KARPICKO

(1285 kop. XVII w. Karpizko, 1352 or. Karpiczsco, 1360 Carpisczko, Carpiczsko, 1366 Carpiczsco, 1387 Karpiczko, 1390 Carpicze, 1391 Carsicze!, Tarpice!, 1397 Carpicz, 1428 Carpyczsko, 1514 Capyrkoczsko!, 1530 Carpisko) 1,5 km na N od Wolsztyna.

1. 1472 n. pow. kośc. (PG 8, 136v); 1510 n. par. Komorowo (LBP 158).

2. 1286 mł. Niałek na rz. Dojcy w K. → p. 3; 1360 ugoda opata z Obry z Peregrynem dz. w K. w sprawie mł. Nowe K.: Dobiesław sędzia kal. z polecenia króla Kazimierza wbił ćwiek żelazny, ponad który żadna ze stron nie będzie mogła podnieść poziomu wody; opat nie będzie szkodził Peregrynowi w jego Nowym Młynie w K., a Peregryn nie będzie zalewał mł. Ruchocina Gać i nie będzie mełł w mł. Niałek bez dania opłaty (Wp. 3 nr 1425); 1360 ugoda Peregryna z K. z Tomaszem z Chorzemina w sprawie młynów w K.: Tomasz zgadza się, by Peregryn podnosił wodę w tychże młynach i nie broni mu używania swego brzegu [rz. Dojcy], w zamian za co on i jego potomni będą otrzymywali korzec [mąki] ze Starego Młyna w K. i będzie mógł zakładać w nowym stawie [młyńskim] 20 wierszy (gulgustria) oraz co tydzień łowić w nim siecią zw. stęp; Peregryn otrzyma na budowę 2 młynów w K. drewno i piasek z Chorzemina (Wp. 3 nr 1426); 1418 opat z Obry pozywa Grzymka Brodzkiego z powodu podniesienia wody w młynie [w K.] i zalania mł. Ruchocina Gać (KoścZ 4, 369; KoścZ 5, 117v); 1440 Andrzej Brodzki zobowiązuje się przekazać Niklowi Treplinowi [z Grąbiewa] 1/2 młyna w K. (KoścZ 9, 69v); 1443 Niałecki Młyn, Stary Młyn Karpicki, Nowy Młyn → p. 3.

1563 ugoda Jakuba, Cypriana i Jana Iłowieckich ze Stanisławem, Bernardem, Gabrielem, Baltazarem i Janem Tłockimi w sprawie młyna zw. Starym: łąka leżąca powyżej Młyna Starego Tłockich, idąca od rz. Dojcy do brzegu karpickiego została oznaczona znakami granicznymi; rz. Dojca w samicy płynącej od młynów Nowego Iłowieckich i Starego Tłockich ma być wolna od jazów, płotów oprócz starego jazu przy Jez. Karpickim; Tłoccy oddają na pastwisko dla młynarza Młyna Nowego grunt od grobli do rowu wpustnego nad groblą i stąd w poprzek rz. Dojcy ku jabłoni stojącej w ogrodzie Nowego Młyna; łąka za rowem wpustnym do brzegu chorzemińskiego ma należeć do Tłockich; struga Barłożna albo Wiążbina ma zawsze biec rowem wybitym przez Tłockich aż do rz. Dojcy tak, że woda wpada prosto na koła Nowego Młyna; Tłoccy zwalniają Iłowieckich z odszkodowania za straty z powodu zbudowania przez nich jazu na rz. Dojcy powyżej Starego Młyna (PG 107, 356-358v).

1364 opat z Obry uzyskuje od Świętomira z Komorowa błoto przechodzące z K. przez Komorowo do Niałka (Wp. 3 nr 1520); 1425 barcie w Karpickim Borze → p. 3; 1424, 1426 łąki → p. 3; 1426 Andrzej i Mikołaj z K. wygrywają proces z opatem ober. o to, że zniszczył on im jaz na stawie w K., który to jaz woźny sąd. ograniczył dwoma kopami pali (KoścZ 8, 255v-256); 1429 drogi, łąki, pastwiska, jezioro, wody → p. 3; 1513 struga Wiążbina → p. 3; 1549 (wzm. 1653) przywilej starosty gen. Wlkp. Andrzeja Górki dla kl. w Obrze, m. in. w sprawie przegrodzenia strugi w K.1W XVII-wiecznym regeście dok. datowany jest na 1449. Najpewniej zaszła tu pomyłka o sto lat, gdyż Andrzej Górka był starostą gen. Wlkp. 1536-51 (PSB 8 s. 401-405) (Obra B 3, 305); 1563 struga Barłożna albo Wiążbina → wyżej.

1432 gran. na jeziorze między Wolsztynem a K. → p. 3; 1514 Jan Tłocki toczy spór z Janem i Andrzejem z Wolsztyna o nie odnowione granice między Tłokami a K.: stara gran. biegnie od kopca narożnego w lesie Odzyrek u końca drogi wiodącej z Wolsztyna do Kościana, dzielącego Widzim, Byrzynę, Wolsztyn i Tłoki, do drogi Wżdżarowskiej wiodącej z Wolsztyna, przez strugę Cienka Barłożna do drogi wiodącej do Ruchocinej Gaci, która to droga rozdziela Tłoki i K. (KoścZ 18, 489v); 1514 w rozgraniczeniu wsi Głodno i Rzeszotarzewo [obecnie Rostarzewo] wymieniono kopiec węgielny dzielący Głodno, Rzeszotarzewo i K., leżący przy drodze z Głodna do Wolsztyna naprzeciw miejsca zw. Praczkowa Niwa (KoścZ 18, 505); 1514 wicepodkomorzy zeznaje, że oznaczył granicę między Tłokami i K., według podanego wyżej opisu (KoścZ 18, 542v).

3. Własn. rycerska. 1285 śwd. Wojciech z K. (Wp. 1 nr 557); 1286 kl. w Obrze daje komesowi Burchardowi wieś Żodyń, a otrzymuje od niego mł. Niałek w K. (Wp. 1 nr 566).

1352-91 Peregryn z K. (Wp. 3 nr 1555, 1671, 1767; WR 1 nr 29), także z → Komorowa2Peregryn z K. był niewątpliwie potomkiem (synem, wnukiem) Peregryna z Komorowa, s. Ludera, znanego w l. 1285-1326 (Wp. 1 nr 557, 2 nr 949, 968, 1011, 1021, 1069). Wskazują na to następujące fakty: powtarzalność imienia Peregryn u Karpickich; w 1285 Luder i Peregryn z Komorowa dysponowali mł. Niałek, leżącym w K.; ss. Peregryna z K. pisali się również z Komorowa; do 1424 wnukowie Peregryna z K. posiadali pr. patronatu kościoła w Komorowie: 1352 tenże współuczestnik konfederacji szlachty wlkp. (Wp. 3 nr 1313); 1360 tenże dz. w K. posiada młyny w tej wsi → p. 2; 1365 Kazimierz Wielki na prośbę tegoż dz. w K. potwierdza dokumenty star. Wlkp. z 1360 (Wp. 3 nr 1535); 1391 tenże asesor w sądzie w Poznaniu (Lek. 1 nr 997, 1040).

1390-97 Grzymek z K., także z → Brodów (1393-1418) oraz Komorowa i Tłok, s. Peregryna, brat Mikołaja: 1390 tenże asesor w sądzie we Wronkach (Lek. 1 nr 869); 1391 tenże śwd. (Wp. 3 nr 1917); 1393 tenże oznajmia w sądzie, że nie chce w sporze z Wincentym z Czarnkowa [nad Notecią] zasłaniać się [zarzutem] trzyletniego [przedawnienia] (Lek. 1 nr 1349); 1393 tenże, s. Peregryna, ma zapłacić Wawrzyńcowi Sepieńskiemu 3 1/2 grz. (Lek. 2 nr 1495); 1393 Władysław Jag. zatwierdza zamianę wsi: Grzymek Karpicki s. Peregryna daje opatowi z Paradyża swą wieś Chociszewo, nadaną mu przez króla, a opat zwraca Grzymkowi wsie K. i Tłoki, które kl. w Paradyżu wziął w zastaw za 300 grz. od jego ojca (Wp. 3 nr 1930); 1397 Grzymek i Niklas [Mikołaj] bracia z Komorowa zw. von Kant oznajmiają, że dali klasztorowi w Paradyżu wieś Chociszewo, a otrzymali w zamian K. i Tłoki (Wp. 3 nr 1975); 1418 Grzymek Brodzki pozwany przez opata z Obry o podniesienie wody w swoim młynie [w K.] → p. 2.

1397-1421 Mikołaj (Niklas) z → Brodów, brat Grzymka (Wp. 3 nr 1975; KP nr 2062): 1397 → wyżej; 1421 tenże wygrywa spór z opatem z Obry o 4 woły, które opat zagarnął w K. (KoścZ 6, 160).

1424-40 Andrzej Karpicki z K. (KoścZ 9 k. 127, 139v, 145, 147v, 176), także z → Brodów, Szczodrowa, s. Grzymka z K.; 1424-37 Mikołaj z K., także z → Brodów3W haśle → Brody podano tylko jednego Mikołaja z Brodów, s. Peregryna. Niewątpliwie jednak Andrzej i Mik. Brodzcy, procesujący się w 1422 z Marciszem Komorowskim, a w 1424 ze Stefanem Rzeszotarzewskim, to bracia, ss. Grzymka. Było więc dwóch Mikołajów piszących się z Brodów, stryj i bratanek. Ich precyzyjne rozróżnienie nie wydaje się możliwe, jego brat:

1422 Andrzej i Mik. z Brodów w sporze z Marciszem Komorowskim o pr. patronatu kościoła w Komorowie (ACC 3, 90v-91); 1424 arbitrzy godzą Marcina Komorowskiego z Andrzejem i Mikołajem braćmi, dziedzicami w K. w sprawie patronatu kościoła w Komorowie: Andrzej i Mikołaj zrzekają się patronatu oraz obiecują uzyskać zrzeczenie się od swego stryja Mikołaja z Brodów oraz swych braci Macieja [z Brodów], Peregryna [z Brodów i z → Sędzin] i Bartosza [z Brodów]; Andrzej i Mikołaj pozwalają Marcinowi i jego ludziom przez 3 l. wypasać bydło na swych łąkach, a po upływie 3 lat kmiecie Marcina za wypas będą musieli orać Andrzejowi i Mikołajowi pół dnia pod oziminy albo żyto, pół dnia pod zboża jare, pół dnia pod [in.] zasiewy i na końcu spulchnić rolę; Andrzej i Mikołaj dają Marcinowi w ciągu najbliższego roku drewno ze swego lasu na budowę i opał; umowa pod karą umowną 100 grz., za Andrzeja poręcza Abraham Zbąski i Jakub Sepieński (KoścZ 8, 110v-111); 1424 Stefan Rzeszotarzewski w sporze z Andrzejem i Mikołajem Brodzkimi zeznaje, że dzierży 1/3 połowy należącej do K. i że nie minęło jeszcze 30 lat (WR 3 nr 1076); 1426 Andrzej Karpicki ze Szczodrowa (WR 3 nr 1162, 1178); 1426 tenże pozywa opata z Obry o to, że zajął z jego łąki 20 wozów siana (KoścZ 8, 256); 1426 tenże i Mikołaj z K. w sporze z opatem z Obry (KoścZ 8, 232v); 1426 ciż wygrywają proces z opatem z Obry → p. 2; 1428 Andrzej z K. w sporze z Mac. Brodnickim, który przysięga, że nie zastawił mu łąki za 2 grz. i nie zegnał z niej kosiarza (WR 3 nr 1200); 1428 tenże i Mikołaj z K. w sporze z Marcinem Komorowskim o to, że z 16 sobie równymi i 20 niższymi zadał Andrzejowi krwawą ranę (KoścZ 9 k. 29v, 51, 82v, 85); 1428 tenże w sporze z Maciejem niegdyś Brodnickim o dok. podziałowy (KoścZ 9, 30); 1428 tenże staje w sądzie w zastępstwie Helszki ze Szczodrowa [swej żony] (KoścZ 9, 119v); 1428 tenże ma otrzymać od Mac. Brodnickiego i jego żony Małgorzaty 30 grz. za 1/2 Szczodrowa i folw., a w razie niezapłacenia będzie trzymał 1/2 folw. w Szczodrowie aż do uiszczenia należności (KoścZ 9, 140v-141); 1429 tenże zapowiada drogi (vie indirecte), łąki, pastwiska, jezioro i wody w K. (KoścZ 9, 151); 1429 arbitrzy rozgraniczają części należące do sióstr Małgorzaty, ż. Macieja [z Brodnicy], oraz Helszki ż. Andrzeja Karpickiego, we wsi Szczodrowo: Helszka otrzymuje wielki dwór z polem, górą, ogrodami, połowę kmieci, zagrodników, młyna, folwarku, rz. Obry, lasów, łąk; Helszka ma uwolnić z zastawu łąkę Drościejewo (KoścZ 9, 185v-186); 1432 sędziowie umarzają spory tegoż i jego brata Mikołaja z Marcinem Komorowskim → niżej; 1440 tenże ma przekazać Niklowi Treplinowi [z Grąbiewa] 1/3 mł. w K. → p. 2.

1425 Mikołaj z K. w sporze ze Stefanem Rzeszotarzewskim, który dowodzi, że posiadał w spokoju 121 barci w Karpickim Borze (WR 3 nr 1135); 1427 tenże śwd. (WR 3 nr 1276); 1430, 1432, 1437 tenże w sporach z opatem z Obry (KoścZ 9 k. 262v, 271; KoścZ 10 k. 26v, 52; KoścZ 11, 318).

1429 Wojc. Niałecki odwołuje pozew przeciwko Abrahamowi Zbąskiemu, że ten wkroczył z 40 równymi sobie i 20 niższymi do K. ze swym młynarzem Mikołajem (KoścZ 9, 217v).

1432 arbitrzy godzą Sędziwoja i Wincentego Choryńskich (→ Choryń) z K. z Marcinem Komorowskim z Wolsztyna w sprawie granic na jeziorze między Wolsztynem a K. i umarzają spory Marcina z Andrzejem i Mikołajem z K., synami Grzymka (KoścZ 10, 3v-4); 1432 Sędziwój z K. w sporze z opatem z Obry (KoścZ 10, 26v); 1432 tenże w sporze z Anną Sowińską o 2 miary owsa (KoścZ 10, 43v).

1440-72 Jakub Karpicki z K., potem z → Sepna Wielkiego; 1440-43 Winc. Karpicki z K., także z → Tłoków, jego brat: 1440 ciż w sporze z opatem z Obry (KoścZ 12, 160); 1443 ciż w sporze z opatem z Obry w sprawie młynów: Niałeckiego należącego do opata oraz Starego Karpickiego i Nowego należącego do nich; strony przyprowadzić mają młynarzy i ci określą, który z młynów szkodzi drugiej stronie (KoścZ 12, 292); 1460 Piotr s. Wincentego z K. → p. 6; 1472 Jakub Karpicki zamienia swą wieś K. na cz. Sepna W. z dopłatą 230 grz. z Andrzejem Wolsztyńskim (PG 8, 136v); 1472 Jakub niegdyś Karpicki, dz. w Sepnie W. w sporze z Heleną, ż. Jana Ochelskiego i Barbarą ż. Dobrogosta Chełmskiego (KoścZ 15, 737).

1480-95 Piotr Iłowiecki z → Iłowca Wielkiego: 1480 tenże zamienia z Jakubem z Ochli Gole na 1/2 Wolsztyna, 1/2 Komorowa i 1/2 K. (PG 9, 123v): 1481 tenże kupuje od Jana pleb. w Pniewach, Andrzeja i Dobrogosta braci dziedziców w Chełmnie ich części w Wolsztynie, Komorowie i K. za 900 grz. (PG 9, 135v); 1481 tenże kupuje od Dobrogosta Karśnickiego 1/2 Wolsztyna, 1/2 przedmieścia, 1/2 Komorowa i 1/2 K. za 210 grz. (PG 9, 139); 1488 tenże kupuje od Piotra Chełmskiego [z Chełmna] jego części w Wolsztynie, Komorowie i K. za 200 kóp gr (PG 10, 93); 1495 tenże chor. pozn. kupuje od Jakuba Ochelskiego 1/2 Wolsztyna, 1/2 Komorowa i 1/2 K. za 3000 zł (PG 7, 61v).

1494 Jadwiga Gościkowska zakonnica w Owińskach daje po swej śmierci zakonnicy Katarzynie Radwankowskiej czynsz roczny 2 kóp gr wraz z sumą główną 30 grz. zapisaną na 1/2 K. (PG 7, 41).

1506-14 Andrzej Iłowiecki, s. Piotra Iłowieckiego; 1506-10 Jan Iłowiecki, jego brat: 1506 Andrzej Iłowiecki daje swemu bratu Janowi w działach m. in. 1/2 K. (PG 13, 81); 1507 tenże zapisuje swej żonie Annie córce Mikołaja Strykowskiego po 300 grz. posagu i wiana na 1/2 Wolsztyna, 1/2 K. i 1/2 Komorowa (PG 13, 115); 1510 wieś panów z Iłowca [Andrzeja i Jana]: 3 1/2 ł. os., 1 ł. opust., 4 zagrodników, dwaj sołtysi mają po 1 i 1 1/2 ł., folw. Andrzeja Iłowieckiego (LBP 158); 1513 Andrzej Iłowiecki w sporze z Janem Tłockim o to, że ten zbudował staw na strudze Wiążbina w części K. należącej do Iłowieckiego, którą posiadał już jego ojciec Piotr ponad dawność ziemską; sąd przyznaje strugę i posiadanie wsi K. Iłowieckiemu (KoścZ 18 k. 386-387, 430v); 1514 Andrzej i Jan z Wolsztyna [Iłowieccy] w sporze z Janem Tłockim o granice między Tłokami i K. → p. 2.

1523 Andrzej, Mikołaj i Stan. Iłowieccy bracia niedz. [ss. Andrzeja?] zapisują wikariuszom kat. pozn. czynsz 10 grz. i 20 gr z 1/2 Wolsztyna, 1/2 K. i 1/2 Komorowa (CP 14, 642); 1537 Mik. Iłowiecki dz. w K. → p. 4.

1563 Jakub Iłowiecki z bratankami Cyprianem, s. zmarłego Mikołaja i Janem, s. zmarłego Jana, zawiera ugodę ze Stanisławem, Bernardem, Gabrielem, Baltazarem i Janem Tłockim w sprawie młynów w K. → p. 2.

1530 pobór z 3 1/2 ł. (ASK I 3, 135); 1564 pobór z 4 1/2 ł.; 1 ł. spalony, mł. wodny o 2 kołach (ASK I 4, 207); 1564 wieś ma 4 1/2 ł. (IBP 305); 1566 pobór: dział Jakuba Iłowieckiego 1 1/2 ł. kmiecego, 3 zagrodników, mł. o 2 kołach; dział Jana Iłowieckiego 3 1/2 ł. kmiecego, 2 zagrodników; dział Cypriana Iłowieckiego 1 1/2 ł. kmiecego, 2 zagrodników, mł. (ASK I 4, 286v); 1580 pobór z 3 ł. i 8 zagrodników (ŹD 88).

4. 1510 dwóch sołtysów: jeden ma 1 ł., drugi 1 1/2 ł. (LBP 158); 1537 Mac. Gzolek sołtys w K. zeznaje, że od swego dz. Mikołaja Iłowieckiego otrzymał 10 grz., którą to sumę miał na 1/2 ł., czyli 1/4 sołectwa; sołectwo to niegdyś Piotr i Mikołaj bracia zw. Kijanki sprzedali Andrzejowi zw. Pączek w obecności Grzymka dz. w K. [tzn. ok. 1390-97], o czym mówi dok. Grzymka (KoścG 86, 367-367v).

5. 1510 wieś w par. Komorowo, płaci dzies. bpowi pozn. z 3 1/2 ł. os., stołowe od 4 zagrodników, meszne od dwóch sołtysów i dzies. dla pleb. z folw. Andrzeja Iłowieckiego (LBP 158); 1564 wieś w par. Wolsztyn4Parafią Wolsztyn nazywano dawną par. Komorowo po założeniu miasta w Wolsztynie, mimo że ośrodkiem par. było wciąż Komorowo (Now. 2, 453-454) płaci po wiard. z 4 1/2 ł. (IBP 305); 1580 wieś w par. Wolsztyn (ŹD 88).

6. 1460-83 Piotr s. Wincentego z K.: 1460 tenże student w Krakowie (AS 1, 161); 1483 tenże wikary w Wolsztynie prezentowany na pleb. w Parzęczewie (ACC 61, 35v).

7. 1429 (KoścZ 9, 191).

8. Nie datowany wał ziemny, pozostałość po grodzisku lub osadzie otwartej (Hensel 3, 40).

1 W XVII-wiecznym regeście dok. datowany jest na 1449. Najpewniej zaszła tu pomyłka o sto lat, gdyż Andrzej Górka był starostą gen. Wlkp. 1536-51 (PSB 8 s. 401-405).

2 Peregryn z K. był niewątpliwie potomkiem (synem, wnukiem) Peregryna z Komorowa, s. Ludera, znanego w l. 1285-1326 (Wp. 1 nr 557, 2 nr 949, 968, 1011, 1021, 1069). Wskazują na to następujące fakty: powtarzalność imienia Peregryn u Karpickich; w 1285 Luder i Peregryn z Komorowa dysponowali mł. Niałek, leżącym w K.; ss. Peregryna z K. pisali się również z Komorowa; do 1424 wnukowie Peregryna z K. posiadali pr. patronatu kościoła w Komorowie.

3 W haśle → Brody podano tylko jednego Mikołaja z Brodów, s. Peregryna. Niewątpliwie jednak Andrzej i Mik. Brodzcy, procesujący się w 1422 z Marciszem Komorowskim, a w 1424 ze Stefanem Rzeszotarzewskim, to bracia, ss. Grzymka. Było więc dwóch Mikołajów piszących się z Brodów, stryj i bratanek. Ich precyzyjne rozróżnienie nie wydaje się możliwe.

4 Parafią Wolsztyn nazywano dawną par. Komorowo po założeniu miasta w Wolsztynie, mimo że ośrodkiem par. było wciąż Komorowo (Now. 2, 453-454).