(1393 Krzipszko, 1401 Maior Chrzipsko, 1419 Chrzibsko, 1448 Chrzypsko Maius, 1476 Magna Chrzypsko) 14 km na SW od Wronek.

1. 1443 n. pow. pozn. (PG 2, 64), 1401 n. par. wł. (WR 1 nr 493), 1510 dek. Wronki (LBP 172).

2. a. 1434 jez. → Kostrzynek należało do Ch. → p. 3; 1408 rozgraniczenie M. Ch. z Chrzypskiem Małym między Winc. Obrzyckim a Szymonem Koszuckim (PZ 3, 118); 1448 wizja młyna [nal. do Łężec Małych, własności plebana z Biezdrowa] położonego między Ch. M. a Łężcami Małymi (PZ 16, 168v); 1495 Kilian Chrzypski pozwany przez Piotra Ćmachowskiego, ponieważ [spiętrzając wodę w Chrzypsku Wielkim albo w Chrzypsku Małym?] spowodował szkody, bo zalał brzeg [strugi] i łąkę Kępa (,,Kampa”) we Wróblewie (PZ 22, 246); 1569 komornik ziemski pozn. ustala granicę między Ch. a Radziszewem: od kopca narożnego leżącego przy drodze z Chrzypska Małego do Mylina granica idzie wzdłuż kopców k. Błota Wielkiego i przez błoto Jeziercza, a następnie wzdłuż pali do Ubiedrzy Chrzypskiej, [ubiedrze = zbocze], wzdłuż pali nad Obiedrzą! Chrzypską, przez 2 kopce, które leżą ,,w mostkach” i znowu wzdłuż pali nad Ubiedrzą Chrzypską i nad Radziszewem [jeziorem?] aż do narożnika Ch., Charcic i [wsi?] Radziszewa (PG 116, 972v).

3. Własn. szlach. 1402-03 Mik. Chrzypski [czy identyczny z Mikołajem z Chrzypska Małego?] (KP nr 855); tenże z żoną, c. Jaśka z Gruszczyna, w sporze z Mik. Srebrnogórskim o 150 grz., które, jak twierdziła ż. Mikołaja, nie zostały zapłacone za Gruszczyn (KP nr 863, 1170); 1408 Winc. Obrzycki w M. Ch.? → p. 2; 1419 Wojciech z Ch. w sporze z Wincentym z Wróblewa o 16 grz. za woły zabrane [przez Wincentego?] (PZ 6, 25); 1422 Mik. Baworowski, dz. Bienina ze swym! kmieciem Piotrem z Ch. w sporze z Sędziwojem ze Słopanowa (PZ 7, 16v).

1425 Piotr¹Może dziedzicem Ch. W. był już wtedy Piotr Obrzycki, poświadczony jako właściciel w r. 1443, gdy tę wieś sprzedawał. W l. 1434-35 do sprzedawanej 1/2 wsi Białcz dołączył on jez. → Kostrzynek nal. dotąd do Chrzypska; wynikałoby stąd, że już w tym czasie Ch. było w jego posiadaniu [dz. Ch.?] → p. 5; 1434 Piotr Obrzycki sprzedając swą 1/2 Białcza sprzedaje również jez. → Kostrzynek, które dotąd należało do Ch. (PG 1, 10; por. PZ 13 k. 61v, 68v); 1443 tenże sprzedaje Bartłomiejowi zw. Basz z Przyborowa Małego M. Ch. z pr. patronatu kościoła w M. Ch. oraz Kąty i Pakawie za 1400 grz. (PG 2, 64); 1444 Bartłomiej zw. Basz z Przyborowa zapisuje ż. Femie po 150 grz. posagu i wiana na 1/2 M. Ch. (PG 2, 50v); 1448 tenże w Ch. M. (PZ 16, 168v).

1466 Małgorzata ż. Jana zw. Dusza ze Skoraczewa sprzedaje Maciejowi, Wojciechowi i księdzu Mikołajowi, braciom z Przyborowa Małego swą ojcowiznę i macierzyznę w Ch. (PG 6, 234v); 1472 działy braci w M. Ch. i Przyborowie Małym: Wojciech otrzymuje Przyborowo Małe i Chrzypsko Małe; ks. Mikołaj, pleban w M. Ch., i Maciej otrzymują po 1/2 M. Ch., po 1/2 wsi Kąty i po 1/2 wsi Pakawie; po śmierci Mikołaja Wojciech nie będzie miał pr. do dworu w M. Ch. (PG 8, 156v); 1474? Mik. duchowny oraz panna Anna wysyłają na wyprawę wojenną swoich zastępców ze swoich dóbr w Ch. (Expbel. nr 672, 673); 1476 Mac. Chrzypski zobowiązuje się wwiązać Annę c. Wojciecha z Przyborowa [Małego] w dobra po [zm.] Mikołaju dziedzicu i plebanie w Ch., tzn. w 1/4 M. Ch., 1/4 wsi Pakawie i 1/2 wsi opust. Kąty (PG 5, 36v); 1483, 1497 cc. Mac. Chrzypskiego: 1483 Anna, ż. Stanisława dz. w Mnichach (PG 9, 184v), 1497 Beata, ż. Jana Siedlickiego z Siedlca [k. Krobi. pow. kośc.] i Czeluścina [pow. pyzdr.] (PG 7, 151); 1489 Mac. Chrzypski zapisuje ż. Annie po 100 grz. posagu i wiana na Ch. M. i Kątach (PG 10, 108v); 1491 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od Elżbiety, ż. Andrzeja Pasikonia z Włościejewic Śródkę [par. Ch. Wielkie] za 300 grz. (PG 10, 137); 1491 tenże zapisuje ż. Annie po 200 kop posagu i wiana na M. Ch. i Chrzypsku Małym oraz na wsi opust. Kąty (PG 10, 137); tenże asesor sądu grodzkiego w Poznaniu (DK 42); 1492 tenże, dz. w Ch. (ACC 69, 69v); 1495-1501 Kilian Chrzypski → p. 2, → p. 5; 1499-1500 Mac. Chrzypski kupuje z zastrz. pr. odkupu od Michała Prusimskiego 1/2 Kolna z jez. → Lubiewiec za 250 zł węg. i 60 grz. (PG 62 k. 43, 76v; PG 12, 71); 1501 Bartłomiej i Jan, dziedzice w Ch. (ACC 80, 183); 1507 Kilian Chrzypski kupuje z zastrz. pr. odkupu od Stan. Niemierzewskiego, za 30 grz. 3 ł. os. w Gnuszynie, które ojciec Stanisława nabył [w 1506 r.] na tych samych warunkach od Gnuszyńskich (PG 13, 112v); 1509 Jan Chrzypski wykupuje z m. Głęboczek czynsz 2 kopy gr od sumy 30 grz. dla wikariuszy kat. pozn. i przenosi go na Pakawie i Przyborowo [Małe?] (CP 14, 639); 1514 Kilian Chrzypski przenosi czynsz dla wikariuszy kat. pozn. od sumy 48 grz. z Brodowa [pow. pyzdr.] i Biezdrowa na M. Ch., Chrzypsko Małe i 1/4 Pakawia (CP 14, 640); 1519 Jan Mycielski wykupuje czynsz dla wikariuszy kat. pozn. od sumy 60 grz. z Ch. i Pakawia (CP 14, 642); 1522 Kilian Chrzypski kupuje od Mac. Rzezińskiego [z Rzyrzyna, obecnie Ryżyn] i jego matki Jadwigi, wd. po Janie jez. → Rzezinko k. opust. wsi Kąty (P 15, 471).

1499 Ch. zalega z podatkiem (PG 62, 11v); 1508 pobór od 9 ł., karczmy i młyna o 1 kole (ASK I 3, 3v); 1510 pobór z 6 ł. (ASK I 3, 247v); 1535 zaległy pobór z 1/2 ł. w Ch. (ASK I 5, 140), 1563 pobór z 4 ł. i karczmy (ASK I 5, 216); 1580 Jakub Chrzypski płaci pobór od 4 ł., 8 zagr., kowala, pastucha i 35 owiec (ŹD 7).

5. 1411 Wojciech bp pozn. przenosi wsie Białokosz i Gnuszyn z par. Ch. do par. Psarskie (Wp. 5 nr 181); 1421 Jakub pleb. z Lutomia zobowiązuje się zwrócić dzies. snop. z Rokszyna, należącą do par. Ch. (AC 5, 117v); 1423 spory z par. Psarskie o dzies. z Gnuszyna i Cieśli [k. Rogoźna?] (Now. 2, 463); 1425 [oficjał pozn.] w sporze o pr. patronatu kościoła w Ch. wydaje wyrok na korzyść Piotra (→ p. 3), a dziedzice Kikowa i Zajączkowa zrzekają się tego prawa (ACC 8, 188v, 196v, 222v); 1429 [Maciej Korzbok] oficjał pozn. poleca, aby Filip dz. Kikowa, na żądanie Macieja pleb. w Ch. ustąpił z ról zw. Niewstąpie albo Poświątne (ACC 12, 79v); 1443 pr. patronatu → p. 3; 1443 Piotr Zajączkowski ma oddać pleb. Maciejowi w Ch. dzies. nieprawnie (w oryg.: violenter) wymłóconą (AE 1, 11); 1445 Mac. pleb. w Ch. otrzymuje czynsz roczny 10 grz. od sumy 120 grz. na Dobrojewie od Stanisława podstolego kal. i Dobrogosta kaszt. kam. Ostrorogów (PG 2, 83); 1453-63 spór między pleb. w Ch. a plebanem z par. Psarskie o przynależność parafialną wsi (Now. 2, 463); 1454 wyrok sądu duch.: wsie Gnuszyn i Białokosz przenosi się z par. Ch. do par. Psarskie; pleban z Ch. ma apelować w tej sprawie do Stolicy Apostolskiej (ACC 35, 52; por. ACC 37 k. 73v, 80, 106v; ACC 46, 9v); erekcja altarii w Ch. (Now. 2, 465); 1461 [oficjał pozn.] zatwierdził decyzję zm. oficjała Mac. Korzbok [z 1429 r.] przyznając Mikołajowi plebanowi w Ch. role Poświątne w sporze z Wyszakiem i kmieciami z Gnuszyna i Kikowa (ACC 41, 23); 1461 tenże odsyła kmieci z Kikowa przed sąd dziedzica dla wymierzenia im sprawiedliwości za wypasienie łąk pleb. we wsi lub dziedzinie Niewstąpie albo Poświątne na szkodę wartości 3 grz. (ACC 41, 65); 1465 erekcja? kościoła w Ch. W.²Łukaszewicz powołuje się na akta kapitulne, za nim cytuje tę wiadomość Kozierowski rozumiejąc ją jako wzm. o wzniesieniu [nowego] kościoła (SzPozn. 59), Nowacki zaś w ogóle tę informację pomija, co może świadczyć o tym, że jej w aktach w ogóle nie znalazł (Now. 2, 465) (ŁOp. 2, 447); 1479 Stan. i Szczepan bracia z Gnuszyna wydzierżawiają na 12 lat folw. (allodium) Niewstąpie za 4 grz. i 2 wozy siana rocznie (ACC 57, 110v); 1492 kościół Ś. Wojciecha w Ch. (ACC 69, 69v); 1493 Andrzej Gnuszyński, altarysta w Ch. (ACC 73, 72); 1494 tenże otrzymuje z zastrz. pr. wykupu czynsz roczny 6 grz. od sumy 80 grz. od Stan. Słomowskiego ze Słomowa (PG 7, 21); 1508 Andrzej Głażewski płaci m. in. czynsz od sumy głównej 40 grz. Wojc. Gogoworkowi [sic] altaryście w Ch. (PG 66, 44v); 1508 do par. Ch. należą wsie: Ch., Chrzypsko Małe, Środka, Strzeżmin [obecnie Strzyżmin], Kikowo, Łężce Małe [obecnie Łężeczki], Niemierzewo, Mościejewo, Białcz, opust. Rzyrzyn [obecnie Ryżyn], Jabłonowo, Charcice, Izdebno i Mylin (ASK I 3, 3v); 1603 do par. Ch. obok wspomn. wsi należy [opust.?] Rokszyno, które nic nie daje (AV 3, 37); 1605 „siedlisko wytrykuszowe” w Ch. (PG 179, 668).

1401 Andrzej wikary w M. Ch. (WR 1 nr 493); 1403-1535 plebani w Ch.: 1403-25 Wawrzyniec (WR 1 nr 549), 1425-45 Mac. Przyborowski współdziedzic Przyborowa [k. Szamotuł] (PG 2, 83; ACC 20, 45), 1447 Piotr, 1454-56 Wojciech, 1461-76 Mik. Przyborowski, 1478-86 mistrz Stan. Misznar [wg Nowackiego: Meisner] członek bractwa kapłanów w kościele par. w Szamotułach (AE 3, 101), 1487-92 Mik. Ciemierzyński, 1492-1502 Benedykt Chrzypski (AC 2 nr 1538, 1540), 1501 prezentowany Kilian Chrzypski, kleryk, 1505-07 Stan. Oporowski, 1507-11 Andrzej Włościejewski, 1511 Mik. Kyeslar, 1512-21 Andrzej Biniński, 1521-25 Stan. Mniski (AC 2 nr 1780), 1525-35 kan. gnieźn. Mac. Konarzewski (Now. 2, 465).

6. 1411 Jan s. Marcina, student Akademii Krakowskiej (AS 1, 30).

7. 1401 (KP nr 706).

8. IX-XI? w. osada? (Hensel 1, 120).

Uwaga: Szlachta występująca w l. 1393-1418 w → Chrzypsku Małym posiadała może również działy w Ch. W. W 1605 r. w Ch. W. był dwór dawno pobudowany oraz plac pusty, na którym stał kiedyś stary dwór (PG 179, 668).