GROCHOWARSK

(1244 Grochovarsko, Grochowarszko, Grochowalszko, Grochowarsk Bolies), pod swą nazwą jeszcze na M Kwat., obecnie cz. wsi Kiełki, nad rz. Raciążnica, 14 km na NW od Płońska.

1. 1422 n. pow. płoń. (ADP perg. 184); 1438 n. distr. płoc. (MK 340, 162); 1578 par. Drozdowo (ŹD 98)1Wieś G. u Pawińskiego umieszczona także w par. Baboszewo (Grochowarsk-Wnuki, ŹD 110). W materiale XV-wiecznym, a także w RP z 1531 występuje tylko jedna nazwa G. z dodatkiem Bolesz w 1531 r.

2. 1244 → p. 3; 1401, 1453 → p. 3; 1454 włóki w G. przy granicy Drozdowa (MK 337, 92v); 1484 płosa w G. od granicy Cieszkowa z łąką zw. Rokitnica, druga płosa za rz. [Raciążnica] od brzegu Bolesza do lasu (PZR 2, 23); 1488 łąka w Rzewinie przy granicy G. (ADP perg. 381).

3. Włas. szlach. 1244 ks. Bolesław I przyjmuje do ziemi mazowieckiej dzielnych mężów z Rajgrodu, Henryka, Marcina i Wojnę, i darowuje im wieś G. z obu brzegami rz. Szkwy2Dawna nazwa rz. Raciążnicy (K nr 450)3Dokument ten, wspominający o zwolnieniu kary płaconej żupcom, uchodzi za najstarszą wzmiankę o żupcach (WS 153). Można podejrzewać, że był on interpolowany, chociaż Kochanowski stwierdził, że „autentyczność aktu niniejszego nie ulega wątpliwości”; 1400 Aleksy z G. (Pł. nr 24); 1400-1401 Piotr z G. (Pł. nr 30, 43, 72, 84); 1400-1413 Mścisław z G. br. Mroczesława (Pł. nr 35, 48, 51 ... 2050, 2066); 1400-1417 Bartłomiej z G. (Pł. nr 34-5, 51, 581 ... 2068, 2551); 1401 Henryk, Piotr i Bolesta, dziedzice z G., zastawiają sław. Gotardowi z G. swoją cz. w G. na zarzeczu w 7 1/2 kopach gr posp. (Pł. nr 87); 1402 Dominik z G. (Pł. nr 114); Wojka z G. (Pł. nr 191); 1402-1406 Wojciech Groszyc z G. (Pł. nr 114, 149, 703); 1402-1408 Gotard z G. (Pł. nr 127, 224, 882, 1084); 1402-1409 Mroczek z G. br. Mścisława (Pł. nr 104, 122, 149 ... 1331-2); 1402-1413 Uniesław z G. (Pł. nr 114-5, 149, 581 ... 1931, 2114); 1403 kmieć Maciej (Pł. nr 379, 387, 396, 420); 1403-1409 Jakub (Jakusz) Chamek z G. br. Henryka (Pł. nr 362-2a, 376, 380, 718, 723, 1290); 1404-1416 Mikołaj z G. s. Gotarda (Pł. nr 461, 1084, 2106, 2684-5); 1405-1409 Szymon z G. (Pł. nr 581, 1288, 1408, 1412, 1416); 1405-1413 Stan. Gestarowic z G. (Pł. nr 581, 1365-6, 1896-7, 2105); 1405-1417 Jan Chamkowic br. Andrzeja i Marcina, szwagier Doroty z Łępina (Pł. nr 620, 886, 1095, 1289, 1578, 2141, 2757); 1405-1417 Michał z G. (Pł. nr 581, 1946, 2753); 1406 Henryk z G. br. Bolesty i Jakuba z G. (Pł. nr 722-3, 732, 742); Bolesta z G. (Pł. nr 882, 888, 893); 1406-1415 Marcin z G. s. Jakuba brat Andrzeja (Pł. nr 882, 1578, 2545); 1408 sław. Jakub dz. z G. poręcza bratankom, Andrzejowi i Marcinowi, dziedzicom z G., odstąpienie przez br. swego Henryka cz. posiadłości w G. (Pł. nr 1222); ks. Janusz I nadaje braciom, Mroczkowi i Mścisławowi, dziedzicom z G., 20 wł. zw. Borki poza księstwem płoc. (Kapica 115); 1408-1413 Andrzej Groszyc z G. s. Jakuba, brat Marcina (Pł. nr 1095, 1130 ... 2068, 2114); 1409 Bartłomiej i Szymon, dziedzice z G., zastawiają Bujnowi z Drozdowa całą swą cz. na zarzeczu w Drozdowie w 60 grzywnach (Pł. nr 1263); Wszebor z G. (Pł. nr 1234); sławetni Marcin i Andrzej, dziedzice z G., mają zapłacić br. stryjecznemu Janowi 3 kopy gr i 10 gr, gdy odstąpi im cz. Henryka (Pł. nr 1245); Falisława [z G.] przekazuje Imisławowi z G. prowadzenie sprawy przeciwko Mroczkowi z G. (Pł. nr 1247); 1409-1412 Bogusława z G. c. zm. Gestarona z G. (Pł. nr 1275, 1906); 1410 Przedbor z Ćwiklina z jednej i Bartłomiej, Uniesław, Marcin, Stanisław, wszyscy z G., z drugiej strony, zobowiązują się wszelkie sprawy o poranienie kogokolwiek przedstawiać arbitrom, a nigdy sądowi (Pł. nr 1504); Andrzej, Marcin, Uniesław, Stanisław, Bartłomiej, wszyscy z G., płacą karę pięćdziesiąt w sprawie przeciwko kmieciowi (Pł. nr 1515); 1411 Uniesław z G. winien stawić w sądzie w ciągu 2 tygodni Tomka, Jana, Machnę i Dorotę, wszystkich z G., wraz z ich matką, w sprawie przeciwko Bogusławie z G. (Pł. nr 1591); 1412 Racibor z Goślic powierza Jakubowi z Goślic cz. Uniesława w G. do zarządu (Pł. nr 1931); 1413 Bartłomiej i Stan. Gestarowic z G. poręczają Dobiesławowi sędziemu płoc. zapłacić wspólnie 8 kóp gr posp. za Uniesława i Bolesława z G. (Pł. nr 2062); 1415 Bartłomiej z G. winien dać nową izbę kmieciowi Tomaszowi z Ćwiklina (Pł. nr 2552); Marcin z G. przysięga, że jego czeladź nie ukradła Bartłomiejowi z G. soli (Pł. nr 2532); 1416 Bartłomiej z G., Uniesław z G. i Stanisław z G. poręczają każdy z osobna i wszyscy razem, jeden za drugiego Dobiesławowi sędziemu płoc. 9 kóp gr posp. za stóg żyta (Pł. nr 2582); 1417 Stanisław s. Gestarona z G. zastawia Dobiesławowi sędziemu płoc. cz. dziedzictwa w G. wraz z siedliskiem i cz. zakupioną w 12 kopach gr i 7 gr (AG perg. 7293); 1421 Jachna wd. po Raciborze z Goślic otrzymuje cz. posiadłości Uniesława w G. wraz z siedliskiem, którą następnie odstępuje Dobiesławowi sędziemu płoc. za 19 kóp gr (ADP perg. 178); 1422 Andrzej zw. Gorsza z matką Anną, Bartłomiej, Jan, Małgorzata, Dorota i Mroczka, Uniesław i Michał, dziedzice z G., sprzedają Dobiesławowi z Rzewina sędziemu płoc. wszystkie swe cz. z siedliskami w G. za 64 kopy gr posp. i za 60 kóp gr pras. (ADP perg. 184); 1436 w podziale dóbr między Anną wd. po Dobiesławie sędzi płoc. i jej synami, Andrzejem i Mikołajem, dziedzicami z Rzewina, Andrzej otrzymuje G. (MK 6, 250 - 251); → Rzewin; 1438 Maciej z G. sprzedaje Andrzejowi z Rzewina cz. ojcowizny w G. za 30 kóp gr pras. (MK 340, 162); 1443 Michał z Drozdowa kupuje od Piotra z G. cz. w G. za 90 kóp gr w półgr. (MK 337, 120); 1450 Piotr z G. sprzedaje Boleszy z Kwasieborzyna połowę swej cz. w G. za 100 kóp gr, połowę w szelągach i połowę w półgr. i za konia wartości 6 kóp gr w półgr. (MK 337, 83v); 1451 szlachta z Krajkowa prezentuje discr. Stanisława z G. na plebanię w Krajkowie (Ep. 5, 57v); 1453 Michał z G. sprzedaje Maciejowi z G. za 50 kóp gr posp. 1 1/2 wł. i 4 morgi w G. z cz. brzegu rz. [Raciążnicy], naprzeciwko Cieszkowa, i jeśli nie będzie mógł wymierzyć na jednym brzegu, wtedy wymierzy na drugim (MK 337, 105); 1454 Anna z G. posiada cz. w Grodkowie [Sędzicowym] (MK 335, 118-118v); Michał z G. sprzedaje Mikołajowi z Bojanowa 3 wł. w G. przy granicy Drozdowa (MK 337, 92v); Bolesta z s. Janem z G. sprzedają Andrzejowi z Patek całą cz. dziedzictwa w Kwasieborzynie za 100 kóp gr posp. (MK 335, 132); 1457 Andrzej z G. ma sprawę z kmieciem z Uniecka (Tym. 215); 1462 Maciej z G. kupuje od Wojciecha z Drozdowa cz. zw. Goszdowska w Drozdowie za 100 kóp gr w szelągach (MK 337, 2v); 1464 ur. Maciej z Rzewina zastawia ur. Mikołajowi Lachowi z Rachani cz. dziedzictwa Anny c. zm. Andrzeja z Rzewina, żony Piotra ze Zbyszyna, w Rzewinie i w G., w 40 kopach gr w szelągach (ADP perg. 322); 1474 taż Anna z mężem Piotrem ze Zbyszyna kwitują ur. Jana Lacha z Kinik z zadośćuczynienia za własność w Rzewinie i G., otrzymawszy od niego 100 kóp gr posp. (ADP perg. 353); 1478 → p. 4; 1484 Gotard z G. posiada cz. lasu w G. (PZR 2, 23); 1486 Gotard, Jakub, Dziersław, Wisław, Jakusz Chamiec, Wojciech, Grzymisław i Henryk z braćmi z G. oblatują dokument z 1244 (K nr 450, przypis); 1488 ur. Adam Wilkanowski dz. z G. procesuje się o łąkę z ur. Janem Lachem z Kinik (ADP perg. 381); 1494 discr. Michał z G. (Ep. 15, 23v); 1494 Jan Lach z Kinik z żoną Dorotą odpisują c. Katarzynie dobra Rzewin, Kiniki i Wolę Grochowarską4Wola Grochowarska – nazwa ta występuje tylko raz, więc pisarz chyba pomylił się, dodając słowo Wola, por. zapis z r. 1526, które zapisują synom: Mikołajowi, Dobiesławowi i Rosłańcowi, którzy mają wyposażyć siostry: Małgorzatę, Dorotę i Barbarę (MS IV, 3, Supl. nr 1166); 1497 król Jan Olbracht daje Pawłowi Ziemakowi z Rościszewa m. in. skonfiskowane dobra Bolesza z G. (MS II nr 789); 1517 ur. Jakub Łaszewski kaszt. rac. przeciwko Gotardowi z G. (Ep. 149, 279v); 1526 zostaje zatwierdzony podział dóbr G., Rzewin i Kiniki między Barbarą żoną Mik. Rościszewskiego i Dorotą żoną Piotra Lipskiego z jednej, a Anną wd. po Pawle Ziemaku z Rościszewa i Małgorzatą żoną Tomasza Kosmaczewskiego cześnika płoc., siostrami zm. Dobiesława Kinickiego, z drugiej strony (MS IV, nr 14855); 1531: Adam Helczyc – 2 ćwierci os., 3 ćwierci folw., Gotard – 1/2 wł. folw., Jan – 1/2 wł. folw., Marek, Feliks, Jan, Dorota, Andrzej Rytkowie – 2 ćwierci folw., wdowa po Marcinie – 1/2 wł. folw., Andrzej – 1/2 ćwierci folw., Marcin s. Gotarda – 1/2 wł. folw., Małgorzata Żakowa – 1/2 wł. folw. (RP 41, 113v).

4. 1478 ks. Janusz II nadaje Boleszowi z G. pr. nieodpowiedne i pr. chełm. na G. z czynszem po wiardunku gr pras. (MK 5, 74v).

7. Bon. VII, 73.

1 Wieś G. u Pawińskiego umieszczona także w par. Baboszewo (Grochowarsk-Wnuki, ŹD 110). W materiale XV-wiecznym, a także w RP z 1531 występuje tylko jedna nazwa G. z dodatkiem Bolesz w 1531 r.

2 Dawna nazwa rz. Raciążnicy.

3 Dokument ten, wspominający o zwolnieniu kary płaconej żupcom, uchodzi za najstarszą wzmiankę o żupcach (WS 153). Można podejrzewać, że był on interpolowany, chociaż Kochanowski stwierdził, że „autentyczność aktu niniejszego nie ulega wątpliwości”.

4 Wola Grochowarska – nazwa ta występuje tylko raz, więc pisarz chyba pomylił się, dodając słowo Wola, por. zapis z r. 1526.