(1193, 1250 Cromolou z kop. z XV i XVI w., 1326 Chromow, 1327 Chromolow, 1440 Cromelow, 1454 Cromolowo) wieś, przed 1388 miasto.

1. 1193 wieś (Mp. 1 s. 58; ŚlM 1, 71); 1388 m. (SP 8 uw. 90/3,4 - wójt); przed 1480 ziemia krak. (DHn. 1 s. 74-5); 1489, 1581 pow. lel. (RP s. 134; ŹD s. 73); 1250 n. par. własna → p. 3A; 1326-8, 1334 dek. Irządze (MV 1 s. 138, 210, 304, 355); 1335 n., 1373-4 dek. Lelów (MV 1 s. 372; Rejestr Świętop. k. 11, 34); 1470-80 dek. Irządze, obecnie Lelów (DLb. 2 s. 210); 1529, 1598 dek. Lelów (LR s. 324; WR k. 357).

2a. Położenie i granice: 1384 Nosalowice [dziś nie istnieją] k. K. (SP 8, 2309); 1394 Krzywosąd z Bilanowic przeciw Dzierżkowi z K. o przeoranie granic [między K. a Bilanowicami] (ZK 2 s. 168); granice [między Bilanowicami i K.] → p. 3Ba; 1397-1402 prep. kl. mstow. procesuje się z Dzierżkiem z K. o granice w K. [między ich częściami K.] (SP 8 uw. 229/63, 242/64, 265/68, 277/38, 290/18, 325/105, 343/7; ZK 3a s. 250, 302 z 1401: prep. Wilhelm, 493, 586); 1425 ponieważ w sporze kl. mstow. z Pawłem z K. o granice między przedmieściem a miastem nic nie zostało uczynione, dlatego sąd wyrokuje, iż mają one być tak samo przestrzegane jak dotychczas. Jeśli nie zostaną [ustalone], każda ze stron będzie posiadać swoje dobra tak, jak je od dawna posiadała; Jakub z → Bzowa oddala roszczenia Pawła z K. o zniszczenie granic między K. a Bzowem alias na roszgechane (ZK 146 s. 2, 4); 1468 Stanisław z K. przeciw Katarzynie ż. Wiplara z Uliny o granice [między K. a Rokitnem] (ZK 315 s. 349); 1470-80 m. K. graniczy z Żerkowicami i [sąsiaduje, a nie graniczy bezpośrednio] z Morskiem (DLb. 3 s. 151-2); 1480 kuźniczka (minatrix) Małgorzata Brewczyna z nowej kuźnicy k. K. (Cracovia artificum suppl. 121, 124).

2b. Drogi: 1429 droga zw. kromołowska z Giebła [p. 2 i 3] do K.; 1432 wielka droga kromołowska z → Bzowa [p. 2 i 3] do K.; 1503 wolna droga król. z m. K. do m. Żarki (GK 28 s. 1205); 1570 droga z Krakowa na Śląsk przez Olkusz. K., Żarki, Częstochowę i Wieluń (LDK s. 60, 62-3. 75; B. Wyrozumska. Drogi w ziemi krakowskiej, Wr. 1977, s. 61, 63).

2c. Obiekty fizjograficzne: 1388 dąbrowa (merica) → p. 4a; 1424 Mik. Cebrzyk z Bzowa uwalnia Pawła z K. ze sprawy o sadzawkę i las (ZK 312 s. 272, 274); 1470-80 łąki w K. (DLb. 2 s. 210); przed 1480 źródło rz. Warty znajduje się w ziemi krak. w mało znanej osadzie K. (DHn. 1 s. 74-5); 1511 sadzawki rybne w K. → p. 3Ba; 1527 te sadzawki → p. 5a; 1540 rola zw. Nosalowska → p. 5a; 1570 wąski wąwóz przed K., którym biegnie droga z Bzowa do K. (LDK s. 62-3).

2d. Przedmieście: 1425 suburbium K. → p. 2a.

3A. Wieś a następnie przedmieście K. własn. kl. NMP kan. reg. we Wrocławiu na Piasku, przed 1220-1441 filii tegoż kl. w Mstowie, potem samodzielnego kl. mstowskiego. 1193 pap. Celestyn III bierze w opiekę stolicy apostolskiej kl. NMP kan. reg. we Wrocławiu na Piasku i zatwierdza jego uposażenie, m. in. posiadanie karczmy w K. (Mp. 1 s. 58; ŚlM 1, 71); 1250 pap. Innocenty IV potwierdza uposażenie tegoż klasztoru, m.in. posiadanie kościoła i karczem we wsi K. (Schlesisches Urkundenbuch 2, wyd. W. Irgang, nr 397); 1397-1402 → p. 2a; 1410-2 Piotr prep. mstow. [dz. przedmieścia K.] procesuje się z Pawłem, Paszkiem dz. K. (OK 4 k. 8lv, 103r, 132v, 134v, 143v, 205r); 1425 przedmieście (suburbium) K. należące do kl. mstow. → p. 2a; 1470-80 w m. K. [=przedmieściu K.] 1 łan i 1 zagroda należąca do kl. mstow., kl. pobiera czynsz 1 wiard. z łanu i 8 gr z zagrody (Dlb. 2 s. 210; 3 s. 151); → p. 5b; 1485 opatrzny Jan z K. przeciwko Maciejowi prep. kl. mstow.; tenże prep. przeciwko Stanisławowi dz. z K. (ZK 319 s. 43); 1533 Klemens sołtys z Zawiercia sprzedaje za 30 grz. Janowi prep. mstow. i klasztorowi sołectwo w dobrach K. (ZK 318 s. 181-2); 1539 Tomasz prep. mstow. odstępuje za 3 bałwany soli zw. darowniki i 3 ćw. soli warzonej wart. 200 fl. z pr. odkupu Sewerynowi Bonerowi kaszt. biec., burgr., żupnikowi i wielkorządcy krak. oraz star. ośw. i zator, sołectwo w K. w ziemi krak. wraz z pr. patr. kościoła w K. (MS 4, 6660; Kopiarz mstowski s. 378).

3Ba. Własn. ryc. Przed 1320 Marek i Klemens ss. Abrahama dziedzice z K. rycerze Władysława Łok. ks. krak. i sand. wystawiają przyw. na sołectwo w Porębie Dzierżnej (ZK 9 s. 259-60)¹Dok. ten przedłożyli przed sądem ziemskim krak. w 1431 kmiecie z Poręby Dzierżnej, by w sporze z Piotrem Pieniążkiem udowodnić, iż podlegają sądowi pr. niem. Wątpliwości co do aut. dok. budzi fakt, że z polecenia sędziego i podsędka cała zapiska została wykreślona; 1394-1405 Dziersław, Dzierżek Momot [h. Gryf] dz. i wójt K., Goszyc 1389-1408, Straszęcina [pow. pilzn.] 1403, mąż Elżbiety (SP 8, 5496, 5548-9, 5551, 5560, 5580-1, 7613, 7617, 8607-8, 8651-2; uw. 290/19; 7/2, 152, 154; ZK 2 s. 130, 519, 525; 3 s. 398; 3a s. 163, 232, 241; 3b s. 78, 141, 147, 645; 311 s. 10); 1394-1412 Elżbieta ż. Dziersława Momota z. K., w 1412 wdowa (SP 8, 5496, 5548; uw. 267/13; ZK 5 s. 280); 1394 → p. 2 (ZK 2 s. 168); 1397-1402 → p. 2a; 1398-1400 Katarzyna, Kachna [dz. K.] i → Rawałowic 1395-1425 c. Klemensa [h. Gryf] z Rawałowic i Petroneli żona Andrzeja z Zalasu i Rawałowic (SP 8, 7111; uw. 325/59).

1398 Mikołaj dz. z Zagórza odstępuje Katarzynie c. zm. Klemensa z Rawałowic ż. Andrzeja z Zalasu cz. dziedziny w Zagórzu w zamian za cz. jej dziedziny w K. Katarzyna zobowiązuje się zapłacić Mikołajowi 50 grz. do najbliższego Bożego Narodzenia, a jeśli tego nie uczyni, wwiąże go do cz. w Zagórzu. Jeśli Mikołaj będzie przez kogoś wyrugowany (depressus) z tej dziedziny w K. ma od niej otrzymać następne 50 grz. do najbliższego Bożego Narodzenia. Gdy zaś Mikołaj spokojnie wieczyście pozyska tę dziedzinę, Katarzyna doda mu jeszcze 10 grz. (SP 8, 7111); 1398-9 Mikołaj z Zagórza wraz z bratanicą Katarzyną z Rawałowic procesują się z Dzierżkiem i jego ż. Elżbietą z K. o połowę K. (SP 8 uw. 267/13, 278/36); 1400-1 sąd potwierdza, że Dziersław z K. ma w zastawie za 130 grz. szer. gr od Mikołaja z Zagórza połowę K., którą Mikołaj ma wykupić od niego (SP 8, 9777; ZK 3 s. 233); Katarzyna [ż.] Andrzeja z Rawałowic [i Zalasu] pozywa Mikołaja z Zagórza o trzecią cz. z połowy K. (SP 8 uw. 322/37, 325/59 zp.); 1401 Miczek z Zagórza procesuje się z Dziersławem z K. o połowę miasta i dziedziny K. (ZK 3a s. 232, 241); 1402 Abraham z Goszyc oddala roszczenia Dziersława z K. do 40 grz. długu ze Straszęcina [pow. pilzn.] i 100 grz. szkody (ZK 3 s. 398); Mikołaj z Zagórza sprzedaje za 200 grz. gr pras. i 20 grz. kwartników Jadwidze z Pilicy połowę m. K. (ZK 3 s. 457-8); tenże oświadcza, że otrzymał od [Jadwigi] Ottonissy [wd. po Ottonie z Pilicy] całą sumę 220 grz. za połowę K. (ZK 3 s. 469).

1403-27 Paweł, Paszek Momot [h. Gryf] dz. z K., Mokrusza 1405, → Goszyc 1411-20, Będusza i Żelisławic 1404-8, Pierzchowic [dziś nie istnieją] od 1411, Nosalówki od 1412, burgr. zamku Rabsztyn 1407-9, br. Abrahama z Goszyc, mąż Agnieszki [Jachny] (ZK 3 s. 544-5; 3b s. 83, 586, 608, 627, 632, 639, 641, 661, 664, 685; 4 s. 3, 22-4, 156; 5 s. 86, 106, 243, 257, 279-80; 6 s. 57, 87, 93, 97, 261, 366-7, 523, 581; 7 s. 11; 146 s. 2, 4; 193 s. 225; 194 s. 183; 312 s. 68, 88, 156-8, 198-9, 201-2, 210, 214, 218, 230, 233, 272, 274, 290, 304, 311, 336, 400 -jako zm.; GK 1a s. 14v, 15v, 72v, 142v; OK 4 s. 103r, 130r, 132v, 134v, 143v, 205r; ZCz. 2 s. 24; Teut. 1A s. 166; SP 2, 1614; Bon. 12 s. 303; J. Ptaśnik, Studia nad patrycjaiem krakowskim, cz. 2, Rocznik Krak. 16, 1914, s. 13); 1403 Marek z K.. Goszyc 1390-1401, Chotowej [pow. pilzn.] 1403-4 (SP 7/2, 153; ZK 3b s. 141)²W zapisce nad słowem Kromolow nadpisane „Chotowij”; Jadwiga wd. po Ottonie z Pilicy zapisuje wnukowi Ottonowi s. Wincentego z Granowa [i swej c. Elżbiety] na wypadek śmierci połowę m. K. kupioną [od Mikołaja z Zagórza] i młyn [→ Granowski] pod Czarną Wsią k. Krakowa, kupiony od mieszcz. krak. Winka (SP 2, 965); Paszek z K. ma zapłacić 100 grz. gr pras. Tomkowi z Trzeciesza pod gwarancją zastawienia mu połowy m. K. (ZK 3 s. 544-5); 1404 Paszek Momot z K. sprzedaje za 250 grz. gr pras. Jadwidze z Pilicy połowę m. K. (ZK 4 s. 3); → Będusz p. 3; Andrzej Kreza sołtys z Zedermanu ma zapłacić Paszkowi z K. 68 grz. gr pras. pod gwarancją wwiązania go do wsi Zawady (ZK 4 s. 30).

1405 Paszek z K. procesuje się z panią [Elżbietą] Granowską o dziedzinę K. (ZK 3b s. 612, 645, 664); 1408 → Będusz p. 3; 1411 → Chełm w par. Zwierzyniec p. 3; → Domaniowice p. 3; 1412 Żegota z Morska sprzedaje za 100 grz. szer. gr Paszkowi Momotowi z K. wieś Nosalówkę; Paszek z K. zobowiązuje się zapłacić temuż Żegocie 20 grz. półgr pod gwarancją przekazania mu 4 grz. czynszu w K. (ZK 5 s. 277); Abraham z Goszyc i Paszek z K. uzyskują sądownie na Elżbiecie wd. po Dziersławie z Goszyc [i K.] pr. bliższości do wykupu cz. dziedziny po ich bratankach, dzieciach Marka z Chotowej (ZK 5 s. 280); 1412-36 Jagienka, Jachna, Agnieszka z K., żona Pawła z K, w 1430 wd. po nim (ZK 5 s. 324; 312 s. 336, 400; GK 5 s. 687, 734); 1415 Piotr s. [Piotra] Szafrańca z Pieskowej Skały zastawia za 100 grz. półgr Mikołajowi z Wilkowa Rokitno i cz. Niegowonic. Mikołaj będzie trzymał te dobra do czasu spłaty całej sumy. Piotr i Paszek z K. ręczą za ojca tegoż Piotra, a Paszek poręcza Mikołajowi z Wilkowa spłatę tej sumy ewentualnym wwiązaniem go do połowy K. i do Nosalówki (ZK 312 s. 70); 1417 → Goszyce p. 3; 1418 Paszek Momot z K. oddala prawnie roszczenia Niklosza mieszcz. z Mrzygłodu do 4 grz. (ZK 312 s. 157-8); 1419, 1420 → Goszyce p. 3; 1421 → Koziegłowy zamek p. 6; 1422 → Giebło p. 3; Paweł z K. winien zapłacić zięciowi Janowi z Giebła 40 grz. posagu c. Spytki pod warunkiem oddania mu w zastaw Nosalówki (ZK 312 s. 218); 1425 m. K. własn. Pawła → p. 2a; 1426 Jan prokurator z K. pana Paszka (ZK 312 s. 311); 1435 Ofka ż. Klemensa z K.→ Chechło p. 3; 1438-50 Wichna zw. Tarnoszką, Tarnochą c. Pawła z K. druga ż. Piotra z Chełmu [par. Zwierzyniec] kaszt. pol., wd. po nim od 1447 (ZK 11 s. 334, 336; 12 s. 18, 27, 324; 13 s. 69, 131-2, 134-5, 141-2, 255, 267, 349); 1438 tenże Piotr z Chełmu kaszt. pol. 40 grz. posagu i tyleż wiana zapisuje tejże Wichnie na połowie dóbr dziedz. (ZK 11 s. 336); 1440 Jan dz. z K. i jego siostra Katarzyna (GK 6 s. 469).

1450-73 Stanisław Kromołowski h. Gryf z K. s. Paszka Momota żonaty z Elżbietą c. Jana Rudzkiego wójta dziedz. Bytomia [Śląsk], uczestnik bitwy z Krzyżakami pod Chojnicami, jeniec krzyżacki (ZK 314 s. 9, 41, 72, 116, 122, 149, 174, 196; 315 s. 39, 50, 69, 76, 86, 93, 109, 114, 167, 172, 349, 362; 152 s. 282; 260 s. 239; SP 2, 3534; Spisy jeńców polskich z bitwy pod Chojnicami, wyd. M. Biskup, PH 56, 1965, s. 100; AGZ 17 s. 85; DLb. 2 s. 210; 3 s. 151); 1450 Elżbieta ż. Włodka z Siedlca ustępuje br. rodz. Stanisławowi z K. z dóbr po ojcu i matce; tenże Włodek zapisuje tejże Elżbiecie c. Pawła z K. 50 grz. posagu i tyleż wiana na połowie w Małusach i Siedlcu (ZK 314 s. 9); 1455 Katarzyna dz. z K. (GK 12 s. 547); 1456 Stanisław z K. zobowiązuje się zapłacić Janowi Sulikowskiemu z Sulikowa [ks. siew.] 40 grz. pod gwarancją wwiązania go do dóbr w K., z których ma 4 grz. czynszu rocznie (ZK 314 s. 72); 1460 Włodek z Małus Piłatowych zobowiązuje się zapłacić Stanisławowi z K. 40 grz. pod gwarancją wwiązania go do cz. dziedziny w Małusach i 1 kmiecia w Starych Małusach (ZK 314 s. 149); 1464 Elżbieta c. Jana Rudzkiego z Bytomia ż. Stanisława z K. (ZK 314 s. 174)³Jan Rudzki byl wójtem dziedz. Bytomia w l. 1441-59 (J. Drabina, J. Horwat, Z. Jedynak, Bytom średniowieczny, Opole 1985, nr 227, 234, 241, 245, 250, 252-3, 259-60, 272); 1468 → p. 2a; 1470-80 w m. K. łany mieszczan i folwark szlach., role i łąki pleb. z K. (DLb. 2 s. 210; 3 s. 151); 1474 Jan Sąspowski sprzedaje za 22 grz. Wojc. Wojszy z Mokrska czyli z K. połowę swej cz. w Żerkowicach z karczmą i 2 niwami (GK 19 s. 972).

1479-1533 Stanisław Kromołowski z K. żonaty od 1485 z Katarzyną c. Jana Szaszowskiego (ZK 316 s. 71, 86, 211, 213; 319 s. 29, 43, 80, 82-3; 22 s. 138; 25 s. 6-7, 291; 28 s. 146-51, 234-6, 238, 750-2; 187 s. 30-2, 90-1; 373 s. 338-9; GK 20 s. 883, 913; 23 s. 767; 24 s. 252, 561, 573, 601; 27 s. 425, 502, 578, 1084, 1288; 28 s. 52, 77, 289, 311, 418, 472, 480, 487, 491; 33 s. 490; BPAN rps 8814 varia nr 14 fol. 2 k. 32v, 57v; AGZ 15 s. 374, 377-8, 380, 400, 404-6, 410, 415-7, 420; 17 s. 458, 462, 519, nr 4117; Cracovia artificum 1300-1500, 1147; MS 3, 1618; 4, 4438; Wiśn.Cz. s. 166, 182-3; J. Ptaśnik, Bonerowie, Rocznik Krak. 7, 1905, s. 62; SKO s. 175-6, 178, 182-3, 185-6)⁴W 1529 sprzedał K., ale nadal pisał się z K; 1485 Stanisław z K. zapisuje ż. Katarzynie c. Jana Szaszowskiego 1000 fl. węg. w złocie na połowie dóbr dziedz. w m. K. i wsi Zawadzie (ZK 316 s. 86); → p. 3A; 1493 Stanisław z K. zastawia za 200 fl. Piotrowi Myszkowskiemu kaszt. ośw. połowę m. K. (GK 24 s. 268-9); 1494 Stanisław z K. zobowiązuje się zapłacić 100 fl. węg. temuż Myszkowskiemu z Przeciszowa kaszt. wiel. pod gwarancją wwiązania go do wsi Zawiercie (GK 24 s. 790-1); 1496 Mikołaj z Iwanowic i Jan z Makowa Pieniążkowie zobowiązują się zwrócić 250 fl. węg. Stanisławowi z K. pod rygorem wwiązania go: Mikołaj do cz. w Wierzchowisku, Jan do połowy Makowa i Kamienicy (GK 25 s. 471-2); 1500 Elżbieta c. zm. Jana Trepki z Błeszna ż. opatrznego Jana Matiaszka z Olkusza za zgodą męża sprzedaje za 100 grz. Stanisławowi z K. całą cz. dziedziny przypadłą jej z działu w Błesznie i Wrzosowej (ZK 316 s. 211, 213); 1501 Stanisław dz. z K. zastawia za 80 grz. od Bożego Narodzenia na rok Mik. Jaroszewskiemu Siestrzeńcowi całe m. K. aż do jego wykupienia, a tenże wydzierżawia to miasto temuż Stanisławowi do 24 VI (GK 28 s. 51-2); woźny sąd. wwiązuje tegoż Siestrzeńca z Jaroszowa do m. K.; Stanisław z K. oświadcza, że wydzierżawił od tegoż Mikołaja m. K. (GK 28 s. 311); 1502 Stanisław z K. rezygnuje z zapisu 300 fl. na wsi Chełm, który miał od Mik. Chełmskiego, na rzecz Piotra Myszkowskiego z Przeciszowa wwdy łęcz. (GK 28 s. 491); 1502 Mik. Jaroszowski Siestrzeniec odstępuje za 80 grz. Piotrowi Myszkowskiemu z Mirowa całe m. K., które ma w tej sumie w zastawie od Stanisława z K. (GK 28 s. 1295); 1504 → Jaworznik Mały i Wielki p. 3; 1507 Stan. Kromołowski z K. zobowiązuje się zwrócić 190 fl. węg. Jakubowi Giebelskiemu ze Skawiny i Woli pod rygorem wwiązania go do połowy m. K. Zobowiązanie poręcza Mikołaj z Chełmu (ZK 154 s. 256-7); 1511 Stanisław z K. nadaje plebanowi z K. i jego następcom sadzawki rybne w K. Pleban będzie odprawiał aniwersarz i mszę ś. za fundatora (Wiśn.Cz. s. 182); 1512 Stan. Kromołowski zobowiązuje się zapłacić 200 fl. Mikołajowi s. Jakuba Giebelskiego (ZK 22 s. 138); 1514 tenże Stanisław ma zapłacić temuż Mikołajowi tę sumę pod gwarancją wwiązania go na rok do dóbr K. (ZK 25 s. 6-7); 1524 → Iwanowice, par. Kłobuck p. 3; 1527 → p. 5a; 1529 Stan. Kromołowski dz. K., odstępując od swego pow. [lel.], rezygnuje na rzecz Seweryna Bonera burgr. i żupnika krak., star. biec. i rabsztyńskiego z ról folw., lasów, łąk, sadzawek i młynów należących od dawna do m. K. i do przynależnych do niego wsi: Zawiercie z młynem, Popówki, Nosalówki i Pierzchowic (ZK 28 s. 146-8); tenże sprzedaje za 3600 fl. Sewerynowi Bonerowi z Balic całe m. K. wraz z pr. patr. kościoła pod wezw. ś. Mikołaja i z wsiami należącymi do K.: Zawierciem z młynem, Popówką, Nosalówką i Pierzchowicami; zm. Zofia c. Stan. Kromołowskiego niegdyś ż. Jana Chełmskiego burgr. krak. (ZK 28 s. 149-51).

1530 Seweryn Boner z Balic burgr. krak. sprzedaje za 8000 fl. pol. br. rodz. Jakubowi Bonerowi dobra ogrodzienieckie z miastami i wsiami, m.in. m. K. z wsiami: Zawierciem, Popówką, Nosalówką i Pierzchowicami (MS 4, 15770); 1536 Seweryn Boner z Balic kaszt. biec., wielkorządca krak., żupnik i burgr. krak., star. krak., biec., ośw., rabsztyński i ojcowski zapisuje ż. Jadwidze c Mikołaja z Kościelca wwdy kal. 3000 fl. posagu na imiennie wymienionych dobrach dziedz., w tym na K., kuźnicach i wsiach (ZK 29 s. 297-9); 1539 → p. 3A.

3Bb. Przywileje i szos. 1489-98, 1508-16 K. wymieniany bez danych o poborze (RP s. 36, 71, 108, 134, 147, 160, 175, 190, 205, 224, 357, 380, 560, 586, 613, 645, 672, 679, 685, 692, 701, 722, 748, 773); 1501 m. K. skazane na karę król. XIV za nie zapłacenie czopowego (GK 28 s. 342); 1525 Zygmunt Stary zatwierdza przywileje m. K. (Wiśn.Cz. s. 166); 1530 m. K. płaci 3 grz. 24 gr szosu (RP k. 65).

3Bc. Handel: 1519 Zygmunt Stary ustanawia w m. K. targ tygodniowy w każdą sobotę (MS 4, 2898; GK 146 s. 1052-4); 1532 tenże król poleca mieszkańcom m. in. K. płacić cło, przynależne do Rabsztyna i Ojcowa, w m. Skale (MS 4, 16662).

3Bd. Mieszczanie z K.: 1396-7 bez imion (ZK 1c s. 468, 473, 484); 1421 Bartłomiej → p. 4a; 1422 Andrzej (OK 4 k. 236v); Paweł (OK 4 k. 250v); 1436 Paweł Kaim (OK 5 s. 181); 1438 Świętosław kleryk z Chechła i Bartłomiej Lis (OK 5 s. 258); 1439 sław. Michał (GK 6 s. 223); Mikołaj i Filip → p. 6a; 1450 Świętosław (OK 1 s. 54); 1451 Szczepan Karlin (OK 1 s. 120); 1453 Maciej Ostrobod (OK 1 s. 600); 1466 Świętosław Mniszek (OK 12 s. 660); 1470-80 łany mieszczan (DLb. 2 s. 210; 3 s. 151); 1479 Wojciech i Jan mieszcz. (GK 20 s. 883, 913); 1484-5 opatrzny Jan Kromołowski (ZK 316 s. 71; 319 s. 43); 1486 opatrzny Tomasz mieszcz. z ż. Małgorzatą (ZK 316 s. 93-4); 1520 siostry szl. Anna ż. opatrznego Mik. Żonki i szl. Zofia ż. opatrznego Stan. Rezonki mieszczan z K. dziedziczki z Solczy cc. zm. Mik. Soleckiego (ZK 317 s. 165-6); 1522 Maciej s. Tomasza z K. (ZK 317 s. 229).

4a. Wójtostwo: 1388-9 Maciej podwójci, landwójt (advocatus, lantwoyt, viceadvocatus) z K. (SP 8 uw. 90/3,4, 97/21, 175/13, 197/13, nr 5095; 1, 216); 1388- 9 tenże procesuje się z Grzegorzem z Żerkowic [i Pierzchowic] o wykarczowanie dąbrowy, zaoranie jej na pole i zabranie gwałtem konia (SP 8 uw. 90/3-4, 97/21, 175/13, nr 5095; SP 1, 216); 1394-1405 Dziersław zw. Momot wójt i dziedzic K. → p. 3Ba; 1400 Wawrzyniec landwójt (lanthwoyth, aduocatus) z K. (SP 8, 10627, 10862, 10862a, uw. 355/14); 1421 Bartłomiej, Bartek wójt i mieszcz. z K. w sporze z Miką kmieciem z Siamoszyc o 13 korców żyta (ZK 312 s. 201, 203-5); 1455 Paweł wójt (GK 12 s. 547).

4b. Rada m. K.: 1438 wymienieni bez imion rajcy kromołowscy (OK 5 s. 258); 1455 rajcy: Filip, Bartosz, Jach i Święch (GK 12 s. 547).

5a. Kościół par., uposażenie, świętop. i dzies.: 1250 → p. 3A; 1306 bp krak. Jan Muskata oskarżony m.in. o to, że jego ludzie spustoszyli kościół w K. (MV 3 s. 85); 1326-7, 1350-1, 1354-5 dochody par. ocenione na 8 grz.; 1334-7, 1346-50, 1352-8 świętop. 12 sk.; 1351 świętop. 7 sk. (MV 1-2 s. wg ind.); 1373-4 świętop. 5 1/2 sk. (Rejestr Świętop. s. 11, 34); 1437, 1438 pr. patr. kościoła → Bzów p. 3; 1457 pr. patr. kościoła w rękach prywatnych (BPAN rps 8474, s. 469); 1470-80 w K. kościół pod wezw. Ś. Mikołaja, chór mur. z białego kamienia, korpus drewn.; dzies. snop. i kon. z łanów mieszczan w K. wart. 7 grz. bpowi krak.; pleban z K. ma role i łąki w K., pobiera dzies. z folwarku szlach. w K. oraz z łanu i zagrody w K. należącej do kl. mstow., a także z ról dziedziców z Bzowa i Karlina; pr. patr. kościoła należy po połowie do kl. mstow. i do dziedzica; do par. K. należą: K., Żerkowice, Morsko, Skarżyce, Bzów, Karlin, Łośnice, Bilanowice, Pomrożyce, Dupice (DLb. 2 s. 210-1; 3 s. 151-2); 1508 Stanisław z Pilicy pleb. w K. przeciw szl. Janowi Junoszy, Spinkowi i Stan. Świniarskiemu Czuryle z Bzowa o zabranie dziesięcin z tej wsi (Wiśn.Cz. s. 182, 197); 1511 → p. 3Ba; 1527 Jakub pleb. z K. za pośrednictwem wikarego z K. zawiera ugodę ze Stan. Kromołowskim dz. K. w sprawie sadzawek kościelnych i nieodśpiewanie aniwersarza (Wiśn.Cz. s. 182-3); 1529 pleb. z K. pobiera dzies. snop. z całego m. K. wart. 4 grz., z Łośnic wart. 2 1/2 grz., Karlina wart. 4 1/2 grz., Żerkowic wart. 5 grz., Bzowa i Tązowa wart. 5 1/2 grz. i dodatkowo 1 1/2 grz. 12 gr, Bilanowic wart. 1 1/2 grz., czynsz 24 gr od 2 zagr. w Bzowie i Tązowie i kolędę z tych wsi wart. 2 1/2 grz. 12 gr (LR s. 324); → 3Ba; 1539 pr. patr. kościoła → p. 3A; 1540 przed Piotrem [Gamratem] bpem krak. Mik. Rowiński pleb. z K. zeznał, że pewne role folw. w K. były niegdyś wydzielone niektórym mieszczanom kromołowskim, ale obecny dziedzic K. obrócił je z powrotem na folwark. Pozostałe role posiadają mieszczanie i przejęli z nich dziesięciny przynależne kościołowi w K. i stołowi bpiemu. Bp zarządza, by rola zw. Nosalowska odłączona była od folwarku dziedzica K. i rozdzielona pomiędzy mieszczan kromołowskich, a dzies. snop. z ról folw. i z roli Nosalowskiej ma być pobierana przez plebana (Wiśn.Cz. s. 183); 1541 tenże pleban procesuje się z dziedzicami Bzowa i Tązowa o nie oddanie dzies. Dziedzice przyrzekli w imieniu własnym i swych zagrodników, że będą uiszczać dzies. (Wiśn.Cz. s. 183); 1598 do par. K. należą: m. K., Bzów, Karlin, Siamoszyce, Pomrożyce, Bilanowice, Łośnice i Zawiercie (WR k. 357)⁵Z powodu zamienienia przez Seweryna Bonera kościoła w K. na zbór kalwiński, wzniesiono dla wiernych nowy kościół par. w Skarżycach przed 1566 i przyłączono do tej parafii wsie: Skarżyce, Żerkowice, Morsko i Dupice, dotychczas należące do par. w K. Wprawdzie w 1574 z inicjatywy nowego właściciela miasta Mik. Firleja rekoncyliowano kościół w K. i przywrócono parafię, ale bez wsi przynależnych do par. w Skarżycach.

5b. Plebani i wikarzy kościoła par. w K.: 1326 Wawrzyniec pleb. (MV 1 s. 138); 1327 Piotr pleb. (MV 1 s. 210); 1390 Panczek kapelan (ZK 1c s. 211); 1391 Mikołaj kapelan (ZK 1c s. 222); 1395-9 Andrzej wikary (ZK 2 s. 242; 1c s. 468; SP 8, 8237); 1400 Więcesław wikary (ZK 3a s. 183); 1402-5 Mikołaj wikary (ZK 3a s. 557, 580; 3b s. 487, 505); 1410 Tomasz wikary (OK 4 k. 66r, 70r); 1422 Jakub pleb. (OK 4 k. 23 3 r, 266r); 1424 prośba Piotra s. Wawrzyńca kleryka krak. o przydzielenie mu probostwa w kościele par. w K., wakującego po rezygnacji Mik. Szydły (Bullarium 4, 1323); 1425 przydzielenie probostwa w kościele par. w K. Mikołajowi s. Świętosława z Piasku Wielkiego kapłanowi diec. krak.; 1427 tenże plebanem w K. (Bullarium 4, 1595, 1852); 1439-44 Jakub pleb. (GK 6 s. 74-5; OK 5 s. 332; Cracovia artificum supl. 1441-50, 313); 1457 nadanie probostwa w kościele par. w K., wakującego po śmierci Mik. Gardziałka Janowi z Książa kapłanowi diec. krak. (BPAN rps 8474 s. 469); 1464 Piotr pleb. → Karlin p. 3; 1470-80 w przypadku wakatu kl. mstowski ma w połowie pr. prezenty kandydata na probostwo w K., a w połowie dziedzic K. (DLb. 3 s. 151); 1508-15 Stanisław z Pilicy pleb. (Wiśn.Cz. s. 182, 197; J. Krzemieniecki, Bernardinus Gallellus de Jadra vicarius et officialis generalis Cracoviensis 1509-1517, Kr. 1934, s. 102); 1527-9 Jakub pleb. (Wiśn.Cz. s. 182-3; LR s. 324); 1539 lektor w kościele w K. (ABMK 18 s. 209); 1540-1 Mik. Rowiński pleb. (Wiśn.Cz. s. 183; ZK 320 S. 281).

5c. Szkoła par.: 1422 Piotr rektor szkoły z K. w sporze z Janem rektorem z Żarnowca i Mikołajem rektorem szkoły w Pilicy (OK 4 k. 282v); 1513 w K. nauczyciel (minister ecclesiae) (ABMK 18 s. 246-7); 1529 Wojciech z Bydgoszczy bakałarz (Wiśn.Cz. s. 183); 1539 nauczyciel w K.(ABMK 18 s. 246-7).

6a. Wykroczenia: 1399 Dziersław z K. procesuje się ze Szczepanem kmieciem z Rudnik o to, że ten zbiegł od Dziersława przed czasem (SP 8, 8607, 8651); Lekarz kmieć z Łośnic występuje przeciwko Dziersławowi z K. o zranienie konia (SP 8, 8608, 8652); 1400 → Biała, par. Lelów p. 3B; Mikołaj ze Słupi oskarża Wawrzyńca landwójta z K., jego br. Stanisława i innego pomocnika o napad z bronią w ręku na dom kmiecia w Białej, należącego do Mikołaja, i zamordowanie tegoż kmiecia. Mikołaj oskarża o to samo także Stanisława br. Wawrzyńca i innych pomocników (SP 8, 10862, 10862a, uw. 355/14); 1403 Dziersław z K. zachodźca (prolocutor) Anny ż. Anderlina wójciny z Pilzna skazany na karę XV dla Grzegorza z Niegosławic [pow. wiśl.] i tyleż sądowi i LXX dla króla za opuszczenie sądu nie poręczywszy pieniędzmi (ZK 3b s. 147); 1439 Mikołaj i Flip mieszczanie z K. oskarżeni o napaść na drodze na Paszka z Koziegłów i zrabowanie 12 grz. półgr i 12 fl. (GK 6 s. 257); 1453 w sprawie Pawła z Ogrodzieńca przeciwko Stan. Kromołowskiemu woźny sąd. Grzegorz z Kroczyc zeznaje, że zaaresztował zakutego w łańcuchy człowieka w domu tegoż Kromołowskiego. Paweł zaprzeczył jakoby był on złodziejem (SP 2, 3534); Stan. Kromołowski uwięziony przez Mik. Lanckorońskiego na zamku we Lwowie zostaje uwolniony przez króla za poręką panów i kaucją 1000 fl. (AGZ 17, 4117); 1539 słudzy Hektora mieszcz. krak. sprzedali w K. towary, które należały do zabitego w podróży kupca (MS 4, 19641).

6b. Osoby pochodzące z K.: 1425 Stan. Kromołowski rajca lel. (ZDM 2, 374); 1440 Szymon s. Aleksego z K. przyjmuje pr. miej. krak. (Kacz. 5068); 1470-80 Piotr z K. prebendarz kaplicy Ś. Krzyża w m. Koziegłowy (DLb. 2 s. 194); 1471 Piotr Kromołowski łucznik (sagittarius) (K. Górski, Historia piechoty polskiej, Kr. 1893, s. 217); 1479 Piotr Kromołowski w Krakowie (Rad. 429 s. 649); 1480-1504 Piotr Kromołowski prasoł (sallicida) starszy cechu prasołów 1480 (Cracovia artificum 1300-1500, 752; Rad. 430 s. 488; 431 s. 7, 234; Wójt. Krak. 9 s. 155); 1494 Stan. Kromołowski (Cracovia impressorum XV et XVI saec., wyd. j. Ptaśnik, Lwów 1922, nr 68); 1502 Piotr Kromołowski odstępuje Andrzejowi prasołowi połowę swego domu w Krakowie przy ul. Ś. Szczepana (Wójt. Kr. 9 s. 155); 1509 Stan. Kromołowski kuśnierz (Cracovia artificum, 164); 1510 Maciej Stankowicz kowal z K. przyjmuje pr. miej. krak. (Księgi przyjęć... 1507-1572. wyd. A. Kiełbicka, Z. Wojas, Kr. 1993, nr 198); 1517 Jan Kromołowski cieśla przyjmuje pr. miej. krak. (tamże, nr 637); 1521-3 Stan. Kromołowski prasoł w Krakowie (Cracovia artificum 1501-50, 1271, 1280); 1529 Andrzej z K. pleb. w Żyglinie [Śląsk] (LR s. 338); Jan Kromołowski cieśla w Krakowie (Cracovia artificum 1501-50, 1316); 1545 Benedykt Kromołowski prasoł przyjmuje pr. miej. krak. (Księgi Przyjęć... nr 2311).

6c. Studenci Ak. Krak.: 1481 Grzegorz s. Piotra Kromołowskiego z Krakowa; 1498 Hieronim s. Andrzeja z K. (Ind. s. 90, 111); 1507 Grzegorz s. Stanisława z K. (Al. 2 s. 107).

7. Bon. 12 s. 303; J. Kopeć, 800-lecie parafii pod wezwaniem Świętego Mikołaja Biskupa Wyznawcy w Kromołowie, Kromołów 1993; J. Laberschek, Rozwój osadnictwa w powiecie lelowskim w średniowieczu (do 1400 r.), mps; tenże, Kromołów w średniowieczu, Gazeta Zawierciańska 12, 1993, s. 7; J. Moryń, J. Abramski, S. Aksamitek, Kromołów. Rys historyczny (1193-1993), Kromołów 1993.