszyn, 1443 Jeszen, 1448 Ieschen, 1449 Yeschin, 1451 Jesszen, Jessyen, 1458 Jesschen, Iessen, 1460 Iesschyen, 1470 Jessen, 1470-80 Jaszyen, Jasszyen, 1489 Gyesyen, Jeschen, 1494 Iesyen, 1524 Yeszyen, 1529 Jassieny) 3 km na W od Brzeska.
1. 1458 n. pow. czchow. (SP 2, 3600; KMK 3, 448); 1489 n., 1581 pow. szczyrz. (RP s. 140; ŹD s. 57); 1325 n. par. własna (MV 1 s. 137); 1325 n. dek. Tarnów (MV 1 s. 137); 1346 n. dek. Wojnicz (MV 2 s. 194); 1358 dek. Góra [Zbylitowska] (MV 2 s. 297); 1470-80 archidiak. Nowy Sącz (DLb. 2 s. 276); 1529 dek. Wojnicz (LR s. 94).
2. 1344 wsie Pomianowa, Brzezowiec i J. „sunt omnes tamquam una villa inter gades seu terminos unos et eosdem” (AS 2, 16; Pol. 3, 95); 1470-80, 1529 jedna z karczem sołeckich w Jodłówce [par. Rzezawa] ma role pod wsią J. [dziś w J. pole zw. Jodłowskie; UN 3 s. 17] (DLb. 1 s. 119; 2 s. 177; LR s. 147); 1570 droga przez Brzeżek [dziś Brzesko], J., Łazy, Gorzków i Bochnię (LDK s. 54); 1589 rozgraniczenie wsi Łazy i wsi J. poczyna się od ściany wsi Poręba [Spytkowska], przy gaju Jaroszowskim, na S od tej wsi. Następny kopiec usypany jest na W od Łazów, trzeci zaś na E od wsi J. czyli od wsi Pomianowa. Od tych kopców granica schodzi z wierzchołka góry i biegnie do potoku zw. → Głębokie na końcu niwy Jaroszowskiej, przekracza ten potok i dochodzi do miejsca w polu zwanym Jodłowa lub Olszynki. Następny kopiec jest sypany w miejscu zw. Leski, powyżej zarośli i w zaroślach. Granica skręca na pagóreczek powyżej wodończy zw. Olszowa i po przejściu przez nią, na prawo pod pagórkiem zw. Pusty Chrost, idzie przez zarośla zostawiając po prawej ręce ww. wodończę i powyżej niej dochodzi do ściany wsi J. i do wielkiej drogi z Brzeżka do Bochni, na E od wsi J. Tu zostają usypane 2 kopce narożne (ZK 406 s. 419-24).
3. Własn. szlach. 1344 Kazimierz W. potwierdza Spycimirowi [z Melsztyna] kaszt. krak. przyw. swych poprzedników dotyczące m.in. Pomianowej, Brzezowca i J. (AS 2, 16; Pol. 3, 95); 1385 własn. Spytka [z Melsztyna] wwdy krak. (ZDM 1, 174); 1390 Władysław Jag. potwierdza temuż Spytkowi posiadanie zamku → Melsztyn z przynależnymi wsiami, m.in. z J. (ZDM 6, 1570); 1391 królowa Jadwiga potwierdza temuż Spytkowi posiadanie wymienionych imiennie dóbr, m.in. J. (AGZ 6, 3); 1400 własn. Elżbiety wd. po ww. Spytku (DSZ 84); 1421 Maciej karczmarz z J. (SP 2, 1783); 1448 Jan z Melsztyna gwarantuje Hanuszkowi służebnikowi Piotra i Jakuba z Dębna [pow. szczyrz.] zwrot 110 grz. ewentualnym wwiązaniem w dobra, m.in. w J. (ZCz. 4 s. 12); 1451 tenże Jan gwarantuje Mikołajowi Brunowi z Chodenic zwrot 95 grz. ewentualnym wwiązaniem w 10 ł. w J., płacących 10 grz. czynszu (ZK 151 s. 98); 1458 Jan z Melsztyna odstępując od swego pow. czchow. oświadcza w sądzie ziemskim krak., że sprzedał z pr. odkupu za 350 fl. węg. Mikołajowi Schomborgowi notariuszowi królowej Elżbiety, egzekutorowi testamentu zm. Jana Stolle altarysty w kościele PM w Krakowie wieś swoją J. z 15 grz. czynszu (SP 2, 3600; KMK 3, 448); 1460 Kazimierz Jag. potwierdza powyższą transakcję (KMK 3, 448); ww. Mikołaj Schonberg eryguje w kościele PM w Krakowie altarię Ś. Krzyża i uposaża ją 15 grz. czynszu wyderkafowego ze wsi J. (KMK 3, 452); 1462 wsie Jana Helsztyńskiego, m.in. J., skazane na karę XIV za niepłacenie łanowego (SP 2, 3665); 1463 Spytek z Melsztyna zapisuje ż. Katarzynie c. zm. Wincentego z Giżyc [Mazowsze] 2000 fl. węg. wiana i 2000 fl. węg. posagu, m.in. na m. → Brzeżek z wsiami, wśród których J. (SP 2, 3709); 1470-80 wlaśc. Spytek z Melsztyna h. Leliwa. Łany kmiece, karczmy, zagrody (DLb. 2 s 276); 14822Taka data w Mp. 5 P 45, w AS 2 191: 1487 Spytek z Melsztyna uposażając kościół par. w m. → Brzeżek, nadaje mu m.in. wolną karczmę w środku wsi J. (Mp. 5 P 45; AS 2, 191); 1487 dobra [Spytka] helsztyńskiego, m.in. J. skazane na karę XIV za niezapłacenie 6 gr poboru (GK 22 s. 749); 1489 Spytek z Melsztyna kaszt. zawichojski gwarantuje Szczepanowi z Lipnicy i jego bratankom Janowi i Mikołajowi zwrot 50 grz. ewentualnym wwiązaniem w 5 kmieci w J.: Jana Łazowskiego, Jana Kąciorkę, Szymona, osadzonego na łanie sołtysim i Andrzeja Rogoża - płacących 5 grz. czynszu (ZCz 5 s. 209); → p. 4.
1489, 1491-3, 1496-9 J. wymieniona w pow. szczyrz. bez wymiaru poboru (RP s. 140, 167, 182, 196, 86, 122, 48, 20); 1490, 1494 J. płaci nieokreślony pobór do Czchowa (ŹD s. 445; RP s. 214); 1501 Katarzyna ż. Spytka z Melsztyna kaszt. zawichojskiego darowuje swemu zięciowi Mikołajowi z Kamieńca [ziemia sanocka] ze swych sum oprawnych 1200 fl. węg., a jego ż. Annie 800 fl. węg. na m. → Brzeżek z wsiami, m.in. na J. (ZK 153 s. 317-8); 15023W AS 2, 224: 1503 r Spytek z Melsztyna darowuje swemu s. Janowi zamek → Melsztyn i m. → Brzeżek z wsiami, m.in. z J. (ZCz. 1 s. 157; AS 2, 224); 1512 Jan Melsztyński dz. → Brzeżku i Pomianowej zamienia z Pawłem Czarnym z Witowic za Adamowice i 4000 fl. węg. m. → Brzeżek z wsiami, m.in. z J. (MS 4, 1563); 1518 Beata i Katarzyna Melsztyńskie mniszki kl. Ś. Agnieszki na Stradomiu ustępują Stanisławowi Lasockiemu z Brzezin [ziemia łęczycka] dobra przypadłe im po zm. ojcu Spytku: zamek → Melsztyn i m. Brzeżek z wsiami, m.in. z J. (MS 4, 11581); 1519 Agnieszka z Witowic wd. po Janie z Melsztyna tenut. Brzeżka i wsi przynależnych, m.in. J. (SP 6, 176); 1524 ww. Beata zakonnica darowuje ww. Lasockiemu całe swe części → Melsztyna i m. Brzeżek z wsiami, m.in. z J. (MS 4, 4397, 4433); 1527 Stanisław Czarny z Witowic zapisuje królowi w wypadku swej bezpotomnej śmierci czwartą cz. swych dóbr, mianowicie m. → Brzeżek z wsiami, m.in. z J., a także czwartą cz. sum zapisanych na tych dobrach swej siostrze ww. Agnieszce wd. po Janie Melsztyńskim (RI s. 224; Bon. 3 s. 376); 1529 role folw. 15 grz. czynszu wyderkafowego z J. należy do altarii Ś. Krzyża w Kościele PM w Krakowie; por. wyż. 1460 (LR s. 147, 156); 1530 pobór z 20 ł., 1 karczmy dziedz. i od 4 chałupników (RP k. 24).
4. 1344 Kazimierz W. wznawia i nadaje pr. niem. dobrom Spycimira kaszt. krak., m.in. wsi J. (AS 2, 16; Pol. 3, 95); 1385 królowa Jadwiga przenosi miasta i wsie Spytka wwdy krak., m.in. J., z pr. pol. na magd. (ZDM 1, 174); 1392 → Jodłówka [par. Rzezawa]; 1392-1421 Dzietrzych sołtys w J. (SP 8 uw. 253/14; KSN 128, 145, 148, 158, 572, 582, 601, 610, 622, 635, 654, 665, 670, 684, 700, 2799; ZCz. 2 s. 28, 354; wg ind. WAP); 1400 mieszkańcy J. winni odpowiadać tylko przed sądem pr. niem. (DSZ 84); 1403 prep. kl. staniąt. procesuje się z ww. Dzietrzychem (ZK 3b s. 88); 1412 Bernard [sołtys] z J. (ZCz. 2 s. 52); 1412-29 Pietrasz, Piotr Jasieński [sołtys] z J. (ZCz. 2 s. 55, 78; wg ind. WAP); 1419 Jaszek sołtys z J. (wg ind. WAP); 1434-51 Dominik sołtys z J. (ZCz. 3 s. 95, 190, 279; 4 s. 10, 11, 13, 36, 70; ZB 1 s. 7, 140; Teut. 3 s. 17; Tyn. 196); 1448 Piotr z Dębna daje temuż Dominikowi wwiązanie do swej wsi Woli Dębieńskiej (ZCz. 4 s. 10); 1470 szl. Mikołaj s. zm. Dominika z J. (ZCz. 4 s. 437); 1470-80 2 ł. sołtysie (DLb. 2 s. 276); 1489 → p. 3; Żegota Wielogłowski z Jurkowa [par. Czchów] oświadcza, że osobiście przyprowadzi Szczepana z Lipnicy [i jego bratanków] Jana i Mikołaja przed sąd sołtysi w Czchowie, gdzie wg pr. magd. winni oni dokonać całkowitego zrzeczenia się praw ojczystych i macierzystych do sołectwa w J. na rzecz Spytka z Melsztyna i sprzedać mu przywilej tegoż sołectwa (ZCz 5 s. 210); 1490 Szczepan sołtys z Jasienny oraz jego ww. bratankowie sprzedają za 100 grz. Spytkowi z Melsztyna kaszt. zawichojskiemu sołectwo w J. (ZCz. 5 s. 233).
5. 1325 pleb. Szczepan; par. oceniona na 2 1/2 grz.; 1327 pleb. Piotr; par. oceniona jw. (MV 1 s. 137, 209); 1328 świętop. 5 1/2 sk. (MV 1 s. 303); 1336-58 świętop. 6 sk. (MV 1 s. 382, 394; MV 2 wg indeksu); 1470-80 kościół par. z kamienia, pod wezw. Wniebowzięcia PM, zbudowany przez Spycimira z Melsztyna4Długosz połączył tu erekcję pierwotnego kościoła przez Spycimira z Melsztyna wwdę krak. zm. przed 1356 i budowę obecnego kościoła gotyckiego z 1436 r. przez Spytka z Melsztyna kaszt. biec. poległego pod Grotnikami w 1437 r. W. Dworzaczek, Leliwici Tarnowscy, W. 1971, s. 82, 152. Pleban posiada własne role (DLb. 2 s. 276); 1529 pleb. Jan z Uścia [Solnego]. Do par. należy Pomianowa. Par. pobiera dzies. pien. 6 grz. 37 gr z całej wsi J., dzies. snop.: wart. 3 grz. z ról folw. w Pomianowej i wart. 24 gr z półłanka tamże, wart. 14 gr z młyna z Łętowni oraz 14 gr kolędy i 28 gr klerykatury od kmieci w Pomianowej (LR s. 94).
8. Znaleziska powierzchniowe ceramiki wczesnośredn. i średniowiecznej (A. Jodłowski, Sprawozdanie z badań powierzchniowych w dolinie Uszwicy, „Badania archeologiczne prowadzone przez Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce w r. 1972”, Wieliczka 1972, s. 59.
1 Podana - przez „Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972” - pierwsza wzmianka o wsi J. w 1282 r. nie znajduje potwierdzenia w źródłach.
2 Taka data w Mp. 5 P 45, w AS 2 191: 1487.
3 W AS 2, 224: 1503 r.
4 Długosz połączył tu erekcję pierwotnego kościoła przez Spycimira z Melsztyna wwdę krak. zm. przed 1356 i budowę obecnego kościoła gotyckiego z 1436 r. przez Spytka z Melsztyna kaszt. biec. poległego pod Grotnikami w 1437 r. W. Dworzaczek, Leliwici Tarnowscy, W. 1971, s. 82, 152.