KOMORNIKI

(1399 Komorniki, 1401 Comorniky, 1421 Komorzniki, 1491 Comornyky) 7 km na SE od Dobczyc.

1. 1402 C. w ziemi szczyrz. (SP 2, 899; ZK 3 s. 420); 1489, 1581 pow. szczyrz. (RP s. 142; ŹD s. 50)1W l. 1489, 1491 K. wymieniono w pow. krak. (GK 23 s. 9, 11, 623); 1399 → p. 5; 1474-80, 1597 par. Raciechowice (DLb. 3 s. 277; WR k. 50v).

2. 1525 sprawę o granice pomiędzy Mik. Znamierowskim z Dąbia i pozwanymi przezeń Stan. Kosookim i jego ż. Zofią z K. i Bukownika sąd odsyła do podkomorzego celem przeprowadzenia rozgraniczenia (ZK 27 s. 157); 1529 → Bukownik p. 2; 1567 komornik graniczny Maciej Pudło z Gruszowa rozgranicza wieś Sosnową [dziś cz. Raciechowic - UN 8 s. 58] Wincentego Wieruskiego z Raciechowic od wsi K. Pawła i Marcina Kosockich. Granica zaczyna się przy ścianie wsi Mierzeń od rzeczki zw. Mokry [Potok, nazwa nie notowana w UN 8 i na Mapie Obrębów], gdzie usypano dwa kopce narożne. Stąd granica biegnie aż do debrzy zw. → Czerwone Płonki, która dzieli Sosnową od K. Tu usypano 1 kopiec od lewej strony i od niego granica bieży kopcami przez zarośla i wysepki (insules) aż do debrzy rozdzielającej te wsie, następnie wychodzi z tej debrzy do pagórka, na którym usypano kapiec, dalej wzdłuż kopców przez las aż do pola zw. Łąkta i przez to pole do rzeczki zw. Podybie (Podibie, Podebie, Poddębie, zapewne potok płynący pomiędzy cz. Mierzenia zw. Poddębina a cz. K. zw. Poddębie lub potok na S od tej ostatniej, dziś w Raciechowicach cz. zw. Podybie - UN 8 s. 57-8; Mapa Obrębów) i do granicy Raciechowic, gdzie usypano dwa kopce narożne (ZK 41 s. 1595-7; 407 s. 47-8); tenże komornik rozgranicza Raciechowice od K. tychże dziedziców. Granica rozpoczyna się od 2 kopców narożnych przy granicy Sosnowej, oddzielających tę wieś od K. i od rzeczki zw. Podybie i bieży tą rzeczką aż do mostu i drogi z Raciechowic do K. Następnie, przekraczając tę drogę i porzucając rzeczkę Podybie, granica opiera się o usypany kopiec, od którego biegnie na E kopcami wzdłuż rzeczki zw. → Graniczny Potok aż do jej źródła, gdzie usypano kopiec, a stąd dalej na E k. lasu aż do zalesionego wąwozu alias do → Debrzy Karczemnej, która rozgranicza te dobra. Stąd granica biegnie pomiędzy lasem przynależnym do Raciechowic a łąkami wsi K. aż do drogi z K. do Wolicy, gdzie usypano kopce, przy których omijając tę drogę zawraca w lewo i biegnie pomiędzy lasem a polem zw. → Głosówki przynależnym do K. Stąd granica bieży pomiędzy łąkami wsi K. i Raciechowice aż do pola zw. Podgrodzie, [dziś w K. cz. zw. Podgrodzisko - UN 8 s. 56], k. tego pola do lasu, obok którego zawraca w prawo aż do rzeczki zw. Podgrodzie, której źródło znajduje się na szczycie góry zw. → Grodzisko [k. Poznachowic Górnych] i dalej do granicy wsi król. Poznachowice [Górne] alias Stara Wieś, gdzie usypano dwa kopce narożne, kończąc rozgraniczenie (ZK 41 s. 47-50; 407 s. 48-50).

3. Własn. szlach. 1401 Mikołaj z Czernichowa pozywa 7 kmieci z C. o dzies., a Piotr Warmurz pozywa o kary karczmarza z C. (ZK 3 s. 323); przed 1402 Piotr z Sancygniowa i K. h. Jelita (SP 2, 899); 1402- zm. 1408 Klemens z → Moskorzowa i K. h. Pilawa, podkanclerzy koronny 1387-1402, kaszt. wiśl. 1403-8., star. krak. 1405-6 (SP 2, 899; UM s. 348 - tu pozostałe urzędy); 1402 → Bukownik.

1420 - zm. przed 1447 Marcin z → Moskorzowa, Kamieńca [ziemia san.] i K., h. Pilawa, s. Klemensa z Moskorzowa (ZK 7 s. 86; 13 s. 76, 341; 146 s. 160-1, 517; GK 1 s. 620; AGZ 7, 28; SHGSan.; Bon. 9 s. 179: ż. Katarzyna błędnie jako c. Piotra Kota z Kotek h. Pilawa, gdyż była c. Piotra Szafrańca pkom. krak. - Mp. 4, 1120).

1420, 1421 → Bukownik p. 3; 1421 Mikołaj kmieć z C. (GK 1 s. 469); 1422 Dobek z Konar i Piotr Kot ze Zdzisławkowic [pow. wiśl.] poręczają Mikołajowi ze Zbigniewa [dziś Zbydniów] spłatę 260 grz. przez Marcina z Kamieńca; tenże Marcin gwarantuje tymże Piotrowi i Dobkowi, że w razie nie spłacenia tej sumy udzieli Mikołajowi wwiązanie do swych dóbr Moskorzów, Chlewska Wola, Jaroniowice; tenże Dobek ręczy temuż Piotrowi za Marcina, że za 300 grz. ustąpi on z dóbr Bukownik, K., Wolica i Niezdów i wniesie zapis do ZK, a wówczas Piotr zwolni Dobka z poręki (GK 1 s. 710)2Piotr Kot h. Pilawa (por. Bon. 11 s. 391) od 1422 rościł pretensje do K. z racji poręki i niespłaconego długu (→ też 1427), a w 1428 Marcin z Kamieńca i Moskorzowa sprzedał mu K. i inne wsie (chcąc je chronić przed grożącą mu ok. 1418-27 konfiskatą dóbr? - Bon. 9 s. 179; DLb. 1 s. 244; → Dobczyce - tenuta). Kotowie występowali później jako właściciele K., jednak przejęcie przez nich K. zostało skutecznie zablokowane przez dzieci Marcina Kamienieckiego (1449, 1450, 1464-6); 1426 Piotr Chot, Kot z Kotek [pow. wiśl.] wyznacza ż. Annie z Przybenic dożywocie na swych wsiach K., Wiśniowa, Bukownik, Wolica i Niezdów, zaznaczając, że po jej śmierci dobra te powrócą ad proximos ipsius Petri (ZK 8 s. 166); 1427 Marcin z Kamieńca pozywa Dobka z Konar o 300 grz. poręki, złożonej za niego przez tegoż Dobka i ubezpieczonej na wsiach Niezdów, Bukownik, C. i Wolica, których w sądzie nie oddał do dyspozycji Piotra Kota i nie zapisał mu ich zgodnie z poręką; tenże Marcin ma złożyć podwójną przysięgę w sprawie z br. Mikołajem z Moskorzowa kan. krak. i Klemensem o połowę swych dóbr dziedz. i o ruchomości; tenże Marcin ma złożyć podwójną przysięgę w sprawie z Mikołajem z Chlewic o dok. wójtowski i wójtostwo w m. Wielopolu [pow. pilzn.] i o 300 grz. kary; Piotr Kot z Kotek przedkładając dok. Mikołaja z Michałowa wwdy sand. i star. krak. pozyskuje na poręczycielu Dobku z Konar 300 grz. poręki ubezpieczonej na Niezdowie, Bukowniku, C. i Wolicy, złożonej mu przez niego za Marcina z Kamieńca, gdyż Marcin wbrew tej poręce nie przekazał Piotrowi sądownie tych dóbr (ZK 146 s. 32); → Bukownik p. 3; 1428 Marcin z Moskorzowa i Kamieńca sprzedaje za 300 grz. Piotrowi Kotowi z Kotek i Zdzisławkowic całe swoje wsie Niezdów, Bukownik, C. i Wolica wraz z pr. patr. kościołów [par., do których te wsie należą]; Przybek ze Żmigrodu ręczy temuż Piotrowi za tegoż Marcina, że ten stawi swą żonę, która zezna rezygnację z praw do tych dóbr (ZK 146 s. 160-1); 1437 Mik. Kot ze Zdzisławkowic oddala pozew Klemensa, Jana i Jadwigi dzieci Piotra z Mokrska, oświadczając, że nic nie posiada we wsiach Niezdów, Wiśniowa, C., Bukownik, Wola Bukowska [Wolica] (ZK 11 s. 274; → Bukownik p. 3: Mikołaj ze Zbigniewa zamiast Kot)3Piotr z Mokrska h. Jelita i jego dzieci byli dziedzicami Komorników w pow. chęc. , skąd dzies. z folw. oddawano prebendarzowi w Mokrsku (LBG 1 s. 548; por. Paprocki s. 257-8; SP 2, 3510; → Dziewięcioły, → Chlewice). Ich procesy z Kotami jako dzierżycielami K. (1437, 1443, 1446-7) można by uzasadnić ich powinowactwem z Kamienieckimi, gdyż Jan z Komorników i Mokrska i Jadwiga (1437, 1443, 1446-7), ok. 1449 ż. Pawła ze Sprowy stolnika lwowskiego, byli dziećmi Piotra Mokrskiego i Jadwigi siostry Marcina Kamienieckiego (ZK 147 s. 323: 1449 r.; też ZK 257 s. 374; → Chlewice p. 3). W 1441 r. Jan Piotrowic z Komorników i jego siostra Jadwiga, wówczas jeszcze ż. Jakuba ze Żmigrodu ustąpili na rzecz Piotra, Marcina, Mikołaja i Indrzycha ss. zm. Marcina z Moskorzowa z pr. dziedz. do dóbr Moskorzów, Jaroniowice i Chlewska Wola (ZK 256 s. 182); 1443 Jan z Komorników [pow. chęc.] s. Piotra [Mokrskiego] z Piotrem i Stanisławem ze Zdzisławkowic [i K.] ss. Kota (ZK 147 s. 44); Mik. Kot z C. ma stawić przeciwko Zbigniewowi ze Stadnik swoich kmieci Paszka, Mikołaja i Piotrka z C. (ZK 12 s. 67); 1446-7 Jadwiga i Jan [z Mokrska] dzieci Piotra z Komorników [pow. chęc.] procesują się z Piotrem i Stanisławem z Kotek [i K.] (ZK 147 s. 106, 161); 1447 tenże Piotr Kot z Kotek jako starszy brat winien złożyć przysięgę przeciwko Katarzynie wd. po Marcinie z Kamieńca w sprawie o należności z Wiśniowej, C., Niezdowa, Wolicy i Bukownika i o karę 500 grz. (ZK 146 s. 517; 13 s. 76); tenże Piotr nie stawił się w terminie przypozwanym ad satisfaciendum et ad fideiubendum przeciw br. Mikołajowi i Marcinowi z Kamieńca o Wiśniową, Wolicę, Niezdów, C., Bukownik, które ich zm. matka Katarzyna pozyskała zgodnie z prawem (ZK 13 s. 109); 1449 woźny sąd. zeznaje, że Stan. Kotek z Kotek zgodził się na wwiązanie Marcina z Kamieńca do cz. swojej i swojego brata w Wiśniowej, C., Wolicy, Bukowniku i Niezdowie (ZK 13 s. 293-4).

1450 w wyniku podziału dóbr pomiędzy br. Andrzeja i Mikołaja [Mokrskich] z Pełcznicy [dziś Pałecznica] Andrzejowi przypadły m.in. wierzytelności należne od Mik. Komornickiego (ZK 199 s. 104); Marcin z Kamieńca i jego bracia → Bukownik (ZK 13 s. 341); 1464-6 Stan. Kot z Kotek pozywa Mikołaja, Henryka i Katarzynę dzieci Marcina i Katarzyny, dzierżawców Wiśniowej, K., Niezdowa, → Bukownika i Wolicy o odmowę przyjęcia 4000 grz. i o to, że nie chcą mu ustąpić z tych dóbr sprzedanych przez ich ojca Marcina jego ojcu Piotrowi (→ Bukownik p. 3; ZK 16 s. 133, 283, 298, 299, 304, 315; SP 2, 3778, 3785-6, 3837); 1466, 1468 Katarzyna mniszka (virgo deodicata), siostra Henryka i Mikołaja z Kamieńca, → Bukownik p. 3; 1474-80 dz. K. Henryk [Indrzych, Andrzej] Kamieniecki kaszt. san. [1474-88], h. Pilawa. We wsi łany kmiece, karczma i komornicy. Folwarku nie ma (DLb. 3 s. 277); 1478 na K. nałożona kara król. XIV za nie zapłacenia łanowego (GK 20 s. 847-8); 1482, 1483 → Bukownik p. 3; 1489-1501, 1508-16, 1519-20 pobór z 5 ł. (RP s. 142, 156, 169, 185, 199, 218, 236, 91, 126, 53, 26, 263, 292, 353, 375, 608, 640, 582, 555, 719, 744, 801, 840, 861; ŹD s. 448); 1489 → Bukownik p. 3; 1491 Jan i Andrzej Kamienieccy z Niezdowa, ręcząc za młodszego br. Marcina zastawiają za 370 fl. Piotrowi Kmicie z Wiśnicza star. spiskiemu wsie Niezdów, K., Bukownik i Wolica w pow. krak.! (GK 23 s. 623); 1496 ur. Mikołaj dz. ze Strzyżowa [pow. pilzn.] star. biec odstępuje i zastawia za 300 fl. Mikołajowi z Kamieńca star. krak. i san. wsie Niezdów, K., Bukownik i Wolica, które dzierży sam w zastawie za 300 fl. od Piotra Kmity z Wiśnicza marsz. Królestwa i star. spiskiego, ten zaś miał je w zastawie od br. Jana i Andrzeja [Enricus = Indrzych = Andrzej → 1491] z Kamieńca (GK 25 s. 521); wielm. Mikołaj ze Strzyżowa kaszt. wiśl. i star. biec. kwituje tegoż Mikołaja z Kamieńca z sumy 300 fl. wypłaconych za dobra Niezdów, K., Bukownik i Wolica (GK 25 s. 522); tenże Mikołaj z Kamieńca gwarantuje Januszowi z Mstowa [pow. szczyrz.] spłatę w ciągu roku 440 fl. wwiązaniem do swych wsi Niezdów, K., Bukownik i Wolica (GK 25 s. 568); 1498, 1499, 1522, 1524 → Bukownik p. 3; 1525 → p. 2; 1529-31 Stan. Kosocki i jego ż. Zofia dz. K. → Bukownik p. 2 (ZK 28 s. 438-41; LR s. 405); 1530 w C. pobór z 2 ł. i 1 karczmy dorocznej (RP k. 30); 1535 Zofia Kosocka z C. zakłada protestację przeciwko pozywaniu Zygmunta Kosockiego przez Jana Konarskiego z Dobranowic o jej wieś Bukownik (ZK 30 s. 322); 1538-40 Stanisław Kosocki, Komornicki dz. K. (ZK 190 s. 47; ZCz. 13 s. 353); 1581 z K. w cz. Pawła Łagiewnickiego pobór z 2 ł. kmiec., od 2 zagr. z rolami, 2 komor. bez bydła, w cz. Pawła Kosockiego - z 3/2 ł. kmiec., 5 zagr. z rolami, od 1 komor. z bydłem, 1 komor. bez bydła, 1 chałupnika (ŹD S. 50); 1582 Paweł Kosocki z K. (ZK 408 s. 261).

5. 1399-1400 Maciej pleban z Raciechowic procesuje się z Jaszkiem i Śmiłem z Grzybowej o zabór dzies. z K.: 40 kop żyta, 30 pszenicy, 40 owsa i 10 jęczmienia (SP 8, uw. 303/47, 306/22, 307/6, 309/26, nr 9615, 9886, 9942); 1474-80 w K. dzies. snop. i kon. z łanów kmiec. klasztorowi sieciech. (DLb. 3 s. 277); 1529 w C. dzies. snop. od 1 kmiecia wart. 20 gr plebanowi w Raciechowicach; dzies. pien. z wsi C. wart. 2 grz. klasztorowi sieciech. (LR s. 115, 405).

8. Wczesnośred. cmentarzysko kurhanowe (H. Zoll-Adamikowa, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska ciałopalne Słowian na terenie Polski, 1, Źródła, Wr. 1975, s. 110-4).

Uw. 1399 zm. Mikołaj s. Michała z Komorników (Comorniki), kan. krak. od 1380, prebendarz kościoła Ś. Marcina 1395-8, pleban kościoła Wszystkich Świętych od 1380 w Krakowie, ponadto kan. wrocławski 1395 (MPHn 5 s. 117, por. s. XLV, XLVII; zob. Mp. 3, 922; KK 2, 523; ZDK 1, 77, 135; Bon. 10 s. 379). Nie udało się jednoznacznie zidentyfikować posiadłości jego ojca z K. Z kolei w haśle → Birków, 1414, 1417 r. nie wskazano położenia wsi Komorniki, które w wyniku działów rodzinnych wraz z Zakrzowem [pow. sand., par. Goźlice] przypadły Jadwidze wd. po Spytku Kołczku h. Topór (ZK 5 s. 420-1; 6 s. 174-5). Nie mogą to być K. Po 1417 r. brak wiadomości o posiadaniu Komorników przez Kołczków. Ze względu na położenie Zakrzowa najbardziej prawdopodobne wydaje się ich lokalizacja w ziemi sand. - być może były identyczne z Komornikami w pow. chęc. (od 1419 r. wieś ta poświadczona jest jako własn. Mokrskich h. Jelita: Paprocki s. 257-8; → Dziewięcioły; → przyp. 2 poniżej) lub z zanikłą wsią o tej nazwie, może tą, której pozostałością jest cz. współczesnej wsi Polanów (nie notowanej w SG) zw. Komorniki (UN 32 s. 49) k. Samborca, 7 km na SW od Sandomierza, 13 km na SE od Zakrzowa.

1 W l. 1489, 1491 K. wymieniono w pow. krak. (GK 23 s. 9, 11, 623).

2 Piotr Kot h. Pilawa (por. Bon. 11 s. 391) od 1422 rościł pretensje do K. z racji poręki i niespłaconego długu (→ też 1427), a w 1428 Marcin z Kamieńca i Moskorzowa sprzedał mu K. i inne wsie (chcąc je chronić przed grożącą mu ok. 1418-27 konfiskatą dóbr? - Bon. 9 s. 179; DLb. 1 s. 244; → Dobczyce - tenuta). Kotowie występowali później jako właściciele K., jednak przejęcie przez nich K. zostało skutecznie zablokowane przez dzieci Marcina Kamienieckiego (1449, 1450, 1464-6).

3 Piotr z Mokrska h. Jelita i jego dzieci byli dziedzicami Komorników w pow. chęc. , skąd dzies. z folw. oddawano prebendarzowi w Mokrsku (LBG 1 s. 548; por. Paprocki s. 257-8; SP 2, 3510; → Dziewięcioły, → Chlewice). Ich procesy z Kotami jako dzierżycielami K. (1437, 1443, 1446-7) można by uzasadnić ich powinowactwem z Kamienieckimi, gdyż Jan z Komorników i Mokrska i Jadwiga (1437, 1443, 1446-7), ok. 1449 ż. Pawła ze Sprowy stolnika lwowskiego, byli dziećmi Piotra Mokrskiego i Jadwigi siostry Marcina Kamienieckiego (ZK 147 s. 323: 1449 r.; też ZK 257 s. 374; → Chlewice p. 3). W 1441 r. Jan Piotrowic z Komorników i jego siostra Jadwiga, wówczas jeszcze ż. Jakuba ze Żmigrodu ustąpili na rzecz Piotra, Marcina, Mikołaja i Indrzycha ss. zm. Marcina z Moskorzowa z pr. dziedz. do dóbr Moskorzów, Jaroniowice i Chlewska Wola (ZK 256 s. 182).