(1272 kop. XVII w. Balochose, 1278 obl. 1619 Belocosse, 1282 obl. 1619 Balokosse, 1295 rkps XV w. Byalekoszy, 1296 kop. 1304 Balokose, 1322! rkps XVI w. Belkosza, 1327 kop. XVII w. Belabosz 1419 obl. 1503/04 i kop. XVII w. Byalacosch, Byalokosch, Byalokosz, Białochos, Białłokos, 1423 or. Byalekossy, 1467 Byalokoze, Byalokoza, 1508 Byalakoscz, 1544 kop. XVII w. Białokos, 1553 jw. Białokosze, 1563 Bialakosz, 1564 Bialokosz, 1577 Biallokoss, Biallokosch, 1580 Białłokosz) 6,5 km na N od Pniew, nad Jez. Białokoskim.

1. 1475 n. pow. pozn. (PZ 20, 26v); a. 1411 par. Chrzypsko, 1411 n. par. Psarskie (Wp. 5 nr 181).

2. 1419 jezioro bez nazwy, rzeka → Nikarz, ogród Wierzbowiec (Wyrzbowyecz)¹W K 3, 426 błędny odczyt vyrzkovvecz i ostrów → p. 4.

3. Własn. szlach. następnie kl. dominikanek w Poznaniu. 1278 komes Szczepan ze starszym bratem swoim komesem Dzierżykrajem z Zycce [osada niezident.] sprzedają komesowi Mikołajowi sędziemu ziemi [pozn.], s. zm. komesa Przedpełka wdy pozn., swoją dziedzinę zw. B. za 70 grz. srebra (Wp. 1 nr 479); 1272, 1282 do dóbr zakładanego kl. dominikanek w Poznaniu, nadanych przez braci, Wincentego kancl. dworu książęcego, Mikołaja sędziego ziemi pozn. i Mirosława podczaszego kal., tzn. wsi Donatowo i Grzymisław wraz z bydłem i in. dobytkiem ruchomym, wspomn. Mikołaj dodaje wsie: Rościnno [pow. gnieźn.], B. i Sokolniki [k. Głuszyny, nie istniejące] wraz z jeziorami i wszystkimi użytkami. Ks. Przemysł II nadaje dobrom kl. imm. ekon. i sąd. (DK, 6-7 z datą 1272; Wp. 1 nr 504); 1296 król Przemysł zatwierdza nadanie Mikołaja wdy kal., dla kl. dominikanek pozn. dóbr Rościnno, B. i Sokolniki, oraz zezwala na ich lokację na pr. niem. lub in. (Wp. 2 nr 743; Długosz datuje powyższy dok. r. 1295 – DH 2, 471); 1327 król Władysław [Łok.] oznajmia, że po długotrwałym sporze dominikanek w Poznaniu z Wyszakiem z Granowa i jego ż. oraz siostrami tejże ż. o dziedzinę B., Stanisław z Gryżyny sędzia pozn. przysądził tę dziedzinę klasztorowi (Dominikanki P-ń C 23, 24 z błędną datą 1322; DK 13); 1365 król Kazimierz [W.] zwalnia mieszkańców dóbr kościoła Ś. Katarzyny [kl. dominikanek] w Poznaniu, m.in. w B., od wszelkich podatków na 12 lat (Dominikanki P-ń C 23 k. 24, 26).

a. 1419 dzierżawcy w B. i 1419 kmiecie-ławnicy w B. → p. 4.

1475 B. zalega z podatkami (PZ 20, 26v); 1508 pobór z 12 ł. i karczmy; 1509 pobór z 12 ł., z 2 ł. soł. i karczmy (ASK I 3, k. 15, 53v); 1563 pobór z 11 ł. i karczmy; 1564 w B. 12 ł. → p. 4; 1577 w B. [tenut.] Andrzej Jadamczewski (ASK I 5 k. 230, 667v); 1580 B. własn. mniszek Ś. Katarzyny w Poznaniu, pobór z 11 ł., 1 ł. opust., 4 zagr., 1 komor., 1/2 karczmy (ASK I 6, 127).

4. 1419 Katarzyna przeorysza kl. dominikanek pozn. oświadcza, że bracia Bartłomiej i Marek sołtysi wsi B. należącej do wspomn. kl. kupili od zm. Mikołaja kaszt. sant., dz. w Żydowie i dotychczasowego dzierż. w B., 2 ł. roli sołectwa w B. za 20 grz. Łany te wspomn. Mikołaj nabył od Małgorzaty i Katarzyny ż. zm. Piotra Waty; obydwie transakcje odbyły się w obecności ławników wsi. Ponieważ wspomn. sołtysi mają 2 in. łany roli po swoich przedkach, przeorysza zatwierdza posiadanie 4 ł. wolnych ich sołectwa w B. i ogrodu zw. Wierzbowiec¹W K 3, 426 błędny odczyt vyrzkovvecz (Wirzbowiecz), który ciągnie się od gruszy aż do rowu oraz dodaje im ostrów (insula) pod uprawę roli. Sołtysi otrzymują pr. stawiania jazu w rzece zw. Nikarz (Nykarz, Niacz!) łowienia ryb w jeziorze²Chodzi tu niewątpliwie o obecne Jez. Białokoskie, nie wymieniane z nazwy w znanych źródłach pisanych. Jak może na to wskazywać nazwa niezn. dziś w okolicy Chwalimia jez. → Białokosz, także jezioro k. wsi B. miało nazwę taką samą, jak leżąca nad nim wieś; ze względu także na analogie wspomn. niezn. jeziora B. k. Chwalimia (gdzie brak jednak takiej nazwy lądowej) nazwę B. należy uznać jako pierwotnie tylko wodną, a nazwę wsi B. jako pochodną od niej (Kormaszewski Nazwy 327-328) więcierzami i wędą, a nie niewodem i przywloką, polowania na zwierzynę z wyjątkiem jeleni i saren i wszelkie ptactwo. Kmiecie mają korzystać z pr. magd., płacić będą co roku na Ś. Marcina po 3 ćwiertnie żyta, 2 pszenicy i 12 gr czynszu, ponadto na Boże Narodzenie dawać razem 16 gr, na Wielkanoc szynkę lub 12 gr i z każdego łanu po 1 serze i 15 jaj, a na Narodź. NMP po 2 kury, zagrodnicy po 1 kurze oraz orać 4 razy w roku dla dworu klaszt.; na sądy gajone sołtysi dawać będą 1 obiad, a wieśniacy 2 obiady lub za obiad 8 gr. Sołtysi pobierać będą 1/3 den. za sądzone spory, zachowując 2/3 den. dla kl., otrzymują wolne jatki mięsne, piekarskie i szewskie oraz pr. wypasu owiec i kobył (iumenta indomita) w dobrach klaszt. bez szkody sąsiadów. Po upływie lat wolnizny [nie podano liczby] sołtysi mają służyć kl. na koniu wartości 2 kop z tym, że gdy utracą konia w czasie służby wolni będą od niej przez 2 l., po których postarają się o nowego do tej służby, a gdy kl. zabierze sołtysom konia na własny użytek, zapłaci im za niego, a sołtysi będą od wspomn. służby uwolnieni. Wśród świadków dok. m.in. kmiecie-ławnicy z B.: Maciej Strzebel, Vyrzba, Wirzba Piotr Szedlo, Szeidło, Paweł Manczycz, Manzyc (PG 64, 130v obl. 1503/04; Dominikanki P-ń C 23, 20 tłum. pol. z XVI w. z wieloma opuszczeniami i błędami); 1423 Marek pleb. w Psarskiem skarży Piotra kleryka ze Stobnicy m.in. o kradzież po śmierci poprzednika tegoż pleb. dok. pergaminowego dot. sołectwa w B. (AC 2 nr 1847); 1509 → p. 3; 1544 z sołectwa na 2 śl. roli w B., które dzierżą Szymon z s. Janem i Wojc. Loda, kl. pobiera co roku 20 grz. (Dominikanki P-ń C 23, k. 34v-35 tłum. pol. z XVI w.); uczc. Jadwiga wd. po Szymonie sołtysie w B. i jej starszy s. Jan zeznają, że otrzymali od kl. Ś. Katarzyny w Poznaniu 20 grz. z 1/2 sołectwa, tj. z 2 ł. w B. i kwitują przeoryszę Naramowską; z sumy tej Jadwiga podejmuje 6 grz. jako swoje wiano, a 14 grz. składa w kancelarii grodu pozn. dla wszystkich dzieci, gdy dojdą do pełnoletności (DK, 61-62, 65); 1553 prac. Katarzyna c. zm. Jakuba sołtysa w B., ż. prac. Stefana z wsi Orle Małe [obecnie Orliczko] zeznaje, że otrzymała od Doroty przeoryszy kl. Ś. Katarzyny 20 grz., jako sumę zapisaną przez jej ojca na sołectwie w B. (DK s. 62, 65-66).

5. 1411 bp pozn. odłącza m.in. od par. Chrzypsko wsie B. i Gnuszyn oraz przyłącza je do par. Psarskie (Wp. 5 nr 181; Now. 2, 463); 1454 Mikołaj pleb. w Psarskiem w sporze z Wojciechem pleb. w Chrzypsku o dochody z wsi Gnuszyn i B. uzyskuje pomyślny dla siebie wyrok; pełnomocnik Wojciecha zapowiada apelację do Stolicy Apostolskiej (AC 35, 52); 1467 Więcław pleb. w Psarskiem w uznaniu zasług Dobrogosta dz. w Psarskiem w staraniach o zaopatrzenie jego par. w dochody z wsi Gnuszyn i B. przyznane przez Stolicę Apostolską, zobowiązuje się do odprawiania cotygodniowych nabożeństw za wspomn. dobrodzieja i jego rodzinę (ACC 46, 9v); 1564 B. w par. Psarskie daje dzies. wiard. z 12 ł. do klucza dóbr bpa pozn. w Buku (IBP 303).

6. 1479 Jan s. Dziersława [tenut?] z B., student w Krakowie (AS 1, 240).