GÓRKA MIEJSKA

(1392 kop. XV w. Gorca, 1393 or. Gorka, 1424 Gora!, 1444 Korka!, 1450 Gorga!, 1469 Myesczka Gorka, Gorka Myesczka, 1611 Gorka Mieyska, Mieyska Gorka) miasto, obecnie zw. Miejska Górka.

1. 1487 n. pow. kośc. (PG 10, 68v); 1400 n. par. własna [przeniesiona z Sobiałkowa, → p. 5] (Lek. 2 nr 2486); 1510 dek. Śrem (LBP 123).

1422 opidum G. (Wp. 5 nr 347); 1424 civitas G. (KoścZ 8, 57).

2. 1393 wieś Zakrzewo leży k. G. (Wp. 6 nr 333).

1415 Mikołaj z G. kanclerz pozn. ma rozgraniczyć [swoje dobra] G. i Niemarzyn z wsiami Żołędnica i Zakrzewo Jerzego Donina [z Sarnowej], → Górka Miejska, dobra p. 2; 1429 sąd polubowny rozstrzyga w sprawie podziału lasów i zarośli k. G., → Górka Miejska dobra p. 2 i 3B.

1421, 1422 droga z G. do Sarnowej (Wp. 5 nr 341, 347).

1424 w akcie dot. podziału m. G. i wójtostwa w G. (→ Górka Miejska, dobra p. 3B) wymieniono: zamek (castrum), oraz dwór nadolny (curia inferior alias nadolny), bramę miejską (pars walwarum alias wierzey civitatis), rynek, pierzeje w rynku; w jednej pierzeji domy stoją tyłem do zamku (platea alias pyerzeya, que iacet in circulo ad castrum dorso alias tylem), a druga ma na swym zapleczu umocnienia [miejskie], bo sięga „usque ad blancas”; w G. 3 drogi: jedna z nich biegnie wzdłuż umocnień [miejskich] (penes blancas), a dwie in. prowadzą do kościoła (KoścZ 8, 57-57v).

1487 fortalicium w G., przedmieście k. G. → Górka Miejska, dobra p. 3B.

3. Własn. szlach. → Górka Miejska, dobra.

1422 Mikołaj z G. kanclerz pozn. swą 1/3 m. G. daje swym bratankom, ss. Jakuba z G. → Górka Miejska, dobra 3B; 1422 m. G., jatki [rzeźnicze] w G., szewc → p. 5; 1424 m. G. ma 17 ogrodów i 8 ł. roli; wzm. o podziale m. G. [na 3 części między Jakuba, Mikołaja i Pietrasza z G.]; podział miał być dokonany przed 8 l. [tzn. w 1416 r.?], → p. 4 (KoścZ 8, 57-57v).

1428-29 targowe z G. → Górka Miejska, dobra p. 3C.

1456 Andrzej Hinczka mieszcz. z G. posiada jatkę w G.; panem zwierzchnim tej jatki jest Mik. Górecki z G. → p. 5.

1458 m. G. ma dostarczyć 8 pieszych na wyprawę wojenną do Malborka1W cytowanym wykazie m. G. figuruje między Poniecem a Dubinem. W CMP nr 129 błędnie odczytano wpis Mylisynagorka [= Targowa Górka w pow. pyzdr.] jako Myeyska Gorka; zostało to obecnie w wydaniu J. Wiesiołowskiego sprostowane (J. Wiesiołowski, Sieć miejska w Wielkopolsce XIII-XVI wieku. Przestrzeń i społeczeństwo, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 28, 1980, s. 396); 1462-65 m. G. płaci cyzę [ogółem w 8 ratach; 8 grz. i 31 gr, tzn. przec. po 1 grz. 4 gr na 1 ratę] (Cyza s. 545, 546, 547, 548, 549); 1507 szos [formularz nie wypełniony]2Brak danych o szosie w ASK I 5, 1 wynika zapewne stąd, że Górkowie bywali zwalniani z płacenia tego podatku; wiadomo, że Łukasz [II] otrzymał takie zwolnienie od króla w 1510 r. -- Górka Miejska, dobra p. 3C (ASK I 5, 1); 1510 w G. 10 ł. roli i 2 ł. wójtowskie, które trzymają 2 mieszczanie (LBP 123); 1530 m. G. płaci 4 grz. szosu (ASK I 3, 136v); 1563 m. G. płaci podwójny szos 12 zł 24 gr oraz pobór od 74 rzem., 27 komor., 1 biednej komornicy, 4 handlarzy wędrownych (revenditores), a także od 6 kotłów gorzałki (ASK I 4, 169); 1581 m. G. płaci podwójny szos 12 zł 24 gr oraz pobór od 47 rzem., 6 przekupniów (propolae), 12 komor., 4 piekarek? (pistrices), 5 wędrownych sprzedawców soli, 20 ł. uprawianych przez mieszczan oraz 3 kotłów gorzałki (ŹD 94).

1429-1507 mieszczanie: 1429 Michał Raban (Raband) mieszcz. z G. → Górka Miejska, dobra p. 3B, transakcje Wojc. Góreckiego; a. 1439 zm. Grzegorz mieszcz. z G. (MPHn. 9/2, 58); 1507 Jan Guzaczek i Agnieszka Habdaczka [nazwisko Habdaczek może pochodzić od nazwy rodu Habdank (Abdank), którego przedstawiciele mieszkali w okolicy M.G.] z M.G. w sporze z Piotrem pleb. z Borzęcic [pow. pyzdr.] (DepTest. IV, 49v).

4. 1424 [Łukasz i Wyszota z G.] zeznają, że przed 8 l. ich ojciec [Jakub] wykupił wójtostwo w G. i że mogą tego dowieść przy pomocy dokumentów; pozostali posiadacze G. stwierdzają, że nic nie wiedzą o tym kupnie i żądają, aby im przyznano należną im z działów 1/3 wójtostwa w G., → Górka Miejska, dobra p. 3B (KoścZ 8, 57-57v).

1428 Władysław Jag. na prośbę Łukasza Góreckiego z G. przenosi m. G. w Wielkopolsce z pr. pol. na pr. magd., uwalnia mieszczan od ciężarów pr. pol. i oddaje sądownictwo w ręce wójta (MK 26, 242); 1428 Piotr wójt z G. (KoścZ 9, 133).

1513 opatrzny Grzegorz Niemarzyński wójt (raz nazwany sołtysem) w G. → p. 5.

5. 1400-10 Klemens pleb. z G., współdziedzic Przyborowa i Kuczyny [obie wsie k. Krobi], w 1405 r. raz nazwany pleb. z Sobiałkowa3Par. do G.M. przeniesiono ok. r. 1400 z → Sobiałkowa. W Sobiałkowie występował w 1362 r. pleb. Paweł (Wp. 3, 49; Now. 2, 421 nazywa go błędnie Klemensem!). Pleb. Klemens z G. nazwany został jeszcze w r. 1405 pleb. z Sobiałkowa (ACC 1, 127). Nazwa wsi Sobiałkowo, gdzie prawdop. pozostał kościół filialny, występuje w 1510 r. obok nazwy G. (LBP 123) oraz w rejestrze kontrybucji kleru z l. 1539/40: „Gorca, Sabolkowo, Annexe” [parochie] (CP 404, 27v; Now. 2, 421); → przyp. 5 (Lek. 2 nr 2486; WR 1 nr 606; WR 3 nr 312; KoścZ 3, 43v; ACC 2, 11v); 1405 tenże pozwany przez patronów [dziedziców G.] (ACC 1, 127); 1405 tenże w sporze z Jakubem Pałuką kustoszem gnieźn. i kan. głuszyńskim [regentem w Słupi, zw. obecnie Słupią Kapitulną] (ACC 1, 131v); 1410 tenże pozwany przez Mikołaja z G. kanclerza pozn. (ACC 2, 168).

1406 Mikołaj rektor szkoły w G. (ACC 2, 11v; nie wynika z tej zapiski, że był on równocześnie dzwonnikiem w G., jak to utrzymuje Now. 2, 667).

1421-23 Jan (Jasiek) Słopot pleb. z G. (ACC 4, 125v); 1421 tenże pozwany przez Jana z Chojnicy [zapewne jako pełnomocnika Mikołaja z G. kanclerza pozn]. (ACC 5, 54); 1423 tenże pozwany przez bpa pozn. o wiardunki dzies. z Roszkowa (ACC 6, 18v).

1422 Jakub z G. z ż. Dorotą i ss. Wyszota i Łukaszem za zgodą Stanisława pleb. z G. uposaża altarię Wniebowzięcia NMP, ŚŚ. Bartłomieja, Jerzego, Doroty i Katarzyny oraz 10 000 Męczenników w kościele par. w G.; na utrzymanie altarysty fundator przeznacza czynsz 3 grz. z m. G., 3 grz. z Sobiałkowa, ogród leżący przy drodze [z G.] do Sarnowej, małdraty mąki z mł. w Sobiałkowie, 1 kamień łoju z jatek [rzeźniczych] w G. i 6 gr szer. od szewca w G.; pr. patronatu altarii należy do fundatora i jego dziedziców (Wp. 5 nr 347); 1423 inwestytura na wspomn. altarię Filipa s. Grzegorza, kapłana z G., prezentowanego przez Wyszotę i Łukasza z G. (ACC 61, 80).

1425-28 Jasiek Działosza pleb. w G.: 1425 Dorota [wd. po Jakubie] z G. prosi o uwolnienie od ekskomuniki, w którą popadła z powodu niezapłacenia dzies. z Górki Małej (ACC 8, 187); 1425-26 Mikołaj [z G.] kanclerz pozn. w sporze z tymże pleb. (ACC 8, 231v; ACC 9, 270); 1428 tenże Mikołaj z [bratową] Dorotą w sporze z tymże pleb. z G. (ACC 11, 153v).

1443-61 Jakub pleb. w G. (AE I 100); 1443 tenże oraz witrycy kościoła w G. pozwani przez Dorotę dz. z G. o to, że witrycy z G. od 15 l. pobierają nieprawnie jako lichwę czynsz 3 grz. od długu wynoszącego 30 grz.; Dorota żąda zaliczenia tych spłat na rzecz długu i zwrotu nadpłaconych pieniędzy (ACC 26, 39); 1444 tenże rezygnuje z altarii ŚŚ. Tomasza i Szczepana w kat. pozn. (AE I 97); 1447 tenże w sporze z Mik. Drzewieckim [ze wsi Drzewce k. Ponieca] ma udowodnić swoje pr. do czynszu 8 grz. (AE I 160); 1461 u tegoż Maciej kleryk z [miejscowość nieczytelna] upomina się na mocy pr. bliższości o ruchomości po zm. Michale altaryście z G. (ACC 41, 90v).

1456 Mik. Górecki (→ Górka Miejska, dobra p. 3B) sprzedaje czynsz 16 gr z G. z pr. wykupu za 4 grz. w półgr bractwu ubogich w G. w celu erygowania ołtarza [w kościele par. w G.]; czynsz ten ciąży na jatce w G., którą posiada Andrzej Hinczka mieszcz., i płaci z niej czynsz Mik. Góreckiemu (ACC 37, 35).

Ante 1473 Wawrzyniec wikary z G., potem [w 1473 r.] wikary w Nieparcie (AC 2 nr 1365).

1502 Małg. Zimnowodzka upomina się u Marcina pleb. z G.4Brak w G.M. in. wzmianek o pleb. Marcinie, stąd powstała wątpliwość, z którą parafią o nazwie Górka należy go połączyć. O przydzieleniu go do G.M. zadecydowała bliskość Grąbkowa (10 km), w którym w końcu XV w. dziedziczyli m. in. Zimnowodzcy z Zimnowody k. Borku w pow. pyzdr o zwrot 15 złotych pierścieni zastawionych mu przed 30 l. przez jej męża; pleban zeznaje, że otrzymał 14 pierścieni miedzianych za 8 zł węg., ale mu je skradziono (ACC 80, 143).

1510 kościół par. Ś. Marii Magdaleny, kolator Łukasz [II] z G.; pleb. w G. ma 2 ł. w Reczkowie5Par. G. (a poprzednio w Sobialkowie) miała jako uposażenie 2 ł., które prawdop. znajdowały się ciągle w tym samym miejscu, ale różnie określano ich położenie: w 1510 r. w Rzyczkowie [k. Sobiałkowa], a w 1619 r. w Sobiałkowie [obecnie Rzyczkowo], otrzymuje dzies. z 4 ł. w Rozstępniewie, natomiast wiard. dzies. [od kmieci] z G. i z Górki Małej płacone są kościołowi par. w Głuszynie, a z Niemarzyna i Sobiałkowa bpowi pozn.; altaria w G. [formularz nie wypełniony] (LBP 123-124).

1513 Andrzej Konarski pleb. z G. w sporze z Grzegorzem Niemarzyńskim wójtem z G. zobowiązuje się zapłacić mu 2 grz. tytułem zadośćuczynienia za rany i zniesławienie (ACC 89 k. 62v, 74v, 83).

1532 bp pozn. zgadza się wiardunki [dzies.] nal. do stołu bpiego przeznaczyć na uposażenie prepozytury w G., którą funduje [Łukasz II z G.] kaszt. pozn. (CP 37, 5b).

1611 Paweł V pap. nadaje odpusty bractwu literackiemu w kościele par. Ś. Mikołaja i Ś. Marii Magdaleny w G. (AE XXI, 324); 1619 kościół par. Ś. Mikołaja w G. posiada 2 łany roli w Sobialkowie (AAP Acta Visitationum 4 k. 192, 193v-194).

1 W cytowanym wykazie m. G. figuruje między Poniecem a Dubinem. W CMP nr 129 błędnie odczytano wpis Mylisynagorka [= Targowa Górka w pow. pyzdr.] jako Myeyska Gorka; zostało to obecnie w wydaniu J. Wiesiołowskiego sprostowane.

2 Brak danych o szosie w ASK I 5, 1 wynika zapewne stąd, że Górkowie bywali zwalniani z płacenia tego podatku; wiadomo, że Łukasz [II] otrzymał takie zwolnienie od króla w 1510 r. -- Górka Miejska, dobra p. 3C.

3 Par. do G.M. przeniesiono ok. r. 1400 z → Sobiałkowa. W Sobiałkowie występował w 1362 r. pleb. Paweł (Wp. 3, 49; Now. 2, 421 nazywa go błędnie Klemensem!). Pleb. Klemens z G. nazwany został jeszcze w r. 1405 pleb. z Sobiałkowa (ACC 1, 127). Nazwa wsi Sobiałkowo, gdzie prawdop. pozostał kościół filialny, występuje w 1510 r. obok nazwy G. (LBP 123) oraz w rejestrze kontrybucji kleru z l. 1539/40: „Gorca, Sabolkowo, Annexe” [parochie] (CP 404, 27v; Now. 2, 421); → przyp. 5.

4 Brak w G.M. in. wzmianek o pleb. Marcinie, stąd powstała wątpliwość, z którą parafią o nazwie Górka należy go połączyć. O przydzieleniu go do G.M. zadecydowała bliskość Grąbkowa (10 km), w którym w końcu XV w. dziedziczyli m. in. Zimnowodzcy z Zimnowody k. Borku w pow. pyzdr.

5 Par. G. (a poprzednio w Sobialkowie) miała jako uposażenie 2 ł., które prawdop. znajdowały się ciągle w tym samym miejscu, ale różnie określano ich położenie: w 1510 r. w Rzyczkowie [k. Sobiałkowa], a w 1619 r. w Sobiałkowie.