1419 or. Lyszouicze, 1425 Lischowicze, Lischouicze (WR 1 nr 1048, 1206), 1428 Lissouice (ACC 11, 42), 1433 Lisszovicze (AC 1 nr 93), 1452 Lyssouicze (CP 29, 146), 1458 Cyssowicze!, 1482 Lyssowycze (AC 1 nr 496, 707), 1499 Lysovycze (PG 62, 41), 1500 Lysszowycze (CP 111, 13), 1508 Lyszovycze (ASK I 3, 6v), 1510 Lyschowki (LBP 104), 1521 Lysschow, 1531 Lysouycze (CP 111 k. 104v, 127v), 1563 Lissowki (ASK I 5, 220), 1566 Lyszowka (PG 111, 882), 1581 Lussowki, 1609 Lisowki (CP 4 k. 179, 388), 6 km na NW od Stęszewa.

1. [Pow. pozn.]; 1428 n. par. Dupiewo (ACC 11, 42).

2. 1380, 1422-24 rów i przepływ wody z jez. Nieproszewo [obecnie Jez. Niepruszewskie] przez Cieśle [k. Buku] do młynów w L., mł. Lisowski → p. 3.

1419-46 procesy o granice między L. kapituły kat. pozn. a Tomicami: 1419 Miroszek [Mirosław z Bytynia] kan. pozn. toczy proces z Mik. Tomickim; sędziowie polubowni zaprzysięgli, że dokonali rozgraniczenia wsi L. kap. [pozn.] i Tomic: usypano 2 kopce po 2 stronach rz. Samicy; gran. biegnie od kopcy [brzegiem] tej rz. do młynów (woda w rowie [tzn. w Samicy?] nal. do księży [tzn. do kapituły]; dalej gran. biegnie wzdłuż Starej Samicy aż do wzgórza; za wzgórzem ziemia nal. do księży, a jez. [Tomickie] i błoto do Tomickiego (WR 1 nr 1048); 1420 sędziowie zatwierdzają granice między L. a Tomicami (CP 381 nr 53a); 1420 sędziowie potwierdzają Mik. Tomickiemu posiadanie ziemi wzdłuż rowu z wodą, który został przekopany między Tomicami a L.; rów ten nal. do kap. kat. pozn., Tomicki nie powinien przeszkadzać w usuwaniu ziemi z rowu; wzm. o Nadolnym Młynie (molendinum inferior alias Nadolny Młyn) i kopcach w L. (CP 381 nr 53b); 1444 rozgraniczenie wsi kap. kat. pozn. L. i Skrzynek oraz Tomic Mik. Tomickiego: kopce narożne między L. a Tomicami, rz. Samicą płynie woda do młynów kap. [w L.], do pierwszego mł. kap. woda płynie rowem; kap. ma pr. naprawiać ten mł. i groblę, a groblę również podwyższać, jak było dawniej; kap. może zasypać starą rz. Samicę, a wodę skierować do swych młynów; woda tj. [rz.] Samica ma należeć do kap., a brzeg do Tomickiego (CP 381 nr 54); 1446 sędziowie polubowni wydali wyrok w procesie o granice między L. a Tomicami Mik. Tomickiego: granica ma przebiegać od 2 kopcy narożnych znajdujących się między Tomicami, L. i Skrzynkami aż do grobli i powyżej mł. (superius molendinum) kap.; ten mł. z groblą i stawem ma należeć do kap., a ziemia wokół stawu do Tomickiego; kap. ma pr. naprawiać groblę; dalej granica biegnie od grobli górnego mł. do starej grobli mł. dolnego; starą groblę kap. może podwyższać i naprawiać; na tej starej grobli kap. może zbudować nowy mł. na gruncie Tomic i zburzyć stary; granica od starej grobli ma przebiegać starym rowem aż do wzgórza i jeziora (lacus); grunt po lewej stronie nal. do kap., a po prawej do Tomickiego (CP 381 nr 56; PG 15, 149v-150v).

1458-1609 młynarze z L. → p. 3.

1500 z wizytacji L. wsi prestymonialnej kap. pozn.: młynarz z L. skarży się, że pan Ciesielski nie pozwala, aby woda z jez. Nieproszewo spływała przez rów w Cieślach do mł. w L., mimo że Ciesielski otrzymuje za ten rów co roku 3 ćw. mąki żytniej i 1 korzec mąki pszennej z mł. [w L.]; Ciesielski zabrania budowy mostku przez rz. i rów; ludzie udający się na targ do Buku niszczą rów, ponieważ przechodzą przez rów zasypując go gałęziami [bród → Świniec] (CP 111, 13v); 1508 mł. w L. (ASK I 3, 6v); 1509 kopce narożne w L. wymagają odbudowy (CP 111, 30); 1509, 1510 mł. w L. (CP 111, 30; LBP 104); 1531 L. graniczy z Trzcielinem, Trzcielinkiem [Trzcielin Mały, obecnie cz. Trzcielina], Konarzewem i Dupiewem; granice są dobrze wytyczone (CP 111, 126v); 1531 L. graniczy z wsiami Cieśle, Otusz, Tomice i Skrzynki (CP 111, 127); 1531 L. graniczy z wsiami Mirosławki, Tomice, Skrzynki, Cieśle, Dupiewo, Trzcielin i Trzcielinko; mł. w L. w ruinie; dąbrowa (merica) w L. mała, [drewno z niej] zdatne tylko na opał (CP 111, 127v); 1563 mł. dor. o 1 kole w L. (ASK I 5, 220); 1566 droga z L. do Ceradza Nowego (PG 111, 882); 1581, 1609 mł. zw. Żarnowiec (CP 4 nr 179, 388); 1634 droga z Buku do brodu Świnice, przy drodze rów przekopany od wsi Cieśle (PG 679, 876v-878v).

3. Własn. kościelna – kapituły kat. pozn. 1380 Mik. Strosberg prep. gnieźn. i kan. pozn. [jako czasowy posiadacz L.] zawiera ugodę z Tomaszem Ciesielskim dz. z Cieśli dot. przekopania rowu od jez. [Nieproszewo] do stawu (stagnum) przed młynem (na użytek młynów w L.): Mikołaj i jego następcy mają pr. do naprawiania rowu i połowu w nim ryb; będą płacić co roku Ciesielskiemu i jego spadkobiercom, jako właścicielom jeziora, 6 ćw. żyta i 1/2 ćw. mąki pszennej oraz mleć słody bez pobierania miarek; opłaty te będą zawieszane w przypadku zniszczenia młynów do czasu ich odbudowy; jeżeli pozostanie tylko 1 mł., opłaty wyniosą połowę wymienionych¹Z dokumentu wynika, że w L. byty w tym czasie 2 młyny; Ciesielski nie może utrudniać przepływu ryb z jeziora przez rów (Wp. 3 nr 1773).

1422-24 Mirosław [z Bytynia] kan. pozn.: 1422-24 tenże [jako regens L.] toczy procesy z [Mik.] Gardziną z Brzozy; Mirosław dowodzi, że jego ludzie nie kopali rowu w Cieślach głębiej niż był kopany od 30 lat i że nie spuścił wody z jez. [Nieproszewo] pana Gardziny (WR 1 nr 1125, 1169); 1423 w sprawie tegoż kan. Mirosława, kościelny z Nieproszewa zeznał, że Gardzina z Brzozy, Taszek, Mirosław i Wojciech z Więckowie oraz Jan Mleczko, Bernard i Wincenty ze Zborowa [wsie k. Buku] zabraniają komukolwiek, grożąc obcięciem ręki i nogi, robót w rowie, przez który płynie woda z jez. Nieproszewo do mł. Lisowskiego [w L.] (AC 2 nr 1846).

1433 Jan z Drzewicy kan. [pozn.] zarzuca fałszerstwo notariuszowi kap. [kat. pozn.]; kap. oczyszcza notariusza z zarzutu, potwierdza księgę i zapiskę w niej o opłacie 5 grz. ze wsi L. i Skrzynki (AC 1 nr 93).

1445 kap. pozn. obniża kantorowi [pozn.] o 10 grz. opłatę z L. i Skrzynek (AC 1 nr 321).

1452 [Mik.] Tomicki wyrządził szkody kapitule kat. pozn. w L.; kap. cofa z tego powodu zgodę na erekcję kościoła w Tomicach (CP 29, 146).

1482 kapituła kat. pozn. deleguje [kanoników pozn.] Hektora [z Koziemina w pow. kon., obecnie Koźmin] i [Jana] Iłowieckiego [z Iłowca Wielkiego] do star. [gen. wlkp.] w celu złożenia skargi na pewnego szlachcica (dominus), który wyrządza szkody i uciska kmieci z L. i Skrzynek (AC 1 nr 707).

1500 z wizytacji L. wsi prestymonialnej kap. pozn.: L. ma 8 półł. os.; czynsz [roczny] płacą z każdego półł. po 1/2 grz.; 1 1/2 ł. soł., które uprawiają kmiecie w zamian za czynsz po 1 wiard. z każdej kwarty; z 1 półł. dają po 2 kury i po 20 jaj; nie ma folw.; karczmarz płacił 1/2 grz. czynszu, karczma opust. od Bożego Narodzenia, karczmarz odszedł z powodu jakiejś krzywdy wyrządzonej mu przez włodarza (villicus); 5 zagr., w tym 2 opust., płacą po 6 gr czynszu; dwór (curia) regensa opust., zamieszkały tylko domek (domuncula) z małą izbą (stubella parva); spichlerz (horreum) i ogrodzenie (sepes) przy dworze zniszczone (CP 111, 13).

1509 z wizytacji L.: łany jak wyżej, z 1 półł. płacą czynszu po 1/2 grz., 2 koguty i 20 jaj; 1 1/2 ł. soł., które uprawiają kmiecie, płacą z każdej kwarty po 1 wiard. [czynszu]; z karczmy 1/2 grz., 2 koguty i 20 jaj; zagrodnicy płacą po 6 gr, 2 koguty i 20 jaj; 3 zagr. opust., mł., dwór (curia) regensa odbudowany (CP 111, 29v-30).

1510 w L. 1 karczma, 2 zagr. i mł. (LBP 104).

1516, 1521, 1527 wizytacje L. (CP 111 k. 84v, 104v, 112v).

1531 z wizytacji: regensem [kan. pozn. Andrzej] Naramowski; L. ma 8 półł. os.; płacą [czynszu rocznego] po 1/2 grz., 2 kapłony i 20 jaj; 4 zagr., w tym 3 os. i 1 opust., płacą czynszu po 6 gr; z karczmy 1/2 grz. i stawne; 2 ł. folw. uprawia regens; opis dworu; siano [zebrano] z 2 pól (campus) w 2 stogach, z trzeciego [pola] tylko 1 (CP 111, 127v).

1499-1583 pobór w L.: 1499 L. w wykazie zaległości podatkowych (PG 62, 41); 1508 od 7 półł., 1 wiard. z mł., 6 gr od karczmy (ASK I 3, 6v); 1563 od 1 karczmy dor., mł. dor. o 1 kole (ASK I 5, 220); 1577 płatnik poboru: kap. kat. pozn. [formularz nie wypełniony] (ASK I 5, 674); 1583 płatnik poboru: kap. kat. pozn. (Piotrkowska 2 nr 348).

1458-1609 młynarze z L.: 1458 Andrzej [z Bnina] bp pozn. odkłada zbadanie sporu między młynarzami z L. i Tomic do powrotu pana Tomickiego z wojny (AC 1 nr 496); 1500 → p. 2; 1531 młynarz z L. (CP 111 k. 127,127v); 1581 Łukasz Kościelecki bp pozn. wystawia, na prośby Walentego młynarza mł. zw. Żarnowiec w L., nowy przyw. na ten mł. w miejsce dawnego zagubionego (CP 4 nr 179); 1609 Mateusz z Tomic młynarz młyna kap. pozn. zw. Żarnowiec²Istnieje do dziś jako Folwark Żarnowiec k. wsi L. (CP 4 nr 388).

1425-1531 kmiecie z L. i ich skargi: 1425 Paweł, Jan, Adam, Jakub i Janusz (Hannus) kmiecie z L. (WR 1 nr 1206); 1500 z wizytacji: kmieć z L. uszedł do Dupiewa, ale został zmuszony do powrotu (CP 111, 13v); 1500 z wizytacji: kmiecie z L. protestują przeciwko zajęciu przez [kmieci] z → Dupiewa strugi → Leśnej oraz zarośli i pastwisk, w których mieli pr. paść bydło (CP 111, 13); 1509 z wizytacji: kmiecie z L. powtarzają skargę z 1500 r. (CP 111, 30); 1509 Jan s. Wojciecha z L. uprawia 1/2 ł., 1/4 ł. soł. i 1/4 ł. kmiecego opust. (CP 111, 29v); 1509 z wizytacji: Wawrz. Vaszo [zapewne kmieć] z L. (CP 111, 30); 1509 z wizytacji: [kmiecie] z L. skarżą się, że regens zmusza ich w ciągu roku do orania oraz do przewożenia żyta i mąki do mł. w Poznaniu (CP 111, 30); 1510 kmiecie z L., Trzcielina i Skrzynek skarżą się, że regens kan. Zygmunt [zapewne Zygmunt Korzbok z → Kamieńca] obciąża ich licznymi pracami; kap. poleca kmieciom odrabiać 1 dzień w tygodniu wg zwyczaju w sąsiednich wsiach świeckich właścicieli (AC 1 nr 1026); 1531 kmiecie z L. proszą o obronę przed Ciesielskim (CP 111, 127v).

4. 1500, 1509 kmiecie uprawiają w L. 1 1/2 ł. soł. (CP 111 k. 13v, 29v-30); 1509 kmieć uprawia w L. 1/4 ł. soł. (CP 111, 29v).

5. 1428 Mirosław [z Bytynia] kan. pozn. i pleb. w Opalenicy pozwany przez Wojciecha pleb. z Dupiewa o zaległe od 6 lat meszne z 3 ł. kmiecych w L.; łany te [obecnie] uprawia Mirosław; dawniej pleb. z Dupiewa otrzymywał rocznie z L. tytułem mesznego po 1 korcu (chorus) żyta i owsa z L. (ACC 11, 42); 1510 pleb. z Dupiewa pobiera z L. tytułem mesznego po 2 korce (coreti) żyta i owsa oraz 2 korce mąki z mł. (LBP 104).