(1400 Dzegtarzewo, Dzektharzewo, Dzyektarzewo, Dziechtharzewo, Czyektarzewo, Dzektharow) nad rz. Wkrą, 15 km na E od Raciąża.

1. 1437 distr. płoc. (MK 336, 74v); 1464 n. par. D. (Ep. 9, 113); 1506 dek. płoń. (MD); 1578 pow. płoń. (ŹD 99, 108).

2. 1409 most [w D. na rz. Wkrze] (Pł. nr 1253).

3. Włas. szlach. 1400-1409 kmiecie (Pł. nr 34, 49, 982, 998, 999, 1254); 1403 Trojan z D. (Pł. nr 331); Bartłomiej z D. (Pł. nr 366-6a); 1403-1415 Dziersław dz. z D. s. Dzierski, brat Dobiesława i Piotra z D. (Pł. nr 900, 1022, 1048 ... 2099, 2377); 1403-1415 Dzierska wdowa dz. z D. (Pł. nr 343, 662, 681, 843, 2441, 2447, 2455); 1403-1416 Wojciech dz. z D. (Pł. nr 366-6a, 381-1a, 999 ... 2619); 1406 Marcin z D. (Pł. nr 818, 818a, 822); 1406-1410 Jakub z D. (Pł. nr 758, 1497); 1407 Zbrosław, Jan, Dobiesław, Piotr, Mikołaj, dziedzice z D., oraz Paweł z Dąbruska powierzają br. Stanisławowi prowadzenie sprawy przeciwko Dziersławowi z D. i jego braciom o dziedzictwo w D. (Pł. nr 1045); Andrzej kmieć nie wykonał obowiązku przywiezienia drzewa Wojciechowi dz. z D. na święto Bożego Narodzenia (Pł. nr 972; Tym. 315); Michał krawiec (Pł. nr 989); Grzegorz z D. (Pł. nr 989, 1000, 1002); 1407-1416 Stanisław z D. s. Zbrosława, br. Wojciecha i Dobiesława (Pł. nr 968, 982 ... 2216, 2619); 1407-1416 Piotr dz. z D. br. Dziersława i Stanisława (Pł. nr 995, 2096 ... 2715); 1407-1416 Zbrosław z D. ojciec Stanisława (Pł. nr 998a, 1070, 1073 ... 2619); 1409-1415 Mikołaj z D. br. Dobiesława i Dziersława (Pł. nr 1045, 1259, 1776, 2455); 1410 Jan z Rostkowa zw. Kręcirej ma zapłacić Dziersławowi z D. 30 kóp gr pras. tytułem posagu córki, w zamian za co Dziersław zabezpieczy żonie, córce Kręcireja, 60 kóp gr na połowie własności w D. (Pł. nr 1480); 1412 Piotr z D. ma uwolnić br. Dziersława z kaucji rękojemstwa – 100 gr za konia Janowi Kręcirejowi z Rostkowa – albo wwiąże go w 1/2 wł. os. [w D.] (Pł. nr 1836); Dobiesława żona Wojciecha z D. potwierdza Wojciechowi z Wierzbicy sprzedaż cz. ojcowizny przez ojca Jakuba z Wierzbicy (Pł. nr 1785); 1413 Dziersław dz. z D. winien siostrze Świętochnie 26 kóp gr szerokich, 2 konie z zaprzęgiem i pościel tytułem posagu (Pł. nr 1948, 1992, 2001); 1416 Pietrasz z D. zobowiązuje się zapłacić bratanicy Katarzynie c. Dziersława 61 kóp gr w ciągu 10 lat za czynsze, zboże, owoce, bydło i dochody z młyna, pobrane przez niego w D. (Pł. nr 2707); 1435 Piotr z D. arbitrem między Tomkiem z Gzów i Janem z Sarbiewa (Z II nr 1135); 1437 Piotr z D. zamienia z Rogalą zw. Wyszel z Kozolina wieś D. na wieś zw. Budynin w ziemi bełskiej z dopłatą 150 kóp gr posp. przez Wyszla (MK 336, 74v); 1440 Rogala zw. Wyszel z D. właściciel Kozolina (MK 340, 138v); 1445 Przesdoma z Sońska sprzedaje Wyszlowi z D. swoją własność w Sońsku, lecz Andrzej z Koźniewa unieważnia sprzedaż tytułem pr. bliższości (MK 3, 315v); → p. 4; 1446 Wesel z D. daje 100 kóp gr tytułem rękojemstwa za Jakuba Gutarzewskiego, który zabezpiecza sumę na wszystkich swych dobrach ruchomych i nieruchomych (MK 4, 31v); 1448 tenże Wesel sprzedaje swą cz. w Choromanach wraz z młynem za 90 kóp gr w półgr. (MK 4, 152); oraz kupuje od Mikołaja z Gromadzyna Szymaki z folwarkiem Dziegietnia za 240 kóp gr w półgr. (MK 4, 152)¹Szymaki i Dziegietnia w dawnym pow. sąchockim. Dziegietnia obecnie nie znana; 1449 tenże Wesel zastawia Gradowi z D. cz. w Kozolinie i Sałkowie w 50 kopach gr w półgr. (MK 337, 72v); Wyszel czyli Rogala z D. sprzedaje Mikołajowi, Janowi i Jakubowi, synom zm. Andrzeja z Kępy, Szymaki z folwarkiem Dziegietnia za 240 kóp gr w półgr. (MK 4, 141); 1451 Andrzej Koźniewski i Bodziwoj, wójt z [Ostaszewa-Lejc], odwołują tytułem pr. bliższości sprzedaż Sońska Weselowi z D. (MK 4, 124-124v); 1464 → p. 5; 1466 Wyszel starszy z D. zobowiązuje się zapłacić za syna swego 80 gr, za przywłaszczoną dzies. z wsi Sałkowo (Ep. 5, 175v-176); 1468 Wyszel z D. z żoną Małgorzatą, zamieniają z Jakubem z Gutarzewa 1/2 własności w D., z wyjątkiem siedliska, dworu i pr. prezentowania na plebanię, na wieś Gutarzewo (MK 5, 103; MK 6, 115); 1470 przy podziale dziedzictwa między braćmi, Mikołaj Wyszel otrzymuje D. i Kozolin (MK 341, 14); → Gutarzewo; 1476-1484 discr. Marek z D. (Ep. 13, 9v; Ep. 11, 10, 318); 1484 Paweł Wyszel z D. skarbnik płoc., winien dać ucz. Stańczykowi z Warszawy konia ze swojej stadniny w zamian za jego konia wartości 9 fl. (Ep. 10, 328); 1487 ur. Paweł Wyszel skarbnik płoc. występuje o usunięcie księdza Marcina z probostwa w D., z powodu częstej jego nieobecności tamże (Ep. 10, 524-525); 1488 Stanisław s. Pawła z D. student Uniwersytetu Krakowskiego (Album I, 289); 1495 Jan Wyszel z D. (Ep. 15, 52v); ucz. Stanisław i Jan Sanitowie, młynarze z D., sprzedają młyn w Przasnyszu po br., zm. Szczepanie (MK 6, 329v); 1498 król Jan Olbracht daje Pawłowi z D. skonfiskowane dobra Jakuba Czrybica i Jana s. Stanisława, braci z D., Stanisława i Jana, braci zw. Koncze z Małego D., i Zbroszkiewiczów z Łęgowa (MS II nr 1234); 1503 Jan Wysel dz. i patron kościoła par. w D. prezentuje Klemensa z Sierpca na plebanię w D. (Ep. 16, 198); 1526 uczciwi Stanisław i Jan Sanięta, młynarze z D., sprzedali byli zm. ks. Januszowi II pr. do młyna w Przasnyszu (MK 41, 112v); 1531: Wysel – 7 1/2 wł. os., młyn o 2 kołach w dzierżawie rocznej (RP 41, 114v).

4. 1445 ks. Bolesław IV nadaje Weselowi z D., pr. niem. na Sońsk z czynszem po 4 gr (MK 3, 323).

5. 1464 pleban kościoła par. w D. wydzierżawia Weselowi z Gromadzyna dzies. kościoła w D. (Ep. 9, 113); 1466 → p. 3; 1486 ksiądz Marcin z Nowego Miasta proboszcz w D. unieważnia kontrakt dotyczący zamiany probostwa z księdzem Janem z Krasnego, bakałarzem sztuk, proboszczem w Białotarsku (diec. włocławska) (Ep. 10, 487, 488); 1487 → p. 3; 1499 Andrzej pleban z D. skarży szl. Jana z Ogonowa o to, że w 1497 w czasie wyprawy wojennej przeciwko Mołdawii wymłócił plebanowi stóg pszenicy (Ep. 16, 13v-14); 1503 → p. 3; 1516 szlachta z Goszczyc skwitowała zm. plebana w D. z zadośćuczynienia za dzies. ze swych ról kupione od niego (Ep. 2, 94); Ścibor rektor kościoła par. w D. winien cz. dochodów par. przeznaczyć na przebudowę kościoła (Ep. 2, 144-145); 1599 kościół parafialny Ś. Katarzyny (WP 5, 210).

7. Bon. V, 176.

8. XV-XVI w. kościół par. Ś. Katarzyny, ceglany, późnogotycki (przebudowany) (Atlas 62).