(1388 or Chelkowo, 1398 Chelkow, 1400 Chelkolo!, Welchowo!, Chylchow[o], Chilcowo, Chilkowo, 1401 ambo Chelkowo, 1405 Chelcowo, 1420 Chalcowo, 1438 kop. 1445 Chwalkowo!, 1469 Chyelkowo) 10 km na NW od Krzywinia.

1. 1451 n. pow. kośc. (PG 4, 34); 1563 n. par. Wonieść (ASK I 4, 203).

2. 1388 Maciej, Filip i Wincenty bracia, dziedzice z Drzeczkowa [i ? – luka w tekście], Morkowa, Adam i Mikołaj z Woliszewa [obecnie Olszewo k. Śmigla], Jarota i Bogusław z Wilkowa [Polskiego] i S[ulewa, obecnie Sulejewo k. Osiecznej? – pierwsza litera nazwy odczytana jako G, następnych brak] oraz Szczepan, Iwo, Jan i Sasin z Karmina [k. Śmigla] zezwalają Janowi kaszt. przem. i Maciejowi kaszt. mod., dziedzicom z Jezierzyc [k. Krzywinia] i Paruszewa [k. Słupcy, pow. pyzdr.] na przeprowadzenie wody płynącej z → Grodnicy i → Piwniczysk [obiekty niezident. k. Osiecznej?] i z Sulewa przez tereny i granice swych wsi: Sulewo, Woliszewo, Ch. i Karmin, a Jarota i Bogusław [także] przez Sulewko do wielkiego [luka w tekście] i do Jezierzyc (Wp. 3 nr 1883); 1401 opolnicy ze strony Tomisława [nazwisko trudno czytelne zakończone na „-emmczsky”?] z 16 wsi, m. in. z Karmina, Jezierzyc, Witosławia, Popowa [Wonieskiego] Ch. i Chełkówka, którzy nie stawili się do ujazdu gran. k. Wilkowa (non sunt circa opole circa W.) wraz z opolnikami z 18 in. wsi ze strony Jaroty i Synochy Wilkowskich z Wilkowa [Polskiego] winni zapłacić karę po 8 sk. sądowi i wspomn. stronom [nie podano dokładniejszych danych o miejscu i przedmiocie sporu gran.] → Brenno mapa (KoścZ 1, 146); 1523 Bernard i Winc. Kemblanowie (Camblan) zapowiadają granice wsi Karmin i Ch. (KoścZ 24, 316); 1571 w dziale Ch., → Chełkówka i → Karmina między Stan. i jego bratankiem Andrzejem, Chełkowskimi, wymieniono m. in. w części Andrzeja: w Karminie przy gran. z Ch. staw wielki z zalewkiem, w Ch. folw. przy gran. z Wonieściem z drugim polem przy skotnicy, 1/2 Brzeziny rozdzielonej krzyżami w ziemi aż do gran. z Popowem [obecnie Popowo Wonieskie k. Krzywinia], 1/2 łąki w Ch. zw. Dworzyska przy grobli wspomn. stawu; w części Stan.: dwór i 3 stawy począwszy od grobli stawu w Karminie aż do gran. z Jezierzycami, staw pod dworem, który ma mieć zalewek aż po znaki kamienne przy łące, druga część łąki Dworzyska za dworem Stan. i wiatrak tamże aż do gran. z Jezierzycami, druga część folw. w 3 polach (KoścG 25, 64-65); 1591 role opust. w Ch. zw. Sędłakowska i Frąnckowska (K 3, 722).

3. Własn. szlach. 1388 → p. 2.; 1395-1416 Hanka, Hanczka Chełkowska (Helkowska, Chilcowska) z Ch. i z → Wilkowa [Polskiego], c. Ubyszka, ż. zm. Bogusława dz. z Wilkowa: 1395-1400 w sporze z Jarotą z Wilkowa o 1/2 folw. w Ch. i Sulewko uzyskuje na mocy ugody przysąd na dożywocie w Ch. i Sulewku, z tym że gdy będzie miała prawych potomków, wówczas wspomn. dziedziny przejdą w ich ręce, jeśli zaś umrze bezpotomnie, Jarota winien dać jej krewnym (proximioribus) 100 grz. wraz ze zbożem z folw., bydłem i in. użytkami (Lek. 2 nr 1794, 2185, 2482); 1400 taż Hanka w sporze z Szymonem, jego bratem Błażejem i 2 siostrami [imion brak] Chełkowskimi, pozwana przez ich brata jako pełnomocnika, Mac. Gutinę (Gutina, Guttina), określonego jako socius burgrabiego kośc., w sprawie o 1/2 folw. [w → Chełkówku?] Janusza Chełkowskiego (Chilkowskiego), konie i różne szkody (Lek. 2 nr 2546, 2577, 2578, 2644; KP nr 185); 1416 taż Hanka stawia świadków przeciwko Mik. Zimnowodzkiemu [z Zimnej Wody, pow. pyzdr., obecnie Zimnowoda], że nie sprzedała w Jeziorkach¹Miejscowość niezident. Mogło to być Jeziorko k. Osieczny obecnie Jeziorki lub też granicząca z Ch. wieś Jezierzyce zob. wyżej forma nazwiska właśc. Jerzierzyc – Jeziorski z 1435 więcej zapustu niż za 2 grz., a dała jego część swym kmieciom pogorzelcom (WR 3 nr 597).

1397-1401 Katarzyna, Kachna ż. Falkana, Falkenhanowa [Falkenhanowie → Bruszczewo], Chełkowska z Ch. i → Piotrowa [par. Głuchowo k. Czempinia] (Cieplucha 238): 1397 odpiera roszczenia Małgorzaty i Doroty cc. Andrzeja Robaczyńskiego do Ch. i uzyskuje od wspomn. Andrzeja przysąd 106 grz. na Ch. i Robaczynie (Lek. 2 nr 1992, 2008a), 1399-1400 taż Kachna z bratem Piotrkiem Zyberlichem (Soybirlich) z Piotrowa jw. [i z Ch.?] zastawia Dobieszowi Zadorze [z Zador] 1 ł. kmiecia Bartosza w Ch. wraz z czynszem rocznym 14 sk. (Lek. 2 nr 2449, 2505), 1401 taż Kachna skarży Andrzeja Robaczyńskiego o gwałtowne wejście do jej wsi Ch. (KP nr 649).

1399-1417 Piotr Krakwicz (Kracwicz, Krackwicz), Chełkowski z Ch.: 1399 Piechno (Pechno) Krakwicz [z Karchowa] ręczy za karę pokupne [Piotra] Krakwicza z Ch. (Lek. 2 nr 2332); tenże Piotr Chełkowski ręczy wraz z Hanlinem i Piotrem Kąkolewskimi [z → Kąkolewa koło Osiecznej] i Jakuszem Grunowskim [z → Gronowa k. Leszna] ze strony Krakwiczów za rozejm (treuga pacis) z Wyskotami do czasu rozsądzenia sprawy [przedmiot sporu nie podany] (Lek. 2 nr 2309; BR 628 nr 7), 1400 tenże Piotr asesor sąd. w Kościanie (Lek. 2 nr 2466), 1417 tenże śwd. (WR 3 nr 636).

1400-20 Szymon i 1400 Błażej bracia, dziedzice w Ch.: 1400 zob. wyżej Hanka; ciż bracia w procesie o obrazę z Janem Czarnkowskim [z m. Czarnkowa] sędzią pozn. (Lek. 2 nr 2600, 2601); 1420 tenże [?] Szymon z Ch. dowodzi przeciwko [in.] Szymonowi z Ch., że jego matka, a po niej on sam, byli i są w posiadaniu części w Ch., z której zbierali żyto (WR 3 nr 854).

1400 wspomn. Janusz Chełkowski, zob. wyżej Hanka Chełkowska.

1405 Machna Robaczyńska w sporze z swoimi pasierbicami Dorotą i Małgorzatą o Ch. (KP nr 2340).

1415-52 Dziersław Chełkowski z Ch. alias Leszczyński [→ Leszno], alias Karmiński s. Szczepana i Zbyszki z → Karmina [k. Śmigla] i 1428 jego ż. Anna (KR 3, 149, 150; WR 3 nr 1003, 1125, 1258; CP 381 nr 57; Wp. 5 nr 587, 597, 614²W dok. z 1438 kop. 1445 mylnie: de Chwalkowo; KoścZ 8, 101v; PG 4, 34)³W związku z genealogią Chełkowskich, opracowaną przez T. Żychlińskiego (Żychl. 8, 21-23), należy podkreślić, zwłaszcza w odniesieniu do okresu przed 1504/05, że (pomijając liczne błędy w sygnaturach cytowanych przez autora ksiąg sądowych i w tablicy genealogicznej) jest ona nie tylko niekompletna, lecz wręcz zafałszowana. Wszystkich Chełkowskich, poczynając od najstarszego we wspomn. rodowodzie, fikcyjnego, bo już z 1395 – Dziersława (cytowana KoścZ 28v w ogóle go nie wymienia; por. też zapiski z 1395 w Lek. 2, s. 228-239) wywiedziono z Wszołowa (Szołowo w średniowieczu) w pow. kal., wbrew informacjom powoływanych, a nawet regestowanych po łacinie zapisek sąd.; regesty tych zapisek zawierają zarówno błędy merytoryczne, jak i zupełnie dowolne „dodatki”, np. że Dziersław z Ch. był „Johannis de Szolowo filius!”, lub że Mik. Szołowski (nigdy nie występował w Ch.) był „Derslai filius”. Związki rodzinno-majątkowe Kemblanów Szołowskich z Wszołowa z dobrami w pow. kośc. (lecz nie z Ch.) są uchwytne w źródłach dopiero od drugiej połowy XV w: 1415 Piotrasz Zyberlich (Szebirka) [z Piotrowa jw.] skarży Zbyszkę [Szbiska] z Karmina o to, że jej s. Dziersław [z Ch.] wyrąbał bezprawnie i zawiózł do swego domu [z lasu Piotrasza] 2 kopy buków, 1 kopę grabów, 6 brzostów [odmiana wiązu] i 2 dęby (KoścZ 4, 142v, dawniej k. 39v), 1424 tenże Dziersław w sporze z Henrykiem Stokłosem (Stocloss) z Ch. o dług (KObceRyc. 163), 1425 tenże w sporze z Fronką ż. Mik. (Nikel) Sikorzyńskiego o jej ojcowiznę w Uninie [?] (WR 3 nr 1144⁴W tekście oryginalnym zapiski jest: „wyegnyne”, w transkrypcji: ,,w Jegminie”!), 1427 tenże w sporze z panią Jurkowską o konie i z kmieciem Jędrzejem z Jurkowa o 1 1/2 grz. za rolę (WR 3 nr 1184, 1197), 1428 tenże Dziersław i jego ż. Anna w sporze z Mikołajem z Czacza o należności z Ch., w kwocie 10 grz., płacą karę 3 grz. (KoścZ 9, BK 748 k. 12, 34v, 35), ciż w sporze z Mik. i Jakuszem Sepieńskimi [z Sepna k. Kościana] o szkody szacowane przez Sepieńskich na 50 grz. (tamże k. 12, 34v, 35, 115), tenże Dziersław z Leszna zapisuje ż. Annie po 100 grz. posagu i wiana na wsi Ch. (PG 2, 109v), Anna (Hanka) Chełkowska z Ch. [ż. Dziersława] w sporze z Andrzejem Bojanowskim [z Bojanowa obecnie Stare Bojanowo k. Śmigla], Piotrem wójtem kośc. i Iwanem Karmińskim [ten sam co z l. 1435-47? zob. niżej] o 18 koni z jej wiana w Ch., kupionych przez nią u swego dziewierza [brata męża] Nikla [Sikorzyńskiego?] (KoścZ 9, BK 784, 4v; WR 3 nr 1330⁵W zapisce mylna lekcja: Cheltowska, 1419 w obydwu zapiskach forma: Andrzej Boyanski), taż Anna ż. Dziersława Leszczyńskiego z Ch. sądzi się z Jankiem, Żydem pozn. o dług zapisany na jej wianie w Ch. (PZ 10, 44), 1452 Dziersław Leszczyński z Ch. skarży Stefana opata lub. o zatrzymane konie i przechowywanie przez sołtysa z Wonieścia jego zbiegłego kmiecia z Ch. (KoścZ 14 k. 175, 185-185v, 187v).

1420 Chałek (Chalko) z Ch. w sporze z siostrą Katarzyną, która skarży go o niewydzielenie jej 1/3 części folw. posiadanego przez tegoż Chałka w Ch.; sędzia polubowny Andrzej Bojanowski [z Bojanowa k. Śmigla] domaga się od Katarzyny w zamian za wspomn. 1/3 cz. folw. zwrotu 1/3 z kwoty 11 grz. szer. gr, które są w zastawie na tymże folw. w Ch. (WR 3 nr 813⁶W zapisce tej publikowanej z brudnopisu (KoścZ 5, 250v) jest omyłkowa nazwa „Chalkowko”; poprawna forma „Chalkowo” jest w czystopisie (KoścZ 6, 74) oraz w zapisce z KoścZ 6, 88 dot. tej samej sprawy; KoścZ 6, 88).

1425 Stokłos z Ch., zob. wyżej Dziersław.

1435 Iwan Leszczyński z Ch. daje Czemie Jeziorskiemu [z Jezierzyc k. Krzywinia] i jego ż. Tomisławie 2 ł. roli w Ch. i 200 grz. za 1/2 wsi Jezierzyce (PG 1, 115); 1447 tenże Iwan Karmiński [z Karmina i Ch.] → p. 5; 1466 Katarzyna wd. po Iwanie Karmińskim [z Karmina i Ch.] → p. 5.

1453 Tomasz Chełkowski s. Dziersława Leszczyńskiego w sporze [przedmiot sporu nie podany] z opatem lub., zob. wyżej 1452 Dziersław (KoścZ 14, 194).

1457-72 Jan Chełkowski i jego 1472-93 ż. Jadwiga: 1457 seniorzy altarii Wniebowzięcia NMP i Ś. Andrzeja w Święciechowie [pow. wsch.], Mikołaj pleb. w Kaczkowie, Wincenty pleb. w Wonieściu i Iwan pleb. w Święciechowie lokują sumę 48 dukatów węg. na dobrach Jana Chełkowskiego [za czynsze] w Ch., Parsku, Jezierzycach i Panience (Now. 2, 740), 1462 tenże Jan Chełkowski daje Rafałowi Karmińskiemu część w Lesznie i 150 grz. za 1/2 wsi Jezierzyce i folw. Parska [k. Śmigla, obecnie Parsko] (PG 6, 114), 1469 tenże Jan z Ch. śwd. (PG 8, 101v); 1472 Jadwiga ż. Jana Chełkowskiego sprzedaje Piotrowi i Stanisławowi kanonikom pozn. oraz Andrzejowi, Janowi i Mikołajowi, braciom niedz. ze Śmigla 1/3 cz. wsi Nietążkowo i Unino za 200 grz. (PG 8, 145), 1491 tejże Jadwidze, Kasper ż Leszna podkom. kal. zapisuje 8 zł węg. czynszu rocznego na całej wsi Ch. za 100 zł węg. z zastrz. pr. odkupu (PG 10, 143v), 1493 taż Jadwiga wd. po Janie Chełkowskim rezygnuje na rzecz Dobiesława z Kociug burgr. pozn. ze swej oprawy na wsi Ch. po 150 grz. posagu i wiana, otrzymanej od zm. męża (PG 10, 186).

1493 Jan Karmiński z Karmina, brat zm. Jana Chełkowskiego i Jan Karmiński, bratanek tegoż Chełkowskiego sprzedają Dobiesławowi z Kociug swoje pr. bliższości do części w Ch. po wspomn. zm. Chełkowskim oraz do posagu i wiana po 150 grz. należnych im po zm. Jadwidze ż. tegoż Chełkowskiego, każdy z nich za 100 zł węg. (PG 7, 4v i 11 k. 6v); 1494 Piotr Karmiński s. zm. Iwana sprzedaje wspomn. Dobiesławowi całą część w Ch. należną mu pr. bliższości po jego stryju zm. Janie Chełkowskim i pr. bliższości po jego ż. Jadwidze za 100 zł węg. (PG 7, 13v).

1494 Dobiesław z Kociug sprzedaje Andrzejowi Gryżyńskiemu całe swoje części w Ch. za 300 grz. i 200 zł węg. (PG 7, 34v); 1495 wspomn. Andrzej sprzedaje Rafałowi z Leszna kaszt. gnieźn. i marszałkowi dworu król., 1/2 wsi Ch. za 200 zł węg. (PG 7, 88); 1499 Łukasz z Górki kaszt. spicymirski daje Iwanowi [Karmińskiemu] star. [biskupiemu] lipowieckiemu [zamek Lipowiec, woj. krakowskie] wsie dziedz. Aleksandrowice i Kleszczów w pow. krakowskim, w zamian za Karmin i Ch. w Wlkp. (WAP Kraków: Księgi ziemskie krakowskie 153, 207).

1501 Mik. Kemblan (Kablan, Kamblan, Kemblan) z Wszołowa [pow. kal.] i Skoraczewa [k. Kościana] dochodzi swych praw do Karmina i Ch. (KR 3, 150); 1504/05 Jan Iwan Karmiński sprzedaje wspomn. Mikołajowi kaszt. krzyw., Karmin, Ch. i Chełkówko za pewną kwotę [dokładnej nie podano] i przelewa nań należący do tych dóbr patronat nad altarią w kościele par. w Wonieściu (AE 4 k. 34v, 65v; Now. 2, 429); po 1510-32 ss. Mik. Kemblana w Karminie i Ch.: Bernard i Winc. (→ p. 2, r. 1523) oraz Mik., Więcław i Mac. (KR 3, 150); 1545-71 dziedzice w Ch. i Chełkówku: 1545 Mac. Kemblan Karmiński, bracia Jan i Stan. Chełkowscy (KoścG 8, 660v), 1571 Stan. brat Jana i Andrzej s. Jana Chełkowscy → p. 2.

1563 w Ch. pobór tylko od zagr., 1 wiatraka i 1 komor.; 1566 pobór od 4 zagr. i 1 wiatraka (ASK I 4 k. 203, 284v); 1581 pobór od 4 zagr., 1 komor., 2 pługów ratajskich, pasterza 40 owiec i 1 wiatraka (ASK I 6, 509).

5. 1447 Iwan Karmiński [z Karmina i Ch.] funduje altarię w kościele par. w → Wonieściu (Now. 2, 429); 1504/05 patronat Mik. Kemblana m. in. z Ch. nad wspomn. altarią w kościele par. w Wonieściu → p. 3.