(1378 Baloserbye!, 1459 or. Byala, 1944 Behle) 15 km na N od Czarnkowa.
1. 1506 n. pow. pozn. (PG 13, 78); 1510 n. par. Biała1Nowacki przypuszcza, że par. B. podlegała oficjałowi w Kaliszu Pomorskim (a okresowo w Wałczu), gdyż w aktach AAP wzmianki o tej parafii pojawiają się dopiero od r. 1558 (Now. 2, 384). W 1438 r. na plebanię w Brodnicy proponowano Mikołaja, plebana z Białej. Ponieważ nie ma innej wsi parafialnej o takiej nazwie w diecezji pozn., można przypuszczać, że był on plebanem w B. koło Czarnkowa, dek. Oborniki (LBP 82).
2. 1245 fals. ok. 15482Falsyfikaty czarnkowskie → Czarnków, dobra granica [północna] dóbr Gołęża, B. i Rozdruzga, nadanych [rzekomo] Sędziwojowi z Czarnkowa, biegnie od brodu Angel kolejno przez kraniec jez. Martwia, Białe Błoto, wzgórza zw. Clarus Mons i Longus Mons, koło źródeł rzeki opływającej Człopę [→ Słopica, obecnie Cieszynka], przecina rzekę wypływającą z jez. Bukowo [→ Bukownica], dochodzi do rz. Zglinica koło Niekurska, przechodzi koło brzóz3Łacińskie słowo „beta” (ćwikła) zamiast „betula” (brzoza) użyto tu omyłkowo (Słownik łaciny średniowiecznej 1, 1094). Interpretację tę potwierdza opis tejże granicy z 1646 r., gdzie czytamy: „usque ad betas, to znaczy do miejsca zw. Brzezie” (PG 255, 118), potem przez dolinę4W źródle „vallum” (wał), ale w 1646 r. (por. przypis 3) ten sam obiekt nazwano „vallis”, co pokrywa się z polskimi terminami dolina i parów zw. Parowa, koło rz. Jarząbek i wzdłuż rz. Łomnicy do Noteci (Wp. 1 nr 249); 1548 Zygmunt August uzupełnia dawniejsze [z 1245!] nadania dla Czarnkowskich z → Czarnkowa przez nadanie terenów między rzekami Zglinicą i Łomnicą koło B. (MK 76, 140): 1586 w postępowaniu granicznym między stwem wał. a stwem ujskim wynika spór o usytuowanie narożnika tych dóbr z wsią B.; część świadków ukazuje go przy zdroju Jarząbek, w miejscu zw. Margrabski Narożnik5Nazwa Margrabski Narożnik nawiązuje zapewne do stanu sprzed 1368 r., kiedy Wałcz należał jeszcze do Nowej Marchii, a druga część u wierzchu [u źródeł] rz. Łomnicy, wzdłuż której biegnie granica B. z stwem ujskim6W 1646 r. opis granicy wsi Biała z dobrami Tuczno rozpoczęto od narożnika położonego k. źródeł rz. Łomnicy (PG 255, 117) (WG 1 k. 280v-286v, 290v, 296v, 305; PG 160 k. 627-632, 634v, 637v, 642).
3. Własn. szlach. dobra → Czarnków. 1378 Jan z Czarnkowa, sędzia pozn., posiada wieś Baloserbye7Czarnkowscy w XV w. posiadali k. Czarnkowa m. in. wsie Białą i Sarbię. Nazwa Baloserbye, która wywołała ożywioną dyskusję archeologów, językoznawców i historyków, stanowi zapewne połączenie nazw obu tych wsi. W tej sytuacji, tak jak to już przypuszczał H. Łowmiański, używanie jej jako dowodu na osadnictwo Białych Serbów w północnej Wielkopolsce wydaje się nieuzasadnione (Por. T. Lewicki, Litzike Konstantyna Porfirogenety i Biali Serbowie w północnej Polsce, RH 22, 1956, s. 25 oraz H. Łowmiański, Początki Polski, t. 1, Warszawa 1964, s. 63); → p. 6 (MPH 2, 685); 1459 Jan Czarnkowski, kaszt. gniezn., posiada Dębe, Górę i B. (PZ 17, 241); 1496, 1507 B. w posiadaniu Czarnkowskich z Czarnkowa (MS 2 nr 704; PG 13, 78); [1507 Mac. i Sędziwój Czarnkowscy dzielą B. na 2 części; → Czarnków, dobra]; 1532 poddani braci Mac. i Sędziwoja Czarnkowskich z B. mają pr. do wyrębu drzewa w lasach przydzielonych Sędziwojowi Czarnkowskiemu [koło B.]; → Czarnków, dobra (PG 75, 594); 1556 Wojc. Sędziwój Czarnkowski s. Sędziwoja otrzymuje od brata Stan. Sędziwoja m.in. część B.; → Czarnków, dobra (WG 1, 47); 1557 Wojc. Czarnkowski s. Macieja w działach z braćmi otrzymuje m. in. części B.; → Czarnków, dobra (PG 19, k. 386-388, 404-406); 1558 Wojc. Sędziwój Czarnkowski, s. Sędziwoja, otrzymuje w ramach zamiany od Wojc. Czarnkowskiego s. Macieja 1/2 B.; → Czarnków, dobra (PG 19, 505v; PG 102, 179-180); 1586 B. w posiadaniu Jadwigi z Sierpca, wd. po Wojc. Sędziwoju Czarnkowskim, s. Sędziwoja star gen. Wlkp. (WG 1 k. 286v, 290v, 296v, 305; PG 160 k. 632, 634v, 637v, 642).
5. 1510 par. B. formularz nie wypełniony (LBP 82); 1511 bp chełmski, pleban w B., prowadzi proces z duchownym Janem Sadkowskim, dzierżawcą plebanii w B. o szkody i zaległości (ACC 88 k. 97v, 102); 1628 nowo wybudowany kościół par. Wszystkich ŚŚ. patronatu Czarnkowskich; parafia jednowioskowa (AV 7, 13).
6. 1378 w czasie wyprawy ks. szczecińskiego Świętobora w okolice Człopy została złupiona wieś B., por. p. 3 (MPH 2, 685).
8. ok. IX – połowa XIII w. osada? (Hensel 1, 19-20).
1 Nowacki przypuszcza, że par. B. podlegała oficjałowi w Kaliszu Pomorskim (a okresowo w Wałczu), gdyż w aktach AAP wzmianki o tej parafii pojawiają się dopiero od r. 1558 (Now. 2, 384). W 1438 r. na plebanię w Brodnicy proponowano Mikołaja, plebana z Białej. Ponieważ nie ma innej wsi parafialnej o takiej nazwie w diecezji pozn., można przypuszczać, że był on plebanem w B. koło Czarnkowa.
2 Falsyfikaty czarnkowskie → Czarnków, dobra.
3 Łacińskie słowo „beta” (ćwikła) zamiast „betula” (brzoza) użyto tu omyłkowo (Słownik łaciny średniowiecznej 1, 1094). Interpretację tę potwierdza opis tejże granicy z 1646 r., gdzie czytamy: „usque ad betas, to znaczy do miejsca zw. Brzezie” (PG 255, 118).
4 W źródle „vallum” (wał), ale w 1646 r. (por. przypis 3) ten sam obiekt nazwano „vallis”, co pokrywa się z polskimi terminami dolina i parów.
5 Nazwa Margrabski Narożnik nawiązuje zapewne do stanu sprzed 1368 r., kiedy Wałcz należał jeszcze do Nowej Marchii.
6 W 1646 r. opis granicy wsi Biała z dobrami Tuczno rozpoczęto od narożnika położonego k. źródeł rz. Łomnicy (PG 255, 117).
7 Czarnkowscy w XV w. posiadali k. Czarnkowa m. in. wsie Białą i Sarbię. Nazwa Baloserbye, która wywołała ożywioną dyskusję archeologów, językoznawców i historyków, stanowi zapewne połączenie nazw obu tych wsi. W tej sytuacji, tak jak to już przypuszczał H. Łowmiański, używanie jej jako dowodu na osadnictwo Białych Serbów w północnej Wielkopolsce wydaje się nieuzasadnione (Por. T. Lewicki, Litzike Konstantyna Porfirogenety i Biali Serbowie w północnej Polsce, RH 22, 1956, s. 25 oraz H. Łowmiański, Początki Polski, t. 1, Warszawa 1964, s. 63).