STAROGRÓD

(1232 Antiquum Castrum, antiquum Culmen, Alden Culmen, antiquum Chulmen, 1364 Aldenhus, Aldenhuwss, Aldenhoux, Aldenhawsz, Aldinhus, Aldinhuyz, Altenhaus, 1466 Aldenhaus alias Starygród, Starigrad, Starogród) 4,5 km na SW od Chełmna.

1. 1232 castrum (SRP 3, 58); 1255 siedziba komt. starogr. (UC nr 38); 1364 folw., komt. starogr. (GA 491); 1505 teryt. bpstwa chełm. (UC nr 768); 1570 klucz starogr., par. S. (Bi. 59, 83).

3. 1242 własn. Zak. (SRP 3, 11); 1364-1434 folw. własn. Zak.; 1378 inwentarz folw.: 50 klaczy, 19 źrebiąt młodych, 25 źrebiąt rocznych, 806 owiec, 22 krowy, 46 szt. bydła, 18 cieląt, 16 koni w stajniach (karwan), 127 świń, 3 rumaki, 1 koń pachołka, zbroje1Inwentarz z r. 1378 podany przykładowo (GA 491-515); 1466 traktatem tor. A. alias S. przechodzi na własność król. (UC 641); 1489 Kazimierz Jag. nakazuje starostom i dzierżawcom dóbr starogr. uiszczać dzies. należną bpowi i kap. chełm. (UC nr 581); 1490 Jan Olbracht nadaje bpowi chełm. Stefanowi z Nidzicy wsie i dobra należące do zamku starogr. (ibid. 590); 1505 Aleksander Jag. nadaje bpstwu chełm. grody Papowo i S. z ich okręgami (UC nr 768); 1507 Zygmunt I przenosi powyższą darowiznę na osobę bpa Mik. Krapitza, z tym że po jego śmierci S. z okręgami stanie się znów własn. bpstwa (ibid. nr 773); 1570 własn. bpstwa chełm., zagrodnicy, rzemieślnicy, karczma, mł. (Zap. 20, 320).

5. 1242 po zdobyciu przez Zak. grodu Sartowice, zabrane stamtąd relikwie Ś. Barbary przeniesione do C. A. (SRP 3, 11); 1319 pr. udzielania odpustu za odwiedzanie w określone dni kaplicy Ś. Barbary (BK 2, 15-7); 1402-16 pleban Mikołaj w A., po jego śmierci prezbiter Piotr; wakuje plebania kościoła Ś. Piotra „prope castrum A. H.” (EZ 9, 308, 312-3); 1445 par. A. w planie synodu laickiego bpstwa chełm. (UC nr 578; DCh 153).

6. 1274 Sinoldus komtur w A. C. (PrU 1/2, nr 323); 1400 żona ks. litewskiego Witolda odwiedza relikwie Ś. Barbary w A. (SRP 3, 238); 1410 A. zajęte przez rycerstwo z. chełm. (ibid. 486); 1410 Władysław Jag. nadaje C. A. Mościcowi ze Stęszewa (Długosz, Historia 4, 80); 1413 A. odwiedza francuski podróżnik Gilbert de Lannoy (SRP 3, 449); 1457 S. w ręku Bernarda Szumborskiego; 1463 na mocy układu z królem Bernard otrzymuje gród S. w dożywocie (Stv. 2, 249); 1466 zamek C. traktatem tor. Przyznany królowi (ibid. 268); 1479 S. wraca do Polski (Stv. 3,135).

7. SRP 1, 84, 392, 402; UC nr 313, 366; PrU 1/2, nr 271, 323, 366; GZ 23-4; MT 20.

8. 1244-1454 zamek, siedziba komturów (BK 2, 15; Voigt, Namencodex); zniszczony w czasie wojny 13-letniej, odbudowany 1495 i 1505; od 1505 siedziba biskupów chełm.; zniszczony w 1777 (BK 2, 15-7); dziś jedynie ślady położenia; grodzisko wczesnośredn. (Ziel. 26).

1 Inwentarz z r. 1378 podany przykładowo.