(1350 Zelona, Zielona, Szelona, Zyelona, Syelona, Szyelona, Zieliona) 5 km na NEE od Żuromina.

1. 1363 ziemia zawkrz. (Pol. II nr 741); 1383 distr. płoc. (Las. 242-243); 1429 par. Z. (Kurenda, 217); 1488 distr. zawkrz. (Ep. 10, 614); 1578 pow. szr., par. Z. (ŹD 55).

2. 1350 las liściasty zw. Ossowa Kaleń między Z. a Lubowidzem (MK 45, 824; Maz. II nr 307); 1480 → p. 3.

3. Włas. ks., następnie szlach. 1351 wieś Z. własnością ks. Elżbiety matki zm. ks. Bolesława III (L nr 72; Maz. II nr 314); 1363 Adam s. Piotra ze Strzyg stolnika dobrz. po otrzymaniu Z. zrzeka się wszelkich praw do innych dóbr po ojcu (Pol. II nr 741)¹Las. 242L243 uzasadnił, że to fałszerstwo, być może ok. r. 1512 na rzecz Piotra Obornickiego; 1367 → p. 4; 1383 ks. Siemowit IV nadaje Piotrowi Śwince ze Strzyg wieś Z. (Las. 242-243); 1413 Adam Świnka z Z. delegat ks. Siemowita IV w sporze z ks. Januszem Starszym (ADP perg. 149); 1416 Adam z Sz. procesuje się ze Świętosławem z Waśniewa[-Gwoździ] (Pł. nr 2717); 1434-1439 Mikołaj s. Adama Świnki z Z. kaszt. dobrzyński w podziale z braćmi bierze dobra: Grzebsk, Gościszkę, Bielawy, Waśniewo (Bon. VII, 153); 1434-1444 Jan Świnka z Chojnowa i Z. s. Jakusza ze Strzyg sędzia zawkrz. (MK 335, 1, 3, 29, 73, 88v; MK 336, 72; Z 117, 47; ADP perg. 252; ZDP nr 125, 126, 135); 1437 Mikołaj dz. z Z. poręcza za żonę Beatę, że zrzeknie się dóbr ojcowskich: wsi Wola, Grąbiec i Zalesie na rzecz stryja Mikołaja z Dzierzgowa, który zadośćuczynił jej za te dobra, płacąc 80 kóp gr posp., które Mikołaj z Z. zabezpieczył żonie jako wiano na swych dobrach (MK 336, 73); 1448 sprawa Mikołaja plebana w Strzygach przeciwko Ludwikowi z Z. i Mikołajowi z Grzebska, dziedzicom, o 16 grzywien, które winien był kościołowi w Strzygach ich zm. ojciec, niegdyś patron kościoła tamże (Ep. 5, 5); 1468 Mikołaj Zieliński z Grzebska sprzedaje Stanisławowi z Gnatowic pr. bliższości do wsi Chojnowo, Kęczewo, Łążek, Niedziałki, Zalesie (MK 5, 90; MK 337, 28v); tenże Mikołaj sprzedaje Mikołajowi Radzanowskiemu pr. bliższości do fortalicium Sarnowo i wsi Niechłonin, Jabłonowo, Gruszka, Szronka (MK 337, 28; MK 5, 90); 1471 tenże Mikołaj sprzedaje Mikołajowi z Grodźca połowę wsi Węgra (MK 6, 4v); 1473 Jakub i Piotr z Z. sprzedają Adamowi Wilkanowskiemu star. bratjańskiemu pr. bliższości do dóbr Chojnowo za 100 kóp gr w szelągach; kmiecie z Z. winni mleć zboże w młynie w Chojnowie (MK 5, 35v); 1480 Jakub z Z. w procesie przeciwko Sławęckim pozwala na korzystanie z lasu kmieciom (Tym. 224); 1488 → p. 5; 1495 → p. 5; 1497 król Jan Olbracht daje Andrzejowi Niszczyckiemu z Radzanowa m. in. skonfiskowane dobra Mikołaja z Z., plebana tamże, w pow. płońskim (MS II nr 1079); 1502 szl. Jan z Kuczborka, lat 90, jako śwd. pytany o folwarki osadzone na surowym korzeniu w Z. oświadczył, że w Z. są 3 folwarki z dawna posiadane przez szlachtę: jeden Mikołaja, drugi Ludwika, trzeci Jakuba, rodzonych braci, stryjecznych plebana w Z., z których dzies. zawsze pobierał pleban w Z.; obecny pleban po śmierci ojca swego Ludwika osadził kmieci na 6 wł. swego ojca, którzy tam siedzą od lat ok. 15, i od których dzies. pobierają faktorzy bpa [płoc.]; folwark Piotra [s. Mikołaja] powstał w całości z ról kmiecych i dzies. z niego pobiera pleban; zaś Jakubowa Zielińska mając dawne role folwarczne, przyłączyła do nich role, z których wygnała kmieci i które sama uprawia. Dzies. od niej pobiera prawdopodobnie pleban. Ogólnie biorąc wzmiankowana szlachta posiada małe folwarki, świadek jednak nic nie wie o zróżnicowaniu włók. Inny śwd. zeznał, że w całej wsi Z. jest 133 wł.; utworzono z nich 3 folwarki, w których było 33 wł., i dzies. z nich z dawna pobiera pleban, zaś z 100 wł. dzies. brał bp; śwd. nie wiedział, czy folwarki Piotra i żony Jakuba są stare, czy uprzednio były to role kmiece. Zapytany o kmieci, których osadził pleban na rolach folw., przeszłych na niego jako ojcowizna, rzekł, iż słyszał od starych kmieci w Z., że role te były całkowicie folwarczne. Trzeci śwd. potwierdził, że w Z. z dawna były 3 folwarki, każdy wielkości 10 wł. Obecny folwark Piotra powstał z ról kmiecych, które po wypędzeniu kmieci tenże Piotr sam uprawia. Także Jakubowa przyłączyła do swego folwarku pewne role kmiece po wypędzeniu z nich kmieci i obecnie sama je uprawia; śwd. nie zna jednak liczby włók kmiecych. W sprawie kmieci osadzonych przez plebana Zielińskiego, potwierdził zeznanie poprzedniego śwd., dzies. od tych kmieci pobiera bp. Czwarty śwd., kmieć z Z., potwierdził, że w Z. były z dawna 3 folwarki, liczące 30 wł., z których na 6 wł. przed 15 laty pleban osadził 6 kmieci; śwd. nie wie, kto od nich pobierał dzies.; folwark Jakubowej ma 14 wł., liczby wł. kmiecych śwd. nie zna (Ep. 149, 39-39v); 1531: cz. Feliksa – 5 wł. os.; cz. Piotra Dobrskiego – 3 1/2 wł. os.; cz. Marcina – 4 wł. os.; cz. Pawła – 5 wł. os. (RP 41, 126v).

4. 1367 król Kazimierz przenosi dobra Piotra Świnki, dziedzica Z. i Strzyg na pr. polskie (Pol. II nr 751)²Las. stwierdza, że także i to było fałszerstwo z r. 1512 na rzecz Piotra Obornickiego.

5. 1429 discr. Jakub pleban w Z. zostaje wezwany do uiszczenia świętopietrza; zarazem przesyła takież wezwanie discr. Maciejowi plebanowi w Lubowidzu (Kurenda, 217); 1449 discr. Aleksy pleban w Z. jako śwd. Wawrzyńca plebana w Lipowcu (Ep. 5, 24); 1488 ksiądz Mikołaj dz. i patron kościoła par. w Z. darowuje kościołowi w Z. 1 wł. obok poświątnego, wolną od czynszu, dani kurowej i prac dziennych, przyłączając ją do poświątnego (Ep. 10, 614); 1489 ksiądz Szczepan proboszcz w Podkrajewie wydzierżawia wikaremu z Z. kościół par. tamże wraz z wszelkimi użytkami na przeciąg 3 lat; wikary ma płacić 6 fl. węg. rocznie (Ep. 10, 668); 1495 bp płoc. uwalnia kmieci z Z. od kar za niepłacenie dzies. jemu należnych (Ep. 15, 36v); 1502 → p. 3; 1598 kościół par. Ś. Marcina (WP 5, 364).