KSIĄŻ WIELKI

(1325 de Zenze z kop., 1326 de Magnoxenze, 1328 Xanze, 1332 Csensch, 1335 Csøze, 1343 de Xansse, Xięze, Xansze, 1346 de Magno Xanze, Xenze, 1350-1351 Xanze, 1367 Czans, 1375 Xansch, 1376 Xans, Knas, 1377 Xians, 1381 Xiansz, 1385 Xansz, 1387 Xyansch, 1388 Xanss, 1389 Ksansch, 1390 Xzasz, 1390 Kxianss, 1391 Xiansch, Ksyasz, Xianss, 1393 Kxas, 1395 Kxuns, 1396 Xensz, 1400 Xiaz, Magna Xansz, 1406 Ksansz, 1407 Ksas, Ksazs, 1408 Czssazs, Zans Maior, 1415 Xiąsz z fals., 1416 Xziansz, 1419 Kszansz, 1420 Kschans, 1422 Ksyąz, Kxansz, 1423 Kxans, 1433 Kxansch, Maior Xansz, 1440 Kxas, 1451 Kans, 1462 Ksyosch, 1470-80 Nova seu Maior Xyasch, 1474 Kxasz, 1481 Kszyanz, 1485Xunsch, 1486 Xoncz, 1489 Xąnsz, 1491 Xąnsch, 1492 Maior Xanseh, 1505 Xianz, 1510 Ksiansch, 1519 Xyaz, 1523 Maior Xyansch, 1527 Xsyąsz, 1529 Magna Kxyasch, 1530 Xyąsz maior, 1536 Kxyąz, 1564 Kxiąsz) miasto przed 1372.

1. 1457 n. m. X. Districtus eiusdem [= pow. ksiąs.] (ZK 14 s. 273); 1375, 1490, 1581 K. X. miejsce odbywania roków sąd. i ośrodek powiatu ksiąs. (SP 8 s. 3; Mp. 1, 330; GK 23, s. 348; ŹD s. 83-95); → Książ Wielki powiat.

1326 n., 1598 par. własn. (MV 1-2 wg ind.; WR → p. 5); 1326-8, 1335-7 dek. Pałecznica [dziś Pełcznica] (MV 1 s. 146, 220, 307, 373, 385, 396); 1346-1358: dek. Wrocimowice 1346-1358, Pałecznica 1350-1351 (MV 2 s. 196 i n. wg ind.); 1373-1374 dek. K. W. [tożsamy z dek. Wrocimowice, Pałecznica] (MV 9 s. 12, 31-32); 1470-80 dek. Pałecznica alias Słaboszów (DLb. 2 s. 83-85); 1529, 1598 dek. Wrocimowice (LR s. 177, 239, 262; WR k. 234).

2. 1335 k. → Kaliny Małej i Miechowa droga do C. (Mp. 3, 643; por. LDK 2 s. 69 i przyp. 139; B. Wyrozumska, Drogi w ziemi krakowskiej do końea XVI wieku, Wr. 1977 s. 67); 1381 siedlisko pod kl. augustianów położone pomiędzy domem mieszcz. Piotra zw. Kościejowski k. kościoła klaszt. z prawej, a murem miejskim z lewej strony; folw. pod miastem z łąką zw. Wójtowską, rozciągający się na szerokość od granic Mianocice do granic → Częstoszowic, na długość zaś od drogi Mianocic-Częstoszowice do drogi Rzędowice- Skalbimierz; młyn zw. Wójtowskim pod miastem → p. 5d; 1394-6 Spytek star. krak. z Jakuszem z Częstoszowic o dąbrowę w X. (ZK 2 s. 36, 393).

1403 pole k. ról klasztoru [august.] i k. drogi [z K. W.] do Żarnowca z prawej strony oraz k. drogi [z K. W.] do Konaszówki z lewej, za ogrodami miejskimi (ZDM 1, 246 → p. 5d); Małoszów k. X. (ZK 3 s. 482); 1408 rola w → Knyszynie k. drogi ksiąskiej (ZK 5 s. 32); 1409 Podleśna Wola k. K. (GK 1a k. 147r); 1416 przedmieście X → p. 5b; 1424 sadzawka pomiędzy → Konaszówką a m. K. W.; młyn w X. → p. 3d; 1443 wielka droga z K. do Krakowa → Kalina Wielka p. 5; 1463 3 stajania roli zw. Rytkowskie przy końcu roli klaszt., droga z K. do młyna w Mianocicach (ZK 15 s. 64-5); 1470 droga zw. ksiąską → Kowalów p. 3; 1470-80 role powyżej miasta, łąki k. drogi publicznej do Michałowa, ogród warzywny pod klasztorem naprzeciwko ww. ról, role poniżej miasta z łąkami za ogrodami miej. → p. 5; 1476 w Częstoszowicach rz. [Nidzica] płynąca od K. → Konaszówką p. 3; 1485 droga kupiecka przez m. K. (MS 5, 10527). 1502 cz. miasta zw. Kołkowskie (IT 234b → p. 7 s. 21); 1543 most dębowy na rz. Nidzicy (IT 234a → p. 7 s. 83-4); 1545 gościniec proszowski prowadzący z K. do Proszowic, → Jelowice p. 2; 1573 szkody w lasach przynależnych do X. powstałe w wyniku zniszczenia ogradzających je płotów (IT 234b → p. 7 luźna karta); 1580 droga gościnna [= gościniec] idąca z K. do Skalbimierza → Kamienna Góra; 1582 droga krzyżowa [skrzyżowana z drogą lokalną], prowadząca z K. do Proszowic → Jelowice p. 2; 1596-7 droga publiczna z K. do Żarnowca, inna droga biegnąca z K. przez Wierzbicę do Mstyczowa → Klimontów par. Mstyczów; 1598 droga z K. do Mianocic, przedmieście, przedmieście konaszowskie [od strony Konaszówki], zagony na Parchowatce [nie zid.], stajania zw. Podgorzyce, Wodończe, pola zw. Truskawki w X; role plebana m. in.: na przedmieściu k. spichlerza Gąsiorka, przy drodze do Mianocic, w kierunku Rzędowic, na przedmieściu konaszowskim [od strony Konaszówki]; na Parchowatce, stajania zw. Podgorzyce, na przedmieściu w miejscu zw. Na Wodonczu, półanek zamieniony przez dziedzica Jana Barzego za grunt [w K. W.], na którym w „czasie kacerstwa” 34 mieszczan pobudowało się, obecnie zw. Nowym Książem1Nowe Miasto Książ powstało ok. 1554 r., lokowane na gruntach odebranych plebanowi najpewniej przez wyznawcę kalwinizmu Jana Bonera, męża Katarzyny Teczyńskiej (→ p. 3, 1552-66) dziedziczki m. X. (W. Urban, Chłopi wobec reformacji w Małopolsce w drugiej połowie XVI w., Kr. 1959, s. 131, 133, 188; Kiryk, Rozwój urbanizacji → p. 7 s. 147; AMetr., Acta visitationis capituli 10 k. 120-5) (AMetr., Acta visitationis capituli 10 k. 120-5); → Głogów 1a s.

3. Własn. szlach. Ośrodek klucza. Treść punktu 3: -a. Dziedzice klucza, -b. Zarząd klucza ksiąs. i klientela dziedziców; -c. Areał, folwark, czynsze i obowiązki; -d. Pobór; -e. Mieszczanie, rzemieślnicy, komornicy i zagrodnicy; -f. Obiekty gospodarcze, aktywność mieszczan, ich majątki; -g. Handel; -h. Zbiegostwo chłopów.

3a. Dziedzice klucza. XII-XIII w. → Książ Mały (Stary) lub Wielki. 1325-43 Adam z Z., X. h. Janina, sędzia ziemski krak. 1314-20, kaszt. wiśl. 1321-36, zrezygnował z urzędu najpóźniej 1340, zm. po 1343, ojciec Piotra i Krystyna (UM 370, 1090 i s. 341; Dworzaczek, Leliwici → p. 7 s. 94; Bon. 13 s. 63; DSZ 2; Pol. 3, 93; SP 2, 3305; BCzart. perg. 1259; Mp. 1, 216; Bullarium 1, 1900; Vetera monumenta → p. 7, 1, 559; J. Kurtyka, Kariera wojewody krakowskiego Andrzeja z Tęczyna na tle rywalizacji stronnictw za panowania Kazimierza Wielkiego, [w:] Cracovia - Polonia - Europa, Kr. 1995, s. 273-4. 290-1; → Książ Mały (Stary) lub Wielki, Uw.).

1340 Piotr s. Adama z Z., kan. krak., kustosze krak. Jakub Szyrzyk i wiśl. Pełka Pakosławic oraz szl. Pakosław ze Stróżysk [pow. wiśl.], uwolnieni od ekskomuniki pap., gdyż zwrócili kamerze pap. 10 grz. pożyczone od nuncjusza [i kolektora] Galharda z Cárces [południowa Francja] (Bullarium 1, 1900; Vetera monumenta → p. 7, 1, 559)2Być może Piotra Adamowica kan. krak. 1340 należałoby identyfikować z mgr. Piotrem kan. krak. 1338-68, kantorem krak. 1344-68, pleb. w Podegrodziu, zm. 1368 (ZDK 1, 43-6, 50-1, 56; ZDM 1, 43; KK 1-2 wg ind.; MPHn 5 s. 155, 162; K. Ożóg, Kultura umysłowa w Krakowie w XIV wieku. Środowisko duchowieństwa świeckiego, Wr. 1987, s. 148).

1343 stren. Krystyn s. komesa Adama z X. niegdyś kasztelana wiśl. (Mp. 1, 216).

1372 Jan i Adam dziedzice z M. X. [zapewne ss. Krystyna] (DSZ 9-10); 1372 tenże Jan sprzedaje za 70 grz. gr pras. Janowi [z Melsztyna] kaszt. krak. całą cz. w X. z pr. patr. kościoła par. tamże; tenże Adam sprzedaje za 46 grz. temuż kaszt. Janowi cz. m. X. z pr. patr. miejscowego kościoła (DSZ 9-10); 1373 Elżbieta Węg. potwierdza temuż kaszt. Janowi obie ww. transakcje oraz zakup Woli [dziś Wolica] k. lasu → Bryzdzyn za 90 grz. od Leonarda Bogucica ze Starego Książa [→ Książ Mały] w 1373 (ZDM 4, 1017; DSZ 11).

1372-80 Jan z Melsztyna h. Leliwa, kaszt. krak., ż. 1380-1 Zofia [z K. W.?] (UM 136 i s. 344; Dworzaczek, Leliwici → p. 7 s. 84-95; B. Wyrozumska, Melsztyński Jan, PSB 20 s. 410-1; DSZ 9-11; Mp. 1, 359; 3, 890; DLb. 3 s. 473 5).

1381-99 Spytek z Melsztyna h. Leliwa, wwda. krak. 1381-99, star. biec. 1383, star. krak. 1390-8, poległ w 1399 pod Worsklą, dz. m. X. z wsiami (UM 466, 1236, 1284 i s. 344-5; Dworzaczek, Leliwici → p. 7 s. 99-127; A. Strzelecka, Melsztyński Spytek, PSB 20 s. 412-5; DHn. ks. 10 s. 120-1; Mp. 1, 359; ZDM 1, 174; 6, 1525, 1570; AGZ 6, 3; ZK 2 s. 36); 1381 → p. 5d; 1383 → p. 6; 1385-1400 w kluczu K. wwdy. krak. Spytka z Melsztyna i wd. po nim Elżbiety [od 1399]: m. X. i wsie: Moczydło, → Jaroniowice, Wielka Wieś, Głogowiany, Mianocice, Wola [Wolica] i Wola [Cisia] (ZDM 1, 174; 6, 1525; DSZ 84).

1390-1 Władysław Jag. i królowa Jadwiga potwierdzają osobnymi dok. Spytkowi z Melsztyna wwdzie. krak. posiadanie imiennie wyliczonych dóbr, m. in. m. X. i wsi: Moczydła, Wielkiej Wsi i Jaroniowic (ZDM 6, 1570; AGZ 6, 3); 1394 → p. 2; 1395 m. Kazimierz wyłożyło 5 i pół gr dla Jerzego na odwiezienie [Elżbiety] żony starosty [krak., woj. krak. Spytka z Melsztyna] do K. (Chm. s. 309); 1397-8 → p. 3b; 1403 nadanie ww. Elżbiety dla kl. → p. 5d.

1405-27, zm. 1428/9 na Węgrzech Jan Spytkowic z Melsztyna, X. i Rabsztyna h. Leliwa, s. Spytka wwdy krak., br. Spytka kaszt. Biec., dz. m. X. z wsiami, m. Żabna z wsiami w pow. wiśl. i pilzn., tenut. rabsztyński, rycerz w służbie Zygmunta Luksemburskiego (Dworzaczek, Leliwici → p. 7 s. 145-6 i tab. 2; GK 1 s. 580, 590; ZK 3b s. 525, 527; 195 s. 392; 196 s. 80, 102, 103; SP 2, 1820, 1825, 2347, 2531); 1407 Jan Szafraniec wikariusz in spirit. bpa krak. widymuje na prośbę dziekana krak. Jana z Tarnowa [kuzyna Jana z Melsztyna i X.] dwa dok. Władysława [Jag.]: jeden dotyczący tenuty Samborskiej na Rusi z 1394 i drugi, mniejszy, dotyczący m. in. Żabna i K. [z → 1387, p. 4a] (AGZ 6, 9); 1415 → p. 5; 1419-21 → p. 6B; 1426 → p. 4b; 1431 Anna wd. po Janie z Melsztyna zawiera przed sądem nadwornym ugodę ze szwagrem (levir) Spytkiem z Melsztyna w sprawie dzierżawionych przez nią dóbr po zm. mężu. Z tych zamek Rabsztyn z wsiami i m. K. [W.] z wsiami winna wydać Spytkowi [jako opiekunowi córki Jadwigi] pod zakładem 1000 grz., zatrzymać może zaś dobra wienne swej oprawy wdowiej [m. Żabno z wsiami i Kobylniki w pow. wiśl.] uzupełnione o dwie wsie Cieszkowy w pow. wiśl. i o pobierany już dawniej dochód z żupy. W przypadku powtórnego jej zamążpójścia Cieszkowy i czynsz żupny będą zwrócone Spytkowi, zaś dobra oprawne Anna będzie mogła zatrzymać aż do ich spłaty z sum posagowych (SP 2, 2347; ZK 9 s. 296; por. 196 s. 103; GK 17 s. 945-6; Dworzaczek, Leliwici → p. 7 s. 146-7).

1434-57, zm. 1457/8 Jadwiga, c. Jana z Melsztyna i Anny, h. Leliwa, bratanica Spytka z Melsztyna kaszt. biec., ż. 1441 Andrzeja z Tęczyna i Kraśnika [woj. lub.], któremu wniosła w posagu m. K. W. z 3 wsiami, m. Żabno z 9 wsiami, tenutę rabsztyńską z 1 zamkiem i 10 wsiami, pochowana w kościele par. w K. W. (SP 2, 2519, 2529, 2531, 2911, 2912a, 2922-2925, 3347, 3370, 3379, 3423; ZK 11 s. 256, 534, 573-9; 13 s. 327; 14 s. 273-8, 315-7; 15 s. 143-5; 146 s. 552- 3; 147 s. 270, 277, 481; 198 s. 262; 258 s. 1; MK 11 k. 406-7; Mp. 5 E 20, 30; MS 1, 503; MPHn 10/2 s. 224; Dworzaczek, Leliwici → p. 1 s. wg ind.; S. Gawęda, Możnowładztwo małopolskie w XIV i pierwszej polowie XV wieku, Kr. 1966, ss. wg ind.; J. Kurtyka, Tęczyńscy → p. 7 Aneks 1. II. 18).

1434 Spytek z Melsztyna i marszałek kor. Jan [Głowacz] z Oleśnicy [pow. wiśl.], w obecności [jego br.] bpa krak. Zbigniewa [Oleśnickiego] i innych panów [wymienionych] jako poręczycieli, zawierają układ w sprawie przyszłego małżeństwa nieletnich bratanicy Spytka Jadwigi z X. z starszym marszałkowicem Zbigniewem, oraz związanego z tym przejęcia zamku Rabsztyn i m. X. ze wsiami. Wraz z ww. dobrami Jadwiga zostanie powierzona opiece Oleśnickich na okres 7 lat, aż do planowanego zamążpójścia, i będzie przebywała w ich siedzibach Oleśnicy i Pińczowie [pow. wiśl.]. W przypadku wcześniejszej śmierci Zbigniewa jego ojciec powiadomi o tym Spytka jako jej krewnego i opiekuna (propinquior), w ciągu 2 miesięcy zwróci ww. dobra, wyda mu Jadwigę in flore virginali i nie zamężną za nikim innym oraz przydzieli jej eskortę na drodze do Tarnowa lub Melsztyna, gwarantując pod wiarą i honorem jej bezpieczeństwo. Jeśli zaś Jadwiga z X. umrze bez potomstwa, wówczas ww. jej dobra ojczyste Oleśniccy mają także zwrócić Spytkowi lub jego spadkobiercom w ciągu 2 miesięcy. Wadium 5000 grz. Marszałek Jan z Oleśnicy bierze na siebie spłatę długów zm. Jana z Melsztyna, ojca Jadwigi, oraz naprawę (edificatio) zamku Rabsztyn, w przypadku jednak śmierci Zbigniewa lub bezdzietnej śmierci Jadwigi dobra rabsztyńskie i ksiąskie zostaną wydane Spytkowi wówczas, gdy zwróci on Oleśnickiemu sumy wydane na spłatę ww. długów i nakłady na zamek Rabsztyn, co dodatkowo poświadczają rajcy olkuscy. W takim przypadku jednak od sum podlegających zwrotowi przez Spytka zostaną odliczone zyski Oleśnickiego z racji dzierżenia dóbr rabsztyńskich i ksiąskich, w wysokości 150 grz. rocznie za okres dzierżenia tych dóbr (SP 2, 2519); tenże Jan z Oleśnicy zobowiązuje się zapłacić Mikołajowi z Michałowa kaszt. i star. krak. dług 234 grz. zm. Jana z Melsztyna obciążający jego córkę Jadwigę z X. (SP 2, 2529); panna Jadwiga z X. i jej stryj stren. Spytek z Melsztyna określają na 1024 grz. sumę długów zm. stren. Jana z Melsztyna, do których spłaty zobowiązany jest marszałek kor. Jan z Oleśnicy. Spłata tych oraz innych długów, które Oleśnicki zobowiązał się wyrównać, zostaje zabezpieczona na zamku Rabsztyn i m. X. tak, że co roku marszałek ma potrącać 150 grz. Jeśli po ewentualnej śmierci syna Zbigniewa lub bezpotomnej Jadwigi, marszałek zwróci zamek Rabsztyn, wówczas zatrzyma m. K. aż do czasu gdy zostaną mu zwrócone sumy wydane przezeń na spłatę długów zm. Jana z Melsztyna, tj. 1024 grz. i inne sumy, które później za zgodą Jadwigi i Spytka Oleśnicki wypłacił wierzycielom Jana z Melsztyna. W przypadku śmierci Jadwigi lub Zbigniewa z sum długów, które Oleśnicki spłacił, potrąceniu ulega ich część z racji dzierżenia dóbr rabsztyńskich i ksiąskich w wysokości 150 grz. rocznie za okres od przejęcia tych dóbr do ich zwrotu Spytkowi (SP 2, 2531, por. 2695, 2718c); 1438 → p. 6a.

1441-61, zamordowany przez mieszczan krak. 1461 Andrzej z Tęczyna i Kraśnika h. Topór, s. Andrzeja z Tęczyna kaszt. wojn., od 1441 mąż Jadwigi z K. W. i Rabsztyna, po niej dz. klucza m. K. z wsiami: Wielka Wieś, Moczydła, Wola [Cisia] i Wolica, sekretarz król. 1430-1, kan. krak. 1431 [zrezygnował przed 1435], marszałek nadworny 1439, star. chełmiński 1455-6, głównodowodzący w Prusach 1455, pochowany 1461 w kościele par. w K. W. (SP 2, 2624, 2760, 2912a, 2922-5, 3025, 3034, 3370, 3379, 3423; ZK 11 s. 573-9; 14 s. 273-8; 15 s. 143-5; 146 s. 552-3; 147 s. 189, 211, 481; 198 s. 262; 256 s. 278, 295; 257 s. 117, 242, 260-1, 272; 258 s. 1, 266; GK 7 s. 760; 14 s. 198, 212, 272, 278-9, 298; 15 s. 244; DH 4 s. 424; 5 s. 196-7, 202, 317-21; MPH 3 s. 241-2, 793-9, 804-5; APKr., Archiwum Krzeszowickie Potockich perg. 2; AGZ 13, uw. 69, 1113; MS 4 Supl. 723; Kurtyka, Tęczyńscy → p. 7 Aneks 1. II. 18).

1441 Jadwiga z X. kwituje Jana [Głowacza] kaszt. sand. i jego s. Zbigniewa z Oleśnicy ze zwróconych jej dóbr zamku Rabsztyn z wsiami i m. X. z wsiami oraz z innych nieruchomości i ruchomości, a także z umowy o spłacie długów [→ 1434]. Umarza też wszelkie pozwy, terminy, wpisy do ksiąg sądowych i dok. dotyczące sporów obu Oleśnickich z jej zm. stryjem Spytkiem z Melsztyna. Godzi się wreszcie na unieważnienie wszelkich wpisów i umów, zwłaszcza zaś tej, w której za Jana [Głowacza] wówczas marszałka, poręczali zm. już Mikołaj z Michałowa kaszt. i star. krak., Jan z Tęczyna wówczas kaszt. biec., Mikołaj z Wiśnicza kaszt. przem. i Zygmunt z Bobowej wówczas psęd. krak. oraz Krzesław z Grzybowa [pow. wiśl] (SP 2, 2912a); 1443, 1446 → p. 3d; 1446 dwór Andrzeja z Tęczyna w X. (ZK 257 s. 117); 1448 Mściwoj z Zagajowa i Wyszogrodu sprzedaje za 200 grz. i za łan w Skorocicach [wszystkie wsie w pow. wiśl.] Andrzejowi z Tęczyna całą cz. w Moczydle z pr. patr. kościoła [w → Książu Małym] (ZK 257 s. 260-1; część ta została przyłączona do klucza ksiąskiego); 1448-9 Jadwiga ż. Andrzeja z Tęczyna procesuje się z [br. stryjecznym] Janem z Melsztyna [s. kaszt. biec. Spytka] o X. i ruchomości (ZK 146 s. 540; 147 s. 481; 257 s. 350); 1448 → 3h; 1449 magn. Andrzej z Tęczyna umarza swój dawny wpis do księgi o 1000 grz. przeciwko ż. Jadwidze, bowiem ta zapisała mu tę sumę na m. X. (ZK 257 s. 349-50); Jan [Spytkowic] z Melsztyna i Jan z Oleśnicy wwda. sand. umarzają wszelkie poręki i zapisy w księgach ziemi krak., sand. i nadwornych, dotyczące Jadwigi z X. ż. Andrzeja z Tęczyna z jednej i ww. Jana z Oleśnicy i jego zm. s. Zbigniewa z drugiej strony, które zm. Spytek z Melsztyna [kaszt. biec.] ojciec ww. Jana uzgadniał [w → 1434] z ww. Janem z Oleśnicy i jego s. Zbigniewem; Jan z Pilicy ręczy temuż Janowi z Oleśnicy, iż analogiczne zeznanie wniesie do ksiąg ziemskich lub nadwornych Spytek z Melsztyna br. ww. Jana i syn zm. Spytka z (SP 2, 3379, por. 2695, 3370; ZK 146 s. 552-3).

1450 Andrzej z Tęczyna i jego ż. Jadwiga z Melsztyna sprzedają na wyderkaf na 6 lat za 1350 fl. Janowi Świdniczarowi mieszcz. krak. czynsz 100 grz. z m. X. z wsiami: Wielka Wieś, Moczydło, Wola i Wolica, godząc się na przyjęcie w ramach sumy 1350 fl. kamienicy w Olkuszu należącej dawniej do Jana Tewila (SP 2, 3423); 1457 ww. Andrzej z ż. Jadwigą i s. Janem dziedzice X. wyderkują klasztorowi augustianów Ś. Katarzyny z Kazimierza [k. Krakowa] 35 grz. z czynszu z m. X. i cła olkuskiego, nadanego przez króla Kazimierza, za 1000 fl. węg., które klasztor ma z daru księdza Teodoryka Weinricha na śpiewane msze w kaplicy Matki Boskiej w krużgankach klaszt. Transakcję poręcza Jan z Tęczyna wwda krak. (ZK 14 s. 273-8; por. W. Kolak, Klasztor augustianów przy kościele Św. Katarzyny w Krakowie, Kr. 1982, s. 44-5).

1457-98, zm. 1498/9 Jan Rabsztyński, Ksiąski z Tęczyna, Rabsztyna, K.W., Kraśnika, h. Topór, s. Andrzeja z Tęczyna i Kraśnika i Jadwigi z K. W. i Rabsztyna, dworzanin król. 1470-5, kaszt. zawich. 1478-85, kaszt. wiśl. 1485-94, star. sand. 1494-8, tenut. rabsztyński, brat Barbary, Zofii i Anny (ZK 14 s. 273-8; 15 s. 143-5; 16 s. 57, 69, 84, 86, 98, 109-10, 173, 192, 310, 347, 368: mylnie jako dz. de Xansznycze; 17 s. 219, 238-9; 152 s. 232, 370; 153 s. 32; 259 s. 11, 43, 54-5, 107, 131, 147-8, 151, 157; 260 s. 117, 123, 261, 359; 261 s. 136; 263 s. 15, 42, 49; GK 16 s. 180; 17 s. 610; 19 s. 412-4, 596, 963, 975-6; 20 s. 36, 38; 21 s. 145; 22 s. 86, 610, 744-5; 23 s. 25-6, 278, 315-6, 332-4, 346, 348, 480, 496, 707, 728; 24 s. 336, 362, 390, 422, 436, 611-2; 25 s. 491, 720, 1069; 26 s. 264; BCzart. perg. 554; APKr. perg. 887, 889; OK 3 s. 299-300; 14 k. 60v 1; MK 11 k. 406-7; Mp. 5 t. E 20, 30, N 161, P 108, V 33; BCzart., Teki Naruszewicza 20 nr 4, 37; Dogiel 4 s. 178; BPAN Katalog 1, 118; MS 1, 503; 2, 1405; KMK 1, 186; MPH 3 s. 241-2, 293-9, 804-5; DH 5 s. 317-22, 332-5, 369; SP 2, 3661a, 3662, 3701, 3704, 3706, 3775, 4067-8; DLb. 2 s. 83; 3 s. 172 oraz t. 1-3 wg ind.; UM wg ind.; J. Kurtyka, Rabsztyński Jan, PSB 29, 1986 s. 568-72; Kurtyka, Tęczyńscy → p. 7 Aneks 1. IV. 2); 1458 → p. 5; 1459 → p. 6; 1460 Andrzej z Tęczyna mąż zm. Jadwigi z X. i ich s. Jan sprzedają za 1100 fl. wikariuszom katedry krak. czynsz wieczysty zw. bargracht z żupy wielickiej tj. 1/2 kopy wart. 30 grz. (ZK 15 s. 143-5; GK 743 s. 2123-5; Mp. 5 t. A).

1464-6, zm. między 1471 a 1510 Barbara z Tęczyna h. Topór, c. Andrzeja z Tęczyna i Kraśnika i Jadwigi z K. W. i Rabsztyna, siostra nie podzielona Jana Rabsztynskiego z K. W., Zofii i Anny, ż. 1466 Jana z Rzeszowa [ziemia przem.] h. Półkozic, wojskiego lwowskiego 1472-7, kaszt. przem. 1477, star. nowokorczynskiego 1474-7, zm. 1477, matka Jana Feliksa, Andrzeja, Jana i Stan. Rzeszowskich (ZK 259 s. 54, 151, 157; GK 17 s. 945-6; SP 2, 4068; AP Lublin, Acta terrestia Urzendoviensia 1a k. 65-5v, 80v-1, 106-6v; BJ rps 5348 II cz. 2 s. 99; DLb. 2 s. 404-8; J. Kurtyka, Rabsztyński Jan, PSB 29: 1986 s. 569, 571; tenże Rzeszowski Jan, PSB 34, 1992, s. 80-2; Kurtyka, Tęczyńscy → p. 7 Aneks 1. IV. 3).

1464-71, 1509-10, zm. 1513/8 Anna z Tęczyna h. Topór, c. Andrzeja z Tęczyna i Jadwigi z K. W. i Rabsztyna, siostra nie podzielona Jana Rabsztyńskiego z K. W., Barbary i Zofii, ż. 1v° 1471 Pawła ze Szczekocin h. Odrowąż tenut. zawich. 1457-64, łukowskiego 1459-78 i olsztyńskiego 1459-90, zm. 1490/3 (s. Piotra Wody ze Szczekocin podkanclerzego kor.), 2v° przed 1493 Mik. Morskiego h. Topór z Morska, Marchocic, Miechowic, Klonowa, dworzanina królewiczów 1477, współtenut. olsztyńskiego 1493-6, tenut. ujskiego 1500-23, tenut. koszyckiego 1518-21, zm. 1523/4, (SP 2, 4067-8; 6, 125, 145, 284; ZK 259 s. 54; 21 s. 378; 153 s. 142-3, 244-7; 155 s. 108, 136, 387-8; 314 s. 98; 316 s. 138, 171-3; GK 20 s. 948-9; 23 s. 234; 24 s. 29, 100, 269, 336, 362; 25 s. 755; 28 s. 473, 1165; OK 17 s. 37; RK s. 196; BJ rps 6 s. 38-41; MS 1, 1570; 2, 105; 4, 2826, 3849, 4245-6; AP w Lublinie, Acta terrestria Urzendoviensia 1a k. 49-51, 58-9v, 60-3, 91-2, DLb. 2 s. 404-8; Ludwig, Die Besteuerung → p. 7 s. v.; Kurtyka, Tęczyńscy → p. 7 Aneks 1. IV. 4).

1464-7, 1509-10, zm. pomiędzy 1523 a 1534 Zofia z Tęczyna h. Topór, c. Andrzeja z Tęczyna i Jadwigi z K. W. i Rabsztyna, siostra nie podzielona Jana Rabsztynskiego z K. W., Barbary i Anny, ż. 1v° 1471 Eustachego z Zakrzowa, Bejsc [pow. wiśl.] i Markuszowic [woj. lub.] h. Lewart zm. 1481/3, 2v° pomiędzy 1481 a 1488 Stan. Wierzbięty z Branic h. Gryf zm. 1489/90, ż. 3v° przed 1495 Mik. Słabosza z Putniowic [dziś Putnowice, ziemia chełmska] h. Wieniawa, star. chęc. 1496-1503, tenut. Koszyc i Kuchar 1483-1516, zm. 1516 (SP 2, 4067-8; 6, 125, 145, 209; ZK 152 s. 232; 154 s. 499-500; 160 s. 384; 204 s. 344; 259 s. 54, 151, 157; GK 21 s. 874, 907; 23 s. 39, 213-4; 27 s. 40; 30 s. 1571-3; Ep. 5 k. 100-3; 10 k. 100-3; 13 k. 339; OK 2 s. 577; 17 s. 32; Kniaz. 46-8, 69; BJ rps 6 s. 24-7, 29-32, 38-41, 43-4; AP w Lublinie, Acta terrestria Urzendoviensia 1a k. 49-57, 60-3, 78-9v, 81v-3, 123-4, 126-7; MS 4, 2826, 3845, 3849, 10051, 10059, 10260, 11026; Mp. 5 t. P 131; BJ rps 5348 II cz. 2 s. 133; SHGL s. 148; DLb. 1 s. 54; 2 s. 420-1; Kurtyka, Tęczyńscy → p. 7 Aneks, 1. 1V. 5).

1464-5 Stan. Morawiec z Konaszówki oraz Jakub, Andrzej i Stanisław z Częstoszowic procesują się z Janem Rabsztyńskim z X. i Wielkiej Wsi i jego nie podzielonymi siostrami Barbarą, Anną i Zofią (ZK 259 s. 54, 151, 157); 1465 → p. 4; dobra Jana Rabsztyńskicgo: Wielka Wieś, Wola Cisia, Moczydła i inne przynależne do m. X. (GK 17 s. 610); 1466 w wyniku arbitrażu Jan Rabsztyński z Tęczyna zawiera ugodę i umowę (ordinacio) z siostrą Barbarą ż. Jana z Rzeszowa w sprawie podziału dóbr macierzystych. Janowi, z racji macierzyzny oraz z tytułu zapisu, jaki jego ojciec zm. Andrzej z Tęczyna miał na tych dobrach, przypadają m. X. z wsiami i zamek Rabsztyn z wsiami. Barbara z racji macierzyzny otrzymuje ekspektatywę na m. Żabno, Kobylniki [pow. wiśl.], obie wsie Cieszkowy oraz wszystkie wsie obecnie dzierżone [jako oprawa wdowia] przez jej babkę Annę wdowę po Janie z Melsztyna. Dobra te Barbara formalnie przejmie po śmierci babki [faktycznie przejęła je w części od razu]. Jeśli Jan lub Barbara uznają, iż ich dział jest niesprawiedliwy, wówczas mogą się domagać od drugiej strony wyrównania w dobrach wydzielonych z macierzyzny z działu tej strony, lub w gotówce. Jan winien wnieść umowę do akt ziemskich w Wiślicy, a Barbara w Krakowie (GK 17 s. 945-6).

1465-97 Jan Rabsztyński, Ksiąski posiada w kluczu ksiąs. m. K. i wsie: Wielką Wieś, Wolicę, cz. Moczydła, Wolę Cisią, Częstoszowice (1491), cz. w Głogowianach i Konaszówce (od 1472), Mianocice (od 1471), Ślęcin (1472), Wolę Głogowską (różna od Wolicy 1485), Nową Wieś (1488), Wolę (1491), Wolę Podleską (1494)3Wola Głogowska może być identyczna z Wolą Cisią, zaś Wola i Podleska Wola (na pewno różne od Woli Cisiej) - z Wolicą. Mogły to jednak być też efemeryczne osady wkrótce zanikłe lub wchłonięte przez wsie sąsiednie (GK 17 s. 610; 19 s. 412-4, 596, 963, 975-6; 20 s. 36, 38; 21 s. 145; 22 s. 86, 744-5, 610; 23 s. 25-6, 278, 315-6, 332, 346, 348, 480, 496, 707, 728; 24 s. 336, 362, 390, 422, 436, 480: de Parwa Xanz!, 611-2; 25 s. 491, 1069; 26 s. 264; ZK 152 s. 370; 153 s. 32; 260 s. 123, 359; 261 s. 136; 263 s. 15, 42, 49); 1470-80 Jan Rabsztyński z X. h. Topór posiada w kluczu m. N. seu M. X. z folw. dobrym [na gruntach byłego wójtostwa?] i wsie Wielka Wieś, cz. Konaszówki, Moczydło [lista wsi klucza niekompletna] (DLb. 2 s. 83-4, 86); 1482 → p. 5b.

1485-1509, zm. 1509 Andrzej Rabsztyński z Rabsztyna i X. s. Jana kaszt. wiśl. i star. sand. i Barbary z Woli Konińskiej [woj. lub.], brat nie podzielony Jana marszałka nadwornego, bratanek Barbary, Anny i Zofii, stud. Ak. Krak. 1483, kan. krak. 1483-1509, star. lipowiecki 1488, zarządca sąd. klucza biskupiego 1488, pleban w Igołomii 1488-94, kan. kol. Ś. Idziego w Krakowie 1498-9, prep. ksiąski 1488-1509, dożywotni tenut. rabsztyński wraz z bratem i matką, star. płocki 1505-8, ostatni męski przedstawiciel Rabsztyńskich (OK 11 s. 179-80; 14 s. 60-2, 433, 435, 458-9; 17 s. 561 3; 18 s. 232, 282-3; 25 s. 556, 559, 568-9, 574, 578, 579, 581; Ep. 4k. 134; 5 k. 130; BJ rps 5348 II s. 222; GK 28 s. 235; 29 s. 578; 30 s. 1571-3; AP w Lublinie, Acta terrestria Urzendoviensia 1a k. 65-5v, 124-7; ZK 264 s. 265-6, 348; MS 2, 1405; 3, 2375, 2479, 2704, 2737, 2832; 4, 36, 47, 8558, 8636; Al. 1 s. 256; AKapKrak., Acta actorum capituli Cracoviensis 2 k. 176v-7, 259v-60; Notificationes e curia principis episcopi Cracoviensis 1892 s. 30; J. Kurtyka, Rabsztyński Andrzej, PSB 29: 1986, s. 566-8; → 5a, 1583).

1485 → p. 3d; 1488 → p. 3c; 1490 Dobiesław z Kurozwęk [pow. wiśl.] unieważnia zapis 3895 fl. Jaki miał od Jana z Rabsztyna na m. W. X. (ZK 153 s. 32); 1491 → 3d; 1494 tenże Jan zobowiązuje się zwrócić 300 fl. Janowi Budziszowskiemu pod rygorem wwiązania go w tej sumie do całego m. X. i wsi Moczydła, Woli Cisiej i Woli Podleskiej (GK 24 s. 611 2).

1501-5, zm. 1505 Jan Rabsztyński z Tęczyna, Rabsztyna, K. W., Kraśnika, s. Jana kaszt. wiśl. i star. sand. i Barbary z Woli Konińskiej, brat nie podzielony kanonika Andrzeja, bratanek Barbary, Anny i Zofii, wspomn. od 1489, nominat na wojstwo krak. 1502, w l. 1502-5: marszałek nadworny, star. sand. i płocki, mąż Barbary ze Sprowy dworki królewny Elżbiety, wspomn. 1508 jako wd. (GK 28 s. 235; 29 s. 578; OK 14 s. 457; MS 2, 1405; 3, 2213, 2375, 2704, 2737; 4, 420; Ep. 5 k. 129; AP w Lublinie, Acta terrestria Urzendoviensia 1a k. 65-5v, 106-6v; UC, UK wg ind.; J. Kurtyka, Rabsztyński Jan, PSB 29, 1986, s. 572-5; Kurtyka, Tęczyńscy → p. 7 Aneks 1. IV. 7).

1505 br. nie podzieleni Jan marszałek nadworny i Andrzej kan. krak. Rabsztyńscy z X. i Wielkiej Wsi procesują się z Mik. z Kończyc o zbiegłego kmiecia → p. 3h (GK 29 s. 578, 661); 1507 tenże Andrzej zastawia za 2000 fl. matce Barbarze z Konińskiej Woli [woj. lub.] wd. po zm. Janie Rabsztyńskim, m. W. X. z wsiami: Wielką Wsią, Konaszówką, Częstoszowicami, Moczydłem, Wolą Cisią, Wolicą, Głogowianami (ZK 264 s. 265-6); 1509 Zofia c. Andrzeja z Tęczyna zm. 1461, siostra Jana [star. sand.], ż. Mik. Słabosza z Putniowic za zgodą Andrzeja z Tęczyna [s. Zbigniewa pkom. krak. i star. malborskiego] swego neposa [Andrzej był s. brata stryjecznego Zofii] oraz siostrzeńca Andrzeja Rzeszowskiego [s. Jana z Rzeszowa i Barbary Andrzejówny z Tęczyna i Rabsztyna], przekazuje jako darowiznę Stan. Jakubowskiemu [h. Topór] przypadłą jej w spadku po zm. [bratanku] Andrzeju Rabsztyńskim całą trzecią część dóbr ksiąs.: X., Wolicy, Głogowian, Konaszówki, Moczydła, Wielkiej Wsi, Częstoszowic, Woli Cisiej oraz domu na zamku krak. [zw. Rabsztynem] z przynależną do niego wsią → Kostrzec (ZK 154 s. 499-500); ww. Andrzej z Rzeszowa przekazuje Andrzejowi z Tęczyna [s. Zbigniewa pkom. krak.] swoją [po matce] trzecią część spadku po zm. Andrzeju z Rabsztyna kan. krak., czyli m. X. i ww. wsie (ZK 154 s. 500-501); Stan. Jakubowski swe prawa do trzeciej części X. z ww. wsiami oraz domu na zamku krak. z wsią Kostrzec, otrzymane od Zofii ż. Mik. Słabosza z Putniowic, przekazuje Andrzejowi [Zbigniewowicowi] z Tęczyna (ZK 154 s. 509); przed sądem grodzkim lub. siostry Anna ż. Mik. Morskiego i Zofia ż. Mik. Słabosza [cc. Andrzeja z Tęczyna i X. zm. 1461] oraz br. Jan kan. gnieźn. i krak., Andrzej, Jan i Stanisław Rzeszowscy [ss. Barbary Andrzejówny z Tęczyna →1464-1466 i Jana z Rzeszowa kaszt. przem.] zeznają podział dóbr po zm. Andrzeju Rabsztyńskim kan. krak. Bracia Rzeszowscy otrzymują m. X. z wsiami oraz w ziemi sand. Bieliny, Kopki [pow. sand.] i Łatanice [pow. wiśl.]. Ich ciotkom Annie Morskiej i Zofii Słaboszowej, przypada m. Kraśnik z wsiami. Do klucza kraśnickiego zostaje też przyłączona wieś Skorocice [pow. wiśl.], w miejsce której w kluczu X. panów Rzeszowskich znajdzie się wieś Łąka. Wszyscy będą się starali wspólnie spłacić długi obciążające dobra podziałowe, tj. 700 fl. ciążące na X. i 400 fl. na Kopkach oraz podejmą starania wykupienia zamku Rabsztyn. Wadium 1000 grz. Podział winien być wpisany także do ksiąg ziemskich urzędowskich (GK 30 s. 1571-3: wpis w 1510 r. aktu podziału z 1509 r.; AP Lublin, Acta terrestria Urzendoviensia 1a k. 49v-51: wpis w 1510 aktu podziału z 1509 r.)4W literaturze błędnie, w ślad za A. Kłodzińskim, Teczyńscy. Pogląd nu rozwój, zamożność i znaczenie rodu. Sprawozdania Komisji do badania historii sztuki w Polsce, 9, 1913, szp. 238-43 i tab., odtwarza się miejsce Barbary, Zofii i Anny wśród Rabsztyńskich (por. np. Dworzaczek, tab. 94; → Częstoszowice, Głogowiany, Konaszówka). Były one cc. Andrzeja z Tęczyna, K. i Rabsztyna zm. 1461 i Jadwigi Ksiąskiej (por. J. Kurtyka, Rabsztyński Jan, PSB 29: 1986 s. 571). Zm. w 1509 kanonik Andrzej Rabsztyński byl ostatnim męskim przedstawicielem tego odłamu Tęczyńskich. Prawa do spadku po nim miały trzy siostry jego ojca: ww. Barbara (i jej synowie z małżeństwa z Janem z Rzeszowa), Anna Mikołajowa Morska i Zofia Słaboszowa, wszystkie piszące się z Tęczyna, choć nie posiadały żadnej części rodzinnego gniazda (Kurtyka, Teczyńscy → p. 7 Aneks 1. IV. Rabsztyńscy); → p. 5; br. Rzeszowscy utrzymują zadłużone dobra X. siłą → 1511-2.

1510 Spytek z Jarosławia [ziemia przem.] kwituje Andrzeja z Tęczyna z sumy 600 fl. zapisanych mu na X. z wsiami przez br. Andrzeja i Stan. Rzeszowskich (MS 4, 9603); wyroki król. w sprawie o wadium 600 fl. pomiędzy Mik. Chełmskim, a br. Janem Feliksem kan. gnieźn. i krak., Andrzejem, Janem i Stan. Rzeszowskimi dziedzicami z X. i Przybyszówki [ziemia przem.] (MS 4, 9707-12); Anna z Woli Konińskiej wd. po Gabrielu z Tęczyna dzierż. m. X. z wsiami oraz [dóbr swej oprawy wdowiej] Morawicy i Woli [Morawickiej], za zgodą ss. Jana i Stanisława z Tęczyna, ustępuje Mik. Kamienieckiemu wwdzie i star. krak. swe prawa do 400 fl. wraz z odsetkami i karami sądowymi, która to suma jest ubezpieczona na m. X. z wsiami i należna jej prawnie od br. Jana Feliksa kan. krak. i Andrzeja Rzeszowskich oraz Zofii z Tęczyna ż. Mik. Słabosza (ZK 155 s. 382-3); taż Zofia dzierż. dóbr X., → Kuchary i Koszyce, swe prawa do X., pozyskane sądownie na br. Janie kan. gnieźn. i krak., Janie i Stan. Rzeszowskich z racji długów i procentów, ceduje na rzecz ww. Kamienieckiego pod zakładem 1000 fl. Temuż Kamienieckiemu ustępuje też z zapisów na Koszycach i Kucharach, oświadczając, iż dok. król. z pieczęcią majestatyczną w sprawie zapisów na tych dobrach przekaże ad fideles manus ww. Annie Gabrielowej Tęczyńskiej, od której Kamieniecki będzie mógł je odebrać w sądzie nawet pod nieobecność sędziego (ZK 155 s. 384-5); Anna z Tęczyna ż. Mik. Morskiego, dzierż. dóbr m. X. z wsiami oraz Morawicy i Woli [Morawickiej]5Anna z Tęczyna Morska przejściowo dzierżyła Morawicę i Wolę w ramach układów majątkowych z Anną z Woli Konińskiej wd. po Gabrielu z Tęczyna, w wyniku których ta ostatnia przejęła dobra kraśnickie dla swych synów ceduje swe prawa do dóbr m. X. ww. Kamienieckiemu pod wadium 1000 fl. czyli sumy długu, jaką br. Jan Feliks kan. krak. i Andrzej Rzeszowscy zapisali w GK na tych dobrach jej i [jej siostrze] Zofii z Tęczyna ż. Mik. Słabosza (ZK 155 s. 387-8); Anna Tęczyńska [z Woli Konińskiej] wd. po Gabrielu z Tęczyna dzierż. dóbr X. swe pr. do X. ceduje na rzecz Mik. Kamienieckiego. Prawa te posiada na mocy wyroku sądu grodzkiego, oddanego już do egzekucji starościńskiej, a ferowanego dlatego, iż spłaciła Mik. Chełmskiemu cały dług z odsetkami ubezpieczony na dobrach ksiąskich i pozyskany przez Chełmskiego na br. Janie kan. gnieźn. i krak., Andrzeju, Janie i Stan. Rzeszowskich w wyniku wyroku króla (ZK 155 s. 390); pozwane przez Mik. Chełmskiego o spłatę odsetek (perlucra) od długu braci Rzeszowskich gwarantowanego na X., Anna z Tęczyna ż. Mik. Morskiego i [jej siostra] Zofia z Tęczyna ż. Mik. Słabosza oświadczają, że swe prawa do X. ustąpiły Mik. Kamienieckiemu wwdzie krak., który spłaci też odsetki (ZK 155 s. 390-2); Mik. Chełmski kwituje ww. Kamienieckiego ze spłaconych sum należnych mu od Anny Tęczyńskiej Gabrielowej, Anny Morskiej i Zofii Słaboszowej oraz ceduje Kamienieckiemu swe pr. do m. X. z wsiami, pozyskane na ww. braciach Rzeszowskich (ZK 155 s. 392-3); Andrzej [Zbigniewic] z Tęczyna oświadcza, iż swe pr. do m. X. wykupione od Spytka z Jarosławia kaszt. krak., zastawił za 600 fl. Mik. Chełmskiemu z Chełmu, ten zaś ustępuje je za tę sumę ww. Kamienieckiemu (ZK 155 s. 394-5)6Rzeszowscy w l. 1509-11 siłą utrzymywali zadłużony K. W. Dopiero Mik. Kamieniecki, wykupiwszy długi i prawa do tych dóbr od innych spadkobierców Andrzeja Rabsztyńskiego kan. krak., zmusił Rzeszowskich do ustąpienia. Też → 1511. Z dóbr należących do klucza ksiąs. wg RP: w Częstoszowicach w l. 1509-12 odnotowywano część Rzeszowskich (dawniej Rabsztyńskich), choć już w 1511 wpisano także część Kamienieckiego, wymienianą regularnie i wyłącznie w l. 1513-20; Wolę Cisią przypisywano Rzeszowskim w l. 1511-6, w Wolicy odnotowywano Kamienieckiego l. 1512-3, a w Konaszówce w l. 1518-9 (RP k. 323v, 342, 367v, 598, 627v, 660, 572-2v, 544, 711v, 734v, 751, 766v, 791, 813, 828, 851v). .

1510-4, zm. 1515 Mikołaj Kamieniecki h. Pilawa, star. krak. 1495-1515, i wwda krak. 1507-1515 posiadacz pr. do dóbr ksiąs. (ZK 155 s. 382-8, 390, 392-5; Wypisy 1501-1515, 199; MS 4, 10013; UM, UK, UC, UR wg ind.; H. Spieralski, Kamieniecki Mikołaj, PSB 11, 1964-5, s. 517-20).

1511 Mik. Morski z Morska mąż Anny z Tęczyna i Jan Mężyk [z Putniowic, ze strony Zofii z Tęczyna Słaboszowej] pozywają br. Jana kan. krak., Andrzeja, Jana i Stan. Rzeszowskich o pr. własności (de perpetuitate) m. X. z wsiami, → Kostrzec oraz o wadium 1000 grz. i tyleż kary (ZK 155 s. 411, 442, 481, 483, 488, 498, 503-4); Mik. z Kamieńca [dziś zamek w Odrzykoniu, ziemia san.] wwda i star. krak. gwarantuje Mik. Chełmskiemu, iż nie będzie go pozywał o przekazanie mu 1300 fl. za cesję z praw do dóbr X., pozyskanych przez Chełmskiego na br. Janie Feliksie i Andrzeju Rzeszowskich dz. z X., nawet gdyby Kamieniecki nie utrzymał się w tych pr. (ZK 155 s. 423); tenże Kamieniecki pozywa br. Jana Feliksa kan. krak., Jana, Andrzeja i Stan. Rzeszowskich o prawo własności dóbr m. X. i o 600 fl. węg. wadium należnego Mik. Chełmskiemu; z tejże przyczyny br. Rzeszowscy pozywają Kamienieckiego, sami są bowiem pozywani o ww. wadium także przez Chełmskiego (ZK 155 s. 489-90, 493-4, 550, 552); król orzeka o słuszności pozwu ww. Mikołaja z Kamieńca przeciwko ww. braciom Rzeszowskim o nieprawne zajęcie m. X. z wsiami za zobowiązania Zofii Słaboszowej i Anny Morskiej z Tęczyna [ich ciotek], które na tych dobrach nic nie posiadają (SP 6, 53).

1512 wyrok sądu konsystorskiego w sprawie pomiędzy Janem z Łaska [woj. sier.] arcbpem gnieźn., Zygmuntem z Targowiska [woj. lub.] dr. dekretów i kan. krak., Janem Karnkowskim kan. krak. i Mik. z Kamieńca wwdą i star. krak., egzekutorami testamentu zm. Andrzeja Rabsztyńskiego kan. krak. dz. miast Kraśnik i X. z jednej, a br. Janem kan. krak., Andrzejem i Stan. Rzeszowskimi oraz Zofią Słaboszową z drugiej strony. Zm. Andrzej w ostatniej woli przekazał egzekutorom swego testamentu, potwierdzonego przez bpa krak. Jana [Konarskiego] po śmierci [br.] Jana Rabsztyńskiego [marszałka nadwornego, w 1505], ruchomości, ziarno, bydło w tych dobrach z prawem do sumy 700 grz., zaś Rzeszowskim i Zofii Słaboszowej przypadły 2/3 tych dóbr [trzecia cz. dostała się Annie z Tęczyna Morskiej] wraz z obowiązkiem spłaty długów, w tym ww. 700 grz. Naruszając warunki testamentu Zofia Słaboszowa zagarnęła dla siebie z ruchomości 20 grz., o które automatycznie powiększyła się przypadająca na nią część długów czyli 437 1/2 grz., licząc z odsetkami. Sumę tę sąd nakazuje Rzeszowskim i Zofii Słaboszowej spłacić (OK 28 s. 263-5); Mik. Słabosz tenut. Kuchar procesuje się z ww. braćmi Rzeszowskimi o prawo własności (de perpetuitate) m. X. (ZK 261 s. 450); 1513 → p. 3c; 1514 m. X. z wsiami dysponuje Mik. Kamieniecki wwda i star. krak. (Wypisy 1501-1515, 199); 1518 → p. 3c.

1518-20, zm. 1530 Marcin Kamieniecki h. Pilawa, br. Mikołaja, wwda podolski 1515-30, posiadacz pr. do dóbr ksiąs. (MS 4, 4029, 11549; UR, UC wg ind.; Urzędnicy województwa podolskiego XV-XVIII wieku. Spisy, opr. K. Przyboś, Kr. 1994, wg ind.; Z. Spieralski, Kamieniecki Marcin, PSB 11, 1964-5, s. 516-7); 1520 Andrzej [Zbigniewie] z Tęczyna wwda sand. kupuje [w imieniu br. stryjecznego Jana Mikołajowica miecznika krak.] od Marcina Kamienieckiego wwdy podolskiego m. X. z wsiami → 1521; → p. 3b; → 4d; 1521 ww. Marcin z Kamieńca sprzedaje za 5500 fl. Janowi [Mikołajowicowi] z Tęczyna miecznikowi krak. i pkom. chełmskiemu M. X. z przyległymi wsiami: Wielką Wsią, Boczkowicami, Częstoszowicami i Wolą [Wolicą] w ziemi krak. (MS 4, 4029; KUJ 4, 365).

1521-41, zm. 1541 (w wieku 49 lat) Jan z Tęczyna h. Topór, s. Mikołaja wwdy i star. ruskiego i Aleksandry z Chożowa [Litwa], br. stryjeczny Andrzeja Zbigniewica z Tęczyna, hrabia Cesarstwa Rzymskiego 1527, rycerz jerozolimski - pielgrzym do Ziemi Św. 1512-3, dworzanin ks. saskiego Jerzego przed 1514, dworzanin król. 1515, pkom. chełmski 1515-28, miecz. krak. 1518-29, wwda bełski 1528-33, wwda podolski 1533-5, wwda ruski 1535-7, wwda sand. 1537-41, star. bełski 1519-41, chełmski 1523-41, ratneński 1523-41, hrubieszowski 1524-41, sokalski 1523-41, tyszowiecki 1524-41, krasnostawski 1525-41, tenut. lubomelski 1509-41, dz. m. X. z wsiami, zamku i m. Kryłów z wsiami, zamku Terebiń z wsiami [ziemia chełmska i bełska], zamku Chroberz z wsiami [pow. wiśl.], m. Łęcznej z wsiami [woj. lub.], zamku Tęczyn z wsiami (łącznie 4 miast, 4 zamków i ok. 100 wsi i części wsi), domu w Lublinie, 4 domów w Krakowie, tenut. dóbr Jastrzębice i Wolczwin [ziemia bełska], pochowany w kościele par. w K. W., gdzie też zachował się jego nagrobek z ok. 1565-6 → p. 8, ż. 1520 Katarzyna Łaska h. Korab (c. Jarosława wwdy sier.), zm. 1558, pochowana w kościele par. w K. W., gdzie zachował się jej nagrobek z ok. 1568 → p. 8 (SP 2, 4535, 4543, 4554; MPH 5 s. 899; MS 3, 1707, 2622, 2691; 4, 3270, 4029, 4199, 4269, 10791, 16553, 17315, 17322, 20978, 23241 i wg ind.; 5, 5248; AS 3, 827; Tom. 3, 110; KUJ 4, 365; APKr., Archiwum Krzeszowickie Potockich perg. 6; tamże, Archiwum Dzikowskie Tarnowskich 122 s. 171; H. Zeissberg, Kleinere Geschichtsquellen Polens im Mittelalter, „Archiv für österreichische Geschichte” 55, 1877, s. 140; Paprocki s. 70-2; ZK 28 s. 112 4; 29 s. 389; 33 s. 193-200; 154 s. 285 6; 188 s. 129, 413, 562-5; 190 s. 37; Corpus Inscriptionum Poloniae 1/4, wyd. B. Trelińska, Kielce 1983, s. 93-5; Starowolski, Monumenta → p. 7 s. 319-20; Kozakiewiczowa, Rzeźba → p. 7 s. 132-3; IT 234b → p. 7 s. 24; ib. 234a s. 5; BJ rps 6 s. 118-22; Urzędnicy województwa bełskiego i ziemi chełmskiej XIV-XVIII w. Spisy, opr. R. Gmiterek i R. Szczygieł, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992, wg ind,; UK, US, UR, wg ind.; Urzędnicy województwa podolskiego XV-XVIII w. Spisy, opr. K. Przyboś, Kr. 1994, wg ind.; Kurtyka, Tęczyńscy → p. 7 cz. 2. Aneks 1. IIIa. 25).

1523-36, zm. 1536 Andrzej z Tęczyna h. Topór, syn Zbigniewa pkom. krak., br. stryjeczny Jana Mikołajowica z Tęczyna, hrabia Cesarstwa Rzymskiego 1527, rycerz jerozolimski - pielgrzym do Ziemi Św. 1533-4, dworzanin i sekretarz król. 1502-11, referendarz kor. 1510-3, pkom. sand. 1510-1, kaszt. biec. 1511-5, wwda lub. 1515-20, pkom. krak. 1515-7, wwda sand. 1520-7, wwda krak. 1527-33, kaszt. krak. 1533-6, star. chełmski, i innych licznych starostw, po 1523 w ramach niedziału z br. stryjecznym Janem Mikołajowicem z Tęczyna zarządzał kluczem X. z wsiami (IT 234b → p. 7 po s. 24; IT 234a → p. 7 s. 5; BJ rps 6 s. 94-6, 186-192; MPH 5 s. 903, 968; Paprocki s. 70-2; Tom. 5, 353-4; 15-17 wg ind.; Mysz. 36, 40; ZK 23 s. 95; 24 s. 134-7; 28 s. 112-4, 195-9; 154 s. 285-6; 188 s. 129; 264 s. 265-6; 416a s. 125; OK 21 s. 477; 24 s. 518-9; 27 s. 24; SP 2, 4547, 4549, 4554; MS 3, 1705, 1707, 1799; 4, 4199, 4269, 5278, 6187-8, 6209, 13513, 14510-11, 16553, 17026, 17773, 18676, 20978, 23297, i wg ind.; UR, UK, US, ULub. wg ind.; Urzędnicy województwa bełskiego i ziemi chełmskiej XIV-XVIII w. Spisy opr. H. Gmiterek. R. Szczygieł, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992, wg ind.; W. Dworzaczek, Hetman Jan Tarnowski, W. 1985 wg ind.; A. Kłodziński, Tęczyńscy → p. 7, szp. 240; A. Sucheni-Grabowska, Monarchia dwu ostatnich Jagiellonów a ruch egzekucyjny, cz. 1, Wr. 1974, s. 229-30, 234, 236, 242, 248-9, 294).

1523 → p. 3c; br. stryjeczni Andrzej z Tęczyna wwda sand. i Jan z Tęczyna miecz. krak. łączą swe dobra w ordynację czyli niedział alias wstąpek, stąpek (ordinacio seu indivisio perpetua alias stąpek). Zapisują sobie nawzajem dobra w Królestwie Polskim i Wielkim Księstwie Litewskim i uznają je za wspólne oraz podlegające dziedziczeniu w ten sposób, że gdy jeden z nich umrze bezpotomnie, wówczas dobra po nim odziedziczy potomstwo drugiego. Andrzej wnosi do niedziału: zamek Tęczyn i m. Nowa Góra z wsiami, folwark Kępie z wsiami w Lubicko i Karsy w pow. wiśl., dom zw. Rabsztynem na zamku krak. i dom w Krakowie przy ul. Grodzkiej k. kośc. Ś. Andrzeja. Jan jako swój udział wnosi: m. K. z wsiami, folwark Przełęk z wsiami, Kozubów z wsiami w ziemi sand. [pow. wiśl.], zamek i m. Kryłów z wsiami, Putniowice, Terebiń i Szychowice z wsiami [w ziemiach chełmskiej i bełskiej], zapisy na dobrach król. [czyli dzierżone tenuty] zamku i m. Luboml i Wolczwin oraz na dobrach dziedzicznych Cichobuż i Michały w ziemi bełskiej, Siemiatycze z wsiami w pow. mielnickim [Litwa] oraz 2 domy z Krakowie: przy ul. Ś. Anny k. bramy i za Collegium Minus (MK 37 k. 405-6; MS 4, 4199).

1537-8 w rękach Jana z Tęczyna wwdy ruskiego pozostaje m. X. i przynależne wsie Wola Ksiąska i Wielka Wieś (ZK 188 s. 565; 29 s. 389); 1551 ugoda pomiędzy Katarzyną z Łaska wd. po Janie Tęczyńskim wwdzie sand. a jej cc. Zofią ż. Stan. Ostroroga i Katarzyną ż. Jana Bonera kaszt. ośw. w sprawie przejęcia z jej rąk dóbr m. X. z wsiami: Moczydło, Wielka Wieś, Wolica, Wola Cisia, Częstoszowice, Konaszówka, Głogowiany i Szadek [Sądek w pow. wiśl.] (BJ rps 6 s. 118-22; MS 5, 5248); 1552 po podziale dóbr po zm. Janie z Tęczyna wwdzie sand. [zm. 1541] pomiędzy jego cc. Zofią ż. Stanisława Ostroroga star. zamechskiego i Katarzyną ż. Jana Bonera kaszt. ośw. i burg. krak., Katarzynie przypada m. in. m. X. z folw. i wsie: Konaszówka, Głogowiany, Wolica, Wola Cisia, część Częstoszowic, Wielka Wieś, Marcinkowice z folw. Pogwizdów, Kępie z folw. cz. Moczydła z folw., Boczkowice z folw., Przyłęk z folw., Pokrzywnica i Mierzawa (ZK 33 s. 193-200).

1552-66, zm. 1566 Katarzyna c. Jana z Tęczyna wwdy sand. i Kat. Łaskiej, siostra Zofii Ostrorogowej, ż. lv° 1549 Jana Bonera h. Bonarowa kaszt. ośw. 1546-52, kaszt. chełmskiego 1552-5, burg. krak. 1550-2, wielkorządcy krak. 1552-62, kaszt. biec. 1555-62, zm. 1562, 2v° 1565 Stanisława Barzego h. Korczak star. gródeckiego 1557, śniatyńskiego 1562-71, zm. 1571, pochowana obok rodziców w kościele par. w K. W., gdzie też zachował się jej nagrobek wykonany po 1567, z błędną inskrypcją → p. 8 (MS 4, 7304-5, 7678-9, 21177, 21205, 21420, 22216; 5, 1194, 2472, 3096, 5088, 5185, 5189. 5248, 9760, 9764-6; BJ rps 6 s. 109-26, 285-7; Starowolski, Monumenta → p. 7 s. 320; Corpus Insciptionum Poloniae 1/4, 94; Dworzaczek, tab. 94; Kłodziński, Tęczyńscy → p. 7 szp. 240; Kurtyka, Tęczyńscy → p. 7 cz. 2, Aneks 1. IIIa. 35; UK, UC, wg ind.; S. Bodniak, Barzi Stanisław, PSB 1, 1935, s. 345-6; K. Pieradzka, Boner Jan, PSB 2, 1936, s. 299-300; Urzędnicy województwa bełskiego, wg ind.).

3b. Zarząd klucza ksiąs. i klientela. 1385 Jakusz burgr. z X. (SP 8, 3491, 3572); 1397-9 Frycz rządca (procurator) klucza X. (ZK 1c s. 564, 565; SP 8, 6258, 6657, 6873, 8179, 8358, 9218); 1397-8 Wojc. Odraniec kmieć z Wolicy Głogowieńskiej, pozwany przez tegoż Frycza o odejście przed czasem, ma zapłacić temuż 1 grz. bez 1 sk. czynszu oraz zwyczajowe kary, gdyż przyjął łan [w Wolicy] najpierw od Frycza, a nie od Włodka z Pleszówki [najpewniej → Konaszówka, w której występuje Włodek 1394-7], do którego zbiegł (ZK 1c s. 564; SP 8, 6258); 1397 Krystyn z Mianocic ma przedłożyć przywilej w sprawie z Fryczem rządcą z X. (ZK 1c s. 565); 1398-9 po sporze Jan z Chodowa w obecności pleb. chodowskiego Adama ma uwolnić ww. Frycza [od pozwów?; ipsum Friczonem apud Adam plebanum suum in Chodow debet expedire] i ma mu zapłacić 12 grz. 1 wiard. pod rygorem przepadku bydła zabranego przez Frycza w tej sumie (SP 8, 6657, 8179, 8358, 9218).

1403-4 Pietruszka włodarz (procurator) z X → Knyszyn p. 3 (ZK 3b s. 240, 244); 1410 Szczepan włodarz z X. (OK 4 s. 67); 1417 Nieustęp alias Niedoma z Boczkowic i → Książa Małego włodarz (procurator) w K. W. (ZK 194 s. 71); 1419 Andrzej rządca z X. (ZK 194 s. 297); 1419-21 Maciej kapelan Jana z Melsztyna (GK 1 s. 580, 590; SP 2, 1820, 1825); 1427-30 Stanisław włodarz (procurator) Jana Melsztyńskiego z X. i wdowy po nim (ZK 196 s. 80, 102-3); 1430 zgodnie z wyrokiem sądu ww. Stanisław winien zwrócić kmieciowi Maciejowi z Niegoszowic 29 owiec wraz z przychówkiem (cum prziplod alias prziplodem; ZK 196 s. 103); 1440-1 szl. Jan Łoś burgr., włodarz (procurator) z X., br. Mik. Łosia burgr. w Rabsztynie (GK 6 s. 513, 546, 554; 7 s. 62, 294; SP 2, 2824; Fed. s. 137); 1440 Mik. Morawiec z Konaszówki pozywa tegoż Łosia o to, że wraz z 8 towarzyszami wtargnął na jego łąkę w Konaszówce i zebrał 2 pokosy siana (GK 6 s. 513); → p. 3f; 1446 Siestrzeniec włodarz (procurator) z X. Andrzeja z Tęczyna (ZK 251 s. 117); 1464-5 Stanisław rządca w X. i domownik (familiaris) Jana z Rabsztyna (ZK 259 s. 147-8; 260 s. 123); 1465 → p. 4a; 1475 Mikołaj pisarz dziedziców (dominorum) z K. (OK 2 s. 146); 1520 → p. 4d.

1528-30, zm. 1543 Andrzej Białowodzki h. Drużyna, rządca (capitaneus seu factor) ksiąs. z ramienia Andrzeja Tęczyńskiego wwdy krak., s. Mik. Sąspowskiego alias Białowodzkiego wójta brzosteckiego, notariusz publiczny, jednocześnie m. in. kan. lwowski, wiślicki, chełmski, factor czyli rządca klucza kozubowskiego Tęczyńskich (Wypisy 1501-1515 s. 128: biogram i źródła; Wypisy 1526-1529, 376); 1565 Stan. Tchorzewski factor ksiąs. Stanisława Barzego i jego ż. Katarzyny z Tęczyna (Miech. s. 675-6).

3c. Areał, folwark, czynsze i obowiązki. 1381 folwark przed miastem z łąką zw. Wójtowska, ogrodem i łąkami oraz 1/3 młyna nadane kl. augustianów. Mieszczanie obow. mleć słody w ww. młynie, odbywać nocną stróżę, od której będzie wolne siedlisko klaszt. → p. 5d; 1403 ogrody miej., pole kl. august., inne role klasztoru → p. 5d; 1446 dwór Andrzeja z Tęczyna w X. (ZK 257 s. 117); 1450, 1457 → p. 3a.

1488 Jan z Rabsztyna kaszt. wiśl. zastawia za 560 fl. Szymonowi alias Siemionkowi z Wierzchowiska 20 grz. płatnego na ś. Stanisława w maju [8 V] czynszu z od mieszczan w K., i 4 grz. bez robocizn z 2 ł. w Nowej Wsi z kmieciami Nowakiem, Chocholikiem i Piczkiem (ZK 263 s. 15); 1470-80 łany miej. folw. rycerski dobry, folw. prepozyta (DLb. 2 s. 83); 1513 szl. Wacław s. zm. Siemionka ustępuje matce Mał. Kwaśniowskiej z pr. po ojcu do sumy 560 fl. na m. X. i Wielkiej Wsi (ZK 369 s. 94-5; → 1488).

1514 Mik. Kamieniecki wwda i star. krak., hetman kor., sprzedaje na wyderkaf za 1000 fl. mansjonarzom z kościoła NMP w Krakowie czynsz 50 fl. z m. K. [z wsiami] (Wypisy 1501-1515, 199); 1518 Zygmunt I zezwala Marcinowi z Kamieńca wwdzie podolskiemu zapisać nowo fundowanej mansjonarii w kościele NPM w Krakowie 156 grz. 12 gr czynszu na K. W. oraz wsiach: Wielka Wieś, Głogowiany, Wolica, Wola Cisia, Częstoszowice, obie wsie Boczkowice, połową Konaszówki, Moczydło w pow. ksiąs. oraz na zamku Kamieniec z wsiami, który to czynsz sprzedał na wyderkaf za 5000 fl. Janowi Bonerowi burgr. i żupnikowi krak. oraz Janowi Kizlingowi rajcom krak., jako patronom tejże mansjonarii (MS 4, 11549; KUJ 4, 365).

1523 Jan Tęczyński miecz. krak., dz. W. X. sprzedaje na wyderkaf za 2000 fl. Michałowi z Lublina dr dekretów i dziekanowi kurzelowskiemu czynsz 100 fl. z m. M. X. i należących doń wsi: Wielka Wieś, Moczydło, Wola Cisia, Głogowiany, obie wsie Boczkowice7Błędny odczyt wydawcy: Boczkowice, Duplin, zamiast: Boczkowice duplex. W Małopolsce nie było wsi Duplin, Częstoszowice i Konaszówka, zobowiązuje się wnieść odpowiedni wpis do ksiąg ziemskich krak. lub nadwornych i stawić do ksiąg żonę Katarzynę z Łaska [ziemia sier.] dla zeznania zgody na tę transakcję. Na sumę 2000 fl. złoży się 1350 fl. gotówką od dziekana Michała oraz 650 fl. już wypłaconych Janowi Czarnowojskiemu altaryście przy kościele NMP w Krakowie patronatu rajców krak., z których od każdej setki florenów stronom przysługuje 5 fl. czynszu (KUJ 4, 365; MS 4, 4269).

1523 Zygmunt I pośw. wcześniejszą [z → 1518] transakcję Marcina z Kamieńca wwdy podolskiego, który sprzedał na wyderkaf za 5000 fl. rajcom krak. Janowi Bonerowi burgr. i żupnikowi krak. i Janowi Kislingowi, jako patronom i opiekunom nowofundowanej mansjonarii w kościele NMP w Krakowie, czynsz 156 grz. 12 gr z m. X. z wsiami: Wielka Wieś, Głogowiany, Wolica, Cisia Wola, Częstoszowice i Boczkowice oraz z połowy zamku Kamieniec z wsiami w ziemi san. Później zaś Jan z Tęczyna miecz. krak., star. bełski, chełmski, ratneński, wykupił dobra ksiąs. na podstawie pr. bliższości, kiedyś bowiem były one utracone przez jego rodzinę, i spłacił wszystkie zobowiązania ciążące na tych dobrach. Król unieważnia zatem wszelkie wcześniejsze konsensy dotyczące transakcji w tych dobrach i poświadcza wpisaną już do OK sprzedaż przez ww. Tęczyńskiego na wyderkaf Michałowi z Lublina dr. dekretów i dziekanowi krzelowskiemu czynszu 100 fl. z części dóbr ksiąs. ww. Jana za 2000 fl., w tym za 1350 fl. wyłożonych przez Michała i 650 fl. wyłożonych za Jana Czarnowojskiego altarystę ołtarza patronatu rajców krak. w kościele NMP przy rynku w Krakowie (KUJ 4, 365); przed notariuszem publicznym wyznaczonym przez oficjała krak. kmiecie: Jan Tomader i Maciej Wcisło z Wielkiej Wsi, Stan. Staposz z Moczydła, Błażej Gawron, Andrzej Jędrzejek z Częstoszowic, Łukasz Koszanka i Walentyn Macioszek z Konaszówki, Jan Zawada i Jakub Kanty rajcy i mieszcz. z X., Stan. sołtys z Głogowian, Jan Markowiec z Wolicy i Mik. sołtys z Woli Cisiej, w imieniu swych gromad z wsi przynależnych do X. zobowiązują się płacić czynsz zgodnie z transakcją Jana Tęczyńskiego miecz. krak. (KUJ 4, 365).

1535 bp. krak. Piotr Tomicki zatwierdza legaty testamentowe zm. Michała z Lublina dra dekr. i kan. łowickiego, przeznaczone na uposażenie i fund. kolegiaty Ś. Anny w Krakowie, m. in. czynsz 100 fl. zm. M. X. z wsiami w pow. krak., kupiony na wyderkaf za 2000 fl. od Jana Tęczyńskiego miecz. krak. [→ 1523] (KUJ 4, 365); 1552 folwark (ZK 33 s. 193-200); 1598 dawny grunt plebański w K. W., zamieniony przez Jana Barzego na półłanek w Konaszówce. Na gruncie tym w „czasach kacerstwa” wzniesiono budynki 34 mieszczan, zaś obecnie jest zw. Nowy Książ → p. 2.

Zachowała się księga rachunkowa m. K. W. z wpisami z l. 1512-1600 (dochody, wydatki, wykazy czynszu od 1525; IT 324a → p. 7).

3d. Pobór z m. K. W. 1475 z X. płatny pobór miejski (contribucio civilis; GK 20 s. 36, 38); 1480 m. X. wśród osad, które nie zapłaciły podatku wiardunkowego (GK 21 s. 145); 1485 dobra pana [Jana] Rabsztyńskiego, w tym m. X., skazane na karę XIV za nie zapłacenie poboru i wiardunkowego (GK 22 s. 744-5; T. Szulc, Uchwały podatkowe ze szlacheckich dóbr ziemskich za pierwszych Jagiellonów (1386-1501), Łódź 1991, s. 120-1); 1491 dobra pana [Jana] Rabsztyńskiego: m. X., Wola, Wola Cisia, Konaszówka, Częstoszowice, Wielka Wieś i Moczydło obciążone karą XIV za nie zapłacenie wiardunkowego (GK 23 s. 728).

1509 m. X. zwolnione na 6 lat od poboru miej. (contribucio civilis), z wyjątkiem czopowego i nowego cła od wołów i skór; 1511 na prośby Mik. Kamienieckiego wwdy i star. krak. m. X. na 1 rok zwolnione od podatków (MS 4, 9037, 10013); 1530 z X. pobór 7grz. (RP k. 66); 1531 z powodu pożaru król zwalnia X. na 8 lat od podatków, z wyjątkiem nowego cła, oraz na 1 rok od czopowego (MS 4, 6074); 1532 mieszkańcy X. należącego do Andrzeja z Tęczyna wwdy krak., star. bełskiego i chełmskiego, z powodu szkód poniesionych w pożarze miasta, zostają zwolnieni od czopowego na 2 kwartały i od podatku miej. na 10 lat (MS 4, 16553); 1581 z m. X. szos 19 fl 6 gr, pobór z 1 ł. roli miej. od 5 piekarzy, 7 szewców, 2 kuśnierzy, 2 krawców, 1 ślusarza, 4 płócienników, 2 bednarzy, 2 rzeźników, 2 kramarzy, 1 sukiennika, 1 balwierza, 7 komorników, 2 przekupniów, 7 kowali, 1 dudy, 1 hultaja (ŹD s. 83, 159).

3e. Mieszczanie, rzemieślnicy, komornicy i zagrodnicy z X. (też → p. 6 c-d). 1328, 1332 → 3f; 1376-86 Mikołaj, Miczko, Micko zw. Kudłata, Kutlata, Kudłata (SP 8, 341, 350, 397, 523, 1458, 1538-9, 3483, 3576, 3640, 3697, 3747, 3757, 3761, 3799, 3990, uw. 5/34: w jego procesie z Mik. z Kozłowa od 1385 odnotowywani też zbiorczo anonimowi „inni mieszczanie z X.”); 1376 barwierz (SP 8, 283, 305, 362; prawdop. mieszcz.); 1376 Gołąb (SP 8, 112); 1377 Janek kamieniarz, Mirek (SP 8, 457, 525); Andrzej (SP 8, 510 - mieszczanin?); 1381 Piotr zw. Kościejowski (Mp. 1, 359; → p. 2, 5d); 1382 łaziebnik (SP 8, 1318); 1384-94 Skala (SP 8, 2447; ZK 1c s. 313, 318, 321, 329-30, 334); 1385 Bartek kowal (SP 8, 3748); Stanisław z X. (SP 8, 3685); 1386 Jaszek kowal (SP 8, uw. 22/22, 22a/20, 22); 1389 Piotr Klausat (ZK 1c s. 193); → p. 6c; 1390 Schramm z Cz. (Chm. s. 237); 1390-2 Romanowa z K. i jej s. Piotr student 1400 (SP 8, 5477; ZK 1c s. 252); 1392-7 Świętosław (ZK 1c s. 235, 345, 522); 1392 Hermanowa (ZK 1c s. 259); Nastka (ZK 1 c s. 257, 260, 273); Golesza (ZK 1 c s. 240, 245, 247); 1400 n. → p. 6d.

1401-zm. ok. 1404 Mik. Żydek (ZK 3a s. 310, 325, 399; 3b s. 297; 4 s. 92); 1403 Mik. s. Wojsława [Żydek?] (KK 2, 475; → p. 6c); 1404-27 Wawrzyniec Zdun (ZK 3b s. 297, 304, 311, 318; 4 s. 92; 196 s. 104; OK 4 s. 89); 1407 Madej (ZK 311 s. 44); 1407-8 Jan [Zdun?] s. wójta, mieszcz. (GK 1a k. 14v, 15, 21, 24-4v, 28v, 29); 1408 Jan Zdun (GK 1a k. 77v, 82, 87, 90v, 94-4v, 97v); 1409 Piotr Wieprz (Porcus; ZK 193 s. 15).

1410-28 Świętosław, Święszek, Święch zw. Głód, wójt w X. 1424-5, porzucił urząd 1425 → p. 4c, wójt we Włodzisławiu 1428, brat Andrzeja sołtysa w Zarogowie → p. 6a, 1426 r., mąż Agnieszki 1425 (ZK 193 s. 32, 225; 194 s. 26-7, 30, 117, 132, 154, 197, 232, 248, 254, 256, 274; 195 s. 278, 281, 329, 340-1, 362, 377, 382, 392, 406, 408, 417-418; 196 s. 248, 250; OK 4 k. 130).

1411-9, zm. przed 1424 Szymon, Szymek Cirzek, mąż Jadwigi 1419-27 (ZK 9 s. 3; 193 s. 46, 92, 117; 194 s. 13, 59, 183, 297, 299; 195 s. 246, 255, 262, 270, 275, 417; 196 s. 32, 104, 229, 323, 357); 1415-24 Jan Kot (SP 7/2, 237- 8; ZK 193 s. 225; 194 s. 175, 255; 195 s. 14, 16, 58, 179, 193, 194, 226; 6 s. 33; Cracovia artificum suppl. [cz. 1] 228); 1417- zm. przed 1428 Mik. Marzęta, Marzęcha mąż Katarzyny wspomn. jako wd. 1428 (ZK 194 s. 59; 196 s. 148).

1418 Małgorzata ż. Klemensa z X. (ZK 194 s. 160); Cebulka (ZK 194 s. 149); 1418-23 Klemens (ZK 194 s. 160; 195 s. 8, 179); 1419-zm. 1428 [→ p. 5c] Piotr Zły Duch (Sliduch, Sli Duch), mąż Doroty (ZK 194 s. 256-7; 195 s. 163, 175, 237, 254, 270, 281, 285, 290, 306, 324. 327, 335, 346, 356, 361, 362, 377; 196 s. 97, 219; SP 2, 1603; GK 1c s. 120); 1419-29 Jadwiga ż. Szymka Cirzka, wd. od 1424 (ZK 195 s. 246, 255, 262, 270, 275, 299; 194 s. 297; 196 s. 104, 229, 323, 357; 9 s. 3); 1419-48 Mik. Pękala s. Macieja mieszcz. z X. → p. 6c; 1419 Andrzej Kozieł (ZK 194 s. 299).

1423-4 Stan. Kobyłka (ZK 195 s. 176, 186, 197, 210, 253; mieszcz.?); 1425 Agnieszka ż. Święszka Głoda (ZK 195 s. 362); Dorota Kawrowa (ZK 195 s. 339); Marcin, Marcisz (ZK 195 s. 315; 196 s. 204); 1426-8 Maciej Kot zw. Wójtowic (ZK 195 s. 392; 196 s. 111, 148, 227-8).

1430 Szczepan Widłak (ZK 197 s. 12: mieszcz. de Parva Xansch!); 1433 Marcin dzwonnik (campanator; OK 5 k. 1v); 1436-40 Stanisław krawiec (SP 2, 2651; GK 6 s. 402, 416); 1437-8 Mikołaj s. Szymka, sołtys w Konaszówce, brat Jana Czekana (ZK 256 s. 7; GK 6 s. 33, 38); 1437 Jan Czekan s. Szymka, brat Mikołaja sołtysa w Konaszówce (ZK 256 s. 7); Wawrzyniec Kur (ZK 256 s. 45); 1438-48 Piotr Obuch (GK 6 s. 4; 7 s. 760, 801; OK 8 s. 756; SP 2, 3329).

1441-5 Piotr Pierzyna (GK 7 s. 760, 801; OK 8 s. 756); 1443 Stanisław właśc. karczmy w Trzonowie (ZK 256 s. 288, 294-5); 1445-59 Maciej Młynek (ZK 257 s. 99; 258 s. 47, 184; Decreta → p. 7, 106, 107, 114); 1446 Mik. Kołodziej (GK 9 s. 690); 1448-50 Piotr Obuchowic (= Obuch lub s. Obucha; ZK 257 s. 290; OK 1s. 172); 1450-76, zm. przed 1480 Jan Pękala z K. kleryk, s. Macieja, br. Mik. Pękali i egzekutor jego testamentu 1450-2 → p. 6c (OK 1 s. 176, 249: tu błędnie de Parva Kxansz, 311, 409, 558, 563; 2 s. 454, 817); 1453 w sprawie Stan. Szańka i Doroty Malkówny mieszczan z X., po sprawdzeniu przez przysięgę czy nie zachodzi z ich strony podejrzenie oszustwa co do ich twierdzeń o nieświadomości przeszkód do małżeństwa, udzielonego im przez zm. przed ok. 9 laty Michała kapłana w Książu Małym brata Stanisława, oficjał [krak. Rafał ze Skawiny] ogłasza ich separację, udziela im rozwodu z powodu przeszkody pokrewieństwa i zezwala każdemu z osobna na ponowne małżeństwo (OK 1 s. 563-4); Dorota Nowa → p. 4a.

1458-63 Mikołaj Dziurka (ZK 152 s. 64-5; 258 s. 155); 1459 Dorota Zdbikalina wd. po Piotrze (ZK 258 s. 185-6); 1459-80 Stan. Chodzony (GK 14 s. 198, 212, 272, 278-9; 15 s. 173-4; ZK 16 s. 337; 259 s. 29; OK 2 s. 745, 748); 1462 Bieniasz (GK 16 s. 179); Jan Żabka (ZK 258 s. 313); 1462-8 Mikołaj Mikołajek, mąż Jagienki (ZK 258 s. 320; OK 12 s. 933); 1465 Jan kuśnierz (ZK 259 s. 147 8); 1466-71 Jan Ksiąski mieszcz. w Wieliczce 1471, mąż Małgorzaty (ZK 16 s. 356; GK 19 s. 403); 1482 Angelus, Anioł (ZK 261 s. 184); 1486 Stan. Pieczonka (Teut. 6 s. 4); 1490-6 Stan. Łysy (GK 23 s. 272, 390; 25 s. 1069); 1494 Małgorzata, Marusza [mieszczka] z X. (OK 17 s. 14); 1495 Jak. Sokoliński (ZK 263 s. 341; GK 25 s. 537-8); 1496 Jan Sperlina (GK 25 s. 1069).

1506-11 Stan. Ptak rajca 1506 (IT 234b → p. 7 s. 21-2); 1512 Stan. Śmietniczka i Maciej Jemioła → p. 3f; 1515-25 Jan Łaszynski rajca 1525 (IT 234a → p. 7 s. 2, 9-10; IT 234b → p. 7 s. 23); 1523 Jan Zawada i Jakub Kanty mieszcz. i rajcy z m. X. (KUJ 4, 365).

Z l. 1525-1600 zachowały się spisy mieszcz. i komorników opłacających czynsz na rzecz właścicieli miasta (IT 234a → p. 7). Poniżej zestawiono mieszczan i komorników, głównie występujących w spisach z l. 1525, 1527, 1529, 1531 i 1532. Zachowano przestrzeganą na tych listach kolejność. Nie powtarzano tych samych dat, np. 1525-32.

Mieszczanie: 1525-32 Gosz, Grysz; Rzytka; 1525-7 Jajko; 1525-32 Szczepan, Szczepanek sukiennik (textor); Szmarando, Smarando; Ściborowna, Ścibiorka [mieszczka]; Lelowski (1529 Lelowska); Błaszno, Błazno i Błaznowa; 1525 Popławski z Bodzętą, 1527-32 samodzielnie Popławski kołodziej; 1525 Zapartowa; 1525-32 Łada, Łada, Ładka; Możdżeń (Mosszdzen); Michałkowa; 1525-31 Stypina (area Stypina 1525); 1525-32 Stypa, Stypka; Zawada → też 1523; 1525-7 Stan. Łada (1529 Mik. Łada, obaj różni od Łady wspomn. 1525-32); 1525-32 Mianocka; Zakościelny; 1525 Zawadka (od 1527 Mięsopust); 1525-32 Poganek; 1525-7 Trzęsiona; 1525 Doleżydziurza (Dolezydzurzya); 1525-9 Ptak; 1525-31 Ligon; 1525-32 Gawron; 1525-9 Murarz, Mularz; 1525-32 Bunka; 1525 Młynarz; 1525-31 Szafarz; 1525-32 Giełwa, Gielwa in domo propria; Śmiotanka; 1525-7 Szczerba [od 1529 wymieniany w tym miejscu Stachura]; 1525-32 Piotr Łaszynski, Łasiński; 1525-31 Darmowykł, Darmownik; Pietrusznik [pominięty 1529]; 1525 Słaby; 1525-9 Biernat, Biernatek; 1525 Kmieć; 1525-31 Andrzej, Andrzejek kowal; Przepiórzyna i [tylko 1531] Przepiórka; 1525-32 Jaźwiec; 1525-31 Piwo; Piasek; 1525-7 Śliwka [od 1529 Marcin kowal]; Wąs kowal; 1525 Czarny; 1525-32 Ślusarz; 1525-7 Wacheł; 1525-32 Malik; łaziebnik i łaziebniczka; 1525-7 Zajega; 1525-32 Marcinek i Marcinkowa; 1525-31 Radlica; 1525-9 Michałek kowal [pominięty 1527]; 1525-7 Grądka; 1525-32 Kępny [pominięty 1527, 1531]; Skała (1527) i Skalina [oboje pominięci 1531]; 1525-9 Zajega [drugi]; Burda [pominięty 1527]; 1525-32 Wado, Wadko [pominięty 1531]; Łaszynski, Łasiński [drugi]; Pabian, Pabianek; Szczepan; 1525-7 Malik; 1525-32 Wlazło; Wałek, Walenty szewc; Wacław; Wojciech Pierzchała (→ też IT 234a → p. 7 s. 10); 1525 Pastoł; 1525-31 Pabianek [drugi, pominięty 1527]; 1525 Kuczysza; 1525-32 Bąk, Bączek i Bąkowa; 1525-7 Kwapniowa; 1525-32 Grzegorz Świder; Pezdek; Jajko [drugi].

1527 Socha; 1527-32 Mięsopust; Barbara; Grego i Gregowa w 1532; 1527 Gielna; Szafarz [drugi]; Waligóra; Galisza; 1527-32 Miklaszek, Mikołaj kuśnierz [pominięty 1531] i Miklaszowa w 1532; 1527 Brzeźny; Siemianka; Szczepan; ślusarz [serifaber; drugi]; Łatunia; Świnka; Śliwka; Jemiołkowa; Socha [drugi]; 1529-32 Hipolit; 1529 Mik. Łada; 1529-32 Łukaszek; Giełwa [drugi]; Stachura; 1529-31 Mazur; Marcin kowal; 1529 Zaręba; Przezdnek, Przezdenek; Jan; 1529-32 Wojciech szewc [pominięty 1531]; Grego Nosek sukiennik (lanifex, pominięty 1531, różny od Grega wspomn. 1527-32); Świątek; 1529-31 Zdun; 1529-32 Błazenko [różny od Błazny męża Błaznowej]; Czarnusza, Czarnota; 1531-2 Brzeska [mieszczka]; 1531 Gniewięcka; Szymek; 1531-2 Grzegorz szewc; 1531 Michał; Piotrowski drugi (alterius); 1531-2 Głazek; 1531 Wojciech garncarz (Wypisy 1530-1533, 651); 1532 Jan Zdun; Jan Kraska; Pienowski (IT 234a → p. 7 s. 5-8, 13-14 i 37-9, 15-19, 23-5, 27-30); 1534 Maciej Socha (Wypisy 1534-1535, 1061, 1066); 1536 Andrzej Kołacznik s. Stanisława i Elżbiety z K. (Księga przyjęć do prawa miejskiego w Bochni 1531-1656, wyd. F. Kiryk, Wr. 1979, s. 25); 1548 Szymon ślusarz i Mik. kowal (IT 234b → p. 7 luźna karta nienumerowana); 1567 Stan. Poda, Mik. Zatorski, Sebastian Błazenek, Wesołowski [zm. przed 1567], Erazm Hipolit, Szymon Załga (IT 234b → p. 7 s. 1-5).

Komornicy (inquilini; z czasem część z nich znalazła się w grupie mieszczan). 1525-32 Ścibor; 1525-31 Piotr Klandy, Klandus; 1525 Chochołkowa; Zofia; Wojciech krawiec; Jaj piwowar; 1525-7 Świętek; kuśnierz (pellifex); 1525 Łukaszek; Waligóra; Bierka; 1525-9 Rospondowa; 1525-31 Socha; 1527 Trzęsigłowina; Piotr Łaszynski; Bogwój; Chranka; Szymek; Zawatka; Łyżka; 1527-31 Pasłoł i Pasłowa, Posłowa; 1527-9 Stan. Mazur; 1527 Jurasz; Sówka; Uliasz; Kabza; 1529-31 Dorota Chuda; Kraska; Szczerba; 1529 Klandus krawiec; Piotrowski; Paweł; 1529-31 Łąkowski i Łąkowska; Wachlowa; 1529 Zapartowa; 1529-31 Maciej szewc; 1529 Zdun od Pezdka; Zdun od Bąkowej; Zdun od Bąkowej (drugi); Biała; Batek; 1529-31 Maciej kupiec (mercator); 1529 Szafarzyk; Anna Dzieczynna; 1531 Wojciech Zawada; 1532 Stan. Oczko zdun; Wałek; Kurczyszyja krawiec; Bartek; Jakub; Budawia; Sulecz; Stan. Piwowar; Biernat (IT 234a → p. 7 s. 5-8, 13-9, 23-5, 27-30, 37-9).

1525-1600 zawody mieszczan i komorników występujących w księgach IT 234a-b → p. 7: tkacze, kowale, kuśnierze, szewcy, płóciennicy i sukiennicy, kołodzieje, piwowarzy, ślusarze, miecznicy, muratorzy, malarze, zduny, nieliczni kupcy; 1563 cech szewców; 1546 cechy tkaczy, kowali, krawców i sukienników (IT 234a → p. 7 s. 5-39, 47-52, 83-8, 104-143, 317- 8, 364; IT 234b s. 9-12, 14, 33, 73; Kiryk, Rozwój urbanizacji → p. 7 s. 145).

Spisy mieszczan płacących podatek dziedzicom po 1532 → IT 234a → p. 7. Wg obliczeń F. Kiryka (Rozwój urbanizacji → p. 7 s. 147) w l. 1529, 1531, 1535, 1543, 1554, 1564 rodzin mieszcz. i komorniczych było odpowiednio: 80 i 23, 78 i 12, 119 i 6, 76 i 18, 123 i 35, 80 i 26.

Zagrodnicy. 1416 2 ogrody z zagr. na przedmieściu X. (ZK 193 s. 362a-b); 1441-2 Piotr zagrodnik z W. X., Mikołaj Kwiterna (zagrodnik?) z X. (GK 1 s. 760, 801).

3f. Obiekty gospodarcze, aktywność mieszczan, ich majątki. 1328 Zofia wd. po Janie Świni sprzedaje dwór w Krakowie Konradowi sołtysowi zw. z X.; 1332 w sądzie wójtowskim krak. ww. Konrad z C. sprzedaje Wawrzyńcowi z Wojnicza połowę dworu na ulicy Ś. Jana, który dawniej należał do mieszczanina zw. Świnia Głowa (Swyne Glofe; KRK 1, 933, 1095); 1381 jatki rzeźnicze → p. 5d (Mp. 1, 359); 1386 Mik. Kutlata [mieszcz.] z X. z Klemensem z X. [Małego] o 3 grz. (SP 8 uw. 5/34); Jaszek z Polanowic przedkłada dok. sędziego wwdy [krak.] z Piotrkowic przeciwko Jaszkowi kowalowi z X. (SP uw. 22/22); → p. 6a; 1394 Krystyn z Pieczeniegów i Skała mieszcz. z X. procesują się z Januszem kmieciem z Książa Małego i Halszką wd. po Zbigniewie [z Łapanowa] łowczym krak. [ż. Niedomy z Książa Małego] o 24 grz. i zabór 4 grz. czynszu od karczmarza (ZK 1c s. 313, 318, 321, 329, 330); 1404 Andrzej z Dubia i Szczepan z Wilczkowic uwalniają Wawrzyńca Zduna z X. od główszczyzny za zabitego Mik. Żydka z X. (ZK 3b s. 297, 304, 311, 318; 4 s. 92); 1407-8 Jan s. wójta z X. i mieszcz. z X., C., Z. w sporze z Mik. Kozłowskim plebanem z Bejsc [pow. wiśl.] o dzies. z Boczkowic i Trzonowa [w par. Książ Mały], ustanawia swoim zachodźcą Filipa pleb. z Książa Małego, który zeznaje, że sam sprzedał tę dzies. Janowi za 26 grz. (GK 1a k. 14v: jako dz., 15, 21, 24, 24v, 28v, 29); 1408 szl. Bernard Krzęciński z Kowalowa oddala przysięgą 6 świadków [wymienionych] pozew Jana Zduna mieszcz. z M. Z. o zagarnięcie gwałtem 50 stogów pszenicy z niwy, 4 stogów żyta z domu i 50 stogów żyta w snopach z pola (GK 1a k. 77v, 82, 87: kmeto!, 90v, 94-4v, 97v); 1410 Święszek mieszcz. z X. winien zwrócić dług 14 grz. pod rygorem wwiązania do swego domu w X. (ZK 193 s. 32).

1411-2 Szymek mieszcz. z K., za którego poręcza Jakusz z Częstoszowic, spłaca Niemierzy [z Krzelowa] kan. krak. dług 26 grz. za sprzedane przez Niemierzę dzies. z Giebołtowa i Moczydła (ZK 193 s. 46, 92, 117, 142); 1415 → p.6a; 1416 Święszek Głód z X. winien 20 grz. ww. Niemierzy (ZK 194 s. 26-7); 1417 Szymek Czizek i Mik. Marzęcha (Marzancha) winni Pawłowi [z Bogumiłowic] sędziemu krak. 24 grz. za stogi pszenicy i żyta (ZK 194 s. 59); 1419 Jan Kot z X. pozyskuje przysięgą 2 kopy na Katarzynie ż. Mik. Synowca z Rzędowic (ZK 194 s. 255); Świętosław Głód z X. zwraca 30 grz. długu należnego Niemierzy z Krzelowa na ręce Mik. z Czarnocina (ZK 194 s. 254); Piotr Zły Duch z X. skazany na karę XV za to, że powiedział przed sądem [ziemskim] Mik. Morawcowi: niewierny włodyko usiekę cię (newerna wladico ossecanczø, SP 2, 1603); 1423 Stanisław z K. ma otrzymać 3 dok. na zastaw w → Cudzynowicach; tenże Stan. Kobyłka z X. ustępuje z praw do cz. W → Cudzynowicach; Mik. ze Szpitar winien przekazać ww. Kobyłce 3 dok. dotyczące zastawu tej cz. w Cudzynowicach (ZK 195 s. 176, 197, 210); 1424 Bernard z Zaryszyna i Jan z Więcławic, jako poręczyciele Jana Kota [mieszcz.] z X., zastawiają za 40 grz. Mik. Synowcowi z Kociny 1/3 młyna Jana Kota w X. wraz z trzecią miarą (ZK 195 s. 217-8); 1426 → p. 6a.

1428 Maciej [Kot] zw. Wójtowic, mieszcz z X., pozwany przez Mikołaja z Deszna rządcę sędziego [krak. Pawła z Bogumiłowic] w Maciejowie o zabranie 2 koni ze stajni król. wart. 6 grz., odmówił zeznawania w sądzie [ziemskim] i porzucił posiedzenie, mimo iż był przez woźnego Tomka pozywany i wzywany do odpowiedzi przed sądem (ZK 196 s. 227-8); Jadwiga wd. po Szymonie mieszcz. z X. składa protestację przeciwko Mikołajowi z Tochołowa, gdyż nie wykupił zastawionych u niej kuszy oraz dwóch czapek futrzanych - jednej podbitej popielicami, a drugiej wiewiórkami (ZK 196 s. 229).

1433 Mikołaj z Zarogowa zastawia za 15 1/2 grz. Stanisławowi wójtowi z X. swego kmiecia Mik. Nogiecia (Nogedz) osiadłego na 1/2 ł. w Zarogowie i płacącego 1 grz. 8 sk. czynszu. Tak jak Zarogowski, Stanisław nie będzie obsyłał z tego tytułu wyprawy, lecz ma płacić wojenne (GK 4 s. 989-90); 1437 tenże Zarogowski daje temuż Stanisławowi wwiązanie do parceli Franczka w Zarogowie (ZK 256 s. 45); → Kozłów p. 3b; Mik. Szymonowic mieszcz. z X. sołtys w Konaszówce kwituje Wacława Rosza ze Słupowa, jego ż. Jachnę i jedną z ich c. Stachnę, z długu 10 kop należnego jego bratu Janowi Czekanowi [s. Szymka z X.] (ZK 256 s. 7); Jakub niegdyś z Dziewięczyc zastawia za 3 grz. 6 sk. Wawrzyńcowi Kurowi mieszcz. z X. płaszcz koloru czerwonego (ZK 256 s. 45); 1440 Łoś burgr. z X. ręczy za swego br. Łosia burgr. w Rabsztynie, że ten uzna szkodę za 2 krowy zabrane miastu, w wysokości jaka zostanie ustalona na spotkaniu dwóch jego przedstawicieli z dwoma przedstawicielami mieszczan [z X.] (GK 6 s. 546, 554); 1441-2 Niemsta z Książa Małego procesuje się z Piotrem Pierzyną i Piotrem Obuchem mieszczanami z M. X., którzy nie stawili przed sądem Jana Puchały i Franka zw. Stanieć z Książa Małego, Wojc. Stanka z Krzeszówki, Staszka Chamca, Mikołaja zw. Kwiterna (Quiterna) z X. i Piotra zagr. z M. X. przyłapanych na gorącym uczynku, gdy bezprawnie młócili dziesięcinę [z Książa Małego] wart. 40 grz. (GK 7 s. 760, 801); 1443 Jakub z Trzonowa swą karczmę w Trzonowie z 1 ł. płacącą 1 grz. czynszu zastawia za 5 grz. Stanisławowi mieszcz. z X., ten zaś zastawiają Andrzejowi z Tęczyna [po żonie dz. X.] (ZK 256 s. 294-5); 1445 Stanisław wójt, Piotr Pierzyna i Piotr Obuch rajcy z K. gwarantują Mikołajowi ze Słaboszowa zwrot 25 grz. za kupione od niego dzies. ze wsi Słaboszów, Ilkowice, Biedrzychowice i Święcice (OK 8 s. 756).

1451 Jan Kowalowski wykupuje z zastawu u Macieja Młynka mieszcz. z X. chochlę srebrną wart. 3 grz. 6 sk. zastawioną przez Jadwigę wd. po Nieustępie z Książa Małego (ZK 258 s. 47); 1453 → p. 4a; 1457 ww. Młynek odwołuje się do sądu wyższego pr. magd. w Krakowie w sprawie z wójtem Mikołajem, który obwinił go o oszustwo, powołując się na oskarżenia czterech innych osób, zaś Maciej ani nie został osądzony przed sądem ławniczym w X. na podstwie zeznań tych osób, o ile one żyją, ani nie został z zarzutów oczyszczony; ww. wójt Mikołaj skazany na kary pien. za słowne znieważenie Macieja przed sądem (Decreta → p. 7 106-7, 114); 1458 → Konaszówka p. 4; 1463 Mik. Dziurka mieszcz. z X. kupuje od Stan. Morawca z Konaszówki 2 przymiarki zw. Rytkowski i Marchajowski z łąką, 3 stajania roli zw. Rytkowskie przy końcu roli klasztoru [august.] w X., ciągnące się aż do drogi z K. do młyna w Mianocicach, i 2 stajania zw. też Rytkowskie przed Konaszówką (ZK 152 s. 64-5); 1464 Stan. Chodzony mieszcz. z X. pozywa Mik. Regułę wójta ze Skalbmierza, który sprzedał mu dzies. z Lubiczka [pow. wiśl.], po czym ją wymłócił (ZK 259 s. 29); 1468 szl. Jan z Lasków w poczet długu 4 grz. zastawia do ś. Mikołaja [6 XII] Mikołajowi z X. dzies. snopową ze swego folw. i od poddanych z Lasków (OK 12 s. 933); 1473 sąd wyższy prawa magd. na zamku krak. na zapytanie sądu [ławniczego] w Miechowie przysądza kuśnierzowi Janowi z X. część dóbr wbrew pretensjom Marcina, bowiem taką samą część tychże dóbr [w Miechowie?] ta sama instancja uprzednio przysądziła temuż Janowi i Stan. Cuchnie przeciwko temuż Marcinowi (Decreta → p. 7, 1261); 1480 Jadwiga Błażkowa chłopka (mulier) z Zaryszyna zeznaje, iż zm. Jan Pękala kleryk z K. był jej rodzonym wujem i oprócz niej nie miał innych krewnych, dlatego też jej przysługuje zwrot 6 grz. należnych Janowi od pana [Mik.] Kunieckiego (OK 2 s. 817; por. OK 1 s. 311, 409); 1486 Stan. Pieczonka z X. uwalnia siostrę Dorotę od długu 5 grz. za łaźnię (Teut. 6 s. 4).

1495 → Góry par. Kalina Wielka p. 3; 1534 Maciej Socha z M. X. z żoną w sporze z Mik. Castiglione kamieniarzem Florencji (Wypisy 1534-1535, 1061, 1066).

3g. Handel. 1385-94 karczma (SP 8, 3394; ZK 1c s. 313, 318, 321, 329, 330); 1410 jarmark w X. (ZK 193 s. 32); 1439 ksiąs. piwo (GK 6 s. 122); 1485 Kazimierz Jag. na prośby Jana [Rabsztyńskiego] z Tęczyna kaszt. zawich. ustanawia jarmarki w m. X. na ś. Wawrzyńca [10 VIII] i na święto 11000 Dziewic [21 X] oraz zatwierdza przebieg drogi handlowej (iter mercatorum) przez X. M., zgodnie z dawnym zwyczajem (MS 5, 10527; por. SG 4 s. 825); 1512 Stan. Śmietniczka i Maciej Jemioła mieszcz. z X. handlują w Proszowicach; 1564 karczma przy szkole (Wiśn.M. s. 74; IT 234b → p. 7 s. 59; AMetr., Acta Visitacionis capituli 1 k. 111-2; Kiryk, Rozwój urbanizacji → p. 7 s. 145); 1570 Zygmunt August potwierdza akt → 1485 o jarmarkach ksiąskich i nakazuje kupcom jeździć przez K. W., a nie przez Książ Mały (SG 4 s. 825).

3h. Zbiegostwo chłopów do K. W. 1387 Szczepan z Brzuchani z kmieciem Andrzejem zbiegłym do m. X. (SP 8, 4346); 1403-4 → Knyszyn p. 3; 1427 Stanisław rządca w X. pana Jana Melsztyńskiego oddala pozew Jana z Trzonowa o kobietę zw. Ptakową oskarżoną o odejście przed czasem z dóbr powoda, gdyż woźny Tomek zeznał, iż sprawa została objęta jurysdykcją rządcy i już została rozstrzygnięta (ZK 196 s. 80); 1443 Zbigniew z Przestańska z Andrzejem z Tęczyna o kmiecia zbiegłego z Lubczy (ZK 256 s. 278); 1446 Stanisław z Rosiejowa uwalnia kmiecia Pawła, gdyż Andrzej z Tęczyna w swym dworze w X. udowodnił swe prawa do niego, jednocześnie zaś Siostrzeniec rządca Tęczyńskiego w X. w imieniu swego pana uwalnia Stanisława od pozwów (ZK 257 s. 117); 1447 Andrzej z Tęczyna ma udowodnić 6 świadkami w sprawie przeciwko Stanisław z Zarogowa, że poddany (homo) Mik. Kołodziej należy do niego, a nie do prepozyta i kl. miech. (ZK 257 s. 242); 1448 na terminie w sprawie ugody z Mikołajem z Mokrska o zbiegłego z Nieszkowa do X. kmiecia Stanisława Andrzej z Tęczyna deklaruje gotowość stawienia świadków, jednak Mikołaj odmawia ich wysłuchania (ZK 257 s. 272).

1490 magn. Jan Rabsztyński dz. z M. X. procesuje się z Janem Budziszowskim o zbiegłego kmiecia Jakuba Biela (GK 23 s. 278); 1505 Mikołaj z Kończyc pozywa br. nie podzielonych Jana marszałka nadwornego i Andrzeja kan. krak. Rabsztyńskich z X. i Wielkiej Wsi [ss. Jana], o nie odesłanie jego kmiecia Stanisława zbiegłego z Waganowic do m. X. Rabsztyńscy, powołując się na statut nowokorczyński, żądają odesłania sprawy z sądu grodzkiego do ziemskiego, jako dla niej właściwego, zaś Mikołaj twierdzi, iż sprawa o zbiegłego kmiecia objętego aresztem podlega wedle tego statutu sądowi grodzkiemu. Woźny Pisk ze Smardzowic oświadcza, iż Rabsztyńscy nie zgodzili się na obłożenie aresztem w X. ani ww. kmiecia Stanisława, ani jego rzeczy i bydła, które zabrał ze sobą uciekając z Waganowic (GK 29 s. 578-9, 661).

4a. Prawo magd. 1372, 1381 m. X. (DSZ 10; Mp. 1, 359; → p. 3a, 5d); 1385 królowa Jadwiga nadaje [zatwierdza] wwdzie. krak. Spytkowi pr. magd. dla jego dóbr, m. in. m. X. (ZDM 1, 174); 1387 Władysław Jag. transumuje dok. z → 1385 (ZDM 6, 1525); 1400 pełnomocnik Elżbiety wd. po wwdzie. krak. Spytku z Melsztyna okazuje w sądzie ziemskim krak. ww. dok. z r. 1387 w sprawie pr. niem. m. in. dla m. K. Poddani Spytka mają pr. odpowiadać przed sądami pr. niem. (DSZ 84); 1401, 1403 wspomn. m. X. (ZK 3a s. 247; 3b s. 36, 139); 1407 na prośby dziekana krak. Jana z Tarnowa Jan Szafraniec wikariusz in spirit. bpa krak. widymuje m. in. dok. króla Władysława [Jag.] w sprawie K. [Z → 387] (AGZ 6, 9); 1415, 1480 wspomn. m. X. (ZK 193 s. 275; GK 21 s. 145; 22 s. 744).

1438 Stanisław wójt w X. przedkłada przywilej Władysława [Jag.], zaś sędzia grodzki, po lustracji dok. i zgodnie z jego treścią, odsyła wójta i mieszczan do ich sądu [pr. niem.], zgodnie z treścią przywileju i z pr. magd., uwalniając ich od jurysdykcji starościńskiej (SP 2, 2762); 1453 siostry Świętochna Gruboszowa, Katarzyna Stogirzowa i Stachna pozywają przed sąd wyższy pr. magd. w Krakowie wójta i ławników z m. X. oraz mieszczkę Dorotę Nową z X. o utratę 60 i 20 grz. z powodu nie stawienia się Doroty przed sądem ławniczym i wójtem w m. X. i błędnego orzeczenia (Teut. 3 s. 60); 1465 w sporze pomiędzy Stan. Morawcem z Konaszówki, a Janem kuśnierzem mieszcz. z X., w imieniu Jana Rabsztyńskiego [dz. X.] rządca Stanisław wnosi o odesłanie sprawy przed sąd miejski [w X., gdyż pozwany jest mieszczaninem] (ZK 259 s. 147-8).

4b. Wójtostwo. 1381 młyn zw. Wójtowskim, należący w 1/3 do wójta, łąka zw. Wójtowską → p. 2, 5d; 1426 Bernard z Kowalowa pozywa Święszka byłego wójta w K. o wydanie niesprawiedliwego wyroku (ZK 195 s. 383); 1428 sprawa o zapis dłużny 30 grz. w księdze przed Marcinem podwójcim w X. (GK 3 s. 130, 139); 1453 → p. 4a.

4c. Wójtowie: 1407-8 Jan s. wójta z X. (GK 1a k. 14v, 15, 21, 24-4v, 28v-9); 1409 Piotr (ZK 193 s. 13); 1409 Jan (ZK 193 s. 15); 1415-7 Paszek (ZK 193 s. 242; 194 s. 55); 1424-5 Świętosław, Święszek, Święch zw. Głód (ZK 195 s. 278, 281, 329, 340-1, 362, 377, 383, 392, 406 → p. 3e); 1426 Świętosław Głód niegdyś wójt w m. X., nie stawił się, pozwany przez pana Jana z Melsztyna o to, że zbiegł z K. porzuciwszy bezprawnie urząd [w 1425], bowiem ani go nie sprzedał, ani z niego nie zrezygnował na rzecz kogokolwiek przed sądem (ZK 195 s. 392, 408, 418; 196 s. 250); 1428 Marcin podwójci [w zastępstwie wójta] (GK 3 s. 130, 139); 1429-45 Stanisław wójt (ZK 196 s. 326; 256 s. 45, 63, 145; GK 4 s. 989-90; 6 s. 4-5; 8 s. 756; OK 8 s. 756; SP 2, 2762); 1457 Mikołaj (Decreta → p. 7, 106-7, 114); 1472 Mikołaj (GK 19 s. 606); 1482 Mikołaj wójt dziedz. (Ep. 3 k. 206; 1567 Mik. Zatorski [wójt sądowy] (IT 234b → p. 7, s. 1-2); 1586 Erazm Hipolit wójt sądowy (tamże, karta luźna nie numerowana).

4d. Władze miasta, rada, ława.

Rajcy: 1433-45 Piotr Pierzyna (GK 4 s. 854; OK 8 s. 756); 1438-1445 Piotr Obuch (GK 6 s. 4-5; OK 8 s. 756: rajcy i wójt Stanisław); 1441 z X. [bez imion] (ZK 256 s. 184); 1453 → p. 4a; 1481, 1506 rajcy starzy i nowi [rada stara i nowa] Szczepan Krzelowski, Więcek (Wanczek) Czarnowąski, Andrzej Wolczynka, Leonard Ladziński, Wojciech Donatkowski, Stan. Ptak, Piotr Karnia (IT 234b → p. 7, s. 21); 1511 Jan Łaszyński burmistrz (proconsul); rajcy Piotr Kamysz, Jerzy Kudlek, Paweł Ziemianin; 1520 rajcy starzy i nowi [nie wymienieni]; Jan Waligóra, Wawrzyniec Błasno, Jakub Brzeźny (Brzesny), Szczepan Jełowski (tamże, s. 22-3 po s. 24); 1523 rajcy (KUJ 4, 365); 1525 Andrzej Jajko, Jan Łaszyński, Mik. Łada, Maciej Stypka (IT 234a → p. 7 s. 9); 1567 Stanisław Poda, Erazm Hipolit (IT 234b s. 5); 1572 Błażej Kołodziej, Stan. Gostek, Marcin Sypek, Jan Skotnicki (tamże, luźna karta); 1583 rajcy NN; 1586 dok. wystawiony przez burmistrza (burgmistrz) i rajców (tamże, luźna karta).

1520 wwda sand. [Andrzej z Tęczyna] poleca rajcom starym i nowym sporządzić skarbczyk z trzema zamkami, do którego dostęp będą mieli rajcy, 2 starszych z pospólstwa (seniores comitatis) i zaufany pański. W skarbczyku złożono 5 grz. 36 gr z czynszu pańskiego, 2 grz. 20 gr od rajców, z których płatny jest nauczyciel, oraz przekazanych przez pana 7 1/2 grz. od pospólstwa. Pieniądze mają być przeznaczone na budowę ratusza w m. X., zaś sumami tymi będą co sobotę dysponować rajcy, 2 starszych z pospólstwa w obecności rządcy (factor) pana miasta (IT 234b → p. 7 po s. 24).

Ława. 1453 sąd ławniczy w m. X. → p. 4a; 1457 sąd ławniczy → p. 3f (Decreta → p. 7, 106); 1460 Mik. Boczanek z dwoma towarzyszami, oskarżeni przez Annę, odwołują się od wyroku sądu ławniczego w X. do sądu wyższego pr. magd. na zamku krak.; 1462 kontynuacja przed tymże sądem sprawy rozpatrywanej już pomiędzy Małgorzatą a Janem o 3 grz. martwej ręki po matce (Decreta → 7, 347, 498); 1467 wspomn. dok. sądu ławniczego z X. (Decreta → p. 7, 836); 1481 sąd wyższy pr. magd. na zamku krak. orzeka, iż jeśli człowiek obwiniony przed rajcami i sądem [ławniczym w X.] prosi pozywającego go Benesza, aby nie stawał mu na gardle (ut sibi super collum non staret) i aby przystał na ugodę, oraz zwraca się do sądu o wyznaczenie terminu spłaty długu i wnosi opłaty sądowe, wówczas winien móc wrócić Beneszowi brakujące sumy (Decreta → p. 7, 1604); 1506-1646 fragmenty (luźne karty i składki) ksiąg sądowych m. K. W. (IT 234b → p. 7); 1512 sąd ławniczy (IT 234a → p. 7 s. 1n); 1573 sąd ławniczy, przysiężnicy, rada m. X. (IT 234b → p. 7 luźna karta nie numerowana).

5. Treść punktu: a. Płatności na rzecz kurii papieskiej; b. Parafia, kościół par., szkoła, pr. patronatu, uposażenie; c. plebani; d. klasztor augustianów; e. szpital.

5a. Płatności na rzecz kurii papieskiej. 1326-7 obaj plebani płacą dzies. pap. od swych dochodów: Jakub starszy od 8 grz., Jakub młodszy od 10 grz. (MV 1 s. 146, 220-1); 1350-1 z jednej połowy [parafii] pleban Jakub Starszy odprowadził dzies. od 8 grz., zaś jego następca Mikołaj wpłacił ją w czterech terminach za 2 lata, natomiast z drugiej połowy [drugi] pleban Jakub Młodszy odprowadził dzies. od 9 grz., a jego następca Marcin zapłacił ją w czterech ratach za 2 lata; 1354-5 ww. Mikołaj, zapłacił dzies. od 8 grz., zaś ww. Marcin od 10 grz. (MV 2 s. 349-50, 398, 414).

1328 świętop. 7 sk.; 1335-7, 1346 świętop. 14 sk.; 1347 świętop. 8 sk.; 1348-1358, 1373-4, 1551 świętop. 14 sk.8Podane dla lat 1328 i 1347 sumy 7 i 8 grz. dotyczą może płatności od jednego plebana z połowy parafii (MV 1 s. 307, 373, 385, 396; 2 s. 196 in. wg. ind.; 9 s. 12, 329W MV 9 s. 12 wydawca błędnie podaje sumę 13 sk. (por. Rejestr Świętop. k. 15); Gromnicki Świętop. s. 338-9).

5b. Parafia, kościół par., szkoła, pr. patronatu, uposażenie. 1326 n. → a; 1385 n. scholastyk (→ p. c); 1403 ogrody miej. płacące czynsz plebanowi → p. 5d; 1413-4 pr. patr. kościoła w m. K. → Częstoszowice p. 3; 1415 pr. patr. scholasterii i szkoły w K. → Głogowiany p. 3 i Konaszówka p. 3; Małgorzata wd. po Krystynie z Mietniowa oraz ich córki Kachna i Anna sprzedają za 400 grz. Janowi [z Tarnowa] wwdzie. krak. cz. Wielkiej Wsi z pr. patr. kościoła w X. (ZK 193 s. 220); 1416 Elżbieta i jej siostra Katarzyna dzielą dobra m. in. 2 łąki przy końcu gaju Olszyny [dziś pole w Rzędowicach] obok ról Pawła plebana w K. i 2 ogrody z zagrodnikami na przedmieściach K. (ZK 193 s. 362a-b).

1451 Jan organista z K. (OK 1 s. 190); 1453-60 erygowanie prepozytury w K. W. z prałaturami prepozyta i kustosza alias scholastyka w miejsce podwójnej obsady plebańskiej → p. 5c; 1458 Kazimierz Jag. poświadcza, iż Andrzej z Tęczyna z s. Janem dla zbawienia duszy zm. Jadwigi, ich żony i matki, ufundowali kaplicę (oraculum sive locum oraculi) w kościele par. w X., uposażając ją na czynszach z obu wsi Cieszkowy w pow. wiśl. łącznie z dochodami z karczmy, czyniąc w ten sposób zadość jej prośbom zanoszonym przed śmiercią w agonii (MK 11 k. 406-7; MS 1, 503; Mp. E-20, 30); 1460 pr. patr. scholasterii w K. W. → Konaszówka p. 3; 1461 Andrzej Tęczyński pochowany w kościele par. w K. (DH 5 s. 317-9).

1470-80 kościół mur. [Ś. Wojciecha]. Uposażenie plebana alias prepozyta w K. N. seu M.: własne role wolne i łąki przynależne do jego folw., dzies. snop. i kon. z łanów mieszcz. w K. W. wart. 30 grz., z łanów kmiec. i od zagrodników w Wielkiej Wsi wart. 30 grz., z łanów kmiec., karczem, zagród z ogrodami i folw. dobrego (który Jan Rabsztyński h. Topór przeniósł z Wielkiej Wsi) w Konaszówce wart. 20 grz., z dwóch folwarków, z łanów kmiec., karczmy i od zagrodników w Częstoszowicach wart. 12 grz. dzies. snop. z folw. w M. X. wart. 6 grz., z folw. w Rogowie, dzies. z folw. w Rzędowicach, połowa dzies. snop. z łanów kmiec., karczmy i od zagrodników w Giebołtowie; do par. należą: K. W., Wielka Wieś, Konaszówka (należące do Jana Rabsztyńskiego h. Topór, ta ostatnia wspólnie ze Stan. Częstoszowskim), Przybysławice i Rzędowice, Rogów, Częstoszowice, Mianocice, Małoszów, Tochołów i połowa Giebołtowa [czyli włączone do tej wsi Kowalów i Kowalików] (DLb. 1 s. 181-3; 2 s. 83-4, 86).

1476 łąka kościoła Ś. Wojciecha [w K. W.] → Konaszówka p. 3; 1477 Tomasz pleban w Gościeradowie [woj. lub.] i altarysta czyli prebendarz w [kaplicy w kościele par. w] X. procesuje się o czynsz [należny kaplicy od → 1458] z wszystkimi kmieciami z obu wsi Cieszkowy oraz z ich tutorem i dziedzicem [po żonie] Eustachym z Bejsc [pow. wiśl.] i jego żoną Zofią [z Rabsztyna, córką Andrzeja z Tęczyna i Jadwigi z K. W. → p. 3a, 1464-7]. Tomasz przedkłada potwierdzone przez króla dokumenty fundacji kaplicy → 1458 (OK 2 s. 571, 572, 574, 575, 577); 1480 mansjonarz Mikołaj (OK 2 s. 757); 1481 scholar Benesz (Decreta → p. 7, 1604).

1482 ugoda w sporze o pr. patr. prepozytury kościoła par. w X. M. po śmierci prepozyta Jana z Sieniawy [ziemia sanocka], pomiędzy patronami: kaszt. małogoskimi Janem Rabsztyńskim z Tęczyna dz. X.W. (reprezentowanym przez Bernarda z Mianocic plebana we Wrocimowicach i kan. sąd.), a Stanisławem z Częstoszowic i jego bratem Jakubem oraz braćmi Krystynem i Stanisławem z Mianocic. Ustalono, iż w przypadku wakatu nadal ważne są tylko dwa głosy przy prezentowaniu na prepozyturę: jeden Rabsztyńskiego i jego potomków i drugi Częstoszowskich i Mianockich łącznie. Zgodzono się, iż prepozytura w czasie kolejnych wakatów obsadzana będzie na przemian (alternatim) przez obie strony, dlatego też obecnie prebendę obejmuje kandydat Rabsztyńskiego szl. Mikołaj Otwinowski, a nie prezentowany przez drugą stronę Stan. Boszczyński wicekustosz skalbm. Podczas następnego wakatu prepozytura przypadnie kandydatowi Częstoszowskich i Mianockich (Ep. 3 k. 199v, 206; OK 3 s. 299-300; dodatkowo wpis aktu plenipotencji Rabsztyńskiego dla Bernarda z Mianocic).

1495 Jakub z Częstoszowic sprzedaje na wyderkaf za 30 grz. Piotrowi kustoszowi kościoła par. w M. X. i jego następcom na tej scholasterii 3 ł. w Konaszówce: Zawadziński, Bielczyński i Smolczyński koło łanu Zbikalińskiego (ZK 263 s. 281); 1497 Adam [z Lublina] malarz z Krakowa potwierdza otrzymanie zaliczki 40 fl. z sumy 70 fl. od Piotra kustosza ksiąs., zobowiązując się w zamian wykonać malowidła [tablicowej i założyć nastawę ołtarzową dla kościoła w M. X. (ymagma ad ecclesiam in M. X.; Cracovia artificum 1, 1313; J. Gadomski, Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1460-1500, W. 1988, s. 18, 26, 81-82, 109); 1499 oficjał krak. rozstrzyga spór między Krystynem z Koziegłów a Janem z Giebołtowa o pr. patr. i prezenty kościoła par. i innych beneficjów w K. [W.] w ten sposób, że oni i ich potomkowie mają kolejno prezentować kandydatów na wakujące prebendy (OK 20 s. 315-7).

1509 Andrzej z Tęczyna [Rabsztyński] kan. krak. i dz. m. X., po rezygnacji z prepozytury ksiąs. prezentuje na tę prebendę księdza Piotra z X. (OK 25 s. 556); 1509-10 przeciwko desygnacji ww. Piotra scholastyka ksiąs. na prepozyturę ksiąs. występują inni patronowie kościoła: Piotr i Jan Częstoszowscy, Jakub Mianocki i Stan. Kłomicki, forsujący kandydaturę Leonarda Czarnockiego, oraz spadkobiercy ww. zm. Andrzeja Rabsztyńskiego: br. Jan Feliks kan. krak., Andrzej, Jan i Stan. Rzeszowscy i Zofia Słaboszowa z Tęczyna, forsujący na tę prebendę ww. Jana Feliksa z Rzeszowa [ziemia przem.]. Piotr nie został dopuszczony przez patronów do objęcia prebendy, objął ją natomiast Czarnocki → p. 5c (OK 25 s. 559, 568-9, 574, 578-9, 581; AKapKrak., Acta actorum capituli 2 k. 283-6).

1515-31 altaria Wniebowzięcia NMP w kościele par. w K. W. w posiadaniu prep. ksiąs. Leonarda Czarnockiego (Wypisy 1516-1525, s. 30 przyp. 1); 1517 Florian złotnik z Krakowa ustanawia swego prokuratora w konsystorzu, mgr Szymona z Kalisza, w sprawie przeciwko prep. Leonardowi Czarnockiemu i kustoszowi w X. M. Piotrowi; 1520 tenże Leonard prep. ksiąs. kwituje tegoż Piotra kustosza z 4 grz. za sprzęty kościelne zastawione u ww. złotnika (Wypisy 1516-1525, 51, 148); nauczyciel opłacany przez rajców (IT 234b → p. 7 po s. 24); 1521 scholar Marcin Czarnysz z K. zobowiązuje się zwrócić kancjonał Stanisławowi wikaremu z K.; 1523 Piotr scolar z K. procesuje się z Maciejem rektorem szkoły w K. o 1 wiard. za służbę; 1524 konwent z K. przeciwko mgr. Maciejowi przełożonemu szkoły w K. (Urban, Regesty → p. 7 nr 826-8); 1525 Maciej pisarz nauczyciela (scriptor rectori scolae; IT 234a → p. 7 s. 9-10); 1529 Stan. Balicki rotmistrz król. wyznacza pełnomocnika mgr Stan. Brzezickiego dla odebrania od Piotra kustosza ksiąs. swych wierzytelności z sumy legatu testamentowego swej ciotki zm. Wichny z Balic [pow. wiśl.], przeznaczonego dla kościoła par. w K. W. z obowiązkiem odprawiania mszy za duszę fundatorki (Wypisy 1526-29, 290).

1529 prepozytowi w kościele par. w m. M. K. należna dzies. snop.: wart. 40 grz. z Wielkiej Wsi, wart. 11 grz. z Częstoszowic, wart. 8 grz. z Woli Cisiej, wart. 8 grz. z Mianocic, wart. 3 grz. z Wolicy, wart. 30 grz. z Konaszówki, wart. 2 grz. z roli folw. w Moczydle przynależnych do dóbr M. K., oraz czynsz: 1 kopy od 5 zagr. w Wielkiej Wsi, 12 gr od 1 zagr. w Konaszówce, 12 gr od 4 zagr. w m. K., 1 grz. 4gr z 2 jatek rzeźniczych w m. K., a także kolęda pien. wart. 2 1/2 grz. i dzies. kon. wart. 1 grz. Wart. prepozytury 108 grz. 16 gr (LR s. 239-40); uposażenie kustosza w kościele par. w K. W.: dzies. snop. wart. 6 grz. oraz czynsz 24 gr od 1 kmiecia w Głogowianach, wart. prebendy 6 1/2 grz. (LR s. 177); uposażenie altarii NMP w kościele par. w K.: czynsz wieczysty 12 grz. 18 gr z obu wsi Cieszkowy [pow. wiśl.], altana w posiadaniu księdza Jana Ostrowickiego, jednocześnie prebendarza drugiego ministerium altarii Ś. Andrzeja w katedrze krak. (LR s. 262).

1530 Stanisław mansjonarz w kościele par. w M. X. (Wypisy 1530-33, 499); Leonard scholar z M. X. pozwany przed sąd oficjała krak. przez studenta Stanisława z Kazimierza (Urban, Regesty → p. 7 nr 829); 1535 Paweł niegdyś rektor [szkoły] w K. procesuje się z Klemensem mansjonarzem z K. (Urban, Regesty → p. 7 nr 830); tumult scholarów w K. → p. 6a (Tom. 17, 49 s. 69-70); 1543 nie wymieniony z imienia bakałarz ze Słomnik, były rektor [szkoły] w K. W. procesuje się z Tomaszem Suchorabskim bratem z konwentu Ś. Katarzyny w Kazimierzu [k. Krakowa] o 1/2 grz., którą zwyczajowo pobierają rektorzy zamiast dzies.; 1548 Jan kantor szkoły w X. M. (Urban, Regesty → p. 7 nr 831-2); 1551 realizując zapis testamentowy Barbary z Woli Konińskiej ż. Jana z Rabsztyna star. sand. (zm. 1498/9) Katarzyna Łaska, wd. po Janie Mikołajowicu z Tęczyna wwdzie sand., funduje ołtarz w kościele par. w K. W. (MS 5, 5249); 1564 karczma przy szkole → p. 3g; 1598 jeden z mansjonarzy przy kościele jest nauczycielem i z tego tytułu ma własny dom (WR k. 234v).

1583 rajcy z m. X., zestawiając wydatki miejskie, wspominają m. in. o sumie 200 fl., które zm. [w 1509] ksiądz [Andrzej] Rabsztyński [z X.] z domu Tęczyńskiego [prep. ksiąs. 1489-1509] wydzielił do dyspozycji kościoła w K. W. z przeznaczeniem na kupienie czynszu wyderkafowego na utrzymanie w nim kaznodziei. Sumę tę Jan Ostrowicki prep. ksiąs. [1532-51] wziął z kościoła i oddał panom Tęczyńskim na ich potrzeby, oni zaś ubezpieczyli mu jej spłatę na cz. Boczkowic, aby wybierane z tej wsi pieniądze [w czynszu] oddawał na potrzeby kościoła ksiąs. Ostrowicki do swej śmierci [1551] utrzymywał w Boczkowicach dość dobry folw. z 12 kmieciami, z którego mógł wybrać przez lata nawet więcej niż 200 fl., o czym zeznał przed śmiercią zm. Malarz, który bywał kościelnym. Ponieważ Ostrowicki dochody z Boczkowic nie przekazywał na kościół w K. W., teraz praw do ww. sumy 200 fl. na utrzymanie kaznodziei rajcy mogą dochodzić na egzekutorach jego testamentu (IT 234b → p. 7 luźna karta).

1598 kościół par. mur. pod wezwaniem Ś. Wojciecha, rekatolicyzowany, nowo uposażony przez kaszt. wojn. Piotra Myszkowskiego; skład par. K. W.: m. K. W., Wielka Wieś, Częstoszowice, Małoszów, Kowalików czyli połowa Giebołtowa, Tochołów, Mianocice, Wola Cisia, Rzędowice, Przybysławice, połowa Rogowa z dworem, Wolica pod lasem, Bryzdzyn, Głogowiany i Konaszówka (WR k. 234v).

5c. Plebani kościoła par. w K.: podwójna obsada plebańska, w l. 1453-62 przekształcona w prepozyturę.

1326-50 Jakub starszy i Jakub młodszy (MV 1 s. 146, 220-1; 2 s. 349-50); 1351-5 Mikołaj (następca Jakuba Starszego) i Marcin (następca Jakuba Młodszego; MV 2 s. 349-50, 398, 414); 1372 Mikołaj [już od 1351?] (DSZ 9-10); 1376 Sobek kapelan (SP 8, 399); 1385-1401 Jakub, Jakusz scholastyk i prebendarz, kapelan w m. X. (SP 8, 3662, uw. 9/24; ZK 1c. s. 190, 193, 197, 216, 320-1, 352, 415, 555, 558, 560, 574; 2 s. 287, 387; 3a s. 247, 269, por. ZK 193 s. 275-6); 1392 Marcin pleb. z X. (KRK cz. 2 s. 236); 1395-7 Szczepan pleb. (ZK 1c. 418, 558); 1395-6 Ambroży wikary z K. (ZK 1c s. 397, 473).

1403-9 Mikołaj kapelan, wikary z m. X. (ZK 3b s. 36, 311; GK 1a k. 56,147); 1410-43 Paweł pleb. (OK 4 s. 72, 76; 5 k. 50v; ZK 193 s. 362; 196 s. 219).

1415-44 Jan z Mianocic pleb. br. Stanisława, Piotra, Jakuba i Krystyna z Mianocic (SP 2, 2102; ZK 193 s. 275, 344; 195 s. 307, 369; 196 s. 65, 90, 96, 107, 184, 219-21, 232, 238, 241, 254, 327; 197 s. 5, 13, 41-2; 256 s. 219: discretus vir, 250, 324, 330; GK 3 s. 237; 4 s. 207, 836, 848; 7 s. 267-8; OK 5 k. 50v; 8 s. 81, 171); 1427 sąd nakazuje Bożejowi ze Święcic dostarczyć i zwrócić Janowi z Mianocic pleb. w X. zbiegłego kmiecia Kusza (ZK 196 s. 65); 1428-30 tenże pleban zobowiązuje się spłacić 50 grz. posagu za swą siostrę Piechnę szwagrowi Jakuszowi ze Szreniawy (ZK 196 s. 221; 197 s. 41-2); 1428 Wojciech z Piotrkowic nie stawił się przeciwko Janowi i Pawłowi plebanom w X. o 1 grz. legowaną im w testamencie przez mieszczanina Piotra (ZK 196 s. 219); 1434 Jan i Paweł plebani (OK 5 k. 50v); 1444 Jan pleb. połowy (alterius partis) kościoła par. (OK 8 s. 81, 171).

1444-5 Mikołaj z Więcławic pleb. z K. (→ 1444; OK 1 s. 136, 151, 191); 1444 Stanisław altarysta z [kościoła par.] Wieliczki przeciwko temuż Mikołajowi o zabranie z ołtarza Ś. Mikołaja w [kościele par. w] Wieliczce wiatyku [brewiarza] spisanego na pergaminie wart. 17 grz.; tenże Mikołaj zastawia za 5 grz. Grzegorzowi prep. kościoła Ś. Ducha w Sieradzu ww. wiatyk (Cracovia artificum Suppl. 3 1441-1450, 256, 273). 1447 Szado pleb. (ZK 257 s. 213).

1453-62 erygowanie prepozytury w X. w miejsce podwójnej obsady plebańskiej i ustanowienie dwóch prałatur, prepozyta i kustosza zwanego też scholastykiem, oraz ustanowienie kolegium mansjonarzy - wikariuszy wieczystych (GK 11 s. 1016; OK 12 s. 61; ZK 260 s. 43; J. Szymański, Początki prepozytur w diecezji krakowskiej, Roczniki Teologiczno - Kanonicze 9, 1962, z. 1, s. 65-75; DLb. 2 s. 83: plebanus sive prepositus w K. W.).

1453-65 Jan pleb. (1453), prep. (przed 1462), brat księdza Tomasza ze Szreniawy (GK 11 s. 1016; 17 s. 649; ZK 260 s. 43; OK 12 s. 61); 1453 Stanisław sługa kościelny (GK 11 s. 1016); 1464-5 księża br. Jan prepozyt z X. i Tomasz ze Szreniawy kładą areszt na dok. sądowy, poświadczający sprzedaż przez Jakuba Brzuchańskiego ze Szreniawy części tamże pkom. krak. Mik. Pieniążkowi za 230 grz. Pieniążek żąda od Jakuba doprowadzenia do zgody obu braci na tę transakcję (ZK 260 s. 43; GK 17 s. 649); 1466 Tomasz prep. z X., br. Jakuba ze Szreniawy [i byłego prep. ksiąs. Jana → 1453-5] (ZK 17 s. 387).

1472 Wojciech z Książa [woj. pozn.] h. Łodzia, kan. gnieźn., scholastyk krak. 1473, prep. w K. W. (OK 13 s. 227, 305; Arch. Kap. Krak., Acta actorum capituli 2 k. 68; Cracovia artificum suppl. 3 1441-1450 s. 23; SHGW 2 s. 532; → Uw.); 1475 Wit kustosz (Ep. 3 k. 105; OK 2 s. 51, 154; 3 s. 149; 13 s. 205); 1482 wspomniany jako zm. Jan z Sieniawy prep. → p. 5b; 1482-7 Mikołaj Otwinowski prep. (OK 3 s. 299-300; 14 s. 61-2; Ep. 3 k. 351v); 1488-1509 Andrzej Rabsztyński z Tęczyna i X. kan. krak. i prep. w K. (OK 14 s. 433, 458-9; 25 s. 556; → p. 5b, 1583 r.); 1489 Piotr wiceprep. w K. (GK 23 s. 177).

1494-1529 Piotr kustosz czyli scholastyk [!], posesor scholaslerii w kościele par. w X. M., pleban w Batorzu [woj. lub.] z prezenty Tęczyńskich 1504 (ZK 263 s. 261: kustosz, 281-2: jako kustosz dzierży scholasterię, 348: scholastyk; Cracovia artificum 1, 1313; Wypisy 1516-1525, 51; Wypisy 1526-29, 290; OK 19 s. 218; 24 s. 595, 638; 25 s. 556, 559, 569, 574, 578; 44 s. 441; 57 s. 65; LR s. 177); 1509-10 sprawa prepozytury ksiąs. dla ww. Piotra → p. 5b.

1509-31 zm. 1531 bakałarz dekretów Leonard Czarnocki h. Pilawa lub Lis, prep. ksiąs., altarysta ołtarza Wniebowzięcia NMP w kościele par. w K. W. 1515-31, br. Stan. Czarnockiego z Wierzbicy (Wypisy 1516-25, 51, 148 i s. 30 przypis 1: obszerny biogram i źródła; Wypisy 1530-33, 433, 499, 502, 511, 554, 625, 647, i s. 31; LR s. 239; ZK 316 s. 323; Ep. 5 k. 176-177; 8 k. 2, 6, 45, 55, 71v; 11 k. 55; 18 k. 474, 555; OK 19 s. 2, 97; 20 s. 42, 43, 62, 76, 530; 21 s. 87; 22 s. 142; 23 s. 35; 24 s. 162, 589; 25 s. 216, 620, 622, 631; 29 s. 279; 35 s. 5, 45, 105, 147, 168, 170; 36 s. 51, 169; 37 s. 292, 372-3, 653; 38 s. 10, 16, 114, 610; 39 s. 373; 40 s. 210; 42 s. 231, 261, 818, 821; 48 s. 27, 130; 60 s. 348, 571); 1530-1 tenże Leonard zamawia u Jerzego Czipsera hafciarza z Kazimierza makatę herbową m. in. z herbem Lis (Wypisy 1530-33, 433, 499, 502, 511, 554, 625, 647, s. 31, gdzie pozostałe źródła); 1530 Stanisław mansjonarz z K. W. (Wypisy 1530-33, 499).

1532-51 Jan Ostrowicki dr obojga praw, prep. ksiąs., klient Tęczyńskich, jednocześnie posiadacz drugiego ministerium ołtarza Niepokalanego Poczęcia NMP w katedrze krak. 1547 (Wypisy 1530-33, 883, 980; Tom. 17, 49, s. 69-70; Mysz. 47; Inwentarz katedry wawelskiej z roku 1563, opr. A. Bochnak, Kr. 1979, s. 28, 171-2, 302; Tomiciana 17, 49; MS 4, 18155; 5, 5249).

5d. Klasztor augustianów w K. W. [ok. 1373-80] Jan z Melsztyna kaszt. krak. rozpoczyna fundację kl. augustianów w K. W. → 1381 (Mp. 1, 359; DLb. 2 s. 83; 3 s. 473-4); 1381 Spytek [z Melsztyna] wwda krak. i dz. X. podejmuje i kontynuuje proces ww. fundacji, zapoczątkowany przez zm. ojca Jana kaszt. krak., który niedawno wzniósł tu kościół klaszt. Spytek, za zgodą i wolą matki Zofii, a także za radą Klemensa z Moskorzowa (też jego datum per manus na dok.), przeznacza pod przyszły budynek klaszt. wolne od wszelkich płatności siedlisko (aream et fundum) [jego położenie → p. 2]. Nadaje też klasztorowi połowę ze swoich 2/3 młyna zw. Wójtowskim pod miastem, w 1/3 należącego do wójta, tak, że odtąd dziedzic, kl. i wójt mieć będą każdy jego 1/3. W młynie tym mają mleć słody wszyscy mieszkańcy miasta. Daje jedną jatkę rzeźniczą w mieście oraz folw. pod miastem z łąką zw. Wójtowską, ogrodem i rolami [położenie folw. → p. 2]. Spytek uwalnia też konwent od wszelkich powinności i opłat miej. (Mp. 1, 359); 1385 Jaszek mnich [z K.] przedstawia świadków (m. in. Bartka kowala z K.) przeciwko Staszkowi kmieciowi z Kościejowa, dowodząc, że ten zgodził się na sprzedaż koni (SP 8, 3748); 1403 Elżbieta wd. po wwodzie krak. Spytku w intencji zbawienia duszy zm. męża i wyzdrowienia dzieci, wykonując jego wolę, wyrażoną zanim wyruszył na Podole [1399, przed bitwą nad Worsklą], nadaje kl. [august.] w m. X. pole położone k. innych ról klaszt. i k. drogi do Żarnowca z prawej oraz k. drogi do Konaszówki z lewej strony, za ogrodami miej. płacącymi czynsz plebanowi (ZDM 1, 246).

1401-26 Szczepan przeor kl. augustianów w K. W., wikariusz na Polskę w imieniu Bartolda prowincjała zakonu augustianów na Bawarię, Austrię, Karyntię, Czechy i Polskę (OK 4 s. 129; ZK 193 s. 46; Chm. s. 525; ZDK 2, 242; G. Wenzel, Stibor vajda, Budapest 1874, s. 163 nr 120); 1410 Małgorzata mieszczka z Olkusza zgodnie z zapisem testamentowym przekazuje Szczepanowi i jego konwentowi z X. dom z ogrodem (OK 4 s. 129); 1411 Hanka wd. po Stanisławie z Piotrkowic zastawia za 6 grz. klasztorowi w K. 1 ł. za młynem w → Ilkowicach, ciągnący się do granic Madejowa (ZK 193 s. 46); 1419-21 Maciej zakonnik [z kl. augustianów w K. W.], kapelan Jana z K. i Melsztyna (SP 2, 1820, 1825; GK 1 s. 580, 590); 1437 Jarosław z Kozłowa nadaje kl. w K. W. prawo pobierania drzewa z jego lasu zw. → Bryzdzyn w Kozłowie (SP 2, 2708); 1438 przeor Augustyn (OK 5 s. 265, 276); 1440 przeor Szczepan (OK 7 s. 67, 78, 86, 113, 129; Cracovia artifwum suppl. 1441-1450, s. 24).

1470-80 mur. kl. augustianów w m. X., jeden z czterech kl. augustiańskich w diec. krak., fundowany [→ ok. 1373-80] przez Jana z Melsztyna kaszt. krak. i jego ż. Ofkę (genitrix! - por. Dworzaczek, Leliwici → p. 7 s. 95). Fundator wyposażył klasztor w paramenty i uposażenie ziemskie. Jego syn, wwda. krak. Spytek z Melsztyna, poległy w bitwie pod Worsklą [1399], osobnym przywilejem z → 1381 r. nadał klasztorowi role powyżej miasta K. W. (agros superiores), łąki koło drogi publicznej do Miechowa oraz w imieniu swoim i braci, młyn dziedz. po ojcu w K. W. a także ogród warzywny pod klasztorem, naprzeciwko ww. ról powyżej miasta, zaś wdowa po Spytku Elżbieta c. Woydefiemrich [Emeryka Laczkfi] barona węg. - role poniżej m. K. W. z łąkami za ogrodami miejskimi (DLb. 1 s. 3; 2 s. 83; 3 s. 473-4); dzies. snop. z folw. → w Kropidle, klasztorowi augustianów w X. (DLb. 1 s. 131).

1524 → p. 5b; 1546 przeor Stanisław; 1555 przeor Marcin (Madejski, Klasztor augustianów → p. 7 s. 409-10).

1598 drewn. kl. augustianów z mur. kościołem Ś. Ducha, zniszczony przez protestantów, zaś jego uposażenie, tj. pola, folwark, łąki i młyn posiada obecnie dziedzic (WR: AMetr., Acta visitationis capituli 10 k. 125).

5e. Szpital. 1598 szpital fundacji Krzysztofa Czułowskiego, uposażony na 2 ogrodach: jednym ze spichrzem przy budynku, a drugim w Wielkiej Wsi oraz na czynszu ze spichrza (WR: AMetr., Acta visitationis capituli 10 k. 125).

6. Treść punktu: a. Wydarzenia i incydenty lokalne; b. Studenci i uczeni; c. Osoby pochodzące z K. i aktywne poza miastem; d. Przyjęci do prawa miejskiego poza K.

6a. Wydarzenia i incydenty lokalne. 1383 wycofując się spod Krakowa ks. maz. Siemowit IV z zemsty spalił m. X., jako należące do Spytka z Melsztyna wwdy krak., czołowego przeciwnika jego elekcji na tron polski (DHn. ks. 10 s. 120-1); 1386 Jaszek kowal z X. ze Staszkiem z Ilikowic o ranę (SP 8 uw. 22a/20); 1395 Urban ukarany przez sąd ławniczy kazimierski za wyjęcie kordą podczas służby w K. (Chm. s. 319); 1415 Jan Kot mieszcz. z X. skazany na karę XV sądowi i Wojsławowi z Janowic za niesłuszne naganienie jego szlachectwa (SP 7/2, 237-238); 1419-21 Jan z Melsztyna procesuje się z Mik. Morawcem z Konaszówki o nocny zajazd samotrzeć na m. K., zabójstwo poddanych, zadanie bez powodu 4 ran krwawych kapelanowi i zakonnikowi Maciejowi oraz poranienie kmiecia Błażeja (GK 1 s. 580, 590; SP 2, 1820, 1825); 1426 Święszek mieszcz. z K. procesuje się z br. Andrzejem sołtysem w Zarogowie o przedłożenie przed sądem niewłaściwego i nie wystarczającego dokumentu, o zadanie 4 ran krwawych i 2 siniaków i o nawiązkę (ZK 195 s. 417-8: tu też nota o wypłaceniu nawiązki); 1431 Piotr Lis justycjariusz (oprawca) krak. z Piotrem Skawińskim mieszcz. z Bochni, który przed rajcami bocheńskimi niesprawiedliwie oskarżył go o złupienie wX. (GK 4 s. 463).

1438 Jadwiga Ksiąska [dz. K., c. Jana z Melsztyna] porwana przez Jana Krzyżanowskiego, który zdobył też zamek biskupa [Zbigniewa Oleśnickiego] Iłżę [pow. rad.] (MPHn 10/2 s. 224); 1447 pożar niszczy część m. K. (DH 5 s. 40); 1459 ur. Andrzej z Tęczyna procesuje się ze szl. Janem Giebułtowskim, który nie zapłacił kary 6 grz. za zranienie jego poddanego Stanisława mieszcz. z K. (GK 14 s. 198, 212, 272, 278-9); 1509 z powodu spalenia m. K. posiedzenia sądu ziemskiego zostają przeniesione na okres 2 lat do m. Włodzisławia (MS 4, 607); 1530 pobyt w K. króla Zygmunta I, podążającego z Krakowa na sejm do Piotrkowa (MS 4, 15923); 1535 podczas tumultu w m. K. scholarze popełnili zabójstwo, poranili kmieci i zbezcześcili cmentarz (Tom. 17, 49, s. 69-70).

6b. Studenci i uczeni z K. W. w Ak. Krak.

Studenci z K: 1400 Piotr Roman [s. Romanowej → p. 3e, 1390-2] (Al. 1 s. 13); 1406 Mikołaj; 1408 Jakub s. Macieja; 1409 Piotr s. Macieja (Al. 1 s. 24, 26-7); 1413 Tomasz; 1414-5 Jan s. Jana; 1419 Jan (Al. 1 s. 34-5, 44); 1420 Mikołaj i Maciej ss. Macieja, Stanisław s. Mikołaja i Łukasz s. Leonarda, wszyscy z K. (Al. 1 s. 47); 1421 Jan s. Fryderyka pleban w Wysocicach, Paweł s. Marcina, Konrad s. Konrada, Szczepan s. Piotra (Al. 1 s. 50-51); 1422 Wojciech s. Jana; 1433 Wacław s. Mikołaja (Al. 1 s. 54, 82); 1440 Stanisław s. Andrzeja, Jan s. Mikołaja (Al. 1 s. 95-6, 98); 1451 Jan s. Jakuba; 1452 Wojciech s. Jana; 1458 Paweł s. Macieja (Al. 1 s. 131-2, 154); 1461 Mikołaj s. Jana Ksiąskiego z Wieliczki (Al. 1 s. 167); 1463 Jan s. Piotra z X. w diec. krak.; 1465 Jan s. Bartłomieja prepozyt [kl.] Ś. Jadwigi [na Stradomiu w Krakowie]; 1473 Jan s. Stanisława z X. (Al. 1 s. 174, 180, 209); 1474 Jan s. Mikołaja; 1478 Szymon s. Piotra (Al. 1 s. 219, 235); 1487 Maciej s. Stanisława, Maciej s. Stanisława (Al. 1 s. 281, 285 - zapewne dwie różne osoby).

Promowani na stopnie uniwersyteckie w Ak. Krak. z K. W.: 1412 Jakub [s. Macieja → 1408] bakałarza artium, tenże na magistra 1415 → p. 6c, 1408-50; 1416 Tomasz [→ 1413] na bakałarza, tenże na magistra 1421 → p. 6c, 1413-71; 1419 Mikołaj na bakałarza; 1426 Paweł [s. Marcina → 1421] na bakałarza; 1443 Mikołaj na bakałarza (Statuta nec non liber promotionum philosophorum ordinis in Universitute Studiorum Jagellonicae ab anno 1402 ad annum 1849, ed. J. Muczkowski, Kr. 1849, s. 8, 9, 10, 13, 14, 18, 35).

6c. Osoby pochodzące z K. i aktywne poza miastem. 1364 - zm. 1374 szl. Jakub z X. de domo Parstek s. Wacława, vir scientificus, kapelan Kazimierza W. 1364, pleban w Gorzycach [pow. sand.] 1364-74, kan. krak. 1368-74 (MV 3, 456; KK 2, 281; MPHn 5s. 176; K. Ożóg, Intelektualiści w służbie Królestwa Polskiego w latach 1306-1382, Kr. 1995, s. 132); 1364 prowizja pap. na kanonię krak. dla ww. Jakuba Wacławica z X. plebana w Gorzycach w diec. krak., dworzanina i kapelana Kazimierza W. (Bullarium 2, 1300; Vetera monumenta → p. 7; 1, 843; Tyn. 90).

1366 Jan z Buska pkancl. i poseł Kazimierza W. prosi papieża m. in. o prowizję na wikarię w → Książnicach Wielkich w diec. krak., prezenty opata tyn., dla Stanisława s. Franciszka z X. kleryka diec. krak. (MV 3, 492; Bullarium 2, 1476-7).

1367-71 Hanek z Cz. mieszcz. krak., ma dom w Krakowie (Krzyż. 235, 478, 481, 559); 1367 Krystyn piekarz z Cz. i jego ż. Dorota, właścicielka domu przy ul. Ś. Szczepana w Krakowie (Krzyż. 166); Katarzyna niegdyś z Cz., właścicielka łaźni w Krakowie, klipuje dom przy ul. Rzeźniczej w Krakowie, położony k. domu wójta Hanka (Krzyż. 211); 1369 Klara z Cz. ma kram w Krakowie (Krzyż. 446).

1374 zm. 1383, Wacław z K. mgr medycyny, pleban w Gorzycach, kan. krak. 1374-83, prebendarz kościoła Ś. Marii Magdaleny w Krakowie (KK 2, 289-317; MPHn 5 s. 186; K. Ożóg, Studia nad wykształceniem uniwersyteckim krakowskiego duchowieństwa świeckiego w XIV w., Studia Historyczne 26, 1983, s. 570); 1380 Bartłomiej s. Bogdana z X. kleryk diec. krak. (Mp. 3, 914); 1380-95 Stanisław s. Stojka, nacione de Kszøsz, zakonnik w klasztorze miech. 1380, prep. miech. 1384-95, dr dekretów, zm. 1395 (Mp. 3, 914; Rocznik miechowski, wyd. Z. Budkowa, SŹ 5, 1960, s. 126-8).

1389-97 Marcin z K. sukiennik, mieszczanin w Kazimierzu k. Krakowa, rajca kazimierski 1390 (Chm. s. wg ind.); 1396 z X. oświadcza, iż mur za domem w Krakowie, który to dom przed ośmiu laty został kupiony przez Teodoryka Doringa od sąsiada Żyda, ma dzierżyć wraz z tym domem, na którego parceli ów mur stoi (Krzyż. 2321; Żydzi w średniowiecznym Krakowie. Wypisy źródłowe z ksiąg miejskich krakowskich, wyd. B. Wyrozumska, Kr. 1995, 128).

1403 Mikołaj s. Wojsława mieszcz. z M. X., prezbiter diec. krak., prezentowany przez Jakusza z Boturzyna na altarię nowego ołtarza NMP, Ś. Katarzyny i Wszystkich Świętych w kościele par. w Igołomii (Mp. 2, 475).

1408-50 Jakub s. Macieja z X., stud. Ak. Krak. 1408, bakałarz artium 1412, mgr artium 1415, członek wspólnoty uniwersyteckiej w Krakowie, prezentowany 1427 przez Jana Szafrańca dziekana krak. i kanclerza na altarię ołtarza Ś. Bartłomieja w katedrze krak., kan. skalbmierski 1433-50 (KUJ 1, 77, 80; OK 1 s. 63, 156; 5 k. 3v; Cracovia artificum suppl. 1441-1450 s. 22; → p. 6b).

1413-71, zm. 1471/2 Tomasz s. Konrada z X., student Ak. Krak. 1413, bakałarz artium 1416, mgr Ak. Krak. 1421 (→ p. 6b), notariusz publiczny imperiali auctoritate 1427 (w konsystorzu gnieźn. 1431 i przy osobie arcbpa gnieźn. Wincentego Kota 1436), adwokat (procurator) w konsystorzu gnieźn. od 1430, wikariusz wieczysty w katedrze gnieźn. 1437, adiak. 1444, oficjał pułtuski 1442-60, kan. płocki 1449, pleban w Winnicy [Mazowsze] 1449 (A. Gąsiorowski, Notariusze publiczni w Wielkopolsce schyłku wieków średnich, Poznań 1993, nr 662, tu źródła; AKH 10, 1, 1; ZK 12 s. 22; Wp. 5, 578. 603; 9, 380; AC 1, 1660; 2, 1-58, 245; 3, 101; Zbiór dokumentów i listów miasta Płocka, wyd. S. M. Szacherska, 1. W. 1975, 143); 1414 Piotr Reyman z X. mieszcz. krak. (Kacz. 2593).

1419 - zm. 1448 Mikołaj Pękala z K. s. Macieja mieszcz. z K., br. Macieja i Jana z Książa Małego, student 1420, magister Ak. Krak. przed 1434, adwokat (procurator causarum) w konsystorzu krak. 1428-48, notariusz publiczny 1431, locum tenens oficjała krak. 1436, 1442, pleban w Lędzinach [Górny Śląsk, dziś część Tych] 1436-44 i w Książu Małym 1441-8, altarysta ołtarza Ś. Mikołaja w kościele par. w Wieliczce do ok. 1444 (J. Korytkowski. Prałaci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieźnieńskiej, 4. Gniezno 1883, s. 367 n. - tu błędnie zid. z Mik. Ksiąskim h. Łodzia → Uw.; Cracovia Artificum 1, 366, 372; Cracovia artificum supl. 1433-1440, 1441-1450, wg ind.; tamże 1441-1450, s. 22; OK 1 s. 1, 47-8, 176, 311; 5 k. 184v; 6 s. 32, 36, 79, 238, 335, 536; 7 s. 88; 8 s. 32, 339; GK 6 s. 23-4: tu wymieniony jako Szczepan Mikołaj, 32; KUJ 1, 81; Mp. 4, 1278; Tyn. 199 → p.6b); 1424 Anna i Wrochna Ksiąskie, mniszki kl. [klarysek] Ś. Andrzeja w Krakowie (GK 2 s. 232, 250, 293); 1438 → Kalina Wielka p. 5; 1450-2 Jan Pękala z K., brat i egzekutor testamentu zm. magistra Mik. Pękali z X. z Maciejem wikarym w Lędzinach (OK 1 s. 176, 249: tu błędnie de Parva Kxansz, 311, 409, 558).

1468-81 Grzegorz z K. kleryk 1468, kan. 1475, scholastyk kielecki, prebendarz w Pełczyskach [pow. wiśl.], kan. skalbmierski 1481, wierzyciel Wita kustosza ksiąs. (Ep. 3 k. 105; OK 2 S. 51, 154, 823; 3 s. 149; 12 s. 940; 13 s. 205); 1474 Jan kleryk z K. (OK 2 s. 14); 1476 tenże Grzegorz s. Marcina z M. X. prebendarz prebendy Ś. Aleksego w kościele w Pełczyskach uzyskuje zgodę pap. Sykstusa IV na rezygnację z tej prebendy na rzecz Jakuba Andrzejowica z Lipowa [Mazowsze] kleryka diec. płockiej (BPANKr. rps 8478 k. 83); 1477 Jan z X. prep. kl. Ś. Jadwigi na Stradomiu za murami Krakowa (KUJ 3, 254, 255).

1491-6 Maciej s. Stanisława z M. X., kleryk diec. krak., notariusz publiczny apostolica et imperiali auctoritate, pisarz kapituły krak., pisarz Stan. Świradzkiego prep. kieleckiego, kan. krak. i wikariusza bpa krak. in spiritualibus (KUJ 2, 106; 3, 292; Katalog UJ, 253, 255, 258-9, 263, s. 117-8, 120-1; Cracovia artificum 1, 1108, 1126, 1208, 1249; OK 11 k. 318: Mathias Stanislai de Maiori Xansch; Skupieński, Notariat → p. 1 s. 221, 225: na podstawie ostatniej zapiski błędnie wiąże Macieja ze Starym = Małym Książem); 1491 Szymon z X. wikariusz przy kościele Ś. Anny w Krakowie (KUJ 3, 288).

6d. Przyjęci do pr. miej. poza K. W. Przyjęci do pr. miej. w Kazimierzu k. Krakowa: 1389 Marcin z X.; 1390 Jan nepot Schramma z Cz. (Chm. s. 224, 237).

Przyjęci do pr. miej. w Krakowie: 1400 Hanusz z X.; 1402 Marcin z X.; 1410 Jakusz garncarz z X.; 1415 Jakub tandeciarz (tendeler) z X.; 1419 Maciej z X., ma dostarczyć dokument [list dobrego urodzenia]; 1421 Grzegorz z X.; 1451 Szymon szewc z X.; 1485 Franek z X. trębacz, nie wnosi opłaty jako służebnik miasta; 1486 Wojtek Trębacz z X. (Woytek Trembacz), dokument odeń nie wymagany, gdyż jest on bratem Franczka, który udowodnił pokrewieństwo dokumentem; 1514 Łukasz Kruszyński czapnik z X., dostarczył z X. „list dobrego urodzenia”; 1531 Wojciech krawiec z X. (KRK cz. 2, s. 222; Kacz. 1075, 1374, 2079, 2800, 3165, 3472, 5986, 8189, 8289; Księgi przyjęć do prawa miejskiego w Krakowie 1507-1572, wyd. A. Kiełbicka, Z. Wojas, Kraków 1993, 409, 1486).

1536 Andrzej Kołacznik s. Stanisława i Elżbiety z K., przyjęty do pr. miej. w Bochni (Księga przyjęć do prawa miejskiego w Bochni 1531-1656, wyd. F. Kiryk, Wr. 1979, s. 25).

7. W APKr. zachowały się dwie pozycje z archiwum miej. K. W.: a): Księga skarbowa miasta z l. 1512-1600 (Inwentarz Tymczasowy, w tekście cyt. IT, sygn. 234a) wtórnie oprawiona, co spowodowało przemieszanie części kart, zawierająca głównie imienne wykazy podatku odprowadzanego przez mieszczan na rzecz właścicieli miasta; b): luźne fragmenty miejskich ksiąg sądowych z l. 150- 1646, od 1540 prowadzonych po polsku (IT 234b).

Corpus Inscriptionum Poloniae t. I z. 4: Miechów i Pińczów wraz z regionem, wyd. B. Trelińska, Kielce 1983, s. 90-109; Decreta iuris Magdeburgensis castri Cracoviensis. Die Rechtssprüche des Oberhofs des deulschen Rechts auf der Burg zu Krakau 1456-1481, hrsg. von L. Łysiak u. K. Nehlsen-v. Stryk [Ius Commune, Sonderhefte. Studien zur Europäischen Rechtsgeschichte 68], Frankfurt am Main 1995; W. Dworzaczek, Leliwici Tarnowscy; W. 1971, wg ind.; F. Kiryk, Rozwój urbanizacji Małopolski w XIII-XIV w., cz. 1, Kr. 1974 (mps w Pracowni SHGKr.). 143-7, 399; A. Kłodziński, Tęczyńscy. Pogląd na rozwój, zamożność i znaczenie rodu. Sprawozdania Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce, 9, 1913; H. Kozakiewiczowa, Rzeźba XVI w. w Polsce, W. 1984, s. 132-3; J. Kurtyka, Tęczyńscy. [cz. I] Studium z dziejów polskiej elity moźnowładczej w średniowieczu, Kr. 1997, tenże, op. cit., [cz. 2:] Dzieje rodziny w okresie nowożytnym (w opracowaniu); M. Ludwig, Die Besteuerung und Verpfändung königlicher Städte in spätmittelalterlichen Polen, Berlin 1984; E. Madejski, Klasztor augustianów w Książu Wielkim, Analecta Cracoviensia 21-2:, 1989/1990, s. 378-419; tenże, Pałac Myszkowskich w Książu Wielkim, Ochrona Zabytków, r. 3, 1950, nr 1, s. 38-51; T. Opas, Własność w miastach i jurydykach prywatnych w dawnej Polsce (XVI-XVIII w.), Lublin 1990; B. Przybyszewski, [zarys w:] Cracovia artificum suppl. 1441-1450, Kr. 1993, s. 21-4; A. Sochacka, Własność ziemska w województwie lubelskim w średniowieczu, Lublin 1987; S. Starowolski, Monumenta Sarmatarum universe viam carnis ingressorum, Cracoviae 1655, s. 319-320; Vetera monumenta Poloniae et Lithuanie, ed. A. Theiner, 1, Romae 1860; B. Ulanowski, Cennik wydany dla rzemieślników miasta Książa przez Piotra Kmitę wojewodę krakowskiego w r. 1538, Sprawozd. Komisji Językowej AK, t. 3, 1884, s. 358; W. Urban, Regesty do dziejów szkolnictwa parafialnego w pierwszej połowie XVI w. z Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie, ABMK 66, 1996, s. 207-390.

8. Relikty rezydencji obronnej. Zachowane fragmenty podmurówki z kamieni i cegieł na północ od m. K. W., w dolinie zalewowej strumienia, wśród podmokłych łąk. Kolisty nasyp o średnicy ok. 50 m, otoczony fosą szerokości 15-20 m i wałem ziemnym szerokości ok. 20 m. Obiekt użytkowany zapewne od przełomu XIII/XIV do przełomu XV/XVI w., też → p. 3b. Na podstawie analizy zabytków ruchomych hipotetycznie przyjmuje się (G. Leńczyk) wzniesienie ww. rezydencji na miejscu osady z XII-XIII w.; też → Książ Mały (Stary) lub Wielki (G. Leńczyk, Obronny dwór średniowieczny w Wielkim Książu w pow. miechowskim, Z Otchłani Wieków 17, 1948, z. 5-6, s. 81-82; Żaki wg ind.; S. Kołodziejski, Średniowieczne rezydencje obronne możnowładztwa na terenie województwa krakowskiego, Kr. 1994, s. 153 4; tenże, Obronne rezydencje Lisów w północnej Małopolsce. Uwagi do problematyki badań, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Archeologica 18, Łódź 1994, s. 72-3).

Kościół par. Ś. Wojciecha, mur., pierwotnie gotycki, odnowiony i przebudowany w XVII, XVIII w. i w l. 1903-5, orientowany. Ołtarz 1497 → p. 5b. Prezbiterium dwuprzęsłowe, oszkarpowane, zamknięte wielobocznie, z gotyckimi gzymsami i dekoracją stiukową późnorenesansową przy nim od N pierwotna zakrystia, przebudowana w XVII/XVIII w. i kruchta. Kaplice: Ś. Jana (przy nawie od N, zapewne z XVII w.) i Ś. Anny (od S, zapewne fundacji Władysława Myszkowskiego z pocz. XVII w.), w niej kartusze z herbem Myszkowskich. Chór muzyczny kamienny wczesnobarokowy z 1600 r. Portal pomiędzy prezbiterium a zakrystią z herbami Topór i Ogończyk na nadprożu; portal w zakrystii z h. Topór z ok. 1594.

Nagrobki renesansowe z 2 połowy XVI w., marmurowe, wiązane z warsztatem Hieronima Canavesiego: a) [1565-6] nagrobek Jana Tęczyńskicgo wwdy sand., zm. 1541, z obszerną inskrypcją, ufundowany przez jego zięciów Stanisława z Ostroroga [woj. pozn.] kaszt. międzyrzeckiego i Stan. Barzego star. śniatyńskiego; b) [ok. 1568] Kat. Łaskiej zm. 1558, wd. po ww. Janie Tęczyńskim wwdzie sand., z zachowaną częściowo inskrypcją; c) [ok. 1566-8] Katarzyny z Tęczyńskich [c. ww. Jana] Barzowej, zm. 1566, ż. ww. Stan. Barzego, z inskrypcją; d) marmurowe epitafium Piotra Myszkowskiego bpa krak., zm. 1581, ufundowane 1597 przez jego bratanka Piotra kaszt. wojn., z inskrypcją (→ p. 3a; Kozakiewiczowa, Rzeźba → p. 7 s. 132-3; H. i T. Kozakiewiczowie, Polskie nagrobki renesansowe, Biuletyn Historii Sztuki, 1952, nr 4, s. 123; KatZab. 1 s. 225 6; Corpus Inscriptionum Poloniae → p. 7 s. 90-109; Starowolski, Monumenta → p. 7 s. 319-20; K. Sinko, Hieronim Canavesi, Rocznik Krakowski, 27: 1936, s. 17-30).

Kościół Ś. Ducha i kl. poaugustiański, przebudowany gruntownie 1611, po 1741 i w XIX w. (SG 4 s. 826; KatZab. 1 s. 227).

Pałac zw. zamkiem na Mirowie, późnorenesansowy, wzniesiony 1585-95 przez Piotra Myszkowskiego bpa krak. i jego bratanka Piotra kaszt. wojn. wg planów Sancti Gucciego (KatZab. 1 s. 227; Madejski, Pałac Myszkowskich → p. 7).

Uw. 1. K. W. czyli Nowy był najpewniej młodszym ośrodkiem niż → Książ Mały czyli Stary, powstałym zapewne w XIII w. w obrębie starszego ośrodka (por. też Kiryk, Rozwój urbanizacji → p. 7 s. 143).

Uw. 2. B. Przybyszewski, Kapituła krakowska za kanonikatu Jana Długosza 1436-1480, w: Dlugossiana [1]. Studia historyczne w pięćsetlecie śmierci Jana Długosza, W. 1980, s. 38-9, i w: Cracovia artificum suppl. [3] 1441-1450 s. 22 4: tu źródła, oraz w: Wypisy 1440-1500 s. 45, 97, za J. Korytkowskim, Prałaci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieźnieńskiej, 4, Gniezno 1883 s. 367-76, błędnie wiąże z K. W. braci Mikołaja (m. in. kan. krak. od 1467 i kantora gnieźn., zm. 1478), Jana (m. in. kan. krak. 1467-8, archidiak. gnieźn., zm. 1483) i Wojciecha (m. in. bakałarza 1455 i mgra Ak. Krak. 1458, oficjała krak. 1470-1, scholastyka krak. od 1473, kan. gnieźn., zm. 1492) Ksiąskich h. Łodzia, ss. Jana z Książa w woj. pozn. (por. Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu. Wr. 1988-1991, 2 s. 532-3; Bon. 13 s. 61; Statuta nec non liber promotionum → p. 6b, s. 46, 50; GK 22 s. 501, 513, 690).

1 Nowe Miasto Książ powstało ok. 1554 r., lokowane na gruntach odebranych plebanowi najpewniej przez wyznawcę kalwinizmu Jana Bonera, męża Katarzyny Teczyńskiej (→ p. 3, 1552-66) dziedziczki m. X. (W. Urban, Chłopi wobec reformacji w Małopolsce w drugiej połowie XVI w., Kr. 1959, s. 131, 133, 188; Kiryk, Rozwój urbanizacji → p. 7 s. 147; AMetr., Acta visitationis capituli 10 k. 120-5).

2 Być może Piotra Adamowica kan. krak. 1340 należałoby identyfikować z mgr. Piotrem kan. krak. 1338-68, kantorem krak. 1344-68, pleb. w Podegrodziu, zm. 1368 (ZDK 1, 43-6, 50-1, 56; ZDM 1, 43; KK 1-2 wg ind.; MPHn 5 s. 155, 162; K. Ożóg, Kultura umysłowa w Krakowie w XIV wieku. Środowisko duchowieństwa świeckiego, Wr. 1987, s. 148).

3 Wola Głogowska może być identyczna z Wolą Cisią, zaś Wola i Podleska Wola (na pewno różne od Woli Cisiej) - z Wolicą. Mogły to jednak być też efemeryczne osady wkrótce zanikłe lub wchłonięte przez wsie sąsiednie.

4 W literaturze błędnie, w ślad za A. Kłodzińskim, Teczyńscy. Pogląd nu rozwój, zamożność i znaczenie rodu. Sprawozdania Komisji do badania historii sztuki w Polsce, 9, 1913, szp. 238-43 i tab., odtwarza się miejsce Barbary, Zofii i Anny wśród Rabsztyńskich (por. np. Dworzaczek, tab. 94; → Częstoszowice, Głogowiany, Konaszówka). Były one cc. Andrzeja z Tęczyna, K. i Rabsztyna zm. 1461 i Jadwigi Ksiąskiej (por. J. Kurtyka, Rabsztyński Jan, PSB 29: 1986 s. 571). Zm. w 1509 kanonik Andrzej Rabsztyński byl ostatnim męskim przedstawicielem tego odłamu Tęczyńskich. Prawa do spadku po nim miały trzy siostry jego ojca: ww. Barbara (i jej synowie z małżeństwa z Janem z Rzeszowa), Anna Mikołajowa Morska i Zofia Słaboszowa, wszystkie piszące się z Tęczyna, choć nie posiadały żadnej części rodzinnego gniazda (Kurtyka, Teczyńscy → p. 7 Aneks 1. IV. Rabsztyńscy).

5 Anna z Tęczyna Morska przejściowo dzierżyła Morawicę i Wolę w ramach układów majątkowych z Anną z Woli Konińskiej wd. po Gabrielu z Tęczyna, w wyniku których ta ostatnia przejęła dobra kraśnickie dla swych synów.

6 Rzeszowscy w l. 1509-11 siłą utrzymywali zadłużony K. W. Dopiero Mik. Kamieniecki, wykupiwszy długi i prawa do tych dóbr od innych spadkobierców Andrzeja Rabsztyńskiego kan. krak., zmusił Rzeszowskich do ustąpienia. Też → 1511. Z dóbr należących do klucza ksiąs. wg RP: w Częstoszowicach w l. 1509-12 odnotowywano część Rzeszowskich (dawniej Rabsztyńskich), choć już w 1511 wpisano także część Kamienieckiego, wymienianą regularnie i wyłącznie w l. 1513-20; Wolę Cisią przypisywano Rzeszowskim w l. 1511-6, w Wolicy odnotowywano Kamienieckiego l. 1512-3, a w Konaszówce w l. 1518-9 (RP k. 323v, 342, 367v, 598, 627v, 660, 572-2v, 544, 711v, 734v, 751, 766v, 791, 813, 828, 851v).

7 Błędny odczyt wydawcy: Boczkowice, Duplin, zamiast: Boczkowice duplex. W Małopolsce nie było wsi Duplin.

8 Podane dla lat 1328 i 1347 sumy 7 i 8 grz. dotyczą może płatności od jednego plebana z połowy parafii.

9 W MV 9 s. 12 wydawca błędnie podaje sumę 13 sk. (por. Rejestr Świętop. k. 15).