CHEŁPOWO

(1185 Cholpaw, Chelpovo, Chelpowo Regia) nad rz. Brzeźnicą, 2 km na N od Płocka, w 1961 włączone do Płocka.

1. 1322 n. par. Płock1Konkretnie parafią dla Ch. był kościół Ś. Marcina pod Płockiem, zob. ZDP nr 20, przyp. nr 12. Także wg Pawińskiego par. dla Ch. był Płock. Natomiast w AM umieszczono Ch. w par. Trzepowo Stare. Wg ustaleń Kazimierza Pacuskicgo uprawnienia kościoła Ś. Marcina przejęła z czasem par. w Trzepowie (ZDP nr 20); 1412 n. księstwo płoc. (L nr 150); 1466 n. distr. płoc. (MK 337, 21); 1472 n. ziemia płoc. (MK 5, 15v); 1488 n. pow. płoc. (MK 6, 211v).

2. 1412 młyn w Ch. na rz. Brzeźnicy (L nr 150; ZDP nr 83); 1466 → p. 3; 1475 wieś Ch. pod Płockiem nad rz. Brzeźnicą (MK 5, 54v; ZDP nr 203).

3. Włas. duch., następnie ks. 1185 Żyro wojewoda mazowiecki wymienia m. in. Ch. wśród wsi nadanych przez jego przodków kościołowi NMP na przedmieściu Płocka (K nr 117; DKM 287; ZDP nr 3); 1322 ks. Wacław dokonuje z bpem płoc. zamiany pewnych wsi i gruntów w celu rozbudowy m. Płocka i otrzymuje od niego m. in. wieś [Ch.] (L nr 57; ZDP nr 20)2W tekście: „pro villa apud Sanctum Martinum...” Wydawczyni ZDP rozwiązała nazwę tej bezimiennej wsi jako „może Chełpowo, dla której kościół Ś. Marcina był kościołem parafialnym”; 1403, 1412 → p. 4; 1424 → p. 5; 1449 ks. Włodzisław I zabezpiecza Janowi Sarnowskiemu 100 kóp gr w półgr. i w szelągach na wsi książęcej Ch., którą to sumę Jan z Sarnowa poręczył za księcia Andrzejowi z Kanigowa (MK 337, 76); tenże książę powierza Mikołajowi z Podkrajewa starostwo płoc. na okres 3 lat na określonych warunkach, wymieniając w umowie wsie należące do zamku płoc., a wśród nich Białą, Draganie, Ch. i Maszewo (MK 337, 77v; WS 304); 1452 Gruslakowa z Ch. (MK 337, 99v); 1466 ks. Konrad III nadaje 2 włóki zw. Pusznikowe włóki w Ch., jedną wieczyście, drugą dożywotnio, Zygmuntowi Mydelnikowi mieszcz. płoc., który służył jego stryjowi ks. Włodzisławowi I oraz synom tegoż, Siemowitowi VI i Włodzisławowi II, i zobowiązał się nauczyć jednego z sług książęcych wyrobu saletry (MK 337, 21-21v; ZDP nr 184, 184 a); 1472 ks. Kazimierz III darowuje sław. Janowi burmistrzowi m. Płocka 2 wł. chełm. we wsi książęcej Ch., jedną zw. Nyszak i drugą obok, wolne od wszelkich obciążeń (MK 5, 15v; ZDP nr 192); tenże książę darowuje Mikołajowi Piekłowicowi z Płocka swemu kucharzowi 2 włóki zwane Szwiadrowska i Chadalska we wsi Ch., leżące między włókami Mikołaja Szelgi i Piotra Garnka, i uwalnia je od wszelkich obciążeń (MK 5, 15v; ZDP nr 193); 1475 ks. Kazimierz III sprzedaje ur. Janowi z Radzanowa stolnikowi płoc. zastawioną Janowi [z Miszewa] niegdyś kaszt. wis. wieś książęcą Ch. z młynami, zezwalając na jej wykupienie i pobrawszy od niego 300 fl. węg. w rzeczach i koniach i 100 grzywien krakowskich (MK 5, 54v; ZDP nr 203); 1488 ks. Janusz II potwierdza sprzedaż 2 wł. w Ch. przez kucharza książęcego opatrznego Miklasza z Płocka opatrznemu Maciejowi z Białkowa krawcowi książęcemu za 40 kóp gr (MK 6, 211v); tenże książę nadaje swemu trębaczowi ucz. Szymonowi zw. Szycz z Kroszyna na Litwie 2 wł. w Ch., które były w posiadaniu zm. Mydelnika (MK 6, 211v; ZDP nr 241); 1495 Elżbieta Mydelnikowa mieszcz. płoc. zapisuje przeorowi i konwentowi klasztoru dominikanów Ś. Trójcy w Płocku 1 wł. roli w Ch., którą zm. jej mąż Zygmunt Mydelnik otrzymał od książąt mazowieckich (ZDP nr 264); 1497 król Jan Olbracht daje Andrzejowi Niemczewskiemu m. in. skonfiskowane dobra Jana Bikowica mieszcz. płoc. i żony jego w Ch. (MS II nr 1037); oraz temuż samemu dobra Doroty żony Andrzeja mieszcz. płoc. w Ch. (MS II nr 1020); 1498 we wsi książęcej Ch. jest 9 kmieci osiadłych: Waszkowicz, Gałka, Płochy, Dzdanek, Nowak, Bąk, Kozelecz, Szyman3Jeden z kmieci podany bezimiennie; z nich 6 trzyma po 1 1/2 wł., a 3 po 1 wł.; każdy z nich płaci z włóki po 7 1/2 gr czynszu, pracują po 2 dni w tygodniu, dają po 20 jaj, 2 koguty i 1 gęś; jest też łąka i kilka włók opuszczonych, zasiewanych dla potrzeb zamku [płoc.] (LP 153); 1503 król Aleksander Jagiellończyk zabezpiecza Janowi Rabsztyńskiemu z Tęczyna marszałkowi dworu i star. sandomierskiemu i płoc. 5000 fl. węg. m. in. na wsi Ch. (MS III nr 935; AG perg. 958); 1510 Prokop Sierpski star. płoc. zabezpiecza wiano żony Elżbiety z Gaju m. in. na wsi Ch. (MS IV, 1 nr 965); król Zygmunt I zezwala Annie wd. po Pawle ze Szczytna na darowanie 2 wł. wolnych w Ch., kupionych od młynarza rawskiego [Jana] Zebro, prepozytowi i konwentowi dominikanek extra muros w Płocku (MS IV, 2 nr 9717); 1524 król Zygmunt I zezwala Andrzejowi Szczycieńskiemu na darowanie konwentowi dominikanek 2 wł. wolnych w Ch., które matka jego Anna kupiła od młynarza Jana Zebro (MS IV, 2 nr 13765); 1530 tenże król odbiera starostwo grodowe płoc. Mikołajowi Niszczyckiemu i nadaje królowej Bonie wszystkie królewszczyzny płockie, m. in. Ch. (LP XXVIII; MS IV, 1 nr 5572); 1531: 10 wł. os. i 1 wł. os. będąca własnością kościoła par. w Płocku; 3 młyny, w tym jeden należący do klasztoru Ś. Dominika w Płocku (RP 41, 65v).

4. 1403 Mikołaj proboszcz kościoła Ś. Marcina pod Płockiem, sołtys Helman i gmina wsi Ch. powiadamiają radę, ławę i społeczność Starego Miasta Torunia, że zatrudniony tam przez pewien czas Maciej s. Wawrzyńca był niesłusznie pomawiany o nieślubne pochodzenie i wystawiają mu list dobrego urodzenia (ZDP nr 63); 1412 ks. Siemowit IV potwierdza dokonaną przez mieszczanina płoc. Helmana s. zm. Czesznika sprzedaż wójtostwa dziedzicznego w Ch. wraz z młynem na rz. Brzeźnicy, rolą i in. przynależnościami Arnoldowi plebanowi kościoła par. Ś. Bartłomieja w Płocku za 150 kóp gr pras. (AG perg. 3419; L nr 150; ZDP nr 83).

5. 1403 → p. 4; 1424 ks. Siemowit IV zawiera ugodę z bpem płoc., mocą której mieszkańcy niektórych miast i wsi, m. in. wsi Ch., będą płacić po 10 gr z wł. uprawnej jako ekwiwalent dzies. snop. (UKP nr 619; ZDP nr 103); 1516 prac. Andrzej Bąk z Ch. parafianin należący do Trzepowa [Starego] jako śwd. plebana tamże (Ep. 149, 233 v)4Wynika z tego, że przynależność parafialna Ch., leżącego na granicy par. Ś. Marcina w Płocku i par. Trzepowo Stare, nie jest bezsporne. Por. przyp. na początku hasła Ch.

1 Konkretnie parafią dla Ch. był kościół Ś. Marcina pod Płockiem, zob. ZDP nr 20, przyp. nr 12. Także wg Pawińskiego par. dla Ch. był Płock. Natomiast w AM umieszczono Ch. w par. Trzepowo Stare. Wg ustaleń Kazimierza Pacuskicgo uprawnienia kościoła Ś. Marcina przejęła z czasem par. w Trzepowie.

2 W tekście: „pro villa apud Sanctum Martinum...” Wydawczyni ZDP rozwiązała nazwę tej bezimiennej wsi jako „może Chełpowo, dla której kościół Ś. Marcina był kościołem parafialnym”.

3 Jeden z kmieci podany bezimiennie.

4 Wynika z tego, że przynależność parafialna Ch., leżącego na granicy par. Ś. Marcina w Płocku i par. Trzepowo Stare, nie jest bezsporne. Por. przyp. na początku hasła Ch.