KOZIEGŁOWY

(1400 ecclesia in Cozeglowy1Jest to pierwsza wiadomość o kościele w K., a zarazem o samym mieście, ponieważ ten właśnie kościół leżał na terenie m. K, 1402 Kozieglowy, 1410 Coszeglowi, Koseglouy, Koszeglowy, 1414 de Koziglow, 1422 Cozeglowi, 1423 Cosegloui, 1437 Cozieglovi, 1449 Kozieglowi, 1553 Cossegloui, 1466 Cozeglovy, 1469 Cosiegloue, 1470-80 Nova Kozyeglowi, Nowa Kozeglowi, 1475 Kozyeglowy, 1508 z miesta Kozeglow, 1527 s Koziehlaw, 1529 Cozyeglow, Kozieglody, Kosyeglovy) miasto.

1. 1440 ziemia śl. (ZK 150 s. 181); 1443, 1470-80, 1479 n. ziemia i ks. siew. (GrünMark. 2 s. 626-32; DLb. 2 s. 191; Mp. 50 138); 1437 dystr. koziegłowski (ZDM 2, 495); 1400 n. par. własna (SP 8, 10357-9); 1470-80 dek. Sławków czyli Bytom (DLb. 2 s. 191-2); 1529 dek. Bytom (LR s. 121-2); 1598 dek. Bytom czyli Siewierz (Wojtas → p. 7 s. 25-31).

2a. Położenie i granice: 1539 cz. Mysłowa przy K. (BPAN rps 8814 k. 99v-101r); 1590 wyznaczenie granic między K. a wsią Kamienica (J. Rajman, Kilka uwag o tzw. Księstwie Siewierskim, SH 32, 1989, s. 142).

2b. Obiekty topograficzne: 1430 rzeka płynie od m. K. [do Warty], na tych rzekach są młyny Krystyna z K. → Koziegłowy zamek p. 3a (ZDM 2, 427); 1433 Władysław Jag. nadaje pr. dziedz. Krystynowi z K. kaszt. sądec. 2 sadzawki na brzegu rz. → Kamienicy w miejscu, gdzie ta rzeka uchodzi do rz. Warty między zamkiem Olsztyn (castrum Olstinense), wsią Rększowice [pow. lel.], [m.] K. i wsią Siedlec [ks. siew.] k. lasu [zw.] Tusiec (Tussecz) i poleca Krystynowi naprawienie tych sadzawek i odbudowanie tam (Mp. 4, 1300 kop.); 1472 mieszcz. K. i mieszkańcy wsi Gniazdów posiadają sadzawki wzdłuż wody biegnącej z Gniazdowa do zamku [K.] i sadzawki wzdłuż wody zw. Rzeniszowską → p. 3 (Mp. 5 N 11); Zagajnik i łąka zw. Kilianów Las (OK 204 s. 321-3); 1527 staw na Bagienku → p. 3c.

2c. Role i ogrody w K.: 1490 siedliska k. cmentarza w K. i ogród → p. 5a (AMetr., Wizytacja bpa Michała Poniatowskiego 57 k. 89); 1519 ogrody i zagrodnicy w K. (AKapKrak. perg. 65); 1598 rola zw. Bartodzieska (Wojtas → p. 7 s. 27-9).

2d. Drogi, mosty, cło: 1519 cło od 153 wozów żelaza koziegłowskiego (Kajman → p. 7); 1533-4 przez komorę celną w K. pognano 17 sztuk bydła posp., przewieziono 82 skóry wołowe i 82 skóry mniejsze; 1534-5 przez tę komorę przewieziono 16 beczek śledzi, 16 beczek innych ryb, 350 skór wołowych i 1070 skór mniejszych; 1536-7 przez tę komorę pognano 108 wołów, 153 sztuki bydła posp., 18 koni, przewieziono 49 beczek śledzi, 10 beczek innych ryb, 8 beczek miodu, 212 skór wołowych i 212 skór mniejszych (Rybarski → p. 7 s. 214-9); 1538 cło od 139 wozów żelaza z K.; na komorze celnej w K. pobrano 41 zł pol. (Rajman → p. 7); 1541 przez komorę celną w K. pognano 176 wołów, 100 sztuk bydła posp., 12 koni, przewieziono 178 kamieni wosku, 10 beczek śledzi, 19 beczek miodu. 390 skór wołowych i 540 skór mniejszych; 1543 przez tę komorę pognano 311 wołów, 51 sztuk bydła posp., 9 koni, przewieziono 337 kamieni wosku, 18 beczek miodu, 1685 skór wołowych i 1685 skór mniejszych; 1549-50 przez komorę celną w K. pognano 507 wołów i 694 sztuki bydła posp. (Rybarski → p. 7 s. 215, 217, 219); 1564 komora celna siew. ma strażnicę celną w K. (LK 2 s. 134); 1598 ul. Woźnicka w K. (Wojtas → p. 7 s. 27-9).

2e. Zabudowa miejska i podmiejska: 1400, 1437, 1470-80, 1490, 1499, 1513, 1529, 1598 kościół par. pod wezw. Bożego Ciała w K. → p. 5a; 1402, 1470-80, 1472, 1476, 1479, 1529, 1598 kaplica Ś. Krzyża pod m. K. → p. 5b; 1470-80 w K. 5 młynów, w tym 2 z rolami (DLb. 2 s. 192); 1472 w K. młyn miej. i młyn słodowy naprzeciw kościoła Bożego Ciała, 14 jatek mięsach, 12 kramów piekarskich i 12 kramów solnych (Mp. 5 N 11); 1479 kuźnica w m. zw. Bolerowska; 1536 kuźnica w m. → p. 3a; 1472 w K. ratusz pośrodku rynku (Mp. 5 N 11); 1550 odbudowa ratusza po pożarze → p. 4b.

2f. Przedmieście: 1434 → p. 5e; 1472 → p. 3b; 1519 (AKapKrak. perg. 654).

3a. Własn. szlach. w kluczu koziegłowskim, od 1519 bpów krak.; 1430 → Koziegłowy zamek p. 3b; 1434 → Koziegłowy zamek p. 6; 1439-40, 1443, 1469, 1470-80 → Koziegłowy zamek p. 3b; 1470-80 m. K. własn. Jana Koziegłowskiego h. Lis. W mieście łany mieszczan, folwark szlach. z 2 ł., ogrodem i łąkami, 5 młynów, z których dwa mają role, łan i staw prebendarza kościoła Ś. Krzyża (DLb. 2 s. 191-2); 1479 Jan Rzeszowski bp krak. dz. ks. siew. poświadcza, że Krystyn z K. za zgodą ojca Jana i swego br. Jana zapisuje Dorocie c. Stan. Rudzkiego 2000 fl. węg. posagu i wiana na wszystkich dobrach dziedz. zapisanych mu przez, ojca Jana, tj. na połowie m. K., rozciągającej się w kierunku kaplicy Ś. Krzyża, tj. na N, na 2 młynach, sadzawkach młyńskich leżących w mieście, na młynie słodowym, który bracia Jan i Krystyn mają po połowie, na kuźnicy w mieście zw. Bolerowską i na wsiach w księstwie siew.: Lgota, Koziegłówki, Markowice, Winowno, Cynków, Wojsławice i Kruszyn (Mp. 5 0 138); 1481, 1483-4 → Koziegłowy zamek p. 3b; 1488 → Koziegłowy zamek p. 6; 1519 zagrodnicy w K. (AKapKrak. perg. 654); 1519-20 → Koziegłowy zamek p. 3b; 1529 bp krak. pobiera w K.: szos, czynsz zw. gutowe z domów, ogrodów i ról, łanowe, czynsz z młyna, z imiennie wymienionych wsi, w tym z ról opust. należących do klucza koziegłowskiego (LR s. 15-6); 1537 Mikołaj z Błeszna i Wrzosowej dz. kuźnicy w K. (MS 4, 18531); 1539-45 Stan. Wiesiołowski pstar. koziegłowski (Siew. k. 101r; Protokolarz → p. 7 nr 85).

3b. Prawa i obowiązki mieszczan: 1472 Jan z K. pragnąc poprawy stanu gospodarczego m. K. i wsi Gniazdów, nadaje miastu przywileje pod pewnymi warunkami. Mieszczanie K. posiadający role ciągnące się od miasta w kierunku wsi Woźniki aż do łanów wójta mają płacić z łanu po 14 szer. gr, a z braku szer. gr 7 ternarów [trzeciaków] za każdy szeroki grosz, inni mieszczanie mający role za łanami wójtowskimi i na całej dziedzinie miejskiej winni płacić z każdego łanu po 1 wiard. szer. gr lub 7 ternarów za każdy szer. grosz. Ci którzy mają role zw. przymiarkami na przedmieściu K. będą płacić po 4 ternary z przymiarku. Rolnicy Gniazdowa mają płacić czynsz z każdego łanu po 1 wiard. szer. gr lub z braku szer. groszy 7 ternarów za każdy grosz. Mieszczanie koziegłowscy winni płacić z każdego ogrodu i domu po 1 gr, a posiadający dom z podwójnym dachem po 1 1/2 gr od domu, zajmujący się propinacją piwa po 1 gr, a miodu pitnego po 2 gr. Wszyscy mieszczanie K. i mieszkańcy Gniazdowa mają płacić 20 grz. szosu. Mieszczanie K. i mieszkańcy Gniazdowa posiadający sadzawki wzdłuż wody biegnącej z Gniazdowa do zamku |K.] i sadzawki wzdłuż wody zw. Rzeniszowską2W średniowieczu i później rzeka ta na całej swej długości od Rzeniszowa, aż do jej ujścia do Warty nazywała się Rzeniszówką (Mat. do MWK s. 9, 24, 101, 106, 283, 304; MWK). Dziś zwana jest Bożym Stokiem, ale jej źródła biorą początek w Gniazdowie i Wojsławicach. Nazwa „Rzeniszówka” zachowała się tylko dla potoku płynącego z Rzeniszowa, prawego dopływu Bożego Stoku (Nazwy Warty s. 25, 139, 224; Mapa Obrębów: UN 205 s. 6, 9-10) są wolni od czynszu z tych sadzawek. Nie wykonują żadnych prac na rzecz dziedziców z wyjątkiem naprawy części dwóch parkanów zamkowych, pierwszego - od bramy w parkanie aż do drugiego okna w murze powyżej piekarni zamkowej, i ostatniego - od narożnika świetlicy zamkowej k. wieży ku E, aż do wspomnianego okna w murze nad piekarnią. Jeśli trzeba będzie parkany na nowo budować, dziedzic wypłaci cieśli pieniądze. W zimie mieszczanie K. i mieszkańcy Gniazdowa w razie potrzeby mają łamać lód w fosie zamkowej między parkanami. W mieście jest 14 jatek mięsnych, z których 7 oddaje dziedzicowi po półtora kamienia czystego łoju, a pozostałe płacą wójtowi K. po 1 wiard. czynszu. Jest też 12 kramów piekarskich, z których każdy płaci wójtowi po 2 gr i daje po podłużnej bułce (per unum cuneum videlicet solta [=cołta]), a jeśli ich nie mają, to płacą mu po 1/2 gr. Jest 12 prasołów, z których każdy płaci z kramu solnego wójtowi 2 gr, szewcy zaś płacą mu po 6 gr rocznie. W promieniu jednej mili od K. nie mogą powstawać warsztaty rzemieślnicze konkurujące w produkcji z rzem. miejskimi. Najbliższy młyn miej. ma mleć w pierwszej kolejności dla mieszczan. W przypadku gwałtownego przyboru wody mieszczanie mają wykonywać prace zabezpieczające przy tym młynie „ad emissorium vulgariter na upusty y na podgrodki in aggere eiusdem molendini”, a w razie uszkodzenia sadzawki młyńskiej wraz z mieszkańcami Gniazdowa mają wykonywać prace naprawcze. Jest też młynarz zarządzający młynem słodowym, leżącym za kościołem Bożego Ciała, który winien mleć tylko słód, a w przypadku mielenia innych produktów ma młyn opuścić. Mieszczanie mogą sami mleć słód po przysposobieniu młyna przez młynarza lub zlecać pracę młynarzowi płacąc mu 6 oboli. Mieszczanie K. i mieszkańcy Gniazdowa mogą brać drzewo z lasów z całego dominium koziegłowskiego na budowę i na opał z wyjątkiem lasu za zamkiem, zarezerwowanego dla dziedziców. Jednak za zezwoleniem dziedzica mogą w tym lesie ścinać dęby na budowę izb, wypasać trzodę na buczynie i żołędziach, nie wolno im jednak ścinać drzew przeznaczonych na barcie. Poza tym mogą wypasać we wszystkich lasach dominium i łowić w sidła zające. Żaden z mieszczan i mieszkańców nie posiadający domu nie może warzyć piwa. Mieszczanie uzyskują zezwolenie na szynkowanie piwa świdnickiego, nad czym czuwają rajcy. Rada miejska zasiadająca w ratuszu pośrodku rynku decyduje o tym, kto ze społeczności miej. ma pr. bliższości do wykupu dóbr. Mieszczanie z K. i mieszkańcy Gniazdowa są zobowiązani w przypadku wyprawy wojennej z całej ziemi siew. dostarczyć wóz dobrze zaopatrzony z 4 końmi. Po powrocie z wyprawy zostanie im zwrócona pozostałość z zaopatrzenia, jeśli będzie, a także wóz i konie. Mieszczanie uzyskują opłaty od gier i gry w kości. Jeśli ktokolwiek swoją zuchwałością wyrządzi gwałt mieszkańcowi z K., nie on sam będzie dochodzić swych praw, lecz uczyni to sąd (Mp. 5 N 11); 1548 bp krak. Samuel Maciejowski uwalnia mieszczan z K. od naprawy zamku w K. ale ustanawia czynsz 1 gr rocznie od każdego domu na jego odrestaurowanie (AKapKrak., Liber privilegiorum 7k. 218-9; Wiśn.Cz. s. 137).

3c. Mieszczanie i ich majątek: 1423 Maczek ze Szczodrkowic uzyskuje sądownie na Janie „Kozeros”, „Kozeras” z K. zachodźcy Floriana z Błędowa cz. dziedziny zw. Łuszczkowska w Niegowonicach (ZK 7 s. 230, 291); 1433 Jan z K. w sprawie ze Stanisławem pleb. z Krzęcina (OK 11 s. 287, 289v; 5 s. 25); 1439 Paszek z K. → Kromołów p. 6a (GK 6 s. 257); 1447 Jan i Świętosław; Piotr i Jan mieszcz. z K. oskarżają Iwana z Obiechowa o aresztowanie ich na wolnej drodze król., każdy wnosi o szkodę 20 grz. (GK 10 s. 174, 177); 1466 Mikołaj z K. (ZK 260 s. 146); 1475 papież. Sykstus IV poleca oficjałowi krak. by osądził i wydał sprawiedliwy wyrok w sprawie między Katarzyną ż. Mateusza Malaszczyny z diec. krak. skrzywdzoną na jej pieniądzach posagowych przez Jana Mikulicza i Macieja Rusińczyka z K. oraz Marcina Jajko (Spraw. węg. 134); 1504 Katarzyna Zaleska → Krzepice m. p. 3 (MS 4, 1504); 1505 Florian (GK 29 s. 612); [1508] Paweł Piwojn, Wojtek Kołdun, Jan Złotosz i jego ojciec Piotr (Protokolarz → p. 7 nr 40); 1527 Jan Konarski bp krak. nadaje Janowi [mieszcz.] z K. staw na Bagienku i zezwala na założenie sadzawki rybnej (Ep. 10 s. 214); Mach Suchy (Protokolarz → p. 7 nr 70); 1534 Marcin Płaczka z K. procesuje się przed rajcami m. K. z Sokółkiem mieszcz. z Żarek o pieniądze (Rajman → p. 7); 1545-9 Stan. Rodzina wójt K. w 1543, rajca K. w 1545 (Protokolarz → p. 7 nr 82, 84, 85, 93); 1545 Stanek Sewcza, Jakub Płocica (Ploczycza), Mik. Zawodny (Protokolarz → p. 7 nr 84); 1546 Wojc. Osuszek → p. 3e (MS 4, 22330); 1549 Marcin Bednarz i Adam (Protokolarz → p. 7 nr 93); 1550 Jerzy z K. zadłużony u Marka Żyda z Bochni na 3 zł i 13 gr; Jan Liguda, Szymon Płot i Wojc. Bryła z K. dłużnicy lichwiarzy bocheńskich (Rajman → p. 7).

3d. Rzemiosło: 1470-80, 1472 młynarstwo (DLb. 2 s. 192; Mp. 5 N 11); 1472 rzeźnictwo, piekarnictwo, szewstwo, prasołowie → p. 3 (Mp. 5 N 11); 1479, 1536 kuźnictwo → p. 3a; 1550 wyszynk piwa i innych napojów, postrzygalnia sukna, farbiarnia i skład świec → p. 4b.

3e. Handel: 1499 do K. dowożono wozy naładowane solą z Wieliczki (Rajman → p. 7); 1529 miara zbożowa koziegłowska w K. i Woźnikach [Śląsk] (LR s. 122, 198); 1545 w Bochni w celach handlowych przebywa Franek Stopka i Wojc. Osuszek z K. (Rajman → p. 7); 1546 Zygmunt Stary wyrokuje w sprawie między Katarzyną Janową mieszcz. bocheńską a Wojc. Osuszkiem mieszcz. z K. w sprawie sprzedaży soli (MS 4, 22330).

4a. M. K. rządziło się prawem magd. (Mat. do MWKs. 106).

4b. Wójtostwo: 1470-80 wójt w K. ma 2 ł. roli w K. i 1 ł. w Gniazdowie (DLb. 2 s. 191-2); 1472 łany wójtowskie sąsiadujące z mieszczańskimi, wójt uzyskuje pewne czynsze → p. 3; Stan. Wicher wójt (tamże); 1519 wójtostwo w K. (AKapKrak. perg. 654); 1529 sołtys [wójt] w K. (LR s. 122); 1543 Stan. Rodzina wójt w K. (Protokolarz → p. 7 nr 82).

4c. Władze miasta, rada, ława: 1472 Maciej Jajko burmistrz (magister civium); Maciej Osa i Piotr rajcy; Waw. Waziaja i Jan Kapica ławnicy (Mp. 5 N 11); 1502 Stan. Oprzela burmistrz (proconsul) i rajcy: Andrzej Malik, Stan. Kanapa, Jan Kubala i Stan. Gębala, Stanisław s. Mik. Soligi mieszcz. z K. pisarz Krystyna Koziegłowskiego, rektor szkoły i pisarz miej. (Mp. 5 T 76); 1527 Wacław burmistrz (purkmistr) (Protokolarz → p. 7 nr 70); 1534 rajcy → p. 3c; 1545 Maciej sołtys (scultetus) i Stan. Rodzina rajcy (tamże nr 85); 1550 za zgodą bpa krak. Samuela Maciejowskiego przystąpiono do odbudowy zniszczonego przez pożar ratusza w K., miał być przyozdobiony i pokryty dwuspadowym dachem. W ratuszu miał się mieścić wyszynk piwa i egzotycznych napojów, pozostający w gestii rajców, a następnie postrzygalnia sukna i farbiarnia oraz skład świec (Rajman → p. 7; LibMun. s. 16; Ep. 24 s. 40-1; Wiśn.Cz. s. 137).

5a. Kościół par. pod wezw. Bożego Ciała i jego usposażenie. 1400 Jan s. Klemensa z Kwiliny, ręcząc za swych krewnych, odstępuje Krystynowi z K. kaszt. sądec. pr. patr. kościoła w K., w zamian za co uzyskuje od Krystyna 20 grz. dla wzniesienia kościoła w Kossowie. Krystyn ręcząc za plebana w K. rezygnuje na rzecz plebana w Kossowie z dzies. z ról dworskich w Kwilinie, Różnicy i Nowej Wsi, należących dotąd do plebana w K. Krystyn zobowiązuje się zapłacić Janowi w terminie do nabliższego Bożego Narodzenia 10 grz. gr pras. i 10 grz. kwartników (SP 8, 10357 -9); 1437 kmiecie wsi → Gężyn mają płacić po upływie wolnizny z każdego łanu po 4 gr dzies. mnichom przy kościele par. Bożego Ciała [w K.] (ZDM 2, 495)3F. Kiryk i J. Rajman, Miasta → p. 7 przypuszczają, że byli to Franciszkanie; 1470-80 kościół par. pod wezw. Bożego Ciała z drew. korpusem i mur. chórem, w kościele altana NMP ufundowana przez Jana Koziegłowskiego z altarystą, który ma 5 grz. czynszu z ról w Lgocie. Do pleb. w K. należą 2 ł. folw., ogród i łąki w K., sadzawka w Gniazdowie. Pobiera po 1 ćw. żyta i owsa z każdego łanu mieszczan w K., kolędę i ofiary od mieszczan, dzies. snop. i kon. z łanów kmiec. w Cynkowie, Wojsławicach, z 2 ł. sołeckich w Żelisławicach wart. 10 grz. z łanów kmiec. i 2 ł. sołeckich w Markowicach, z łanów kmiec. w Gężynie, Siedlcach i Kruszynie. Do par. należą: m. K., Cynków, Wojsławice, kuźnica Kamienica, Gniazdów, kuźnica Pawłowska czyli Warcka i karczma, Gężyn, Siedlec i Kruszyn (DLb. 2 s. 191-4); 1490 Krystyn z K. zapisuje kościołowi par. w K. staw pod wsią Gężyn oraz Siedliska k. cmentarza w K. i ogród (AMetr., Wizytacja bpa Michała Poniatowskiego t. 57 k. 89; Wiśn.Cz. s. 149); 1499 oficjał krak. rozstrzyga spór między Krystynem z K. a Janem z Giebołtowa o pr. patr. i pr. prezenty kościoła par. i innych beneficjów w K. Obie strony i ich potomkowie mają kolejno prezentować kandydatów na wakujące prebendy (OK 20 s. 315-7); 1513 Krystyn z K. nadaje kościołowi w K. 2 stawy - jeden pod Siedlcem [zw. w czasie wizytacji Rozsochacz], drugi pod Koziegłówkami (AMetr., Wizytacja bpa Michała Poniatowskiego 57 k. 89 - wzm.); 1529 uposażenie kościoła par. w K.: dzies. pien. z [pewnych ról] m. K. i Gniazdowa wart. 1 1/2 grz. 3 gr, z całego Gniazdowa wart. 2 1/2 grz. 16 gr, z całego Siedlca wart. 1 1/ 2 grz. 3 gr, z całego Gężyna wart. 20 gr, z całych Wojsławic i od sołtysa tamże wart. 3 grz. 12 gr, z całego Cynkowa 10 grz. i od sołtysa tamże 30 gr, z Kuźnicy 24 gr, meszne w K. 26 ćwiertni żyta i tyleż owsa miary koziegłowskiej; do altarii Ś. Aleksego w tymże kościele, której altarystą jest Szymon z Kłobucka, należy czynsz wieczysty 6 grz. w K. i czynsz wyderkafowy 1 grz. 16 gr z wójtostwa w Woźnikach; do altarii Ś. Katarzyny w tymże kościele, której altarystą jest Marcin z K., należy dzies. pien. z całej wsi Lgotka wart. 5 grz. (LR s. 121-2, 335); 1532 Jan pleb. w K. występuje przeciwko witrykom kościoła w K. z powodu okupacji 2 sadzawek, zabrania 7 krów, o 1 grz. „pro emendo missali legate”, i sprzedaż organów (Ep. 13 k. 5v-6r); 1552 po zm. Szymonie z Kłobucka altarię S. Aleksego w kościele par. w K. obejmuje Jan pleb. w K. (OK 99 s. 295); 1598 uposażenie mur. kościoła Bożego Ciała w K.: rola leżąca za kaplicą Ś. Krzyża w kierunku Starej Kuźnicy o długości 12 stajań i szerokości 18 zagonów i łąka pośrodku ról, oraz rola za ul. Woźnicką w kierunku Gniazdowa o długości 10 stajań i szerokości 18 zagonów, łąka pod Siedlcami, 4 małe sadzawki, z których dwie mają spuszczoną wodę, zagroda na rolach plebańskich, meszne z pojedynczych łanów m. K., plebania przy kościele par. i ogród przy ul. Woźnickiej, czynsz 2 fl. z roli zw. Bartodzieska; altarysta altarii Ś. Katarzyny w kościele par. ma m.in. wielką sadzawkę przed Koziegłówkami; do par. należy m. K., wsie: Siedlec, Gężyn, Jastrzębie, Wojsławice, Cynków, Gniazdów i 2 kuźnice Własna i Kamienica (Wojtas → p. 7 s. 27-9).

5b. Plebani i wikarzy kościoła Bożego Ciała w K.: 1430 pleb. Stanisław (ZDM 2, 427); 1472 pleb. Świętosław, wikary Klemens (Mp. 5 N 11); 1501 wikary Jakub (OK 21 s. 112); 1502 pleb. Zbigniew (Mp. 5 T 76); 1516 pleb. Jan Hybaczek prezentowany na mansjonarza w kościele Ś. Michała na zamku krak. (MS 4, 10948); 1522 pleb. Jan (ZK 317 s. 282); 1529 pleb. Stanisław z K. (LR s. 121); 1532 pleb. Jan → p. 5a; 1548 pleb. Stan. Januszowski (Ep. 26 k. 95v); 1552 pleb. Jan→ p. 5a.

5c. Kaplica Ś. Krzyża pod m. K.4Poświadczona jeszcze w końcu XVIII w. (Mat. do MWK s. 106), dziś nic istnieje: 1402 Krystyn kaszt. sądec. dz. K. za zgodą Piotra [Wysza] bpa krak. uposaża kaplicę Ś. Krzyża przed m. K. ogrodem z czynszem 1 grz., sadzawką i dzies. z wsi własnych Kotowice, Postawczowice i Choroń (ZDK 1, 153); 1410 Andrzej prebendarz [kaplicy] Ś. Krzyża za m. K. (OK 4 s. 22r, 27r, 37v, 59r); 1470-80 prebendarz Piotr z Kromołowa. Do prebendy należy sadzawka, 1 ł. w K. z czynszem rocznym, dzies. snop. z łanów kmiec. w Mrozowie i Postawczowicach. Prebendarz winien odprawiać 3 msze w tygodniu (DLb. 2 s. 194); 1472 Jan z K. z ż. Elżbietą oraz synami Janem i Krystynem nadają prebendzie Ś. Krzyża przed m. K. zagajnik i łąkę zw. Kilianów Las (OK 204 s. 321-3); 1476 Dorota dz. Mirowa wd. po Hińczy z Rogowa kaszt. sand. nadaje prebendzie Ś. Krzyża za m. K. ufundowanej przez jej rodziców dzies. z ról folw. zamku Mirów, która należała dotąd do kapelana zamkowego w Mirowie (Ep. 15k. 11v-12r); 1478 przyw. Jana Koziegłowskiego na łąkę dla prebendy Ś. Krzyża (Wiśn.Cz. s. 149); 1479 cz. m. K. rozciąga się w kierunku kaplicy Ś. Krzyża → p. 3 (Mp. 5 O 138); 1529 do prebendy czyli kaplicy Ś. Krzyża k. m. K. należy dzies. snop. od sołtysa w Postawczowicach wart. 1 grz., od zagrody i 1 ł. tamże wart. 1 grz., od zagrody i z ról folw. w Choroniu wart. 3 grz. 6 gr (LR s. 286); 1544 Jan pleb. w Reptach [?] prebendarz Ś. Krzyża w K. (Ep. 21 s. 11); 1598 kaplica Ś. Krzyża należąca do szpitala w K. posiada łan roli rozciągający się od najbliższego miejsca przy kaplicy od drogi lgockiej [do Lgoty] w kierunku boru o długości 7 stajań i szerokości 20 zagonów, rolę w kierunku Gniazdowa, rozciągającą się od ruin zamku (devastato castello seu ruinis) aż do granic Wojsławic, długości 7 stajań i szerokości ok. 20 zagonów, przydatek w miejscu zw. Kozodrze w kierunku Wojsławic o długości 2 stajań i szerokości 4 zagonów, 24 chaty przy kaplicy z czynszem po 6 gr z każdej, 4 duże sadzawki. Do kaplicy należy dzies. snop. z Chorunia, Kotowic i Postaszowic. Dom szpitalny z ogrodem przy ul. Woźnickicj [do m. Woźniki] o długości 1 stajania i szerokości 5 zagonów i z siedliskiem po dawnym szpitalu (Wojtas → p. 7 s. 29-30).

5d. Szkoła parafialna w K.: 1472 Jan rektor szkoły i pisarz zamkowy (minister schole necnon notarius castri) (OK 204 s. 323): 1502 Stanisław s. Stan. Szoligi mieszcz. z. K. pisarz Krystyna z K., a także rektor szkoły i pisarz m. K. (Mp. 5 T 76); 1598 dom rektora szkoły (Wojtas → p. 7 s. 28).

5e. Dzies. kościoła w Pałecznicy: 1434 dzies. pien. z. ról m. K. i jego przedmieść plebanowi w Pałecznicy (ZDM 2, 465); 1470-80 dzies. pien. po 8 szer. gr pras. z łanów mieszczan w K. wart. 2 grz. i 2 ł. wójta temuż plebanowi (DLb. 2 s. 191- 2); 1529 dzies. pien. z ról mieszcz. w K. wart. 8 grz. prebendzie w kościele w Pałecznicy (LR s. 184).

6a. Wydarzenia: 1426 Władysław Jag. przebywa w K. (DH 4 s. 342; GItin. s. 83); 1439 Mikołaj i Filip mieszczanie z Kromołowa oskarżeni przez Mikołaja ze Sławkowa altarystę na zamku krak. zeznają, że nie zabrali Paszkowi z K. gwałtem na drodze 12 grz. półgr i 12 fl. (GK 6 s. 257); 1442 Jan z Chechła oddala pod przysięgą pretensje Klemensa z. Chechła o zabranie 4 grz. półgr kmieciowi z K. (Katalog UJ dok. perg. nr 447).

6b. Osoby pochodzące z K. przyjęte do pr. miej.: 1414 Tworzian [Florian] przyjęty do pr. miej. w Krakowie (Kacz. 2685); 1434 Jakub szewc z K. przyjęty do pr. miej. w Chrzanowie (WAP, Księgi miejskie Chrzanowa rps dep. 36, s. 68); 1449 Marcin przyjęty do pr. miej. w Krakowie (Kacz. 5908).

6c. Duchowni pochodzący z. K.: 1422-30 Piotr s. Jana z K. (Bullarium 4, 1075, 1259, 1342, 2467); 1430 Gotard s. Pawła z Mstowa kleryk gnieźn. pleb. w Targoszycach uzyskuje prowizję na plebanię kościoła par. w Siewierzu, wakującą po śmierci Dziersława Strzały a okupowaną przez Piotra z K. (Bullarium 4, 2467); 1470 pan Jan Koziegłowski pisarz wwdy krak. [Jana Pileckiego z Pilczy] (Acta Rectoralia 1, 215); 1520 discretus Sebastian z K. (Acta Rectoralia 1, 2484); 1529 Jan z K. wikary w kolegiacie w Skalbmierzu; Jan z K. duchowny; Jakub z K. pleb. w Mikulczycach [Śląsk] (LR s. 72, 147, 337).

6d. Studenci Ak. Krak. pochodzący z K.: 1427 Piotr s. Macieja, 1460 Jan Koziegłowski, 1469 Stanisław s. Piotra. 1504 Więcesław s. Jerzego, 1515 Stanisław s. Piotra, Marcin s. Andrzeja, 1517 Sebastian s. Stanisława, 1520 Michał s. Mikołaja (Ind. s. 121, 251, 288; Al. 2 s. 86, 161, 165, 180, 200).

6e. Inne osoby pochodzące z K.: 1442 Marcin Koziegłowski tkacz, w → Chrzanowie; 1500 Jan Koziegłowski w Krakowie (Rad. 430 s. 25); 1524 pani Elżbieta w Lublińcu [Śląsk] c. Kaspra [Ciszowskiego] (Tiessowski) z K. (L. Igalfy - Igaly, Die Freiherren Kochticky von Kochtitz und Lublinitz, Jahrbuch de Heraldisch genealogische Gesellschaft Adler. Bd 10, Wien 1981, s. 131); 1545 Mik. Zawodny z K. ławnik w Woźnikach (Protokolarz → p. 7 nr 85).

7. 1401 (KRK 2 s. 265).

Źródła drukowane: Akta wizytacji dekanatów bytomskiego i pszczyńskiego dokonanej w roku 1598 z polecenia Jerzego kardynała Radziwiłła biskupa krakowskiego, wyd. M. Wojtas. Katowice 1938, s. 25-31; Protokolarz miasta Woźnik, oprac. L. Musioł. S. Rospond. Katowice 1972. Literatura: J. Horwat, Księstwo bytomskie i jego podziały do końca XV w., Gliwice 1990. s. 18-20, 34, 54, 59, 63, 86, 99, 114-5, 122, 168, 175, 200; F. Kiryk, J. Rajman, Miasta ziemi siewierskiej w okresie staropolskim, Siewierz. Studia z dziejów miasta i regionu, w druku; Z. Noga, Osadnictwo i stosunki własnościowe w księstwie siewierskim do 1790 roku, mps u autora; A. Nowakowski. Dzieje ustroju i prawa księstwa siewierskiego, Białystok 1993; R. Rybarski. Handel i polityka handlowa Polski w XVI stuleciu, t. 1-2, W. 1958.

8. W kościele par. Bożego Ciała w prezbiterium między szkarpami Ogrojec z krucyfiksem o cechach gotyckich oraz późnogotyckimi rzeźbami Matki Boskiej i ś. Jana z 1 ćw. XVI w.; w wejściu z kruchty płd. do nawy drzwi z okuciami o cechach gotyckich z XVI w. wg tradycji z zamku koziegłowskiego; w ołtarzu głównym w części środkowej rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem późnogotycka ok. 1500 r.; w ołtarzu prawym późnobarokowym. pochodzącym z niezachowanego kościoła Ś. Krzyża k. K., krucyfiks zapewne z 1 ćw. XVI w. (KatZab. t. 6 z. 9 s. 5-6).

1 Jest to pierwsza wiadomość o kościele w K., a zarazem o samym mieście, ponieważ ten właśnie kościół leżał na terenie m. K.

2 W średniowieczu i później rzeka ta na całej swej długości od Rzeniszowa, aż do jej ujścia do Warty nazywała się Rzeniszówką (Mat. do MWK s. 9, 24, 101, 106, 283, 304; MWK). Dziś zwana jest Bożym Stokiem, ale jej źródła biorą początek w Gniazdowie i Wojsławicach. Nazwa „Rzeniszówka” zachowała się tylko dla potoku płynącego z Rzeniszowa, prawego dopływu Bożego Stoku (Nazwy Warty s. 25, 139, 224; Mapa Obrębów: UN 205 s. 6, 9-10).

3 F. Kiryk i J. Rajman, Miasta → p. 7 przypuszczają, że byli to Franciszkanie.

4 Poświadczona jeszcze w końcu XVIII w. (Mat. do MWK s. 106), dziś nic istnieje.