KAMIEŃ

(1319 Kamon, 1356 Camen, 1394 Kamen, 1396 Kaman, 1404 Kamyen, 1429 de Camyene, 1504 hereditas Kamyenska) 18 km na W od Skawiny.

1. 1489 n., 1530 pow. krak. (RP s. 131; RP k. 2); 1581 pow. śl. (ŹD s. 108); 1470-80, 1598 par. Czernichów (DLb. 2 s. 125; 3 s. 143; WR k. 415).

2. 1319 w K. las zw. potocznie Ratowa (Rathova) [dziś las o tejże nazwie we wsi K. leżący na W i SW od zabudowań wiejskich – UN 1 s. 29; Mapa Obrębów], → p. 4; 1356 br. rodz. Piotr i Świętosław ss. Jana dziedzice z C. występują przeciwko Piotrowi s. Mikołaja dz. z C. o 3 źrebia zw. Adamowskie (Adamowsczi) oraz jezioro i brzeg [rz.] Wisły przylegające do tych źrebii w C. Bracia stwierdzają przez swego pełnomocnika Jana, że dobra te powinny do nich należeć z racji dziedziczenia po ich dziadku [Adamie Kamionce], natomiast Piotr s. Mikołaja stwierdza, że dobra te przypadły mu po wuju Adamie zw. Kamionka (Camonka), który mu je zapisał przed swą śmiercią. Sąd ziemski przysądza te dobra Piotrowi (Mp. 1, 244); 1400 Bernard ze Szczodrkowic i Pietrasz z C. zawierają ugodę. Bernard uzyskuje 3 części Wisły i jeziora w C, a Pietrasz czwartą cz. Wisły i jeziora. Jeśli Bernard sprzeda w ciągu 3 lat najbliższych Wisłę i jezioro, to przekaże Pietraszowi czwartą cz. sumy uzyskanej ze sprzedaży. W czwartym roku całość będzie miał prawo sprzedać Piotr i z sumy sprzedaży przekaże Bernardowi 3 części. Obaj też uzgadniają, że rybacy mogą czynić w przyległych lasach „naczynesseki” i jaty [szałasy] oraz wycinać drzewo bez przeszkód ze strony któregoś z nich, w przeciwnym razie przeszkadzający będzie winien rybakom 20 grz. Pietrasz winien zwracać Bernardowi każdego roku cz. dochodu, która mu przypadła od wypasu świń (a scrophis wlgariter wegnanicze) w lasach tamże (SP 8, 9840); 1402 Świętosław z K. zastawia za 10 grz. Dziersławowi Męcinie z Rusocic niwy zw. Grotki (Grotkij) leżące w dziedzinie Rusocice [graniczącej z K.; dziś w K. pole zw. Podogródcze – UN 1 s. 29] wraz z łąkami, gajami i zaroślami (ZK 3 s. 367); 1412 Pietrasz z K. daje klasztorowi Bożego Ciała [w m. Kazimierzu k. Krakowa] wwiązanie do brzegu rz. Wisły w K., a w razie robienia przeszkód zapłaci karę XV klasztorowi i tyleż sądowi (ZK 5 s. 291); 1414 sąd ziemski krak. poświadcza, że szl. Mikołaj dz. z Rusocic odstąpił wieczyście szl. Piotrowi dz. z K. dla jego wsi K. rz. Wisłę płynącą w Rusocicach naprzeciwko [wsi] Brodły z wyjątkiem brzegów i lasów tamże (KK 2, 552); 1417 Jakub z Brodły ręcząc za swą matkę ma zapłacić do najbliższej rozprawy sądowej po Wielkanocy 5 grz. prepozytowi kl. Bożego Ciała w m. Kazimierzu oraz ma wytyczyć granice między Brodłą a K. (ZK 6 s. 370); 1419 granice między wsiami K. i → Brodła p. 2. Rozgraniczenie zakończono nad brzegiem rz. Dolczy i nad Wisłą. Tu wyłączono łąkę plebana z Poręby [Żegoty], na której prepozyt kl. Bożego Ciała i jego kmiecie z K. mają wolność wypasania bydła i urządzania pastwisk bez szkody dla plebana, nie mogą jednak na tej łące ścinać drzew. Anna wd. po Pielszu z Brodły i jej s. Jakub mają posiadać cz. lasu i brzegu Wisły począwszy od rz. Studziennej aż do pierwszego kopca. To w całości odstępują prepozytowi dla wsi K. w zamian za klin „indaginis alias passeky”, czyli pastwisk (KK 2, 590); prep. kl. Bożego Ciała w m. Kazimierzu występuje przeciwko kmieciom z Rybnej: Mikołajowi Halbiczowi, Janowi Serwo, Mikołajowi Konopczy, Piotrowi Ćwilowi (Czwiłowi), Mikołajowi Czapli, Pawłowi Piwowarczyczowi, Jaszkowi Jewiszowicowi, Pawłowi Wojsławicowi i Piotrowi o wycięcie 50 drzew i jednego dębu w lesie Kamieńskim na granicy [Kamienia z Rybną] (GK 2 s. 447); 1429 → p. 3 (GK 3 s. 399; ZK 9 s. 111-12; 129); → p. 3 (DLb. 3 s. 143).

1470-80 wieś K. graniczy z wsiami: Brodła, Rusocice, Łączany (DLb. 3 s. 143, 194); 1471 Marcin zw. Frykacz z Mnikowa zaprzecza przed sądem, jakoby udał się ze swego domu w Mnikowie wraz ze swymi pomocnikami i kmieciami do lasu w dziedzinie K. należącego do Jana prep. kl. Bożego Ciała i wyciął dwieście starych drzew w tym lesie i zabrał je do swego dworu w Mnikowie (ZK 16 s. 649); 1472 gaj w → Brodle k. granicy kamieńskiej [z K.] (GK 19 s. 673-4); 1504 sąd ziemski krak. potwierdza, że za urzędowania podsędka krak. Jana z Grodowic [pow. wiśl.] [1502-5] bracia rodz. Jakub i Stan. Pielszowie dz. Brodły sprzedali za 40 grz. Andrzejowi prep. kl. Bożego Ciała w m. Kazimierzu las zw. Lipowa k. Brodły i K., inaczej Kamieńska nad Wisłą, i łąkę zw. Lipowa [obecnie na tym miejscu wieś Lipowa po drugiej stronie Wisły – Mapa Obrębów] przy K. (GK 27 s. 1316-26; ZK 23 s. 162, 166-7; Mp. 5 T 172); 1505 → p. 3 (Mp. 5 T 106); 1570 przez las w K. biegnie droga z Krakowa do Oświęcimia przez Spytkowice (LDK s. 22); 1581 granice między K. a Rusocicami zaczynają się od środka rz. Wisły, z której połowy przynależnej do tych wsi będą korzystać wieczyście obie strony. Od rz. Wisły poprowadzono granice do pobliskiego wyniosłego miejsca, gdzie usypano kopiec narożny k. rz. Przerywki i blisko piaszczystego i zalewanego wodą miejsca. Stąd granice biegną brzegiem rz. Przerywki do lasu zw. Grabie i do miejsca zw. Łęg [dziś pole Łęg w K. – UN 1 s. 29, oraz cz. Rusocic o nazwie Załęg – UN 1 s. 31]. W tym miejscu przechodzą Przerywkę na jej prawy brzeg i nim biegną do źródła, czyli Stoczku powyżej Mościsk. Od tego źródła, czyli dołu, „qui puteus alias stok” będzie użytkowany przez obie strony, do wyniosłego miejsca ,,et ad metam magnam alias do skotnicy”, czyli ujazdu, i stąd między rolami kamieńskimi i rusockimi pod górę Sokolą [dziś między K. a Rusocicami góra o tej nazwie – Mapa Obrębów, i las w Rusocicach – UN 1 s. 31] i Podsokolem dochodzą do drogi z K. do Rusocic, przechodzą ją i biegną k. ról między Podsokolem i Pododwozami [dziś wzniesienie i pole w K. nosi nazwę Odwozy – UN 1 s. 29], dalej do drogi czernichowskiej [do Czernichowa], przechodzą ją i dochodzą do miejsca zw. Kiezarki [dziś w Rusocicach las Kizarka – UN 1 s. 31; Mapa Obrębów]. Stąd biegną między Kiezarką i Gęstym Sośniem (Gesthe Sosznie) do chodnika [ścieżki] z Przegini do K., drogą do → Czarnego Lasu, do miejsca zw. Kleparka [dziś las i wzniesienie o tej nazwie w Rusocicach – UN 1 s. 31; Mapa Obrębów] i Łazy i do wielkiej drogi „alias do gosczincza” z Oświęcimia do Krakowa, przechodzą tę drogę i biegną Czarnym Lasem do rz. → Czyrmnej i przechodzą tę rzekę i dalej Czarnym Lasem do boru zw. Podgorzały i nim dochodzą do drogi z K. do Rybnej, gdzie usypano kopce narożne (ZK 408 s. 228-33).

3. Własn. szlach., a następnie klasztoru Bożego Ciała w m. Kazimierzu k. Krakowa. 1319 Adam s. Piotra h. Jastrzębiec właśc. K., → p. 4; 1356 br. rodz. Piotr i Świętosław ss. Jana i wnukowie Adama Kamionki dziedzice K. oraz inny Piotr s. Mikołaja siostrzeniec Adama Kamionki, dz. K., → p. 2; 1381-1405 Świętosław Kamieński z K. h. Ostoja, ojciec Doroty i Pietrasza, w 1408 jako zm. (Tyn. 106; ZK 1c s. 136, 262; 2 s. 93, 178, 233, 287, 378, 425, 431, 460; SP 8, 6409, 7893, 9381, 9983, 10 018; SP 7/2, 73; ZK 3a s. 522, 529, 537, 551, 554; 3b s. 10, 312, 316-7, 323, 327, 334, 425, 428, 463, 479, 496, 513, 545, 558, 564; 3 s. 367; 4 s. 266; 198 s. 8 – z dodatku na końcu księgi; KK 2, 512)1Ostojowie dziedziczyli K. zapewne po Jastrzębcach w linii żeńskiej. Por. Bon. 9 s. 187, 192; 1385-1425 Pietrasz, Piotr Kamieński z K. h. Ostoja, w l. 1426-35 pisał się niegdyś z K., od 1427 z → Cieślina, s. Świętosława z K. mąż Małgorzaty, ojciec Katarzyny i zapewne Andrzeja (SP 8, 3133, 9840, 9933, 10 774, uw. 315/22, 322/33, 328/29, 93, 332/10, 48, 334/24, 337/12, 340/27, 347/47, 353/19, 355/33; SP 2, 996, 1135; SP 7/2, 226; DSZ 129; KK 2, 511, 552; DLb. 3 s. 143; ZK 3 s. 241, 279, 362, 365, 524; 3a s. 262, 270, 291, 315, 318, 352, 390, 411, 420, 460, 465, 468, 474, 481-2, 486, 509, 536-7, 540, 593, 595, 605, 630, 637; 3b s. 3, 8, 10, 29, 30, 49, 92, 101, 112, 116, 118, 131, 149, 159, 179, 185, 213, 226, 242, 243, 330, 343, 348, 395, 409, 420, 433, 463, 495, 499, 517, 528, 530, 547, 556, 563, 578, 584, 629, 643, 646, 648, 655, 668, 673, 681; 4 s. 215, 266; 5 s. 12, 22, 40, 70, 95, 108, 291, 328, 417; 7 s. 154, 441; 8 s. 131, 140, 191, 192, 256 – pisze się z Cieślina, 339, 356; 9 s. 19, 20, 144-5; 10 s. 184, 186, 232, 291, 335; 13 s. 2; 196 s. 297; 313 s. 1-2; GK 2 s. 369, 687; 3 s. 323; 4 s. 244); 1385 Śmiechna ż. Ubysława z Dobromierza pozyskuje wieczyście na Piechnie wd. po Mirosławie z Przybysławic i Pietraszu s. Świętosława z K. źreb w Przybysławicach, który trzymała pr. bliższości po swym stryju (SP 8, 3133); 1387-1396 Bernard z K., → Górki [par. Koniusza] 1385-1400 i Szczodrkowic [par. Działoszyce, dziś Szczotkowice] 1381-1400 (SP 8, 4313, 9840; ZK 2 s. 431; DSZ 129); 1387 → Górka par. Koniusza p. 3; 1396 Jakusz z Owczar ma mieć wizję z Piotrem i Bernardem z K. o łąkę i 200 pokosów (pocosi) w K. (ZK 2 s. 431); 1397 Jakusz z K. (SP 8 uw. 235/59); 1399 Świętosław z K. zapisuje swemu zięciowi Pietraszowi s. Piotra z Piasku [wieś nie zid.] 20 grz. z tytułu posagu za swą córkę Dorotę (SP 8, 9381); 1400 → p. 2 (SP 8, 9840); Świętosław Kamieński [z K.] zobowiązuje się zapłacić Jakuszowi z Owczar 10 grz. długu do 3 dnia po święcie Bożego Narodzenia pod gwarancją dania Jakuszowi w zastaw 4 kmieci w Damianicach (SP 8, 10 018); 1401 Paszek z Dołuszyc, jego ż. Elena i ich s. Jan zeznają, że są winni 40 grz. gr pras. Pietraszowi z K. pod warunkiem odstąpienia mu sołectwa w Dołuszycach do spłaty tej sumy (ZK 3a s. 390); 1402 → p. 2; 1405 Pietrasz z Piasku i jego ż. Dorota poręczając za Pietrasza z K. zobowiązują się zapłacić Janowi s. Sambora z Wróblowic pewną sumę pieniędzy pod gwarancją zastawienia mu całej ich cz. dziedziny w Piasku (ZK 4 s. 266); 1408 Święszek z K. br. przyrodni (frater cognatus) Pietrasza z K., s. Hanki (ZK 5 s. 92, 108; DSZ 129) sąd ziemski krak. poświadcza, że Pietrasz z K. wraz ze swą ż. Małgorzatą i macochą Hanką oraz z braćmi przyrodnimi: Święszkiem, Janem, Mikołajem, Andrzejem i Adamem oraz siostrą Elżbietą sprzedali za 500 grz. Konradowi prep. kl. Bożego Ciała w Kazimierzu k. Krakowa całą ich cz. po ojcu w K. wraz z częściami dziedziny w K. zakupionymi od Bernarda (DSZ 129; KK 2, 511; DLb. 3 s. 143)2Długosz pod r. 1408 wymienił błędnie prepozyta Grzegorza zamiast Konrada; sąd ziemski krak. poświadcza, iż Dziwisz i Błażej z Przecławic ręczą Konradowi prep. kl. Bożego Ciała za dzieci zm. Świętosława z K. w ten sposób, że gdy te dzieci osiągną wiek sprawny, wówczas zrezygnują na rzecz Konrada z dziedziny K., sprzedanej przez ich matkę klasztorowi za 500 grz. (KK 2, 512; ZK 198 s. 8 – z dodatku na końcu księgi); Pietrasz i Święszek dziedzice z K. wraz ze swą matką Hanką oświadczają, że Konrad prep. kl. Bożego Ciała w m. Kazimierzu skwitował ich i spłacił z racji dziedziny K., od nich kupionej (ZK 5 s. 108); 1409 Dziwisz z Moniaczkowic oddala prawnie roszczenia Jana i Doroty, dzieci Leonarda prasoła (salsatoris) z Krakowa, niegdyś dziedzica z K., do cz. dziedziny w Moniaczkowicach, przedstawiając dok. sędziego ziemskiego krak. Drogosza i podsędka Krzesława (ZK 5 s. 147)3Ponieważ Drogosz pełnił swój urząd w l. 1376-96, a Krzesław w l. 1385-91 należy przyjąć, iż dok. ten wystawiony był w l. 1385-91; sąd leński m. Kazimierza poświadcza, że siostry Elżbieta i Katarzyna i ich opiekun Marcin Czad sprzedali za 6 grz. szer. gr Konradowi prep. kl. Bożego Ciała w m. Kazimierzu role dziedz. we wsi K. Prepozyt wypłacił już siostrom 4 grz., a pozostałe 2 grz. winien dać ich bratu Augustynowi, jeśli wróci w ciągu roku, ale jeśli nie wróci, wówczas wypłaci je siostrom (KK 2, 519); 1412, 1414, 1417, 1419 → p. 2; 1426 → p. 6; 1429 Grzegorz prep. kl. Bożego Ciała w m. Kazimierzu wykupuje za 100 grz. i 2 futra zajęcze od br. Mikołaja i Marcina [z Rusocic] resztę wsi K. (DLb. 3 s. 143); Mikołaj z Rusocic wraz ze swym br. Marciszem oświadcza, że uzyskał od Grzegorza prep. kl. Bożego Ciała w m. Kazimierzu 50 grz. z racji 100 grz. długu za dziedzinę Grotki (Grothki) w K. k. Wisły [→p. 2, r. 1402] (GK 3 s. 399); br. Mikołaj i Marcin z Rusocic zawierają ugodę z Grzegorzem prep. kl. Bożego Ciała. Sprzedają mu za 100 grz. i 2 futra zajęcze cz. dziedziny z łąkami zw. Grotki w K. z zastrzeżeniem pr. odkupu po zwrocie 100 grz. (ZK 9 s. 111-12); [br.] Mikołaj i Marcin z Rusocic oświadczają, że uzyskali od Grzegorza prep. kl. Bożego Ciała 100 grz. za dziedzinę Grotki leżącą w K. (ZK 9 s. 129).

1470-80 K. własn. kl. Bożego Ciała [w m. Kazimierzu]. We wsi folwark klaszt., łany kmiece i zagrody (DLb. 2 s. 125; 3 s. 143); 1471 → p. 2; 1489-94, 1496-1501, 1508 w K. pobór z 1½ ł. (RP s. 131; ŹD s. 432; RP s. 158, 171, 187, 202, 64, 103, 322, 240, 268, 333); 1496 Jan Olbracht na prośbę Andrzeja prep. kl. Bożego Ciała wystawia dok. potwierdzający klasztorowi posiadanie wyszczególnionych imiennie dóbr, m. in. całej wsi K., oraz uwalnia te dobra od wszelkich opłat (MS 2, 631); 1504 → p. 2; 1505 papież Juliusz II zatwierdza klasztorowi Bożego Ciała w m. Kazimierzu przyw. i dok. dla jego dóbr, m. in. K. wraz z lasami, gajami, brzegami Wisły i granicami (Mp. 5 T 106); 1518 → Bielczyce p. 3 B (MS 4, 11 470); 1529 czynsz z K. w wysokości 5 grz. i 2 ćw. owsa wart. 8 gr od 2 kmieci w K. dla kl. Bożego Ciała w m. Kazimierzu k. Krakowa (LR s. 215); 1530 w K. pobór z 1½ ł. (RP k. 2).

4. 1319 Adam s. Piotra h. Jastrzębiec powierza opatrznemu Hulmanowi [Ulmanowi] mieszcz. krak.4W 1329 r. tenże Ulman pełnił urząd rajcy krak. (KMK 1, 16) lokację na pr. średz. dziedziny swej zw. K. na 50 łanach wielkiej miary, czyli łanach frank., z tego wyznacza 1 wolny łan na uposażenie kościoła, jeśli uzyska zgodę bpa krak. na jego postawienie, a sobie rezerwuje 2 łany i las zw. potocznie Ratowa. Nadaje też Hulmanowi 2 wolne łany. Z pozostałych zaś łanów, które będą wymierzone, co szósty przypadnie sołtysowi Hulmanowi, a każde pięć właścicielowi. Łany sołtysie będą wieczyście wolne od czynszu i podatków. Z pozostałych zaś łanów po upływie 20 lat wolnizny osadnicy będą płacić każdego roku 1 wiard. czynszu, oddawać po 2 miary pszenicy, żyta i owsa. Sołtys dostaje trzecią cz. dochodów z opłat sąd., pr. zbudowania wolnego młyna, karczmy, jatki rzeźnej. Na wyprawę generalną sołtys i mieszkańcy wsi mają dawać właścicielowi wóz z 6 ćw. mąki pytlanej, 200 jajami, 20 serami, kwartą piwa i szynką (Mp. 1, 158).

5. 1470-80 dzies. snop. i kon. wart. 10 grz. z łanów kmiec. i folwarku klaszt. dla kościoła par. w Czernichowie (DLb. 2 s. 125; 3 s. 143); 1529 dzies. pien. z całej wsi K. w wysokości 3 grz. dla pleb. w Czernichowie (LR s. 226).

6. 1402 Świętosław z K. spowiada się u plebana w Rybnej (ZK 3a s. 522, 537, 551, 554); 1404 Janusz z Morawicy kwestionuje szlachectwo Michała wójta ze Skawiny, s. Mikołaja dz. z K. Michał dowodzi zeznaniami 6 świadków, iż jest h. Doliwa (SP 2, 1080); 1426 Mikołaj z Sierczy zapisuje 100 grz. posagu i tyleż wiana swej ż. Katarzynie c. Piotra, niegdyś z K., na połowie wszystkich swych dóbr dziedz. (ZK 8 s. 131); 1429 Maciej s. Świętosława z K. studentem Ak. Krak. (Ind. s. 196); 1441-50 Andrzej z K.5Andrzej był zapewne synem Piotra z K. i być może dlatego pisał się z K., choć nie posiadał już dóbr w tej wsi i → Cieślina; 1450 Katarzyna ż. Andrzeja z K. odstępuje Marciszowi z Podgórzyc pr. do posagu i wiana na dziedzinie Cieślin (ZK 13 s. 403); 1471 → p. 2.

7. Bon. 9 s. 187, 192.

Uw. W XV w. z Kamienia piszą się również Bibersteinowie, jak np. Hynek Biberstein h. Momot star. biec. w l. 1440-42, wójt Dębowca 1440-64 (SHG Dębowiec, s. 542; PSB 2 s. 20; L. Białkowski, Ród Bibersteinów z rodu Momotów godła Jeleniego Rogu w wiekach XIV-XV, Lublin 1948, s. 4; GK 4 s. 16). Miejscowość ta nie jest jednak identyczna z Kamieniem w pow. krak. w par. Czernichów, który w tym czasie był już własnością kl. Bożego Ciała.

1 Ostojowie dziedziczyli K. zapewne po Jastrzębcach w linii żeńskiej. Por. Bon. 9 s. 187, 192.

2 Długosz pod r. 1408 wymienił błędnie prepozyta Grzegorza zamiast Konrada.

3 Ponieważ Drogosz pełnił swój urząd w l. 1376-96, a Krzesław w l. 1385-91 należy przyjąć, iż dok. ten wystawiony był w l. 1385-91.

4 W 1329 r. tenże Ulman pełnił urząd rajcy krak. (KMK 1, 16).

5 Andrzej był zapewne synem Piotra z K. i być może dlatego pisał się z K., choć nie posiadał już dóbr w tej wsi.