(1344 Kąsna – kopia z XVIII w., 1354 Chansna, 1387 Chąszna, Chaszna, 1404 Chossna, Cchanssna, Canssna, 1409 Chanszna, 1419 Chasznya, Chąsnya, 1448 Hanszna, 1449 Cyanszna, 1469 Kaszna, 1470 Kąszna, 1472 Kaasszna, 1479 Chvszna [!], 1486 Kyczna [!] Kyaszna, 1509 Kasschyna [!], 1529 Casina [!] dziś Kąśna Górna i Kąśna Dolna, 3 km na SW od Ciężkowic.

1. 1530, 1581 pow. sądec. (RP k. 41; ŹD s. 137); 1529 par. Jastrzębia (LR s. 100).

2. 1344 → p. 4; 1354 komisarze król. zatwierdzają granice wymienionych z nazwy dóbr kl. tyn., m. in. K. (Tyn. 73)¹→ Brzysko przyp. 1 w sprawie zakwestionowanej przez wydawcę autentyczności tego dok; 1398 → Jastrzębia [par. własna] p. 2; 1470-80 K. sąsiaduje [oddzielona rz. Białą] ze Zborowicami (DLb. 3 s. 200); 1537 pola k. rz. Białej i k. rz. Kąśnianki, lasy, łąki k. Zawiszy [Metryka Józefińska notuje las Zawisówka oraz zarośla i lasek Zawiszówka w K.]. pole Plachowatki [notowane jw.], łąka u Krzyża, czyli powyżej grobli. Stawy: Bartny, Krzyżowy, Pośredni, Osielkowski, stawy wyżny i niżny, wyżny k. dworu, u Wrót, stawki zw. Łukawka i Bania, sadzawka na młynarskim potoku, Rusinów stawek, 4 stawki bez nazwy, role k. Jedlecznej Debrzy (ZCz. 10 s. 620-2); 1542 → Jamna p. 2.

3. Własn. kl. Bened. w → Tyńcu, 1387 własn. król., od 1387 własn. szlach. 1354 → p. 2; 1387 Władysław Jag. nadaje Piotrowi Rożnowi z Rożnowa m. in. K.; → Jastrzębia (Żychl. 5 s. 282; ZDM 8, 2540); 1389 tenże na prośbę ww. Piotra transumuje powyższy dok. (ZDM 8, 2542b); 1398 → Jastrzębia p. 2²→ 1398 Bruśnik (SP 8 uw. 246/7), gdzie wieś Kuczna błędnie została zidentyfikowana zgodnie z literaturą jako K. (Balzer, Skarbiec i archiwum koronne, s. 494-9, 519). Wątpliwości co do tej identyfikacji wyrażał K. Mosingiewicz (Ród Gryfów, s. 344-64) i sugerował, że w notce z SP 8 uw. 246/7 chodzi o wieś → Siekierczynę. Por. też Rożnów; 1398-1404 Małgorzata Wiernkowa z K., wd. po Piotrze z → Rożnowa, ż. Wiernka z → Gabania i Rożnowa (SP 8 uw. 246/7; ZCz. 1 s. 143); 1401 Femka c. Piotra Rożna otrzymuje zabezpieczenie posagu na K., Jastrzębiej i Bruśniku (Żychl. 5 s. 272); 1404 → Bruśnik; 1404-10 Wiernek, Werner Gabański z → Gabania, → Rożnowa i K. (ZCz. 1 s. 151-2, 154, 156, 160, 164, 169, 179; ZP 22 s. 111; ZK 5 s. 116); 1409 Mikołaj ze Świeradzic [dziś Sieradzice] w sprawie przeciw ww. Wiernkowi poręcza za Woka [z nie zid. Siedlisk w pow. biec.], że tenże Wok trzymający wieś [którą?] na sumę 600 grz. i łany w K. z tychże w określonym terminie Wiernkowi ustąpi (ZK 5 s. 116); 1418 Andrzej Rożen dz. zamku → Rożnów zapisuje swej ż. Dobrochnie c. Wojciecha z Czudca [pow. pilzn.] 2000 grz. na swej połowie zamku z przynależnymi wsiami, m. in. na K. (ZCz. 2 s. 238); 1418-55 Rafał Rożen z → Rożnowa, K. i Jastrzębiej, s. Piotra i Małgorzaty, br. Andrzeja (SP 2, 2054, 2203, 3044, 3385; Tyn. 196; DSZ 208-10; ZK 7 s. 33; 12 s. 1; 146 s. 519; ZB 1 s. 146; 1a s. 203-4; ZCz. 2 s. 368, 381; 3 s. 185, 194, 200, 224, 233, 238, 244, 270, 280; 4 s. 3, 4, 11, 57, 60-1, 71, 83; Bard. 760; wg ind. WAP); 1418 → Filipowice [par. Czchów]; 1419 Stanisław [kmieć] z K. (GK 1 s. 240-1); 1420 → Jastrzębia; 1423 Elżbieta ż. Rafała z K. (ZK 12 s. 1; wg ind. WAP); 1428 Hanusbork mieszcz. król. pozyskuje na Rafale z K. 22 grz. długu (SP 2, 2203); 1429 ww. Elżbieta zrzeka się zapisu posagu na sprzedanych przez jej męża Rafała z K. Zawiszy Czarnemu z Garbowa [pow. sand.] wsiach: Przydonica, Tabaszowa, Roztoka i Brzeziny (ZCz. 3 s. 53); 1438 Rafał Rożen z K. pozwany o 100 grz. przez Jana z Koczonowa (ZK 146 s. 402); 1441 Rafał z → Rożnowa zapisuje swej [drugiej] ż. Barbarze c. [Wiernka] Gabańskiego 200 kop gr wiana i posagu na połowie swoich dóbr, m. in. na K. (ZCz. 3 s. 169); 1449, 1450 → Bruśnik; 1450 → Jastrzębia; 1467-89 Eleazar Rożen z K. h. Gryf s. Rafała Rożna, br. Jana, Zygmunta i Mikołaja, dz. → Bruśnika, Jamny i Jastrzębiej, tenut. Ciężkowic (ZK 152 s. 155; ZCz. 4 s. 413, 426, 458, 465; Mp. 5 O 92; P 54; OK 20 s. 310; SP 2, 4007, 4158; Żychl. 15 s. 276 – tu błędnie jako s. Piotra); 1467-79 Elżbieta c. Jana Grzymały z Błogocic i Wolicy [par. Wieliczka] ż. Eleazara z K. (SP 2, 4158; ZCz. 4 s. 488; 5 s. 3, 18; ZK 152 s. 139); 1468 ww. Eleazar w imieniu swej ż. Elżbiety i Jakub z Pęchowa [pow. sand.] w imieniu swej c. Anny zrodzonej z jego zm. ż. Anny sprzedają Janowi z Kobylan [par. własna] dobra ojczyste ww. Elżbiety i zm. Anny oraz sołectwo w Miejscu. Kwestionuje tę sprzedaż Jan Grzymała z Wolicy (ZK 152 s. 155); 1471 → Faściszowa; → Jasienna; 1472 → p. 4; 1472-97 Jan Rożen dz. K. i Paleśnicy s. Rafała, br. Eleazara, Zygmunta i Mikołaja (MS 1, 857; ZCz. 5 s. 9, 71-2; GB 4 s. 25, 47, 100, 111, 176; ZB 2 s. 99; 4 s. 23; SP 2, 4158); 1474 Jan Grzymała z Wolicy zastawia za 200 fl. węg. br. Eleazarowi i Janowi Rożnom z K. całą swoją wieś Wolica (GK 19 s. 965); 1476 wielebny Jan Grzymała z Wolicy [br. Elżbiety], Elżbieta ż. Eleazara z K., br. Eleazar i Jan z K. z jednej strony, a Jan Sierski z Siarczy oraz ludzie „Curszsine” z drugiej strony umarzają wszystkie sporne sprawy między sobą. Sprawy o granice między Sierczą a Wolicą zostają odesłane do sądu podkomorskiego (SP 2, 4158); 1476-86, jako zm. 1487 Mikołaj Rożen z K. s. Rafała (GK 20 s. 464, 867; ZCz. 5 s. 69-72, 129); 1476 tenże oskarża Stanisława Turskiego o zabranie mu na wolnej drodze 2 koni wart. 20 grz. (GK 20 s. 464); 1477 → Jasienna; 1478 → Ciężkowice – tenuta; 1479 → Bruśnik; 1483 → Brzana; 1481-86 Zygmunt Rożen z K., od 1486 dz. → Jastrzębiej (GK 21 s. 405; ZB 2 s. 125; ZCz. 5 s. 69-72); 1483 → Brzana; 1484 → Ciężkowice – tenuta; 1486 br. Eleazar, Jan, Mikołaj i Zygmunt ss. zm. Rafała Rożna z K. dzielą dobra. K. i Paleśnicę otrzymuje Jan; → Bruśnik (ZCz. 5 s. 69-72); 1487 → Bruśnik; 1489 Zofia ż. Mikołaja [Ligęzy] tenut. K. (ZP 24 s. 383).

1493 Jan Rożen z K. zapisuje swej ż. Zofii c. kaszt. połanieckiego Marcisza z Brzany 400 fl. węg. posagu i 400 fl. wiana na połowie swoich dóbr w K. i Paleśnicy (ZCz. 5 s. 273); 1495 Spytek z Melsztyna kaszt. zawichojski zastawia za 25 grz. Janowi Rożnowi z K. 4 ł. osiadłe w Szyrzynach [dziś Szerzyny] (ZB 4 s. 23); 1509 Zofia c. zm. Jana Rożna z K. i jej br. Jan Rożen (ZCz. 7 s. 333); 1528 Jan Drużyjan Trzecieski z Sędziszowic oświadcza, że Jan Rożen spłacił 100 fl., które Trzecieski miał zapisane na dobrach dziedz. tegoż Rożna: K. i Paleśnicy (ZK 28 s. 45); 1530 pobór z 2 ł., 1 karczmy dziedz. i 1 młyna (RP k. 41); 1536 pobór jw. (RP); 1537 Jakub Rożen jako opiekun Marcina i Doroty, dzieci zm. Jana Rożna [s. Jana] z K. z jednej strony i Barbara wd. po tymże Janie z drugiej strony dzielą dobra. Marcinowi i Dorocie winna być wydzielona połowa ryb w sadzawkach małych i dużych, spiży domowej [jarzyn, kasz], dwór, role, ogrody, łąki, lasy i pastewniki w K. Przypadają im czynsze od kmieci w Paleśnicy: od Durlaga 12 gr, od Szymka 4 gr, od Golka 4 1/2 gr, od Ligęzy 3 gr, od Klimka 9 gr, od Grzegorza Ligęzy 12 gr, ponadto wolny od czynszu kmieć Ligęza wolak, połowa dworu z rolami folw., łąk, pastewników, bydła, młyna, tracza i karczem. Po połowie winny obie strony podzielić w K. gajowe z lasów, pola k. rz. Białej i k. potoku Kąśnianka, łąki k. Zawiszy, cz. niższą pola zw. Plachowatki, łąkę u Krzyża, czyli powyżej grobli, role dworskie w Paleśnicy aż po drogę wiodącą do Dzierzanin – z nich połowa od wsi dla Barbary, połowa od kościoła dla dzieci – stawy w K.: Bartny, Krzyżowy, Pośredni, sadzawkę niżną u dworu przed stawkiem Łukawka pod czopem [zamknięcie upustu w stawie] Bartnego Stawu, sadzawkę przed [kmieciem] Adamem, sadzawkę przed Mrozem, stawek przed Jakubem i inny stawek. Do Marcina i Doroty oraz do Barbary mają należeć po połowie kmiecie z czynszem w K.: Ninota – 4 gr, Szczęsny Czapek – 5 gr 2 ternary, Franek Czapek – 10 gr 4 ternary, Adam Czapek – 4 gr 2 ternary, Urban Zawisza – kopa gr bez robocizny, Czuryło – 3 wiard. 6 gr bez robocizny, Barglowska rola – 5 gr 2 ternary, po połowie zagrodnicy z czynszem w K.: Rożek 3 wiard. 6 gr, Zawisza 30 gr i połowa dochodów od zagrodnika Walentego oraz wolacy w K.: Marcin Duda, Głąb, Ciemny. Po połowie obie strony winny podzielić w K.: młyn, folusz, tracz, czynsz z karczem, bydło, sprzęty i plony. Barbarze w Paleśnicy przypadają kmiecie z czynszem: Zarkowski 12 gr, Wawrzyniec 4 gr, Marcin 4 gr, Wójt 4 gr, Twaróg 6 gr, Samek Adam 2 gr, Sławosz 5 gr, a także połowa ww. dóbr, ról i dochodów w Paleśnicy, a w K.: połowa pól k. rz. Białej „penes Hostium”, czyli u Wrót k. Zawiszy, część wyższa łąki k. Szczepana, cz. wyższa pola zw. Plachowatki k. K., stajanie roli k. Jedlecznej Debrzy, łąkę u Krzyża k. Mikołaja Nicponia, staw Osielkowski, młyny k. dworu, sadzawka wyżna k. dworu, sadzawka u Wrót, sadzawka pod młynarskim ogrodem, stawek Bania, sadzawka na młynarskim potoku, Rusinów stawek, sadzawka pod Frankowym ogrodem, stawek przed [kmieciem] Goździem k. stawu Bartnego, sadzawka k. ogrodu Goździowego, stawek k. domu Jakuba. Do Barbary mają należeć w K. kmiecie z czynszem: Lenart – 4 gr, Marcin Panek – 5 gr 2 ternary, Mikołaj Frankowic – 10 gr 4 ternary, Stanisław Goźdź – 5 gr 2 ternary, Franek Głąb – 5 gr 2 ternary, Feliks Ninota – 5 gr 2 ternary, Urban Polacz – 10 gr 4 ternary, Szczepan – 1 grz. bez robocizny oraz zagrodnicy z czynszem: Wojtek 17 gr 20 den., Grzegorz – 30 den., wolący: Jan Mróz, Szczepan, Maciek, Andrzej, Zawisza (ZCz. 10 s. 620-2).

4. 1344 Kazimierz W. powierza Jakubowi s. Rafała osadzenie na pr. magd. wsi K. w lasach po obu brzegach rz. Kąśna. Granice wsi mają się zaczynać u źródeł tej rzeki i sięgać aż do jej ujścia do rz. Białej [Dunajcowej]. Jakub i jego potomni otrzymują sołectwo z 2 ł. wolnymi, trzeci den. z kar i szósty den. z czynszów. Mieszkańcy otrzymują 20 lat wolnizny, po jej upływie winni płacić 8 sk. czynszu z łanu. Sołtys ma obowiązek stawić się konno, z kuszą na wyprawę wojenną. W czasie sądów sołtys raz w roku, a kmiecie dwa razy obow. są do obiednego (ZDM 1, 44 – dok. znany z XVIII-wiecznej kopii, datowany w niej na r. 1314, w małym fragmencie interpolowany)³Por. Sikora, Dokumenty tynieckie [→ p. 7] s. 166-9. Por. też SHGK 2 s. 672: Uw. do hasła Jastrzębia; 1404 Wiernek z K. przedstawia w sądzie przyw. pr. niem. magd. wydany przez króla Kazimierza [→ wyżej 1344] i na jego podstawie wsi zostaje przysądzone pr. niem. (ZCz. 1 s. 152); 1455 podwójci i ławnicy wsi K. (Bard. 760); 1472 Kazimierz Jag. nadaje pr. niem. wsiom br. Eleazara, Jana, Mikołaja i Zygmunta z K., m. in. K. (MS 1, 857).

5. 1529 dzies. pien. 42 gr 12 den. z K. bpowi w sądeckim kluczu dziesięcinnym. Dzies. snop. wart. 2 1/2 grz., dzies. pien. 33 gr od kmieci i zagrodników oraz meszne w życie i owsie łącznie z Jastrzębią plebanowi w Jastrzębiej (LR s. 42, 100).

7. O. Balzer, Skarbiec i archiwum koronne w dobie przed jagiellońskiej, Lwów 1917, s. 479-538; K. Mosingiewicz, Ród Gryfów w ziemi sądeckiej do połowy XV wieku, SH, 23 (1980), s. 343-64; F. Sikora, Dokumenty tynieckie Kazimierza Wielkiego, Zapiski Historyczne, 50 (1985) s. 149-75.