MNISZEK

(1408 Mniszek, 1416 Mnyszek, 1427 Mnyschek, 1442 Mnischek, 1452 Mnyschek, Mnysschek, 1460, 1467 Mnyschek, 1462 Mnyssthek, Mnysschek, Mnyschek, 1463-4 Mnÿssek, 1470-80 Mnyschek, Mnischek, Mnysek, Mnyszek, Mnysszek, Mniszek, 1526 Mnischek, Mnissek, 1529 Mnyssek, Mnyschek, 1530 Mnissek, 1531 Mnÿszek, 1538 Mnisek, 1540 Mniszek, 1563 Mnyszek, 1569n. Mniszek; Kam. 128; Nalepa 123-4; Kop.R 245) 20 km na W od Radomia, u zbiegu rz. Jabłonicy i Korzeniówki, dopływu Radomki; ok. 58 km na N od kl., 7 km na SW od → Ciepłej.

1. 1439 pow. iłżecki (ZDM II 541), 1442n. pow. rad. (Mp. IV 1434); 1408n. par. własna (ZDM V 1212).

2. 1439 bp krak. lokuje na surowym korzeniu wieś Korytów [ob. Koryciska] w dąbrowach i lasach między wsią Omięcin, należącą do bpa, a Jabłonicą i M., k. rz. Brannicy (Brannycza) [ob. Jabłonka], nad strumieniem Gawłówka (Gawlowka) płynącym z wsi Wysoka do M. (ib. II 541)1Nieznaną wydawcy kopię tego dok. wpisał ok. 1460 r. do swojego kodeksu Maciej z Pyzdr (BKór. rps. 816 161); 1456 graniczy z Chronowem i Strzałkowem (Mp. V/L 47); 1461 graniczy z Chronowem i Łaziskami (ib. 4); 1462 graniczy z wsiami opactwa w Wąchocku: Chronowem, Wawrzyszowem i Rogowem (AG 1858, 1984; BKór. rps 816 162); 1470-80 graniczy z Wawrzyszowem oraz Wawrzyszową czyli Rogową Wolą [ob. Laskowa Wola?] (DLb. III 407-8).

3. Własn. szlach.2Nic nie wiemy o wcześniejszych właścicielach M. (Derwich 1991), następnie [w l. 1374-1408] kl. święt., od 1462 r. kl. wąch.

1397-1425 sąsiedzkie zatargi między Gotfrydem opatem wąch. a Mikołajem3Może identyczny z opatem Mikołajem Drozdkiem vel Mniszkiem, por. Święty Krzyż, p. 6A prep. M. (Niwiński 1931 342); 1408 → p. 5; 1427 Mikołaj opat święt. przeznacza na utrzymanie konw. m.in. wieś M. z prepozyturą (ZDM II 390); 1442 Władysław Warn. przenosi na pr. średz. imiennie wyliczone posiadłości opactwa święt., w tym M. (Mp. IV 1434; AG 1843);

1462, 1463, 1464, 1467 → p. 5; 1470-80 wieś M. z dzies. i przynależnościami oraz prepozyturą należała niegdyś do kl. święt., ale mgr Michał, opat święt., z powodu jej znacznej odległości od kl., zamienił ją z Mikołajem Rzygą, opatem wąch., na wieś → Jeżów z dzies. Są tu łkm., folw. klaszt. z dworem i łąki oraz młyn (DLb. II 532; III 237, 413; → p. 5); 1510 pobór od 5 zagr., z 2 karczem i 2 kół wodnych (RP); 1526 pobór z 1 ł. i kwarty, karczmy z rolą i 2 młynów, każdy o 2 kołach (ASK I/8 186v, 200); 1529 wieś M. płaci czynsz kl. wąch.4W tym okresie kl. wąch. posiadał aż dwie wsie o nazwie M.: naszą prepozyturę (LR 361) oraz jakiś, dziś nieistniejący M. w par. Wąchock, z którego brał dzies. z łkm. (ib. 358). Który z nich wymieniono w spisie wsi czynszowych kl. - nie wiadomo, sątu 2 młyny płacące 5 grz. czynszu prep. M. (LR 358, 361 → p. 5); 1530 pobór z 1 ł. i kwarty oraz młyna dorocznego o 2 kołach (ASK I/10 156); 1531, 1538, 1540 pobór z 1 ł. i kwarty oraz z 2 młynów dorocznych o 4 kołach (ib. 402, 678v; I/83 16v); 1569 pobór z 2 ł. pleb., od 1 zagr. bez roli, z młyna o 3 kołach, karczmy dorocznej i od 1 kowala (ib. I/7 432; 1/8 572; Paw. 317-8); 1570 opat wąch. daje pobór z 2 ł., od 1 zagr. z ogrodem, z młyna o 3 kołach, karczmy dorocznej i od 1 kowala (ASK I/8 281, 382, 473v); 1576-7 pleb. daje pobór z 2 ł., od 1 zagr. bez roli, z młyna dorocznego o 3 kołach, karczmy i od 1 kowala (ib. 508v, 714v); 1598 własn. prep., 8 kmieci po 1/2 ł., karczma z półłankiem, 5 zagr. z ogrodem, folw. z ogrodem, łąką, sadzawkami, mały młyn i oficyny (AVCap. XIV 22); 1662 → p. 5; 1673 pogłówne od 67 mkw wsi i 4 osób mieszkających w młynie (ASK I/67 294v); 1787 liczy 144 mkw, w tym 4 Żydów (Spis I 408; II 129), 1789 własn. Cyst. wąch., przynosi dochód 1412/27 zł (Osad. rad. 141; II 242); 1798 oświadczenie Urbana Jasińskiego, podprzeora i prokuratora kl. wąch., w sprawie sepu, robocizny i danin na rzecz starostwa rad. z wsi klaszt. Chronów, Wawrzyszów, Rogów, Laskowa Wola i M. (LS 1789 II 199); 1827 ma 17 domów i 116 mkw (Tabela II 27).

4. 1442 → p. 3.

5. Prepozytura kl. święt., a następnie kl. wąch., dzies. należy do pleb. M. oraz kl. święt., a następnie do kl. wąch.

1408 Jan prep. M. (ZDM V 1212); 1397-1425, 1427 → p. 3; 1452 ordynacja między Michałem opatem i konw. święt. a Jakubem OSB prep. M., zawarta wobec Zbigniewa kardynała i bpa krak., regulująca obowiązki i pr. prepozytów M, którzy mają otrzymywać prepozyturę na okres 9 lat i płacić z niej konw. rocznie 3 grz. lub 1 beczkę solonych śledzi na post 40-dniowy (BKór. rps 816 164; SP I s. XXVII); 1452 opat i konw. święt. prezentują Zbigniewowi jw. mnicha Piotra bakałarza na prepozyturę w M., wakującą po śmierci dotychczasowego prep. Jakuba, także mnicha święt. (BKór. rps 816 167); 1452 Zbigniew jw. oznajmia wikaremu w M. i wszystkim obecnym, że instytuuje na prepozyta w M. brata zakonnego Piotra bakałarza, prezentowanego przez opata i konw. święt., do których należy pr. patronatu na kościołem w M. (ib. 167-8); [1459]5Zapiska tylko z datą dzienną „die Lune XIII mensis Augusti”. Wpisał ją do swego kodeksu Maciej z Pyzdr, który w prepozyturze w M. przebywał ok. 1460 r. (po 1454, przed 1462 r.?), w tym zaś okresie 13 VIII przypadał na poniedziałek tylko w 1459 r. W grę wchodzi ewentualnie jeszcze 1464 r sprawa dzies. swobodnej z folw. Zadąbrowie należącego do Mikołaja z Łazisk rozstrzygnięta na cmentarzu kościoła pw. ś. Jana Chrzciciela w M., w obecności m.in. Jana wikarego i Alberta kościelnego w M., duchownych świeckich (ib. 149); 1460 Maciej z Pełczyna alias z Pyzdr OSB, przebywając w prepozyturze w M., podczas gdy prep. był Mikołaj z Miechowa OSB, kończy kopiowanie rpsu Lat.F.I.ch. 264 (Zbiory 395); 1462 Paweł ze Skrzynna, pleb. w Nowym Radomiu, na prośbę Piotra OSB. bakałarza sztuk wyzwolonych, prep. kościoła ś. Jana Chrzciciela w M., transumuje 2 dok. z 1452 r. dotyczące prezenty i instytuowania Piotra na prep. w M. (BKór. rps 816 167-8);

1462 zamiana należącej do Michała opata i konw. święt. wsi M. razem z prepozyturą tamże na należącą do Mikołaja opata i konw. wąch. wieś Jeżów z dzies., dokonana ze względu na dużą odległość tych osad od obu opactw. Prep. M., Bened. święt. Piotr bakałarz, może pozostać na prepozyturze aż do śmierci, nie wolno mu jednak dysponować własnością M. oraz prawem do wyrębu lasów, które mają tylko mkcy M., musi też, tak jak dotychczas, płacić konw. święt., co roku 3 grz. lub beczkę solonych śledzi; opat i konw. święt. zobowiązują się aż do śmierci lub dobrowolnej rezygnacji prep. Piotra płacić kl. wąch. corocznie na ś. Mikołaja [6 XII] po 7 grz.: opat wąch. otrzymuje pełne prawa do obrony wolności i całości M., a prep. zobowiązany jest okazywać mu, jako prawemu właścicielowi, szacunek i posłuszeństwo we wszystkich sprawach, wyjąwszy dotyczące obserwancji zakonnej; po rezygnacji lub śmierci Piotra prepozytura w M. razem z dzies. i przynależnościami przejdzie na własność kl. wąch., który może na niej osadzić swojego zakonnika lub w inny sposób nią dysponować, znikną też wszelkie wzajemne obciążenia między prepozytura a kl. święt.; wówczas też, o ile nie umrze wcześniej któryś z opatów lub sam zainteresowany, na własność kl. święt. przejdzie dzies. snop. z Jeżowa, którą dzierży obecnie z zapisu opata wąch. Jan Bostowski [z → Bostowa] (AG 1984, 1858; BKór. rps. 816 162-3; Gach 229-30)6Wg M. Niwińskiego dochód prepozytury w M. oszacowano przy transakcji z 1462 r. na 19 grz. (Niwiński 1930 136) - informacji tej brak jednak w dostępnych dok. dotyczących zamiany;

1463 Kazimierz Jag. na prośbę ww. opatów transumuje oba dok. zamiany M. na Jeżów (AG 1986, 1864); 1464 Jan bp krak. transumuje dok. zamiany M. na Jeżów (ib. 1864); 1467 Rudolf bp lawentyjski i legat pap. na prośbę Jakuba opata wąch. transumuje dok. z 1462 r. w sprawie zamiany Jeżowa na M. i inkorporuje do opactwa w Wąchocku przeorat, czyli prepozyturę w M. z jej przynależnościami i dzies. (ib. 1987); 1467 tenże na prośbę Michała opata święt. transumuje dok. z 1462 r. w sprawie zamiany M. na Jeżów, włączając Jeżów wraz z dzies. do stołu opackiego, w zamian jednak opat musi wypłacać swojemu konw. po 10 grz. rocznie (→ Jeżów, p. 3);

1470-80 drewn. kościół par. Była tu cela opactwa święt. zajmowana przez jednego z Bened., nazywanego prepozytem i prezentowanego przez opata i konw. święt., a instytuowanego przez ordynariusza diecezji. Prep. ten zajmował się obsługą duchową par. oraz zarządem dóbr klaszt., jednakże z powodu znacznej odległości od kl. mgr Michał opat święt. odstąpił wieś i prepozyturę M. Mikołajowi Rzydze, opatowi kl. w Wąchocku, w zamian za wieś Jeżów z dzies. Prep. M. ma dwór, folw.7Po zamianie z 1462 r. dwór i folw. objął może bezpośrednio kl. wąch., skoro w opisie jego uposażenia Długosz nazwał je klasztornymi i łąki w M. oraz młyn dający mu mlewo. Dzies. snop. i kon. z całej wsi oprócz folw., który dzies. przeznacza na własne potrzeby, wart. do 6 grz., należała niegdyś do kl. święt. i jego prep., teraz bierze ją prep. M. lub kl. wąch. (DLb. II 532; III 237, 413). Do opactwa święt. i prep. M. należała także przed zamianą dzies. snop. i kon. wart. do 6 grz. z łkm. w Łaziskach, która ob. należy do kl. wąch., wybierana jest jednak przez prep. M., oraz dzies. snop. z łkm. w Strzałkowie, ob. także należąca do kl. w Wąchocku (ib. II 532; III 420). Natomiast do prep. M. nadal należą: dzies. snop. i kon. wart. do 4 grz. w Wolicy (ib. II 532; III 415); dzies. snop. z ról 2 karczem w Wawrzyszowie (ib. II 533; III 274, 407) oraz z folw. w Młodnicach i Głogowie (ib. I 307, 310; II 532-3). Okręg par.: M., Głogów, Łaziska, Młodnice, Rogowa, czyli Wawrzyszowska Wola [ob. Laskowa Wola?], należące do rycerzy części wsi Strzałków, Wawrzyszów i Wolica (ib. II 532-3; III 406, też I 307, 310; III 274, 407, 415, 420);

1529 prepozytura zakonna O.Cist., prepozytem z prezenty Rafała opata wąch. jest czcigodny Jan z Szydłowca, do jego uposażenia należy czynsz 5 grz. z 2 młynów oraz dzies. snop. z całego M. wart. 2 grz. i z ról kmiec. w Sokolnikach Mokrych i Konarach wart. po 1,5 grz. (LR 461); 1563 okręg par.: M., Chronów, Chronówek, Głogów, Kaleń, Koryciska, Laskowa Wola, Łaziska, Młodnice, Rogów, Wawrzyszów, Zadąbrów (LS 1564-5 194, 197); 1569, 1570, 1576-7 → p. 3; 1598 drewn. kościół par. konwentualny ś. Jana Chrzciciela, konsekrowany, 4 ołtarze, należy do kl. wąch. Prep. z zakonu Cyst. i 2 wikarych świeckich. Do prep. należy wieś. M. oraz dzies. snop. z folw. w Konarach, z cz. Głogowa, ob. nieoddawana, z Młodnic, folwarczna i kmieca w Sokolnikach, od 2 kmieci w Ciepłej. Rektor szkoły ma dom z ogrodem i dzies. dworskie oraz od 2 kmieci z Chronówka, od 2 szl. w Ciepłej, ob. nieoddawana. Okręg par. jak w 1563 r. plus Strzałków (AVCap. XIV 20-3; LXV 286-6v); 1617 prep. Kaspar Bebnowski O.Cist. i 2 wikarych. Rektor szkoły Maciej z Zegnienina, kantor Stanisław z Wierzbicy (AV VI 412, s. 19-20); 1630 Andrzej Gładki, przeor wąch., buduje drewn. kościół w M., istniejący jeszcze w XIX w. (SG VI 555); 1662 pogłówne z probostwa w M. z czeladzią i poddanymi płacą: pleb. Gładzisz Mniszkowski, kaznodzieja Maciej Daniłowicz, wikary Adam Dąbrowski, gospodarz Aleksander Pełczyński z ż. Agnieszką siostrą proboszcza i z jej siostrą Anną oraz s. Janem, studentem, i cc. Anną i Aleksandrą, parobcy Stanisław Małek i Walenty Dudka, pastuch Stanisław Borucki, dziewki służebne Maryna Woikowska i Jadwiga Kuśnierczanka, pastuch koni Jakub, chłopcy Paweł Kowalik i Stanisław Badur. Świecka służba kościelna: kantor Tomasz Podgórski z ż. Katarzyną, dziewka służebna Anna Sieczkowka, organista Grzegorz Hebda z ż. Anną, Katarzyna Cirka, komornica Jadwiga Wlaztowa wd., chłopiec Stanisław (ASK I/67 119); 1662 kościół należy do kl. wąch., jest tu prep. z 2 księżmi-wikarymi, 2 kościelnych z rodzinami, 2 komor. (ib. 126v); 1662 pleb., wikary i kaznodzieja, 1236 parafian (Osad. rad. II 32); 1747-8 szpital (Osad. rad. II 15); 1781 kościół konsekrowany, prep. Ludwik Adamek O.Cist., instytuowany w tym roku (AV XIV 7v-18); 1787 okręg par. jak w 1563 r. plus „attynencya Szabas”, 5 młynów: stary, nowy, gozdziawski, sorzyński, branice i karczma zielona, par. liczy 1742 mkw, w tym 82 Żydów (Spis I 408; II 129-30); 1789 ks. Józef Adamski O.Cist., prowizor kl. wąch. i pleb. M, dochód 735/4 zł, a z prebendy należącej do ks. Celińskiego, Cyst. wąch., dochód 251 zł (Osad rad. I 37, II 241-2).

6. 1416 Filip s. Wojsława, student U. Kr. (Al. 38)8Identyfikacja miejscowości niepewna.

7. ZDP rpsy 501-2, 6120-31, 8343-6; Wyciąg 680; Wiś.Rad. 152n.; Niwiński 1930 36, 61-2, 65, 69, 82-3, 105, 122, 124, 131; Niwiński 1931 121; Derwich 1991; 1992 wg indeksu; 1997a 51-2.

Uw. Kl. święt. uzyskał wieś M. w l. 1374-1408 w zamian [?] za wieś Ciepłą, gdzie wcześniej mieściła się prepozytura klaszt. (Derwich 1991).

1 Nieznaną wydawcy kopię tego dok. wpisał ok. 1460 r. do swojego kodeksu Maciej z Pyzdr (BKór. rps. 816 161).

2 Nic nie wiemy o wcześniejszych właścicielach M. (Derwich 1991).

3 Może identyczny z opatem Mikołajem Drozdkiem vel Mniszkiem, por. Święty Krzyż, p. 6A.

4 W tym okresie kl. wąch. posiadał aż dwie wsie o nazwie M.: naszą prepozyturę (LR 361) oraz jakiś, dziś nieistniejący M. w par. Wąchock, z którego brał dzies. z łkm. (ib. 358). Który z nich wymieniono w spisie wsi czynszowych kl. - nie wiadomo.

5 Zapiska tylko z datą dzienną „die Lune XIII mensis Augusti”. Wpisał ją do swego kodeksu Maciej z Pyzdr, który w prepozyturze w M. przebywał ok. 1460 r. (po 1454, przed 1462 r.?), w tym zaś okresie 13 VIII przypadał na poniedziałek tylko w 1459 r. W grę wchodzi ewentualnie jeszcze 1464 r.

6 Wg M. Niwińskiego dochód prepozytury w M. oszacowano przy transakcji z 1462 r. na 19 grz. (Niwiński 1930 136) - informacji tej brak jednak w dostępnych dok. dotyczących zamiany.

7 Po zamianie z 1462 r. dwór i folw. objął może bezpośrednio kl. wąch., skoro w opisie jego uposażenia Długosz nazwał je klasztornymi.

8 Identyfikacja miejscowości niepewna.