CZWARTEK

/69/, część m. Lublina. Osiedle istniejące na wzgórzu nad dolinami rzek Czechówki i Bystrzycy od VII w. (DL 16 17) przetrwało po lokacji Lublina i od XV w. występuje w źródłach pisanych pod nazwą Czwartek. Legenda lubelska w kościele tam stojącym widziała fundację Mieszka I z 986 r. (Bal-Lip). Naprawdę zaś kościół pod wezwaniem Św. Mikołaja (patrona kupców) extra muros civitatis istniał już w XIV w. (MPV I 171), a nazwa Czwarthek występuje w źródłach od 1420 r. (KzL 10 357v). Prócz proboszcza tego kościoła także brygidki lubelskie miały w XV w. na Czwartku folwarczek (D III 306). W 1504 r. (MHL 28) notowano suburbium Czwartek, a w 1529 r. (LR 424, 429, 447, 466) zapisany jako samodzielne osiedle z kościołem parafialnym oraz w innym miejscu jako przedmieście Lublina (ibid. 430, 432). W 1541 r. mieszkańcy przedmieścia Czwartek zostali aktem królewskim zrównani w prawach z mieszczanami lubelskimi i poddani władzy miejscowego proboszcza (MHL 63; Juryd 102). Jurydyka proboszcza Św. Mikołaja istniała faktycznie już w 1529 r. Miała własnego wójta sądowego, własne cechy i targi (Juryd 35, 48, 86, 94). W 1570 r. król Zygmunt August zabronił jednak mieszczanom czwartkowskim warzenia i sprzedaży trunków (MHL 81). Jurydyka opisana została w 1626 r. (RL 6-7). Obok gruntów proboszcza czwartkowskiego leżały tutaj inne jurydyki szlacheckie m. in. Zebrzydowskiego i Czartoryskiego, a także popa ruskiego. W 1669 r. król Michał Korybut potwierdził przywilej z 1541 r. jako zapoczątkowujący jurydykę czwartkowską proboszcza kościoła Św. Mikołaja (MHL 127). Zniszczenia wojenne XVII i początku XVIII w. odbiły się i na niej. W 1717 r. wiele placów było tu opustoszałych (Juryd 50). Ustawiczna walka miasta Lublina z otaczającymi je jurydykami oraz spadek koniunktury gospodarczej w XVIII w. też przyczyniły się do upadku jurydyki czwartkowskiej. Zlikwidowała ją jednak dopiero konstytucja 3 maja 1791 r. (Juryd 114), chociaż jeszcze w 1793 r. występuje w aktach wójt czwartkowski Antoni Kopczyński (ibid. 116). W XIX w. teren ten wchodził w obręb m. Lublina. Nazwa tego dawnego przedmieścia utrzymuje się stale, utrwalona dzisiaj w nazwie małej uliczki wiodącej na wzgórze Czwartek z ulicy Lubartowskiej (L plan 1978). Odnotowano także Czwartek w spisie 1978 r. (WU I 288).