KAMIENICA

(1330 villa in fluvio Camenicie, 1470-80 Kamyenycza, 1529 Camiencza, Camyenycza, 1530 Camijenijcza) 18 km na W od Starego Sącza.

1. 1345 ziemia sądec. (Mp. 3, 677); 1530, 1581 pow. sądec. (RP k. 39; ŹD s. 130); 1422, 1470-80, 1529 – meszne, 1596 par. własna (OK 4 s. 283; DLb. 2 s. 245; 3 s. 347; LR s. 279; WR k. 46); 1470-80 archidiak. sądec. (DLb. 2 s. 245); 1529 dek. Nowy Targ (LR s. 279); 1596 dek. Nowy Sącz (WR k. 46).

2. 1330 las w posiadłościach klaszt. nad rz. zw. Kamienica i rz. zw. Zbłudza, → p. 4; 1345 las król. nad rz. Kamienicą, → p. 4.

3. Własn. kl. Klar. w Starym Sączu. 1330, 1443 → p. 4; 1470-80 własn. kl. ze Starego Sącza. We wsi 22 łany kmiece i 2 sołeckie, wolne role i łąki plebańskie, młyn sołtysi i karczma sołtysia; kmiecie nie odrabiają pańszczyzny, płacą kl. nierówne czynsze według wielkości ról i dają według zwyczaju koguty, z racji ospu każdy kmieć daje kl. 1 miarę żyta, 2 miary pełne owsa i 4 gr (DLb. 2 s. 245; 3 s. 347); 1530 pobór w C. z 4 łanów i 1 młyna dorocznego o 1 kole (RP k. 39); 1536 pobór z 4 łanów, 1 karczmy, 1 młyna o 1 kole i 2 komorników (RP); 1564 wieś kl. starosądec. K. w kluczu łąckim. Kmiecie płacą kl. po 4 gr czynszu z łanu, dają sep żytnią i owsianą, oprawne, kury i spisne oraz robociznę 4 dni w roku albo w zamian kury lub pieniądze. Ponadto wieś płaci starostwu [nowosądec.] za rok 3 grz. 44 gr (LK 1 s. 167-8).

4. 1330 Katarzyna opatka kl. Klar. w Starym Sączu powierza Krystynowi sołtysowi ze starej wsi zw. Przebyty1E. Pawłowski, Nazwy miejscowe Sądecczyzny, Wr. 1971, s. 46, uważa, że wieś Przebyty i założona w jej pobliżu zgodnie z przyw. z 1330 r. inna wieś, połączyły się i przyjęły jedną nazwę od potoku Kamienica, natomiast A. Rutkowska-Płachcińska, Sądeczyzna w XIII i XIV wieku, Wr. 1961, s. 162, identyfikuje po prostu K. z istniejącymi wcześniej Przebytami (Psrebiti) cz. lasu w posiadłościach klaszt. usytuowaną nad rz. zw. → Kamienica (Kamenecia) i rz. zw. Zbłudza (Blusa) za (ultra) klaszt. wsią Boczów [jadąc od strony Starego Sącza] do 120 łanów frank. od granic [posiadłości] młynarza Pęta (Panthonis) w celu lokacji na pr. magd. wsi nad tą rz. Kamienicą. Mieszkańcom nadaje 18 lat wolnizny, po upływie których mają płacić klasztorowi każdego roku na dzień Ś. Marcina z każdego łanu miary frank. 10 sk. w srebrze, z którego to czynszu po upływie 2 lat wolnizny sołtys będzie miał szóstą część, a pięć części przypadnie kl. Ponadto nadaje sołtysowi 4 wolne łany, 2 karczmy, 2 słodownie i prawo zbudowania 2 młynów z dowolną ilością kół na rz. Kamienicy i Zbłudzy, ponadto sadzawkę rybną, łaźnię, 2 jatki rzeźne, 2 ławy piekarskie z ogrodem chmielowym, 1 łan pod kościół, siedlisko dla kleryka i 2 łany na pastwiska dla bydła i koni. Sołtys zwyczajem innych sołtysów wsi klaszt. ma oddawać kl. rocznie na dzień Bożego Narodzenia 2 dobre wieprzki i z każdego dworu wóz z drewnem, względnie w zamian daninę pieniężną (denarios taxatos), na Wielkanoc 2 szynki, na Zielone Święta 7 jagniąt (Mp. 2, 601); 1345 Kazimierz W. powierza przezornemu Mik. Kerstanowi [Krystynowi] las król. nad rz. → Kamienicą w celu lokowania wsi na pr. magd. na 60 łanach frank., nadaje temuż Mikołajowi 2 wolne łany, karczmę, młyn, trzeci denar z opłat sąd., szósty z czynszu i zobowiązuje go do uczestnictwa w wyprawie wojennej z jednym zbrojnym, zezwala na założenie kościoła we wsi i przeznacza 1 łan na jego uposażenie, przyznaje wsi imm. sąd., jeden łan dla spędu bydła, udziela mieszkańcom wsi 16 lat wolnizny, po upływie których mają płacić z każdego łanu 1 wiard. czynszu na dzień Ś. Marcina (Mp. 3, 677)2W 1608 r. uczciwy Bistrides w imieniu szl. Marcina Krobickiego oblatował w księgach grodzkich biec. dok. ten oraz dok. perg. Stefana Batorego z 1581 r. zatwierdzający ww. przyw. i dok. mniszek ze Starego Sącza z 1443 r., dotyczący sołectwa w tejże wsi K. [→ p. 4] (GB 38 s. 1248-9, 1250). W świetle tego oraz faktu, że osoba Kerstana sołtysa z K. z 1345 r. jest niewątpliwie tożsama z osobą Krystyna sołtysa z 1330 r. (Mp. 3, 677; 2, 601) oraz tego, iż wśród świadków dok. z 1345 r. występują włodarze ziemi sądec., sołtysi Klemens z Bodzanowa i Adam z Igołomii, wydaje się rzeczą przesądzoną, iż dok. z 1345 r. dotyczy omawianej wsi Kamienicy, a nie jak sądzi wydawca dok. Kamienicy w pow. pilzn. w par. Przeczyca. J. Luciński, Majątki ziemskie panującego w Małopolsce do 1385 r., s. 129, wprawdzie słusznie zakwestionował identyfikację wydawcy dok. z 1345 r., ale sam z kolei mylnie zidentyfikował wieś z tego dok. z Kamionką w par. Nowy Sącz tylko dlatego, iż była ona w XVI w. królewszczyzną. Dok. z 1345 r. faktycznie wystawił Kazimierz W. i określił las będący przedmiotem nadania jako swoją własność, a nie klarysek ze Starego Sącza. Być może było to konsekwencją regulacji stosunków własnościowych przeprowadzonych przez króla, czego wynikiem było przejęcie wielu wsi klasztornych na rzecz monarchii [porównaj Barcice, Gostwica]. Jednakże K. ostatecznie po śmierci Kazimierza W. wróciła do klarysek; 1422 Piotr sołtys z K. w sprawie z sołtysem z Maniów (OK 4 s. 283); 1443 Dorota wd. po Hynku sołtysie z K. w obecności Heleny Łukowskiej opatki kl. starosądec. i Wierzbięty z Przyszowej włodarza ze Starego Sącza odstępuje tytułem bliższości Tomaszowi sołtysowi z Tylmanowej, bratu stryjecznemu zm. Hynka, na 16 lat swe sołectwo w K. aż do czasu pełnoletności jej syna. Po 16 latach Tomasz zwróci synowi Doroty sołectwo lub zatrzyma je sobie na dłużej, jeśli syn tak postanowi. Do tego sołectwa Dorota doda synowi 2 konie, 2 klacze, 4 krowy mleczne i 4 jałówki (ialowicze), 4 maciory. Tomasz winien płacić synowi Doroty każdego roku po 2 grz. w ciągu tych 16 lat (ZDM 3, 661); 1470-80 sołtys w K. posiada 2 wolne łany, młyn i karczmę w K. i szósty denar z czynszu (DLb. 2 s. 245; 3 s. 347); 1529 sołtys w C. (LR s. 279); 1534 sołtys z C. będzie ciążony, ponieważ nie zapłacił podatku (GS 2 s. 436); 1581 sołtys w K. (ŹD s. 130).

5. 1330 kl. starosądec. przyznaje 1 łan pod kościół w nowo zakładanej wsi K., → p. 4; 1345 → p. 4; 1422 Jakub pleb. z K. (OK 4 s. 283); 1470-80 drewniany kościół par. pod wezw. NMP. Pleb. posiada do swego użytku wolne role i łąki. Dzies. z 22 łanów kmiec. i z 2 łanów sołt. po 1 wiard. szer. gr. z każdego łanu bpowi krak. Do par. K. należą wsie K. i Zbłudza (DLb. 2 s. 245; 3 s. 347); 1529 wieś w kluczu sądec. płaci bpowi krak. dzies. pien. w wysokości 1 grz. 42 gr; pleb. w C. pobiera dzies. od sołtysa w K. w wysokości 12 gr i od sołtysa w Zbłudzy w wysokości 12 gr oraz meszne z K. 28 ćwiertni żyta i tyleż owsa miary sądec. wart. 8 grz. i 8 gr (LR s. 42, 279); 1596 kościół par. pod wezw. Nawiedzenia NMP. Do par. należą K. i Zbłudza (WR k. 46).

7. S. Płaza, Sołectwa w powiecie sądecko-czchowskim, Rocznik Sądecki 9, 1968, s. 56-7, 127; Historia Starego Sącza od czasów najdawniejszych do 1939 r., Kr. 1979, s. 125, 131-3, 135-6, 138, 141-2, 144, 146-7, 151-2, 154-6, 159.

Uw. B. Kumor, Archidiakonat sądecki, ABMK 8, Lublin 1964, s. 300-301, przyjmuje niesłusznie, na co zwrócił uwagę F. Kiryk, Zarys dziejów latyfundium starosądeckiego [w:] Historia Starego Sącza, → p. 7, s. 131-2, że najwcześniej poświadczonym plebanem z K. jest Stanisław kan. krak. Ś. Michała z Krakowa występujący w 1313 r. (Mp. 2, 558). W rzeczywistości duchowny ten zarządzał parafią w Nowym Sączu – mieście powstałym na terenie innej wsi Kamienicy i początkowo również zamiennie zwanym Kamienicą. Ponieważ wieś Kamienica należąca do kl. starosądec. przed 1330 r. nie istniała, dlatego trzeba wykluczyć istnienie na jej terenie kościoła przed tą datą. W przyw. lokacyjnym z 1330 r. jest przecież mowa o nadaniu 1 łanu dla mającego dopiero powstać kościoła (Mp. 2, 601).

Wiadomość z 1297 r. o lokacji wsi Kamienicy odnosi się zapewne do Kamionki w par. Ujanowice, a nie jak sądzi Sz. Morawski, Sądecczyzna, I, s. 189, do omawianej Kamienicy.

1 E. Pawłowski, Nazwy miejscowe Sądecczyzny, Wr. 1971, s. 46, uważa, że wieś Przebyty i założona w jej pobliżu zgodnie z przyw. z 1330 r. inna wieś, połączyły się i przyjęły jedną nazwę od potoku Kamienica, natomiast A. Rutkowska-Płachcińska, Sądeczyzna w XIII i XIV wieku, Wr. 1961, s. 162, identyfikuje po prostu K. z istniejącymi wcześniej Przebytami.

2 W 1608 r. uczciwy Bistrides w imieniu szl. Marcina Krobickiego oblatował w księgach grodzkich biec. dok. ten oraz dok. perg. Stefana Batorego z 1581 r. zatwierdzający ww. przyw. i dok. mniszek ze Starego Sącza z 1443 r., dotyczący sołectwa w tejże wsi K. [→ p. 4] (GB 38 s. 1248-9, 1250). W świetle tego oraz faktu, że osoba Kerstana sołtysa z K. z 1345 r. jest niewątpliwie tożsama z osobą Krystyna sołtysa z 1330 r. (Mp. 3, 677; 2, 601) oraz tego, iż wśród świadków dok. z 1345 r. występują włodarze ziemi sądec., sołtysi Klemens z Bodzanowa i Adam z Igołomii, wydaje się rzeczą przesądzoną, iż dok. z 1345 r. dotyczy omawianej wsi Kamienicy, a nie jak sądzi wydawca dok. Kamienicy w pow. pilzn. w par. Przeczyca. J. Luciński, Majątki ziemskie panującego w Małopolsce do 1385 r., s. 129, wprawdzie słusznie zakwestionował identyfikację wydawcy dok. z 1345 r., ale sam z kolei mylnie zidentyfikował wieś z tego dok. z Kamionką w par. Nowy Sącz tylko dlatego, iż była ona w XVI w. królewszczyzną. Dok. z 1345 r. faktycznie wystawił Kazimierz W. i określił las będący przedmiotem nadania jako swoją własność, a nie klarysek ze Starego Sącza. Być może było to konsekwencją regulacji stosunków własnościowych przeprowadzonych przez króla, czego wynikiem było przejęcie wielu wsi klasztornych na rzecz monarchii [porównaj Barcice, Gostwica]. Jednakże K. ostatecznie po śmierci Kazimierza W. wróciła do klarysek.