DZBÓW

(1470-80 Dzbow, 1533 Czbow), dziś Dźbów, włączony w r. 1973 do m. Częstochowy, 6 km na SW od centrum miasta.

1. 1581 pow. lel. (ŹD s. 78); 1470-80 n. par. Częstochowa (DLb. 2 s. 221).

2. 1530 Dz. graniczy z dobrami wójtostwa częstochowskiego → Częstochowa p. 4; 1550 granice między dobrami król. w stwie olsztyńskim m. Częstochową i wsiami Dz. i Rększowice oraz lasami olsztyńskimi a wsiami Błeszno i Wrzosowa poczynają się między jeziorem, czyli stawem, przepływającym z m. Częstochowy przez dobra Błeszno pod stawem król. z jednej strony rz. Warty, a z drugiej strumieniem, czyli rz. Łętwin [Konopka], k. pola Macieja i Marcina Błeszyńskich zw. Zabędzie, położonego nad Wartą k. pastwisk m. Częstochowy i Błeszna. W tym miejscu usypano 2 kopce narożne wyznaczające ścianę Częstochowy i ścianę Błeszna. Trzeci usypano k. niwy, czyli pola, zw. Zabędzie z jednej strony, a z drugiej blisko rz. zw. Łętwin, czwarty k. ścieżki (meta) prowadzącej z Błeszna do Częstochowy nad stawem król. częstochowskim. Dalej biegną granice na S k. rz. Łętwin i dochodzą do smugu zw. Gierlaska i k. niego i z drugiej strony bagnistej drogi, która prowadzi z m. Częstochwy do kuźnicy zw. Kuźnica Dzbów alias Konopka i k. tej drogi i strumienia Łętwin do kopca rozgraniczającego dobra wójtostwa częstochowskiego od Błeszna. Od tego kopca rzeka, czyli strumień Łętwin, stanowi granicę między tymi dobrami, a granice biegną dalej przez jezioro, czyli staw alias smugę, zw. Moliczyna Wodka i inny smug zw. Długi Bród do kopców narożnych wójtostwa częstochowskiego i Kuźnicy Dzbów zw. Konopka. Stąd do niwy zw. Dzbowska Kuźnica alias Konopka, blisko drogi z Dz. do Błeszna, i za drogą z kuźnicy Dzbów do Błeszna i w końcu niwy Dzbowskiej przed borem zw. Gęsi Bór usypano 3 kopce narożne dwa Błeszna i Wrzosowej a trzeci Dz. Stąd k. drogi z Wrzosowej do kuźnicy i wsi Dz. przez bór Gęsi Bór do lasu zw. Gęsi Las i przezeń do drugiej jego części, do rzeczki zw. Sobuczyna (Szobuczyna), która stanowi granicę tych dóbr, i tą rzeką do lasu zw. Miłochów, gdzie stykają się ściany dóbr król. Dz. i Rększowice oraz szlacheckiej Wrzosowej. Dalej poprowadzono granice lasem Miłochów do lasu Izdebczyn i przezeń do boru zw. Sędzowa, gdzie płynie rz. Rudawka. Tu okazał przyw. dziedzic kuźnicy Osiny i tu jest ściana Rększowic oraz kopce Osin i Wrzosowej. Stąd granice biegną smugiem przez bór zw. Brzeziny do mostu na rz. Warcie na przejściu (extransitum) zw. Dolne Wielkie Wały Nowe. Tym bagnem alias smugiem prowadzi droga z Osin do Wrzosowej i tu smug ten wpływa do rz. Warty, która odgranicza wieczyście dobra Błeszyńskich od dóbr król. powyżej młyna zw. Słowik z tej strony Warty na brzegu Błeszyńskich. Na drugim brzegu rzeki jest młyn król. zw. Załężny alias Borowy Młyn i inny młyn. Ostatnie kopce usypano w dole rz. Warty na pastwiskach m. Częstochowy (ZK 189 s. 920-33); 1564 → Kuźnica Dzbowska zw. Konopka k. wsi Dz. na rz. Jarzenicy (LK 2 s. 35-6).

3. Własn. król. w stwie olsztyńskim. 1470-80 własn. król., łany kmiece (DLb. 2 s. 221); 1533 Cz. w stwie olsztyńskim, 9 kmieci płaci po 16 gr czynszu, daje po 4 kury i po 20 jaj, wozi sieci do lasu, gdy starosta poluje na jelenie; wypala węgiel (In.O 2 k. 11v); 1564 własn. król. w stwie olsztyńskim. 9 kmieci i 1 włodarz na półłankach płacą czynsz po 16 gr i wiecne [obiedne], dają po 4 kury i po 20 jaj (LK 2 s. 27).

4. 1474 sołectwo → p. 5; 1533 sołectwo 1 ł. (In.O 2 k. 11v); 1564 sołectwo z rolami, młynkiem, 2 zagr. i karczmą. Sołtys nie okazał przywileju, obow. do podróży po sól do Wieliczki i do innych posług (LK 2 s. 27).

5. 1470-80 dzies. snop. i kon. z łanów kmiecych bpowi krak. (DLb. 2 s. 221); 1474 kościół par. Ś. Zygmunta w Częstochowie przechodzi pod zarząd kl. Paulinów wraz z uposażeniem, do którego należy m. in. dzies. od sołtysa w Dz., → Częstochowa―klasztor.