(1406 kop. 1475 Czartoria, 1424 or. Czarthoria, kop. XVIII w. Czartoryia, 1494 Czertoria, 1495 Certoria), grobla wśród bagnistych błoni i zarośli na prawym brzegu odnogi Warty k. m. Chwaliszewa¹Tereny Cz. rozciągały się na prawym brzegu zakola Warty otaczającego od E ostrów, na którym powstała → Grobla Nowa w miejscu obecnej ulicy Grobla w Poznaniu. Przez tę groblę od Bramy Wodnej i dalej przez most zw. Łacina (zob. wyżej r. 1580), prowadziła droga do Środy. Również w kierunku Środy na E i SE od Chwaliszewa wiodła przez groblę Cz. inna droga dochodząca przy moście Łacina do wylotu drogi z Nowej Grobli, na E i SE od m. Poznania, w przybliżeniu w miejscu obecnej ulicy Czartoria w Poznaniu.

[Pow. pozn.]

1406 w umowie między kap. kat. pozn. a Jakubem młynarzem, który odbudował → Kapitulny Młyn i któremu kap. tenże mł. nadaje za trzecią miarę, młynarz otrzymuje m. in. pr. łowienia ryb [w Warcie] na gruncie kapitulnym w zaroślach (in rubetis) zw. Cz. (CP 3 nr 51; Wp. 5 nr 85 reg.); 1424 król Władysław Jag. ustanawia wyrokiem polubownym w sporze między bpem i kap. pozn. a m. Poznaniem m. in., że mieszczanie pozn. mają naprawiać na brzegu rz. Warty, należącym do kat. pozn. drogę publiczną wiodącą do m. Środy k. wspomn. brzegu, w miejscu, jak schodzi się z wielkiego mostu miejskiego [→ Poznań, mosty] nad Wartą na prawą stronę tejże drogi oraz mają zbudować groblę, począwszy od mostu aż do wzgórza k. brzegu kapitulnego, jak idzie się w kierunku wsi król. Zegrza; na budowę tej grobli mogą wycinać zarośla [na faszynę] i brać piasek z błoni (planicies) kościelnych [tzn. kat. i kap. pozn.] zw. Cz., jednak na tejże grobli, ani na wspomn. terenie nikomu nie wolno budować domów (Wp. 5 nr 393, 395); 1494-97 w rachunkach wydatków m. Poznania: 1494 (7 XII) kwota 22 gr zapłacona ludziom pracującym (laboratoribus) k. (circa) Cz. [przy budowie lub naprawie grobli]; 1495 (11 I, 18 X) za roboty k. Cz. 25 i 2 gr; 1496 (13 III) za roboty w Cz. i na rynku [m. Poznania] 17 gr; 1496 (17 IV) za roboty w Cz. 15 gr, (11 IX) Szymonowi za podwody (vectura) na Cz.; 1497 (12 II) za roboty przy [wycinaniu] choiny (circa chonam)²W indeksie SBP 495: chona, chonya – Fichtenreisig (chrust świerkowy), → Słownik staropolski 1 z. 4, Warszawa 1954 s. 244: choina, chojna, gałęzie drzew szpilkowych, tamże in. przykłady z SBP świadczące, że także w danym przypadku chodziło o wycinanie gałęzi na faszynę grobli w Cz. (np. SBP 392: Pro chona ad gatczi in Lubom, 433: A secacione chonya ad aggerem) dla (ad) C. (SBP s. 389, 390, 412, 417, 418, 421, 433); 1510 kap. kat. pozn. w przyw. dla Andrzeja ze Śremu [pow. pyzdr.] młynarza, który ma zbudować trzecie koło w → Kapitulnym Młynie na rz. Warcie, zezwala mu m. in. na zakładanie w czasie powodzi więcierzy w zaroślach w Cz. (A nr 209); 1551 kapituła kat. pozn. na rozkaz króla zarządza odbudowę Mostu Wielkiego wiodącego z Chwaliszewa do Poznania oraz naprawę grobli Cz. przez nadsypanie jej ziemią tak, aby była przejezdna dla załadowanych wozów (AC 1/1 nr 365); 1570 Adam Konarski bp pozn. z kap. kat. pozn. skarży [Stan.] z Górki star. kolskiego o to, że wraz ze swymi pomocnikami i poddanymi bezprawnie narusza grunty leżące nad brzegiem [Warty] i stawem, należącymi do kap. kat. pozn. oraz k. wolnej drogi publicznej, wiodącej z m. Poznania, poczynając od grobli zw. Cz. do wsi Kobyle Pole i m. Środy, a ciągnące się aż do wzgórza (ad montem) położonego na terenie miast Śródka, Ostrów i Chwaliszewo, które to grunty od najdawniejszych czasów są używane przez ich właścicieli na pastwiska (PZ 36, k. 100v, 101); 1580 kap. kat. pozn. w sporze ze Stan. Górką, wdą pozn., domagają się uwolnienia gruntów, począwszy od Cz. grobli³W K 3, 557, mylna lekcja „od Czarthowy grobli” zamiast ,,od Czarthorii grobli”, od dawna usypanej nad rzeką [Wartą] przez mieszcz. pozn. zgodnie z umowami z kap., tak jak świadczą o tym pale i in. znaki pamiętane przez wszystkich z czasów, póki nie był jeszcze zbudowany most Nowej Grobli [→ Grobla Nowa k. Poznania i Poznań – mosty] zw. Łacina (PG 137, 611).